Stijve nek: oorzaak en verhelpen van stijve nek en schouders

Een stijve nek (en schouders) is een vervelende klacht. Een stijve nek wordt gekenmerkt door stijfheid, pijn en moeite met het bewegen van de nek, vooral wanneer je probeert om je hoofd te draaien naar links of naar rechts. Een stijve nek kan ook gepaard gaan met andere symptomen, zoals hoofdpijn, nekpijn, pijn in de schouder en/of pijn in de arm, en kan behoorlijk interfereren met je dagelijkse werkzaamheden. Een stijve nek kan optreden na een nachtje slapen, door een verkeerde slaaphouding of een kussen dat niet voldoende ondersteunend is. Maar een verkeerde werkhouding of langdurige bepaalde werkzaamheden verrichten (plafond schilderen), kan ook zorgen voor een stijve nek, evenals een aanrijding. Langdurige werken achter een computer of veelvuldig bezig zijn met een smartphone, is ook killing voor je nek. Urenlang voorovergebogen naar je scherm kijken, is een veelvoorkomende oorzaak van nekpijn en stijve nek. Hoe je een stijve nek kunt verhelpen, hangt af van de oorzaak.

• Een stijve nek en schouders
• Symptomen
• Oorzaken van een stijve nek
• Stijve nek en hoofdpijn door spierspanning
• Spanningshoofdpijn
• Stress en spanning
• Stijve nek door overbelasting
• Slaapgerelateerde problemen: De nachtelijke saboteur
• Verrekte spier of blessure
• Stijve nek door auto-ongeval
• Nekpijn en stijve nek
• Hoofdpijn
• Duizeligheid of wazig zien
• Slaperigheid of extreme vermoeidheid
• Moeite met slapen
• Aandoeningen van de halswervelkolom
• Radiculopathie (beknelde zenuw)
• Mogelijke aandoeningen
• Hersenvliesontsteking of meningitis
• Andere oorzaken van een stijve nek
• Artrose
• Kaakproblemen (TMJ): Pijn die de nek in trekt
• Angst of paniekaanvallen
• Spinale stenose
• Fibromyalgie
• Onderzoek en behandeling
• Anamnese: Je klachten in kaart brengen
• Lichamelijk onderzoek: Het lichaam vertelt het verhaal
• Aanvullend onderzoek: Verder kijken waar nodig
• Conclusie en behandelplan
• Stijve nek verhelpen en behandelen
• Spierspanning behandelen
• Warmte tegen nekstijfheid
• Pijnstillers
• Stijve nek: oefeningen
• Nekoefeningen
• Verschillende oefeningen
• Preventie

Een stijve nek en schouders

Een stijve nek kan optreden als gevolg van aandoeningen en ziekten van elke structuur in de nek, waaronder de zeven nekwervels, die samen de cervicale wervelkolom worden genoemd. De nekwervels vormen een natuurlijke, voorwaartse kromming en zijn onderling verbonden door tussenwervelschijven. Deze wervels omringen het ruggenmerg en het wervelkanaal, waar zenuwen door lopen. Verder zijn in de nek en de hals nekspieren, slagaders, aders, lymfeklieren, schildklier, bijschildklier, slokdarm, strottenhoofd en luchtpijp, aanwezig.

Symptomen

Een stijve nek kan gepaard gaan met andere symptomen en klachten, zoals:

• hoofdpijn
• nekpijn
• pijn in de schouder(s)
• stijfheid in de schouder
• pijn in een arm
• duizeligheid
• wazig zien
• slaperigheid of extreme vermoeidheid
• moeite met slapen en slaapgebrek
• spierspanning

Oorzaken van een stijve nek

Een stijve nek wordt meestal veroorzaakt door een verkeerde beweging of tocht. Het kan ook komen door schade aan de botten, zenuwen en/of spieren van de nek. Een stijve nek komt vooral door een blessure aan pezen of banden, pijnlijke nekspieren, slijtage van de halswervels of irritatie van het botvlies. Een stijve nek is echter ook een symptoom van meningitis ofwel hersenvliesontsteking, samen met hoofdpijn en koorts. Een stijve nek kan ook ontstaan door continue samentrekkingen of spasmen van de nekspieren.

