Artritis: oorzaken, symptomen, behandeling & gezonde voeding

Artritis duidt op gewrichtsontsteking. Hoewel artritis vaak als een aandoening wordt beschouwd die ouderen treft, is het een ziekte die op elke leeftijd kan voorkomen, zelfs bij kinderen. Artritis moet duidelijk worden onderscheiden van de term artrose, wat duidt op een achteruitgang van de kwaliteit van het kraakbeen in gewrichten. Artritis kan worden veroorzaakt door reumatische aandoeningen zoals reumatoïde artritis (RA), verwondingen of bacteriële infectie (septische artritis). Artritis kan gepaard gaan met symptomen als hevige pijn beweging en drukking van het gewricht, koorts, roodheid van de huid en bewegingsbeperking. De behandeling van artritis is gericht op het verlichten van symptomen en het verbeteren van de gewrichtsfunctie. Mogelijk moet je verschillende behandelingen of een combinaties van behandelingen proberen voordat je weet wat het beste voor je werkt. Behandeling van artritis kan bestaan uit medicijnen, fysiotherapie, gezonde voeding en leefstijlmaatregelen.

• Wat is artritis?
• Oorzaken van artritis
• Risicofactoren voor artritis
• Niet-veranderbare risicofactoren
• Veranderbare risicofactoren
• Symptomen van artritis
• Locatie van artritis
• Artritis in de hand
• Artritis in de knie
• Artritis aan voet en enkel
• Artritis in de heup
• Artritis in de rug
• Soorten en vormen van artritis
• Artrose
• Jicht
• Juveniele idiopathische artritis (JIA)
• Artritis psoriatica
• Reumatoïde artritis (RA)
• Septische artritis (infectieuze artritis)
• Ziekte van Bechterew
• Ziekte van Still (vorm van jeugdreuma)
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Complicaties
• Behandeling van artritis
• Medicijnen
• Gezonde voeding en leefstijl
• Zelfzorg
• Fysiotherapie
• Lichaamsbeweging
• Natuurgeneeskunde
• Welke voeding vermijden?
• Bewerkte voedingsmiddelen
• Omega-6 vetzuren
• Suiker en bepaalde suikeralternatieven
• Rood vlees en gefrituurd voedsel
• Geraffineerde koolhydraten
• Mononatriumglutamaat (MSG) of E621
• Kaas en vetrijke zuivelproducten
• Preventie

Wat is artritis?

De Griekse term 'artritis' betekent letterlijk: 'ontstoken gewricht'. Afhankelijk van de onderliggende oorzaak, kunnen verschillende vormen van artritis worden onderscheiden, bijvoorbeeld reumatische artritis, reactieve artritis of septische artritis. De gewrichtsontsteking kan zowel optreden als acute infectie (veroorzaakt door bacteriën) of in een terugkerende vorm (chronische artritis). In tegenstelling tot de niet inflammatoire gewrichtsaandoening artrose vertoont artritis de typische tekenen van ontsteking, zoals: roodheid, zwelling en warmte.

Oorzaken van artritis

De oorzaken van artritis variëren sterk, afhankelijk van het type ontsteking. Genetische factoren (predispositie) kunnen verantwoordelijk zijn voor artritis. Bij een aan erfelijkheid gerelateerde auto-immuunziekte, zal de ontsteking in de gewrichten worden veroorzaakt door een storing van het immuunsysteem. Het lichaam vormt antilichamen die zijn gericht tegen het eigen gezonde weefsel van het lichaam en die het synoviale membraan in een gewricht aantast. Bovendien kunnen metabole stoornissen (jicht) of infecties (zoals bacteriën, schimmels) artritis veroorzaken. Bij bacteriële artritis komen ziektekiemen het gewricht binnen als gevolg van een verwonding of door het bloed, wat een ontstekingsreactie veroorzaakt. Zelfs omgevingsinvloeden kunnen niet worden uitgesloten bij artritis. Het is bekend dat ze de ontwikkeling van artritis kunnen bevorderen. Voedingsmiddelen die de ontsteking kunnen bevorderen, zijn met name van dieren afkomstige voedingsmiddelen en suikerrijk voedsel; deze kunnen de symptomen verergeren en een immuunsysteemreactie uitlokken.

Mogelijke oorzaken van artritis zijn:

• letsel, leidend tot degeneratieve artritis
• abnormaal metabolisme, leidend tot jicht en pseudojicht
• artritis bij artrose (flaring)
• infecties zoals bij artritis als gevolg van de ziekte van Lyme, zogeheten 'Lyme-artritis'
• auto-immuunstoornis, zoals bij reumatoïde artritis (RA) en systemische lupus erythematodes (SLE)
• als (reactie) van een infectie ergens anders in het lichaam (reactieve artritis)

Risicofactoren voor artritis

Bepaalde risicofactoren zijn in verband gebracht met artritis. Sommige hiervan zijn veranderbaar, andere niet.

Niet-veranderbare risicofactoren

Statische risicofactoren van artritis zijn:

• Leeftijd: het risico op het ontwikkelen van de meeste soorten artritis neemt toe met het voortschrijden der jaren.
• Sekse: de meeste soorten artritis komen vaker voor bij vrouwen, en 60 procent van alle mensen met artritis is vrouw. Jicht komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
• Genetische factoren: specifieke genen worden geassocieerd met een hoger risico op bepaalde soorten artritis, zoals reumatoïde artritis (RA), systemische lupus erythematosus (SLE) en de ziekte van Bechterew.

