Ziekte van Lyme: symptomen, oorzaak, preventie & behandeling

De ziekte van Lyme wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi, een bacterie die behoort tot de spirocheten en aan de mens wordt overgedragen door de beet van een geïnfecteerde teek. De kans dat je in Nederland na een tekenbeet de ziekte van Lyme krijgt is in 2024 naar schatting 2-3% (twee tot drie van de honderd tekenbeten). Kenmerkende symptomen van de ziekte van Lyme zijn koorts, hoofdpijn en vermoeidheid. Ook kan er een kenmerkende huiduitslag optreden. Als de ziekte van Lyme niet tijdig wordt behandeld, kan de infectie zich verspreiden naar de gewrichten, het hart en centraal zenuwstelsel. De ziekte van Lyme wordt gediagnosticeerd op basis van je klachten, lichamelijk onderzoek door de arts en bloedonderzoek. De meeste gevallen van de ziekte van Lyme kunnen goed behandeld worden met een antibioticakuur met tabletten. Je kan ook maatregelen nemen om de ziekte van Lyme te voorkomen, zoals het gebruik van insectenwerende middelen en het snel verwijderen van teken.

• Oorzaak van de ziekte van Lyme
• Symptomen van de ziekte van Lyme
• Vroege tekenen en symptomen (3 tot 30 dagen na een tekenbeet)
• Latere tekenen en symptomen (dagen tot maanden na een tekenbeet)
• Onderzoek en diagnose
• Ziekte van Lyme behandeling
• Chronische ziekte van Lyme
• Problemen met het zenuwstelsel
• Psychiatrische problemen
• Acrodermatitis Chronica Atrophicans (ACA)
• Preventie

Oorzaak van de ziekte van Lyme

De ziekte van Lyme wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi en kun je alleen via de beet van een besmette teek oplopen. Naar schatting draagt ongeveer 1 op de 5 teken de boosdoener bij zich. De teek moet 24 tot 48 uur op de huid aanwezig zijn om de infectie door te geven. De ziekte van Lyme werd voor het eerst in 1975 in de stad Old Lyme, Connecticut (verenigde Staten) gemeld. Het is de meest voorkomende tekenziekte in Europa en in bepaalde delen van de Verenigde Staten. Mensen die in bosrijke gebieden leven of veel tijd doorbrengen in de natuur, hebben meer kans om deze ziekte te krijgen. Mensen met huisdieren die in beboste gebieden worden uitgelaten, hebben ook een hoger risico om de ziekte van Lyme op te lopen.

Symptomen van de ziekte van Lyme

De ziekte van Lyme kan onbehandeld een breed scala aan symptomen veroorzaken, afhankelijk van het stadium van de ziekte. De symptomen bestaan uit koorts, een rode ring op de huid, verlamming van de gezichtsspieren (aangezichtsverlamming) en artritis.

Vroege tekenen en symptomen (3 tot 30 dagen na een tekenbeet)

Koorts, koude rillingen, hoofdpijn, vermoeidheid, spier- en gewrichtspijn, en gezwollen lymfeklieren, zijn klachten die kunnen optreden. Op de plaatst waar de teek zich heeft vastgezogen ontstaat bij grofweg de helft van de mensen die de ziekte van Lyme hebben opgelopen, een kenmerkende huidafwijking: erythema migrans; een rode ring die steeds groter wordt. Deze ring begint op de plaats waar de teek je gebeten heeft en treedt op binnen 3 tot 30 dagen (het gemiddelde is ongeveer 7 dagen). De ring wordt langzaam groter tot wel 30 cm of meer. De plek kan warm voelen, maar is zelden pijnlijk en het jeukt ook bijna nooit. Vocht in één of beide knieën kan ook een vroeg symptoom zijn van de ziekte van Lyme.