Stijve nek en hoofdpijn door spierspanning

Spanningshoofdpijn

Bij spanningshoofdpijn verschilt de plek van de pijn van persoon tot persoon. Vaak zijn bij deze vorm van hoofdpijn ook nek en schouders stijf en pijnlijk. Er zijn verschillende uitlokkende factoren, waaronder stress, inspanning, vermoeidheid, ooginspanning, houdings- en bewegingsfouten, hormonale schommelingen en voeding. In geval van een stijve nek moet vaak de oorzaak gezocht worden bij houdings- en bewegingsfouten. Want indien je je schouders, nek en hoofd verkeerd gebruikt, kunnen je spieren overbelast raken. Ze zijn dan doorlopend te veel aangespannen, wat klachten veroorzaakt. Het kan te maken hebben met een verkeerde werkhouding, zoals onderuitgezakt zitten met een te holle rug of te opgetrokken schouders. Maar ook je matras en kussen kunnen leiden tot een verkeerde houding. Langdurig in een voorovergebogen houding bezig zijn met je smartphone of tablet, kan ook nekklachten geven. Steeds meer kinderen klagen hierover.

Stress en spanning

Stress is als een onzichtbare kracht die zich stilletjes door je lichaam beweegt, en je nek is vaak het eerste slachtoffer. Wanneer je spanning opbouwt, trekken je spieren zich samen en blijven ze in een constante staat van paraatheid, alsof je lichaam zich voorbereidt op een dreiging die maar niet verdwijnt. Deze constante aanspanning leidt tot pijnlijke en stijve nekspieren, vaak gepaard met een zwaar gevoel in de schouders en hoofd. Het is alsof je een zware last met je meedraagt, zonder dat je het doorhebt.

Als stress chronisch wordt, kunnen de klachten zich opstapelen. De nekpijn wordt vergezeld door hoofdpijn, vermoeidheid en zelfs slaapstoornissen. Je lichaam probeert je te vertellen dat het tijd is om te ontspannen, maar in plaats daarvan blijf je doorgaan. Het is een vicieuze cirkel: hoe meer spanning je opbouwt, hoe stijver je nek, en hoe moeilijker het wordt om te ontspannen. Regelmatig pauzes nemen, mindfulness, en lichte rek- en ontspanningsoefeningen kunnen helpen om je nek weer los te krijgen.

Stijve nek door overbelasting

Door overbelasting kunnen de nekspieren verzuren. Het melkzuur wordt normaal als afvalproduct afgevoerd, maar bij een stijve nek zal het melkzuur zich in het spierweefsel ophopen. Dit geeft nekklachten wat kan aanvoelen als hevige spierpijn. Dat zorgt voor een beperking van de beweeglijkheid van de nek; het draaien van het hoofd gaat lastig en je ervaart pijn als je dat wel probeert. Door rust te nemen zal de stijve nek vak binnen enkele dagen wegtrekken.

Slaapgerelateerde problemen: De nachtelijke saboteur

Een verkeerde slaaphouding kan een verrassend grote impact hebben op je nek. Of je nu op een te zacht kussen ligt, in een rare houding in slaap valt, of je nek verdraait tijdens de nacht—de ochtend begroet je vaak met een stijve nek die lijkt te zeggen: "Zo kun je niet beginnen aan de dag." De spieren in je nek raken 's nachts overbelast en wanneer je wakker wordt, voelt elke beweging als een trekkoord dat vastzit.

De oplossing is eenvoudiger dan je denkt: een goed kussen en een ondersteunend matras kunnen wonderen doen. Het juiste kussen houdt je hoofd in lijn met je wervelkolom, zodat je nekspieren ontspannen blijven terwijl je slaapt. Probeer ook om niet te slapen op je buik, aangezien dit vaak leidt tot nekverdraaiingen die de stijfheid kunnen verergeren.