Veranderbare risicofactoren

Dynamische risicofactoren van artritis zijn:

• Overgewicht en obesitas: overgewicht kan bijdragen aan zowel het ontstaan ​​als de progressie van knieartrose.
• Gewrichtsblessures: schade aan een gewricht kan bijdragen aan de ontwikkeling van artrose in dat gewricht.
• Infectie: veel microbiële ziekteverwekkers kunnen gewrichten infecteren en de ontwikkeling van verschillende vormen van artritis veroorzaken.
• Beroep: bepaalde beroepen waarbij repetitieve kniebuiging en hurken voorkomen, worden geassocieerd met artrose van de knie.

Symptomen van artritis

Typische symptomen van artritis zijn onder meer gewrichtspijn, gewrichtsstijfheid en gewrichtszwelling. Hierdoor kan je bewegingsbereik worden verminderd. Je kunt ook warmte en roodheid van de huid rondom het gewricht ervaren. Veel mensen met artritis merken dat hun symptomen erger zijn in de ochtend.

In het geval van reumatoïde artritis, kun je last krijgen van moeheid en gebrek aan eetlust. Je kunt ook bloedarmoede ontwikkelen (een specifieke vorm van anemie die zich ontwikkelt als gevolg van de ontsteking) of lichte koorts hebben. Ernstige reumatoïde artritis kan gewrichtsmisvorming veroorzaken als het onbehandeld blijft.

Door ontsteking en vernietiging van het synoviale membraan vormt het immuunsysteem opnieuw antilichamen en cytokinen (ontstekingsmediatoren). Als gevolg daarvan verergert de ontsteking en ontwikkelt zich een vicieuze cirkel. Aan het einde van de cirkel is de vernietiging van kraakbeen en botten. Dit leidt tot de typische vervormingen van de gewrichten en hun functionaliteit. Als je deze ontsteking niet vroeg genoeg met de juiste medicatie behandelt, zullen de gewrichten door artritis worden vernietigd. Een probleem hierbij is het sluipende verloop van artritis, die vaak lange tijd niet wordt opgemerkt en gediagnosticeerd. Dus meer en meer gewrichten kunnen worden aangetast.

Naarmate de artritis vordert, zwellen de gewrichten, worden ze rood en veroorzaken ze pijn. Gewrichtsmisvormingen en functieverlies van de gewrichten wijzen op het eindstadium van artritis.

Locatie van artritis

Artritis in de hand

Zowel artrose als reumatoïde artritis (RA) kunnen de handen treffen. Terwijl artrose te wijten is aan degeneratieve veranderingen in kraakbeen, is RA het gevolg van een auto-immuunziekte. Hoewel RA op elke leeftijd kan optreden, is de meest voorkomende leeftijd van aanvang tussen 40 en 60 jaar. Een persoon kan ook posttraumatische artritis (na letsel) in de handen ervaren. Dit gebeurt nadat je een van je handen hebt beschadigd, zoals bij een sportgerelateerd letsel of ongeval. Letsels kunnen de afbraak van beschermend kraakbeen versnellen en ontstekingen veroorzaken.

Artritis in de knie

Er zijn drie verschillende soorten artritis die in je knieën kunnen voorkomen. Het meest voorkomende type is artrose, een progressieve aandoening waarbij langzaamaan gewrichtskraakbeen in kwaliteit achteruitgaat. Artrose komt het meest voor na de middelbare leeftijd. Reumatoïde artritis (RA) is een ontstekingsaandoening die op elke leeftijd kan toeslaan en zich ook in de knieën kan manifesteren. Posttraumatische artritis ontstaat na een knieblessure. Het kan jaren na een gescheurde meniscus, ligament letsel of kniefractuur (gebroken knie) optreden. Het is mogelijk om meer dan één type artritis tegelijkertijd te hebben.

Artritis aan voet en enkel

Artritis is een ontsteking van een of meer van je gewrichten. Het kan pijn en stijfheid veroorzaken in elk gewricht in het lichaam en komt veel voor in de kleine gewrichten van de voet en enkel. Er zijn meer dan 100 vormen van artritis, waarvan vele de voet en enkel kunnen treffen. Alle soorten kunnen het moeilijk maken om te lopen en activiteiten uit te voeren die je leuk vindt. De belangrijkste soorten artritis die de voet en enkel kunnen treffen, zijn artrose, reumatoïde artritis en posttraumatische artritis.

Artritis in de heup

Artritis is een van de meest voorkomende oorzaken van pijn in de heup. Artritis is een progressieve aandoening, wat betekent dat het meestal geleidelijk begint en in de loop van de tijd erger wordt. De term artritis betekent letterlijk 'ontsteking van het gewricht'. Er zijn verschillende soorten artritis die de heup kunnen beïnvloeden. Het type artritis dat je hebt, is van invloed op de behandeling. Er zijn vijf hoofdtypen artritis die het heupgewricht kunnen beïnvloeden. Zij zijn:

• artrose
• reumatoïde artritis
• ziekte van Bechterew
• systemische lupus erythematosus
• artritis psoriatica

Er is geen remedie voor elk type artritis, maar er zijn manieren om de pijn en andere bijbehorende symptomen te behandelen.

Artritis in de rug

Lumbale artritis is een symptoom van artritis die de wervelkolom treft. De meest voorkomende oorzaak van lumbale artritis is artrose.
Spondylose of spinale artritis kan de kleine gewrichten (facetgewrichten) aan de achterzijde van de ruggengraat beïnvloeden. De aandoening ontwikkelt zich geleidelijk en wordt vaak geassocieerd met spinale degeneratie bij ouderen.