Latere tekenen en symptomen (dagen tot maanden na een tekenbeet)

De volgende symptomen kunnen in een later stadium optreden, weken, maanden tot zelfs jaren later:

• Ernstige hoofdpijn en nekstijfheid;
• Artritis met ernstige gewrichtspijn en zwelling, met name de knieën en andere grote gewrichten;
• Aangezichtsverlamming (verlies van spiertonus of spierverlamming aan een of beide kanten van het gezicht)
• Intermitterende pijn in pezen, spieren, gewrichten en botten;
• Hartkloppingen of een onregelmatige hartslag (Lyme-carditis);
• Episodes van duizeligheid of kortademigheid;
• Ontsteking van de hersenen en ruggenmerg;
• Zenuwpijn;
• Stekende pijn of gevoelloosheid of tintelingen in de handen of voeten;
• Problemen met kortetermijngeheugen.

Onderzoek en diagnose

De diagnose van de ziekte van Lyme begint met een beoordeling van je klachten en je medische voorgeschiedenis en lichamelijk onderzoek. Bloedonderzoek is het meest betrouwbaar enkele weken na de eerste infectie, wanneer antilichamen aanwezig zijn. Wanneer de infectie zich verspreid heeft kan vervolgonderzoek nodig zijn in de vorm van een elektrocardiografie ('ECG', 'hartfilmpje'), een echocardiografie (een echo van het hart), een MRI-scan van de hersenen en een lumbaalpunctie (ruggenprik), een onderzoek waarbij een heel kleine hoeveelheid liquor (hersenvocht) uit het lichaam wordt gehaald.

Ziekte van Lyme behandeling

De ziekte van Lyme wordt behandeld met antibiotica. Des te eerder de ziekte wordt opgemerkt, des te beter je reageert op de behandeling. Daarom is het belangrijk dat je naar je huisarts gaat als je gebeten bent door een teek of vermoedt dat je gebeten bent door een teek en je binnen drie maanden na de beet gezondheidsklachten krijgt.

Chronische ziekte van Lyme

Als je langer dan een jaar besmet bent met Lyme, wordt gesproken van chronische ziekte van Lyme. Je blijft in dat geval last houden van symptomen en soms zijn de klachten zelfs heviger.

Problemen met het zenuwstelsel

In een chronisch stadium treden problemen op met het zenuwstelsel, waarbij zich chronische encefalopathie kan voordoen met de volgende symptomen:

• stemmingswisselingen;
• prikkelbaarheid;
• woede-uitbarstingen;
• geheugenproblemen;
  Hoofdpijn door de ziekte van Lyme / Bron: Istock.com/JackF
• concentratieproblemen;
• verwardheid;
• hevige hoofdpijn; en
• slaapstoornissen.

Psychiatrische problemen

Daarnaast kunnen er ook psychiatrische stoornissen optreden bij de ziekte van Lyme, zoals depressieve en psychotische stoornissen en cognitieve achteruitgang met geheugen- en concentratiestoornissen.

Acrodermatitis Chronica Atrophicans (ACA)

ACA is een huidaandoening die zich manifesteert bij chronische ziekte van Lyme. Het wordt gekenmerkt door rood-paarse verkleuring van de huid, vaak op de voet of de hand. Plaatselijk kan de huid ook dun worden (atrofie), gepaard met pigmentatie, rimpeling en roodheid.

Preventie

Voor mensen is er geen vaccin voorhanden om de ziekte van Lyme te voorkomen. Preventie van de ziekte van Lyme bestaat er daarom uit dat je de kans op een tekenbeet verkleint. Dit kan op de volgende manieren:

• Draag bedekkende kleding: een lange broek en lange mouwen in de buitenlucht.
• Gebruik insectenwerende middelen (met DEET of een tekenspray) op de huid.
• Controleer jezelf, je kinderen en je huisdieren op de aanwezigheid van teken. Wees vooral waakzaam nadat je een tijd in beboste of grasrijke gebieden hebt doorgebracht.
• Verwijder een teek zo snel mogelijk met een pincet met dunne uiteinden, of met een speciale tekentang.

Lees verder

• Tekenbeet: symptomen en tekenbeet herkennen bij mensen
• Tekenbeet hond en kat en de ziekte van Lyme symptomen