Verrekte spier of blessure

Veruit de meest voorkomende oorzaak van een stijve nek is een verrekte spier of een blessure. De nekspieren kunnen stijf worden als reactie op pijn. In de hals of nek kan een spiertje verrekt of gescheurd zijn. Dit kan komen door een plotselinge, onverwachtse beweging, of door overbelasting. Het komt vooral voor bij mensen die intensief sporten. In het bijzonder de levator scapulae is gevoelig voor letsel. Door deze spier kun je het schouderblad optrekken richting je nek. Aan de achterkant en zijkant van de hals, verbindt deze schouderbladspier de cervicale wervelkolom met de schouder. Je kunt hier last van krijgen door in een verkeerde positie te slapen, een sportblessure en het veelvuldig draaien van je hoofd van links naar rechts (bijvoorbeeld bij zwemmen). Overmatige stress, wat kan leiden tot spanningen in de nek, is een andere trigger. Ook een verkeerde lichaamspositie, waarbij het hoofd langdurig naar achteren gebogen wordt, kan de oorzaak zijn. Bijvoorbeeld bij het schilderen van een plafond.

Stijve nek door auto-ongeval

Een whiplash is een van de meest voorkomende verwondingen veroorzaakt door een auto-ongeluk, na een aanrijding van achteren (kop-staartbotsing). Een whiplash is een nekletsel waarbij het hoofd een plotselinge beweging naar voren, achteren of zijwaarts heeft gemaakt. Doordat het hoofd ten opzichte van de romp een andere beweging maakt, raken je zenuwen en spieren in de nek overbelast. Er zijn een aantal symptomen waaraan je een whiplash kunt herkennen.

Nekpijn en stijve nek

Na de eerste impact van het auto-ongeluk geeft je lichaam endorfines af die je hartslag verhogen en je helpen om de stress van het beoordelen van de schade aan je auto te doorstaan, verzekeringsinformatie uit te wisselen, een schadeformulier in te vullen en te beslissen wat je vervolgens moet doen. Zodra de eerste stress van de situatie is verdwenen, is nekpijn of een stijve nek het meest voorkomende vroege waarschuwingsteken dat je een whiplash hebt. Veel mensen voelen ook stijfheid of pijn in hun schouders of bovenrug.

Hoofdpijn

De meeste hoofdpijn als gevolg van een whiplash begint aan de basis van de schedel en straalt uit richting de achterkant van het hoofd of in de richting van de oren. Een whiplash-hoofdpijn kan zich zowel in een scherpe pijn als in een doffe hoofdpijn manifesteren.

Duizeligheid of wazig zien

Een ander veel voorkomend waarschuwingssignaal van een whiplash is duizeligheid veroorzaakt door zenuwbeschadiging van de nek. Veel slachtoffers van duizeligheid na een auto-ongeluk verklaren dat het lijkt alsof de kamer draait. Deze duizeligheid kan van enkele minuten tot meerdere dagen duren als deze niet wordt behandeld.

Slaperigheid of extreme vermoeidheid

Bij stressvolle situaties laten onze bijnieren cortisol vrij, wat je de 'boost' energie geeft die je nodig het om snel beslissingen te nemen en alert te blijven om vragen te beantwoorden. Wanneer je echter terugkeert naar een veilige plaats, ontspannen je spieren zich en moeten ze zich opladen. Als je gewond bent geraakt, moet je lichaam zich herstellen en gebruikt het veel energie ten behoeve van het genezingsproces te beginnen. Hierdoor kun je je extreem moe of slaperig voelen.

Moeite met slapen

Na een auto-ongeluk, als je eindelijk genoegen neemt met de broodnodige nachtrust, kunnen pijn en stijfheid in je nek het moeilijk maken om te slapen. Dit kan leiden tot slaaptekort en depressieve klachten (en soms zelfs een depressie).

Aandoeningen van de halswervelkolom

Radiculopathie (beknelde zenuw)

Cervicale wervelkolom aandoeningen, zoals een radiculopathie, kunnen leiden tot pijn en stijfheid. Bij radiculopathie is sprake van een beknelde zenuw in de wervelkolom, waardoor in het verzorgingsgebied van de zenuw klachten ontstaan. Dit geeft pijnklachten en een doof gevoel of tintelingen.

Mogelijke aandoeningen

Veel problemen in de cervicale wervelkolom kunnen leiden tot een stijve nek. De stijfheid kan een reactie zijn op de onderliggende aandoening in de cervicale wervelkolom. Het kan hierbij gaan om onder meer de volgende aandoeningen:

• Nekhernia / hernia cervicalis;
• Cervicale kanaalstenose of vernauwing van het halswervelkanaal; en
• cervicale osteoartritis (achteruitgang van de kwaliteit van het kraakbeen in je nek, waardoor je wervels beschadigd raken).