Soorten en vormen van artritis

Er zijn verschillende soorten artritis.

Artrose

Artrose is de meest voorkomende vorm van artritis, die wereldwijd miljoenen mensen treft. Het kan in zowel de grotere als de kleinere gewrichten optreden, zoals de handen, de polsen, de voeten, de rug, de heup en de knie.

Oorzaken
Door artrose raakt het kraakbeen beschadigd, de kwaliteit gaat achteruit. Kraakbeen is een stevig, glad weefsel dat een bijna wrijvingsloze gewrichtsbeweging mogelijk maakt. Als het kraakbeen volledig verdwijnt, zal uiteindelijk bot op bot wrijven. Naast de afbraak van kraakbeen, zal artrose het hele gewricht aantasten. Het veroorzaakt veranderingen in het bot en verslechtering van de bindweefsels die het gewricht bij elkaar houden en spieren aan het bot hechten. Het veroorzaakt ook ontsteking van de gewrichten.

Symptomen
Artrose-symptomen ontwikkelen zich vaak langzaam en worden in de loop van de tijd erger. Symptomen van artrose zijn onder meer:

• Pijn. Aangetaste gewrichten kunnen tijdens of na beweging pijn doen.
• Stijfheid. Gewrichtsstijfheid is het meest merkbaar bij het ontwaken of na een periode van inactiviteit.
• Gevoeligheid. Het gewricht kan gevoelig zijn wanneer je lichte druk uitoefent op of in de buurt ervan.
• Verlies van flexibiliteit. Je kunt heeft mogelijk niet het volledige bewegingsbereik.
• Krakend gevoel. Je kunt een raspend en krakend gevoel ervaren wanneer je het gewricht gebruikt, en je kunt knallende of knetterende geluiden horen.
• Botsporen. Deze extra stukjes bot, die aanvoelen als harde knobbels, kunnen zich rond het aangetaste gewricht vormen.
• Zwelling. Dit kan worden veroorzaakt door wekedelenontsteking rond het gewricht.

Jicht

Jicht is een veel voorkomende en complexe vorm van artritis die iedereen kan treffen. Het wordt gekenmerkt door plotselinge, ernstige aanvallen van pijn, zwelling, roodheid en gevoeligheid in de gewrichten, meestal het gewricht aan de basis van de grote teen. Een aanval van jicht kan plotseling optreden, waardoor je midden in de nacht wakker kunt worden met het gevoel dat je grote teen in brand staat. Het aangetaste gewricht is warm, gezwollen en zeer gevoelig.

Oorzaken
Jicht treedt op wanneer uraatkristallen zich ophopen in je gewricht, wat de ontsteking en intense pijn van een jichtaanval veroorzaakt. Er kunnen uraatkristallen ontstaan ​​wanneer je veel urinezuur in je bloed hebt.

Symptomen
Symptomen van jicht treden bijna altijd plotseling op, en vaak 's nachts, en kunnen bestaan uit:

• Intense gewrichtspijn. Jicht treft meestal je grote teen, maar het kan in elk gewricht voorkomen. Andere vaak aangetaste gewrichten zijn de enkels, knieën, ellebogen, polsen en vingers. De pijn is vaak het ergst binnen de eerste vier tot twaalf uur nadat het begint.
• Aanhoudend ongemak. Nadat de meest ernstige pijn is verdwenen, kan enig gewrichtsongemak enkele dagen tot enkele weken aanhouden. Latere aanvallen zullen waarschijnlijk langer duren en meer gewrichten aantasten.
• Ontsteking en roodheid. Het aangetaste gewricht of gewrichten worden gezwollen, gevoelig, warm en rood.
• Beperkte bewegingsvrijheid. Naarmate jicht vordert, kun je je gewrichten mogelijk niet normaal bewegen.

Juveniele idiopathische artritis (JIA)

Jeugdreuma of juveniele idiopathische artritis (JIA) is een van de bekendste auto-immuunziekten bij kinderen onder de 16 jaar. JIA kan blijvende gewrichtspijn, zwelling en stijfheid veroorzaken. Sommige kinderen kunnen slechts enkele maanden symptomen ervaren, terwijl anderen de rest van hun leven last van klachten hebben.

Oorzaken
Jeugdreuma treedt op wanneer het immuunsysteem van het lichaam zijn eigen cellen en weefsels aanvalt. Het is anno 2024 niet bekend waarom dit gebeurt, maar zowel erfelijke als omgevingsfactoren lijken een rol te spelen. Bepaalde genmutaties kunnen een persoon gevoeliger maken voor omgevingsfactoren, zoals virussen, die de ziekte kunnen veroorzaken.

Symptomen
De meest voorkomende symptomen van JIA zijn:

• Pijn. Hoewel je kind misschien niet klaagt over gewrichtspijn, merk je misschien dat hij of zij mank loopt, vooral 's morgens vroeg of na een dutje.
• Zwelling. Deze klacht wordt vaak voor het eerst opgemerkt in grotere gewrichten zoals de knie.
• Stijfheid. Je merkt misschien dat je kind stijf is, vooral 's ochtends of na dutjes.
• Koorts, gezwollen lymfeklieren en huiduitslag. In sommige gevallen kunnen hoge koorts, gezwollen lymfeklieren of uitslag op de romp optreden, wat meestal 's avonds erger is.

