Lyme artritis: Zwelling & pijn aan gewrichten door tekenbeet

Lyme artritis is een aandoening die ontstaat door een beet van een met bacteriën besmette teek. De meeste patiënten krijgen enkel een rode huiduitslag bij de ziekte van Lyme, maar bij een aantal patiënten ontwikkelt de ziekte zich verder en komt een gewrichtsontsteking tot stand. Meestal is de knie betrokken, maar ook andere grote gewrichten zijn soms getroffen. Pijn en zwelling zijn mogelijk bij het aangetaste gewricht, maar andere klachten ontbreken veelal. Een antibioticakuur is nodig bij deze bacteriële infectie omdat onbehandeld een chronische gewrichtsontsteking en zelfs permanente schade aan de gewrichten ontstaat. De vooruitzichten voor behandelde patiënten zijn tot slot zeer goed.

• Epidemiologie van Lyme artritis
• Oorzaken: Door tekenbeet met bacterie
• Risicofactoren
• Symptomen: Zwelling en pijn van gewrichten
• Eerste fase
• Tweede fase
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via antibiotica
• Prognose van Lyme artritis
• Complicaties van bacteriële infectie
• Preventie: Tekenbeten voorkomen

Epidemiologie van Lyme artritis

Lyme artritis komt wereldwijd voor, maar het risico is het hoogst in gebieden waar de ziekte van Lyme endemisch is. Dit zijn met name bosrijke regio's van Noord-Amerika, Europa en Azië, waar de teek Ixodes ricinus veel voorkomt. In de Verenigde Staten komt Lyme artritis het vaakst voor in de noordoostelijke staten, het middenwesten en de westkust. In Europa zijn landen zoals Duitsland, Zweden en Oostenrijk getroffen, en ook in Nederland is het aantal gevallen van de ziekte van Lyme en Lyme artritis de laatste jaren toegenomen, vooral in de provincies met veel natuurgebieden.

Oorzaken: Door tekenbeet met bacterie

De bacterie Borrelia burgdorferi (bacterie met een spiraalvormige celwand) wordt door middel van de beet van de teek Ixodes ricinus overgedragen bij mensen. De meeste teken zijn niet geïnfecteerd en bijgevolg leiden de meeste tekenbeten niet tot een infectie. Wanneer toch symptomen van een infectie aanwezig zijn, komen deze meestal niet verder dan een rode huiduitslag. Lyme artritis is het meest voorkomende symptoom van een laat stadium van de ziekte van Lyme.

Risicofactoren

De kans op Lyme artritis is groter bij mensen die veel tijd doorbrengen in gebieden met een hoge teekpopulatie, zoals bossen en graslanden. Mensen die vaak buiten werken of recreëren, zoals boswachters, kampeerders, jagers en wandelaars, lopen een hoger risico. Daarnaast speelt de tijd van het jaar een rol, aangezien teken het meest actief zijn in de lente en zomer.

Symptomen: Zwelling en pijn van gewrichten

Eerste fase

Een patiënt met de ziekte van Lyme ontwikkelt in het beginstadium koorts en hoofdpijn. Hierbij verschijnt een groeiende, erythemateuze (rode) huiduitslag die bekend staat als ‘erythema chronicum migrans’.

Tweede fase

Bij ongeveer 25% van de onbehandelde patiënten ontwikkelt zich meestal enkele maanden na de besmette tekenbeet een acute gewrichtsontsteking (artritis). Bij sommige patiënten zijn de vroegere fasen van de infectie echter asymptomatisch en is artritis het enige symptoom van de ziekte. Patiënten met Lyme artritis hebben intermitterende (met tussenpozen) of aanhoudende aanvallen van een zwelling van de gewrichten en pijn in één gewricht of een paar grote gewrichten over een periode van enkele maanden tot jaren. Vooral de knie is getroffen, maar soms is ook de enkel, schouder, elleboog of pols aangetast door Lyme artritis. Het getroffen gewricht voelt bovendien warm aan. In de knieën bevinden zich soms Bakerse cysten (ophoping van gewrichtsvloeistof in de knieholte), wat duidt op een grote hoeveelheid knie-effusie (vochtuittreding: het doorsijpelen van vloeistof naar een lichaamsholte of in een weefsel). Andere systemische klachten ontbreken meestal.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die wijzen op Lyme artritis zijn ernstige zwelling en pijn in de gewrichten, met name in de knieën, die gepaard gaan met koorts en vermoeidheid. Als deze symptomen optreden na een tekenbeet of verblijf in een risicogebied, is het belangrijk om snel medische hulp in te schakelen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van deze aandoening gebeurt door een bloedonderzoek. De arts detecteert hierin namelijk IgM-antilichamen tegen de spirocheet Borrelia burgdorferi.

Behandeling via antibiotica

De behandeling van Lyme artritis gebeurt met behulp van een antibioticakuur (amoxicilline of doxycycline) van dertig dagen, wat zeer effectief is bij een vroeg stadium van de ziekte. Normaal gesproken start de patiënt met een orale (via de mond) inname van antibiotica, maar als hij hierop niet reageert, volgt een intraveneuze (via een ader) antibioticakuur van twee tot vier weken.

Prognose van Lyme artritis

De patiënt reageert over het algemeen uitstekend op een orale of intraveneuze antibioticabehandeling. Bij een klein percentage van de patiënten houdt de gewrichtsontsteking nog twee tot drie maanden aan na de antibioticakuur. Meestal verdwijnen de symptomen dan toch door het toedienen van ontstekingsremmers of ziekteveranderende anti-reumatische geneesmiddelen (DMARD's: disease-modifying anti-rheumatic drugs). Helpen deze medicamenteuze behandelingen niet, dan zet de arts een chirurgische ingreep in die bekend staat als een synovectomie. Hierbij verwijdert hij de slijmvliesbekleding van gewrichtsholten, de peesscheden en de slijmbeurzen van de aangetaste gewrichten.

Complicaties van bacteriële infectie

Bij de meeste patiënten verdwijnen de klachten zonder gevolg, maar bij 10% van de onbehandelde gevallen komt chronische artritis tot stand. Is er reeds sprake van chronische artritis, dan duurt het soms maandenlang voordat de klachten verdwijnen. Vooral bij een vertraagde of gemiste diagnose verhoogt de kans dat de ontstekingsreactie die het gevolg is van de infectie, tot permanente gewrichtsschade leidt.

Preventie: Tekenbeten voorkomen

Preventie van Lyme artritis bestaat voornamelijk uit het vermijden van tekenbeten. Dit kan door in risicogebieden beschermende kleding te dragen, insectenwerende middelen zoals DEET te gebruiken en het lichaam regelmatig te controleren op teken. Teken verwijderen binnen 24 uur na de beet verkleint de kans op infectie aanzienlijk. Het is ook belangrijk om het leefgebied van teken, zoals hoog gras en dicht struikgewas, te vermijden.

Lees verder

• Tekenbeten voorkomen en teken verwijderen bij mensen
• Gewrichtsgezondheid: Tips voor behoud van gezonde gewrichten
• Artritis: Gewrichtsontsteking met pijn, zwelling & stijfheid
• Gezwollen gewrichten: Oorzaken van gewrichtszwelling
• Ziekte van Lyme: Bacteriële infectie door tekenbeet