Hersenvliesontsteking of meningitis

Een hersenvliesontsteking is een niet veel voorkomende oorzaak van stijve nek. Bacteriële hersenvliesontsteking is echter een potentieel ernstige aandoening, waardoor het vermeldenswaardig is. Bij deze aandoening raakt het hersenvlies ontstoken, wat klachten kan geven als hoge koorts, sufheid, verwardheid en een stijve nek. Het lukt je niet goed om je nek voorover te buigen. Bij vermoeden van hersenvliesontsteking, moet je direct medische hulp inschakelen.

Andere oorzaken van een stijve nek

Artrose

Met de jaren komen niet alleen ervaring en wijsheid, maar soms ook stijfheid in de nek door artrose. Artrose is een degeneratieve aandoening waarbij het kraakbeen in de gewrichten, zoals die in je nek, langzaam verdwijnt. Het gevolg? Je nek voelt stijf en pijnlijk aan, vooral na rustperiodes zoals het slapen. Het voelt alsof je nek zijn soepelheid verliest, en elke draai van je hoofd gaat gepaard met een ongemakkelijke, trekkende pijn.

Artrose is een aandoening die niet te genezen is, maar je kunt de symptomen wel beheersen. Regelmatige, milde beweging, zoals wandelen of zwemmen, helpt om de gewrichten soepel te houden. Fysiotherapie en soms pijnstillers of ontstekingsremmers kunnen ook verlichting bieden. Hoewel het verouderingsproces niet te stoppen is, hoeft artrose je niet te laten vastlopen.

Kaakproblemen (TMJ): Pijn die de nek in trekt

Problemen met het kaakgewricht (temporomandibulair gewricht, TMJ) kunnen veel verder gaan dan alleen pijn in de kaak. De spanning in je kaak kan uitstralen naar je nek, waardoor je wakker wordt met stijfheid en pijn die zich een weg banen van je kaken naar je schouders. Het lijkt alsof je hele hoofd en nek in een strakke greep zitten, en zelfs kauwen of praten kan de pijn verergeren.

TMJ-problemen komen vaak voort uit klemmen of knarsen met de tanden, vooral 's nachts. Een gebitsbeschermer kan helpen om de spanning te verminderen, en ontspanningstechnieken kunnen voorkomen dat je kaakspieren te gespannen worden. Als de pijn aanhoudt, kan een bezoek aan een kaakspecialist of fysiotherapeut verlichting bieden.

Angst of paniekaanvallen

Angst nestelt zich niet alleen in je gedachten, maar grijpt ook je lichaam vast. Tijdens momenten van intense angst of paniekaanvallen, verstrakken je spieren—vooral die in de nek en schouders. Het voelt alsof je nek in een constante kramp zit, en je kunt de spanning niet van je afschudden. Deze stijfheid kan zelfs dagen na een paniekaanval blijven hangen, als een fysieke herinnering aan de stress die je lichaam heeft doorstaan.

Hoewel deze nekspanning vervelend is, kan het worden verminderd met ademhalingsoefeningen en ontspanningstechnieken. Angst- en paniekstoornissen kunnen vaak effectief worden behandeld met therapie en, indien nodig, medicatie, waardoor de fysieke gevolgen zoals nekstijfheid afnemen.

Spinale stenose

Spinale stenose in de nek is alsof je lichaam je vertelt dat er iets vastzit—letterlijk. Deze aandoening, waarbij het wervelkanaal vernauwt, kan leiden tot zenuwcompressie, wat een gevoel van stijfheid, pijn en zelfs tintelingen in je nek veroorzaakt. Het lijkt alsof elke beweging van je nek je beperkt wordt door een onzichtbare grens die je niet kunt overschrijden zonder pijn te ervaren.

Behandeling kan bestaan uit fysiotherapie om de nek sterker en flexibeler te maken, maar soms is een operatie nodig om de druk op de zenuwen te verlichten. Hoewel de symptomen van spinale stenose je kunnen beperken, kunnen de juiste behandelingen helpen om de pijn te verlichten en de beweeglijkheid te herstellen.

Fibromyalgie

Fibromyalgie is een chronische aandoening die wijdverspreide pijn en stijfheid veroorzaakt, en de nek is vaak een van de eerste plaatsen waar je het voelt. Elke beweging kan voelen als een worsteling, en de stijfheid lijkt constant aanwezig, alsof je nek weigert om te ontspannen. De pijn kan subtiel zijn of juist intens, variërend van dag tot dag, en het is moeilijk om er grip op te krijgen.