Artritis psoriatica

Artritis psoriatica (PsA) is een reumatische aandoening waarbij de gewrichtsontstekingen meestal voorkomen in de gewrichten van je armen of benen, zoals je handen, voeten, ellebogen of knieën. Artritis psoriatica is een vorm van artritis die sommige mensen met psoriasis treft. De meeste mensen ontwikkelen eerst psoriasis en krijgen later de diagnose psoriatische artritis.

Oorzaken
Artritis psoriatica treedt op wanneer het immuunsysteem van je lichaam gezonde cellen en weefsels begint aan te vallen. De abnormale immuunrespons veroorzaakt ontstekingen in je gewrichten en overproductie van huidcellen.

Symptomen
Gewrichtspijn, stijfheid en zwelling zijn de belangrijkste symptomen van artritis psoriatica. Ze kunnen elk deel van je lichaam beïnvloeden, inclusief je vingertoppen en wervelkolom, en kunnen variëren van relatief mild tot ernstig. Artritis psoriatica kan ook de volgende symptomen veroorzaken:

• Gezwollen vingers en tenen. Artritis psoriatica kan een pijnlijke, worstachtige zwelling van je vingers en tenen veroorzaken. Je kunt ook zwelling en misvormingen in je handen en voeten ontwikkelen voordat je aanzienlijke gewrichtsklachten krijgt.
• Voetpijn. Artritis psoriatica kan ook pijn veroorzaken op de plekken waar pezen en ligamenten zich hechten aan je botten, vooral aan de achterkant van je hiel (achillespeesontsteking) of in de voetzool (fasciitis plantaris of peesplaatontsteking).
• Rugpijn in de onderrug. Sommige mensen ontwikkelen spondylitis (een ontsteking van een of meer wervels) als gevolg van artritis psoriatica. Spondylitis veroorzaakt voornamelijk ontsteking van de gewrichten tussen de wervels van je wervelkolom en in de gewrichten tussen je wervelkolom en het bekken (sacroiliitis).

Reumatoïde artritis (RA)

Reumatoïde artritis (RA) is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem van het lichaam per ongeluk de gewrichten aanvalt. Dit veroorzaakt ontsteking die ervoor zorgt dat het weefsel dat de binnenkant van de gewrichten bekleedt (het synovium) dikker wordt, wat resulteert in zwelling en pijn in en rond de gewrichten. Het synovium maakt een vloeistof aan die gewrichten smeert en hen helpt soepel te bewegen.

Als deze ontsteking niet wordt behandeld en in toom wordt gehouden, kan dit kraakbeen beschadigen, het elastische weefsel dat de uiteinden van botten in een gewricht bedekt, evenals de botten zelf. Na verloop van tijd treedt er kraakbeenverlies op en kan de gewrichtsafstand tussen botten kleiner worden. Gewrichten kunnen los, onstabiel, pijnlijk worden en hun mobiliteit verliezen. Vervorming van de gewrichten kan ook optreden. Gewrichtsschade kan niet worden teruggedraaid, en omdat het vroeg kan optreden, raden artsen een vroege diagnose en agressieve behandeling aan om RA terug te dringen.

Reumatoïde artritis treft meestal de gewrichten van de handen, voeten, polsen, ellebogen, knieën en enkels, meestal symmetrisch. Dat betekent dat als de ene knie of hand wordt aangetast, meestal ook de andere wordt getroffen. Omdat RA ook lichaamssystemen kan beïnvloeden, zoals de cardiovasculaire of ademhalingssystemen, wordt het een systemische ziekte genoemd. Systemisch betekent 'hele lichaam'.

Oorzaken
De oorzaak van RA is nog niet volledig begrepen, hoewel artsen weten dat een abnormale reactie van het immuunsysteem een ​​leidende rol speelt bij de ontsteking en gewrichtsschade die optreedt. Niemand weet zeker waarom het immuunsysteem misgaat, maar er is wetenschappelijk bewijs dat genen, hormonen en omgevingsfactoren een rol spelen.

Symptomen
In de vroege stadia zien mensen met RA mogelijk in eerste instantie geen roodheid of zwelling in de gewrichten, maar ze kunnen wel gevoeligheid en pijn ervaren. De volgende gewrichtssymptomen zijn aanwijzingen voor RA:

• Gewrichtspijn, gevoeligheid, zwelling of stijfheid gedurende zes weken of langer.
• Ochtendstijfheid gedurende 30 minuten of langer.
• Meer dan één gewricht is aangetast.
• Kleine gewrichten (polsen, bepaalde gewrichten van de handen en voeten) worden aangetast.
• Dezelfde gewrichten aan beide zijden van het lichaam worden aangetast.
• Naast pijn ervaren veel mensen vermoeidheid, verlies van eetlust en lichte koorts.

De symptomen en effecten van RA kunnen komen en gaan. Een periode van hoge ziekteactiviteit (toename van ontsteking en andere symptomen) wordt een flare genoemd. Een flare kan dagen of maanden duren. Aanhoudende hoge niveaus van ontsteking kunnen problemen door het hele lichaam veroorzaken. RA kan van invloed zijn op organen en lichaamssystemen, bijvoorbeeld:

• Ogen. Droge ogen, pijnlijke ogen, rode ogen en gevoeligheid voor licht en verminderd gezichtsvermogen
• Mond. Droge mond en tandvleesirritatie of tandvleesontsteking.
• Huid. Reumatoïde knobbeltjes of reumatoïde noduli, oftewel kleine knobbeltjes onder de huid over benige gebieden
• Longen. Ontsteking en littekens die kunnen leiden tot kortademigheid.
• Aderen. Ontsteking van bloedvaten die kunnen leiden tot schade aan de zenuwen, huid en andere organen.
• Bloed. Bloedarmoede, een lager dan normaal aantal rode bloedcellen.

Septische artritis (infectieuze artritis)

Septische artritis is een pijnlijke infectie in een gewricht. De infectie kan afkomstig zijn van ziektekiemen die door je bloedbaan reizen vanuit een ander deel van je lichaam. Septische artritis kan ook optreden wanneer bacteriën via een (penetrerende) wond rechtstreeks in het gewricht terechtkomt.

Oorzaken
Septische artritis kan worden veroorzaakt door bacteriële, virale of schimmelinfecties. Bacteriële infectie met Staphylococcus aureus is de meest voorkomende oorzaak. Septische artritis kan zich ontwikkelen wanneer een infectie, zoals een huidinfectie of urineweginfectie, zich via de bloedbaan naar een gewricht verspreidt. Minder vaak kan een prikwond, een injectie of een operatie in of nabij een gewricht de kiemen toegang geven tot de gewrichtsruimte. Het weefsel dat de binnenkant van de gewrichten bekleedt (het synovium) heeft weinig vermogen om zichzelf te beschermen tegen infecties.

Symptomen
Septische artritis veroorzaakt meestal extreem ongemak en moeilijkheden bij het gebruik van het aangetaste gewricht. Het gewricht kan gezwollen, rood en warm zijn en je kunt koorts hebben.

Ziekte van Bechterew

De ziekte van Bechterew of spondylitis ankylopoetica is een vorm van ontstekingsreuma, waarbij vooral de gewrichten van rug, heupen en knieën ontstoken zijn. Na verloop van tijd kan dit ertoe leiden dat sommige wervels in je wervelkolom samensmelten. Deze fusie maakt de wervelkolom minder flexibel en kan resulteren in een voorovergebogen houding. Als ribben worden aangetast, kan het moeilijk zijn om diep adem te halen. Bechterew komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.

Oorzaken
Bechterew heeft anno 2024 geen bekende oorzaak, hoewel genetische factoren erbij betrokken lijken te zijn. In het bijzonder lopen mensen met een gen dat HLA-B27 wordt genoemd een sterk verhoogd risico op het ontwikkelen van deze aandoening. Slechts enkele mensen met het gen ontwikkelen echter deze aandoening.

Symptomen
Vroege symptomen van Bechterew kunnen pijn en stijfheid in je onderrug en heupen zijn, vooral in de ochtend en na perioden van inactiviteit. Nekpijn en vermoeidheid komen ook vaak voor. Na verloop van tijd kunnen symptomen met onregelmatige tussenpozen verergeren, verbeteren of stoppen. De meest getroffen gebieden zijn:

• Het gewricht tussen de basis van je wervelkolom en je bekken (sacro-iliacaal).
• De wervels in je onderrug.
• De plaatsen waar je pezen en ligamenten zich hechten aan botten (enthese), voornamelijk in je wervelkolom, maar soms langs de achterkant van je hiel.
• Het kraakbeen tussen je borstbeen en ribben.
• Je heup- en schoudergewrichten.

Ziekte van Still (vorm van jeugdreuma)

Met de ziekte van Still wordt een vorm van jeugdreuma bedoeld, die voornamelijk voorkomt bij jonge kinderen. De verschijnselen kunnen evenwel ook op volwassen leeftijd voorkomen. Dan staat de ziekte bekend als 'Adult Still'. De ziekte van Still gaat gepaard met koorts, huiduitslag en gewrichtspijn.

Oorzaken
Het is anno 2024 niet zeker wat de ziekte veroorzaakt. Sommige onderzoekers vermoeden dat de aandoening kan worden veroorzaakt door een virale of bacteriële infectie.

Symptomen
De meeste mensen met de ziekte van Still hebben een combinatie van de volgende tekenen en symptomen:

• Koorts. Je hebt misschien koorts gedurende een week of langer. De koorts piekt meestal in de late namiddag of vroege avond. Je kunt dagelijks twee koortspieken hebben, waarbij de temperatuur tussendoor weer normaal wordt.
• Uitslag. Een zalmroze huiduitslag kan komen en gaan met de koorts. De uitslag verschijnt meestal op je romp, armen of benen.
• Keelpijn. Naast keelpijn, kunnen de lymfeklieren in je hals gezwollen en gevoelig zijn.
• Pijnlijke en gezwollen gewrichten. Je gewrichten en dan met name je knieën en polsen, kunnen stijf, pijnlijk en ontstoken zijn. Enkels, ellebogen, handen en schouders kunnen ook pijn doen. Het gewrichtsongemak duurt meestal minstens twee weken.
• Spierpijn. Spierpijn ebt meestal weg en gaat meestal hand in hand met de koorts, maar de pijn kan ernstig genoeg zijn om je dagelijkse activiteiten te verstoren.

Huisarts raadplegen

In het geval van gewrichtsklachten die optreden na een inspannende lichamelijke activiteit, hoeft normaal gesproken geen arts te worden geraadpleegd. Na sportieve activiteiten of het dragen van zware voorwerpen kunnen klachten optreden. Rust, bescherming en verkoeling van de gewrichten verlichten de klachten. In de meeste gevallen zijn de symptomen al binnen enkele uren aanzienlijk verminderd of volledig verdwenen.