Hoewel fibromyalgie niet te genezen is, kunnen medicatie, fysiotherapie, en stressmanagement helpen om de symptomen onder controle te houden. Het is een aandoening die vraagt om zorg en aandacht, maar met de juiste aanpak hoeft het je leven niet volledig te beheersen.

Onderzoek en behandeling

Bij een onderzoek naar de oorzaak van een stijve nek door een huisarts zal de arts een aantal stappen doorlopen om de oorzaak vast te stellen. Hier is een overzicht van de stappen:

Anamnese: Je klachten in kaart brengen

De huisarts begint met een gesprek waarin je je klachten beschrijft. Vragen zoals: Hoe lang heb je al last van de stijve nek? Is er een specifieke beweging geweest die de klachten verergerde? Heb je nog andere symptomen, zoals hoofdpijn, tintelingen, of pijn in je schouders of armen? Het doel is om een volledig beeld te krijgen van de mogelijke oorzaken, zoals een verkeerde houding, een blessure, of meer ernstige oorzaken zoals een hernia of infectie.

Daarnaast zal de arts vragen naar je dagelijkse activiteiten: werk je veel achter een computer, slaap je in een bepaalde houding, of heb je onlangs een ongeluk gehad? Dit helpt om vast te stellen of je nekproblemen verband houden met overbelasting, een verkeerde slaaphouding of trauma.

Lichamelijk onderzoek: Het lichaam vertelt het verhaal

Na de anamnese volgt een lichamelijk onderzoek. De huisarts zal je nek voorzichtig palperen (voelen) om te controleren op stijfheid, gevoeligheid, of spierspanning. Het bewegingsbereik van je nek wordt getest: kun je je hoofd zonder moeite van links naar rechts draaien of naar voren en achteren buigen? Ook zal de arts letten op pijnlijke of beperkte bewegingen.

Daarnaast kan de arts de zenuwreflexen controleren door een simpele tik op je gewrichten te geven, om te zien of er mogelijk sprake is van een beknelde zenuw. Bij aanwijzingen van zenuwcompressie kan de huisarts ook kijken naar symptomen in je armen of handen, zoals tintelingen of krachtverlies.

Aanvullend onderzoek: Verder kijken waar nodig

Als de huisarts vermoedt dat er sprake is van een onderliggende aandoening, zoals een hernia, cervicale artrose of spinale stenose, kan verder onderzoek nodig zijn. Dit kan een röntgenfoto zijn om de botstructuur in je nek te bekijken, een MRI-scan om zachte weefsels zoals zenuwen en tussenwervelschijven te beoordelen, of een bloedtest om te controleren op ontstekingen bij bijvoorbeeld een infectie of auto-immuunziekte.

In sommige gevallen kan de huisarts ook een verwijzing geven naar een fysiotherapeut, neuroloog of orthopedisch chirurg, afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak van de klachten.

Conclusie en behandelplan

Op basis van het onderzoek stelt de huisarts een diagnose en bespreekt de behandelopties. Dit kan variëren van rust en pijnstilling tot fysiotherapie of verdere specialistische behandeling.

Stijve nek verhelpen en behandelen

In de meeste gevallen wordt een stijve nek veroorzaakt door spierspanning of spierverrekking. Deze klachten kunnen vaak adequaat worden behandeld en binnen enkele dagen verholpen zijn. Als algemene regel geldt dat raadzaam is om medische hulp in te schakelen als de stijve nek niet binnen een week verdwenen is, als de klachten verergeren, of als de nekklachten gepaard geen met andere verontrustende symptomen, zoals bij hersenvliesontsteking het geval is. Ook is het verstandig om een arts te raadplegen als er sprake is van een onderliggende medische aandoening die behandeling behoeft.