Als de gewrichtsproblemen meerdere dagen aanhouden, of als ze reeds optreden tijdens lichte fysieke bewegingen, is een bezoek aan een huisarts noodzakelijk. Als je een gestage, sluipende toename van de symptomen gedurende een lange periode waarneemt, moet een arts worden geraadpleegd. Artritis is een chronische ziekte met een progressief beloop en moet tijdig worden behandeld.

Als de symptomen plotseling toenemen in intensiteit of zich over het hele lichaam verspreiden, moet je ook een afspraak maken met je huisarts. Zwelling van de gewrichten of bijzonder warme gewrichten geven aanleiding tot bezorgdheid. Als er pijn optreedt of als er een verminderde kracht is, moet een arts worden geraadpleegd. Als er 's morgens bijzonder stijve gewrichten worden waargenomen of als je de gewrichten niet meer kunnen bewegen zoals normaal, moet een arts worden geraadpleegd. Roodheid van de huid, aandoeningen van de bloedsomloop en hartkloppingen moeten door een arts worden verhelderd.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Alleen als artritis in een vroeg stadium wordt gediagnosticeerd, kunnen mogelijke langetermijngevolgen worden vermeden. Artritis kan worden gediagnosticeerd door een huisarts of een reumatoloog. De arts zal vragen stellen over je klachten en je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Daarna volgt lichamelijk onderzoek.

Vervolgonderzoek

Bij de eerste tekenen van artritis wordt een bloedonderzoek aangevraagd. Alleen dan kan de behandelende arts de ontstekingswaarden duidelijk bepalen. Tegelijkertijd worden ook beeldvormingstechnieken gebruikt. Als een relatief betrouwbare methode wordt het röntgenonderzoek overwogen. Vaak wordt er ook een onderzoek gedaan met de CT-scan. Artritis kan ook worden gedetecteerd met behulp van echografie.

Complicaties

Indien artritis niet adequaat wordt behandeld, kan het verscheidene gevolgen hebben. Omdat er verschillende vormen van artritis zijn, zijn de complicaties anders. Soms verschijnen ze zelfs ondanks de juiste behandeling. Des te langer de ziekte voortschrijdt, des te meer uitgesproken de schade aan het aangetaste gewricht. Een van de meest ernstige vormen van artritis is reumatoïde artritis. Naarmate de ziekte vordert, treedt er een toenemende vernietiging van botten en kraakbeen op rondom de gewrichten. Merkbaar is dit proces door bewegingsverliezen en vervormingen. Soms blijven de botten samengroeien totdat ze samensmelten, wat op zijn beurt zorgt voor gewrichtstijfheid.

Een ander gevolg van reumatoïde artritis zijn slaapstoornissen als gevolg van pijn of de bijwerkingen van de medicatie. Vanwege pijn of beperkte mobiliteit ben je vaak niet in staat om bepaalde activiteiten uit te voeren. Het werken achter de computer, het doen van klusjes of zelfs aankleden, kan problemen opleveren. Soms heeft de artritis ook een negatief effect op je psychische welbevinden en ligt een depressie op de loer. Ook lopen artritispatiënten meer kans op een hart- en vaatziekte, zoals een hartaanval. Mensen met artritis psoriatica, een vorm van ontstekingsreuma die voorkomt bij ongeveer 10-30% mensen met de huidziekte psoriasis, worstelen vaak ook met hun kwaliteit van leven. Ze hebben bijvoorbeeld last van pijnlijke, gezwollen en verstijfde gewrichten.

Bacteriële artritis wordt als bijzonder ernstig beschouwd omdat het levensbedreigende gevolgen kan hebben. Door de snelle opmars van de ziekteverwekkers is bloedvergiftiging mogelijk.

Behandeling van artritis

Artritis is niet te genezen. Als de diagnose echter vroeg genoeg is gesteld, kan de ziekte een halt toe worden geroepen en verdere vooruitgang worden vertraagd. Mensen met artritis zijn vaak levenslang aangezien op medicatie. Medicamenteuze behandeling richt zich op het bestrijden van pijn en het wegnemen van de ontstekingen. Fysiotherapie en massage ondersteunen de medicamenteuze behandeling. Omdat artritis voor elk persoon anders is, moet de behandeling door een arts worden gecontroleerd en aangepast. Soms is een operatieve ingreep nodig.

De behandeling van artritis kan onder meer bestaan uit:

• medicijnen
• niet-farmacologische behandelingen
• fysiotherapie of ergotherapie
• spalken of andere hulpmiddelen
• voorlichting en ondersteuning
• gewichtsverlies
• chirurgie, inclusief gewrichtsvervanging

Medicijnen

Niet-inflammatoire soorten artritis, zoals artrose, worden vaak behandeld met pijnstillende medicijnen, lichamelijke activiteit, gewichtsverlies als je te zwaar bent, en zelfzorg. Deze behandelingen worden ook toegepast op inflammatoire soorten artritis, zoals reumatoïde artritis (RA), samen met ontstekingsremmende medicijnen zoals corticosteroïden en niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID's), ziektemodificerende antireumatische geneesmiddelen (disease modifying antireumatic drugs, afgekort als DMARD's) en een relatief nieuwe klasse geneesmiddelen bekend als biologicals. Welke medicijnen de arts voorschrijft. is afhankelijk van het type artritis. Veelgebruikte medicijnen zijn onder meer:

• Pijnstillers: deze verminderen pijn, maar hebben geen effect op ontstekingen. Voorbeelden zijn paracetamol. tramadol en oxycodon of hydrocodon.
• Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's): deze verminderen zowel pijn als ontsteking. NSAID's kunnen ook zonder voorschrift verkregen worden, waaronder ibuprofen en naproxen. Sommige NSAID's zijn verkrijgbaar als crèmes, gels of pleisters die op specifieke gewrichten kunnen worden aangebracht.
• Middelen tegen irritatie en pijn: sommige crèmes en zalven bevatten menthol of capsaïcine, het ingrediënt dat rode pepers kruidig ​​maakt. Wrijven over de huid over een pijnlijk gewricht kan pijnsignalen van het gewricht moduleren en pijn verminderen. Verschillende crèmes zijn er op de markt.
• Ziekte-modificerende antireumatische geneesmiddelen (DMARD's): gebruikt om RA te behandelen, DMARD's vertragen of voorkomen dat het immuunsysteem de gewrichten aantast. Voorbeelden zijn methotrexaat en hydroxychloroquine.
• Biologicals: in combinatie met DMARD's richten biologicals zich op verschillende eiwitmoleculen die betrokken zijn bij de immuunrespons. Voorbeelden hiervan zijn etanercept en infliximab.
• Corticosteroïden: prednison en cortison verminderen ontstekingen en onderdrukken het immuunsysteem.

Gezonde voeding en leefstijl

Een gezond, uitgebalanceerd dieet met voldoende lichaamsbeweging, niet roken en geen alcohol drinken, kan mensen met artritis helpen hun algehele gezondheid te behouden. Er is geen specifiek dieet voor mensen met artritis, maar sommige soorten voedsel kunnen ontstekingen helpen verminderen. De volgende voedingsmiddelen, welke onderdeel uitmaken van een mediterraan dieet, kunnen veel voedingsstoffen bevatten die goed zijn voor de gezondheid van de gewrichten:

• vis
• noten en zaden
• fruit en groenten
• peulvruchten
• olijfolie
• volkoren producten

Door ontstekingsremmend voedsel te eten, zoals bladgroenten en kleurrijke groenten, en ontstekingsvoedsel te vermijden (zie onder), kun je mogelijk artritispijn en symptomen verlichten.

Zelfzorg

Zelfzorg is ook belangrijk bij artritis. Belangrijke zelfzorgstrategieën zijn onder meer:

• lichamelijk actief blijven
• een gezond gewicht bereiken en behouden
• regelmatig contact opnemen met de arts
• gewrichten beschermen tegen onnodige stress

De volgende maatregelen kunnen helpen je ziekte onder controle te houden:

• Behandeling van pijn en vermoeidheid: een medicatieregime kan worden gecombineerd met niet-medisch pijnmanagement. Leren omgaan met vermoeidheid is de sleutel tot comfortabel leven met artritis.
• Actief blijven: dagelijks bewegen en regelmatig sporten is gunstig voor artritis en de algehele gezondheid.
• Activiteit in balans brengen met rust: naast actief blijven, is rust even belangrijk in perioden dat artritis actief is..
• Een gezond dieet eten: een uitgebalanceerd dieet kan je helpen een gezond gewicht te bereiken en ontstekingen te beheersen. Vermijd geraffineerde, bewerkte voedingsmiddelen en ontstekingsbevorderende, van dieren afgeleide voedingsmiddelen en kies voor een plantaardig dieet die veel antioxidanten bevat en die ontstekingsremmende eigenschappen heeft.
• Slaap verbeteren: slechte slaap kan pijn en vermoeidheid verergeren. Neem maatregelen om de slaaphygiëne te verbeteren, zodat je gemakkelijker in slaap kunt vallen en in slaap kunt blijven. Vermijd 's avonds cafeïne en zware inspanning en beperk de schermtijd vlak voor het slapengaan.
• Zorg goed voor je gewrichten en gebruik handige hulpmiddelen bij artritis.
• Ga niet langdurig in dezelfde positie zitten. Neem regelmatig een pauze en ga dan bewegen.

Fysiotherapie

De arts kan fysiotherapie aanbevelen, wat kan helpen als je last hebt van vermoeidheid, verminderde spierkracht, of als je een slechtere conditie hebt. Ook kan de fysiotherapeut je helpen om met je beperkingen om te gaan. Vormen van fysiotherapie die kunnen worden aanbevolen, zijn onder meer:

• Warmwatertherapie: oefeningen in een warmwaterzwembad. Het water ondersteunt het gewicht en oefent minder druk uit op de spieren en gewrichten
• Fysiotherapie: specifieke oefeningen op maat.
• Ergotherapie: dit stelt je in staat om opnieuw je dagelijkse activiteiten uit te voeren als dat niet meer lukt door lichamelijke problemen als gevolg van artritis.

Lichaamsbeweging

Hoewel personen met artritis op korte termijn een toename van pijn kunnen ervaren wanneer ze voor het eerst weer met sporten beginnen, is lichamelijke activiteit een effectieve manier om de symptomen op lange termijn te verminderen. Mensen met artritis kunnen alleen of met vrienden deelnemen aan gewrichtsvriendelijke lichamelijke activiteit. Omdat veel mensen met artritis een andere aandoening hebben, zoals hartaandoeningen, is het belangrijk om geschikte activiteiten te kiezen. Gewrichtsvriendelijke fysieke activiteiten die geschikt zijn voor volwassenen met artritis en hartaandoeningen zijn onder meer wandelen, zwemmen en fietsen.

Natuurgeneeskunde

Een aantal natuurlijke behandelingen kunnen helpen bij artritis. Het gebruik van duivelsklauw, rozenbottel en boswellia kunnen ondersteunend zijn. Er is voorts enig bewijs dat kurkuma kan helpen, aangezien dit middel een ontstekingsremmende werking heeft.