Spierspanning behandelen

In de behandeling van spierspanningshoofdpijn ligt de nadruk op een behandeling zonder medicijnen. Het is allereerst belangrijk om te achterhalen wat de uitlokkende factoren zijn of wat de factoren zijn die de klachten doen verergeren. Door deze factoren te vermijden, kunnen de klachten afnemen of in het geheel verdwijnen. Soms is aanpassing van je werk(plek) geboden. Verder zijn er een aantal therapieën mogelijk, zoals ontspanningstherapieën om beter om te gaan met stress en spanning en cognitieve (gedrags)therapie om beter met de gevolgen van de pijn om te gaan. Daarnaast kunnen eenvoudige ontspanningsoefeningen helpen om de nekspieren te ontspannen en stijve nek en nekpijn te voorkomen.

Warmte tegen nekstijfheid

Warmte aanbrengen op de pijnlijke plek in de vorm van crèmes, gels, een warme kersenpitzak, of een warme douche, kan de pijn verlichten.

Pijnstillers

Gebruik zo nodig pijnstillers om de pijn te verzachten en om te blijven bewegen. Het is daarbij belangrijk dat je de pijnstillers op een vast tijdstip inneemt en een 'spiegel' opbouwt, zodat de pijn niet telkens de kop opsteekt. Doe dit gedurende een aantal dagen en gebruik bij voorkeur paracetamol: 4 maal per dag 2 keer 500 mg.

Stijve nek: oefeningen

Nekoefeningen

Er zijn een aantal eenvoudige oefeningen die je kunt uitvoeren bij een 'gewone' stijve nek. Het kan je nek beetje bij beetje losmaken. Eenvoudige nekoefeningen kunnen verlichting van de klachten geven. Deze bewegingen zorgen ervoor dat de gewrichten en spieren in de nek samenwerken. Wanneer deze oefeningen zes tot acht keer per dag worden gedaan, kan een stijve nek voorkomen worden. Doe deze oefeningen voorzichtig, zonder iets te forceren en op een rustig tempo.

Verschillende oefeningen

De oefeningen zijn:

• Hoofd buigen: buig je hoofd bijvoorbeeld tien keer naar voren en naar achteren en blijf daarbij naar voren kijken.
• Over je schouder kijken: Vervolgens kun je eerst links en dan rechts over je schouder naar achteren kijken. Tien keer herhalen.
• Oor naar schouder brengen: beweeg daarna je linkeroor naar je linkerschouder en vervolgens je rechteroor naar je rechterschouder. Tien keer herhalen.

Preventie

Hier zijn enkele slimme manieren om te voorkomen dat je een stijve nek krijgt:

• Let op je houding: Of je nu zit, staat of ligt—houd je rug recht en zorg ervoor dat je hoofd niet te ver naar voren of naar achteren hangt. Dit helpt om je nekspieren te ontlasten en voorkomt overbelasting.
• Maak je werkplek ergonomisch: Zorg ervoor dat je computerscherm op ooghoogte staat en je stoel goed is afgesteld, zodat je nek niet constant gebogen is. Een goed ingerichte werkplek kan wonderen doen voor je nekgezondheid.
• Beweeg regelmatig: Sta elke 30 minuten op om even te rekken en strekken, vooral als je lang zit. Simpele nekrotaties en schouderrollen houden de spieren soepel en voorkomen stijfheid.
• Gebruik een goed kussen en matras: Je nek verdient een goede nachtrust. Kies een kussen dat je nek goed ondersteunt en een matras dat je wervelkolom in een rechte lijn houdt.
• Vermijd stress: Stress laat je nekspieren aanspannen als een veer. Leer ontspanningstechnieken om de spanning uit je nek te halen.
• Let op je telefoongebruik: Vermijd de "tech-neck" door je smartphone op ooghoogte te houden en niet urenlang voorovergebogen naar je scherm te kijken. Je nek zal je dankbaar zijn.
• Sport met zorg: Bij intensieve sporten is het belangrijk om je nek goed te ondersteunen en plotselinge, snelle bewegingen te vermijden. Een blessure voorkomen is beter dan genezen!

Deze tips helpen je om een stijve nek te voorkomen en geven je de vrijheid om soepeler door het leven te gaan zonder die vervelende stijfheid!

Lees verder

• Nekpijn: oorzaken nekpijn, pijn in schouder en nekklachten
• Pijn in nek: symptomen en mogelijke oorzaken van nekpijn
• Pijn in schouder, arm en nek: pees & slijmbeursontsteking
• Pijn in de schouder: zeurende of stekende schouderpijn
• Pijn tussen schouderbladen: symptomen, oorzaak & behandeling