Verschillende andere kruiden en specerijen zijn aanbevolen bij reumatoïde artritis, zoals kurkuma, knoflook, gember, zwarte peper en groene thee.

Welke voeding vermijden?

Er zijn ook voedingsmiddelen die mensen met artritis het beste kunnen vermijden. Bepaalde voedingsmiddelen kunnen ontstekingen in je lichaam bevorderen. Het vermijden van voedsel en dranken die ontstekingen veroorzaken, is niet alleen goed voor je artritis. Een ontstekingsremmend dieet kan ook andere chronische aandoeningen zoals hartaandoeningen en diabetes helpen voorkomen.

Bewerkte voedingsmiddelen

Vermijd bewerkte voedingsmiddelen, zoals (voor)gebakken producten en voorverpakte maaltijden en snacks. Deze voedingsmiddelen bevatten transvetten en transvet is nog slechter voor de gezondheid dan verzadigd vet. Transvetten veroorzaken systemische ontstekingen.

Omega-6 vetzuren

Maïs-, pinda-, zonnebloem-, saffloer- en sojaolie, evenals het meeste vlees, bevatten veel omega-6-vetzuren, die alleen in kleine doses gezond zijn. Overmatig gebruik van omega-6 kan ontstekingsstoffen in het lichaam veroorzaken.

Suiker en bepaalde suikeralternatieven

Voedingsmiddelen die geraffineerde suiker bevatten, waaronder gebak, chocolade, snoep, frisdrank en zelfs vruchtensappen, activeren de afgifte van eiwitten in het lichaam, cytokines genaamd, die ontstekingen veroorzaken. Je kunt suikers op het etiket terugvinden onder de namen kristalsuiker, suiker, melksuiker en vruchtensuiker, maar ook glucose-fructosestroop, isoglucose, melksuiker (lactose), vruchtensuiker behoren tot de suikers. Soms is suiker niet direct herkenbaar als suiker, maar wordt honing, appelsap, ahornsiroop (maple syrup), agavesiroop of vruchtenconcentraat gebruikt als suikerbron (bron: Voedingscentrum).

Minder suiker gebruiken kan ertoe leiden dat mensen kiezen voor voedsel dat is gemaakt met suikeralternatieven, zoals aspartaam ​​en sucralose. Sommige mensen zijn echter gevoelig voor deze stoffen, die een ontstekingsreactie van het lichaam kunnen veroorzaken. Suikeralternatieven tref je vaak aan in light frisdranken, kauwgom, suikervrij snoep en magere yoghurt en pudding.

Rood vlees en gefrituurd voedsel

Vlees en dan in het bijzonder rood vlees, bevat veel verzadigde vetten, die een hoog cholesterolgehalte hebben en ontstekingen veroorzaken. Bovendien bevat vlees ook hoge niveaus AGE's (Advanced Glycation End Products) die ontstekingen stimuleren, vooral wanneer vlees wordt bereidt door te bakken, braden en roosteren. Je moet echter niet alleen gefrituurde kip vermijden. Andere gefrituurde voedingsmiddelen, zoals donuts en friet, bevatten naast AGE's ook transvetten.

Geraffineerde koolhydraten

Producten van witte bloem, zoals wit brood, witte pasta en crackers, worden beschouwd als geraffineerde koolhydraten. Geraffineerde koolhydraten, ook geraffineerde granen genoemd, veroorzaken een piek in de bloedglucosewaarden, waarvan is aangetoond dat het de ontsteking in het lichaam verhoogt. Een andere factor om rekening mee te houden is mensen met glutengevoeligheden gewrichtspijn en ontsteking kunnen ervaren door het consumeren van tarweproducten.

Mononatriumglutamaat (MSG) of E621

Vermijd de smaakversterker mononatriumglutamaat (MSG) of E621, wat veel wordt aangetroffen in Chinese afhaalmaaltijden. E621 is een voedseladditief dat ontstekingen kan veroorzaken en wordt vaak aangetroffen in kant-en-klaar Aziatisch eten, evenals bereide soepen en saladedressings, vleeswaren en fastfood.

Kaas en vetrijke zuivelproducten

Kaas, boter, roomkaas, margarine en mayonaise bevatten allemaal veel verzadigde vetten en AGE's, en dit zijn flinke ontstekingstriggers waar je niet al te veel van moet binnenkrijgen.

Preventie

Preventie is slechts beperkt mogelijk. Het is echter bekend dat roken de ontwikkeling van artritis begunstigt en een negatieve invloed heeft op het ziekteproces. Andere factoren, zoals voeding, zijn niet bewezen. Een dieet met weinig vlees kan echter een gunstig effect op artritis hebben. Zelfs sporten die alle gewrichten gelijkmatig belasten, worden beschouwd als mogelijke preventie van artritis. Deze omvatten zwemmen, fietsen, wandelen en gymnastiek. Bovendien kan vroege en juiste behandeling van open wonden op de knie of elders voorkomen dat ontstekingen zich verspreiden naar het gewricht en artritis veroorzaken.

Lees verder

• Gewrichtsontsteking: oorzaken van ontstoken gewrichten
• Gewrichtspijn: oorzaken en behandeling pijnlijke gewrichten
• Gezwollen gewrichten: oorzaken van zwelling van een gewricht
• Pijn in gewrichten, pijn en stijfheid heup en knie: artrose
• Reumatoïde artritis (RA): symptomen, oorzaken en behandeling