Jicht: symptomen, oorzaak, behandeling en voeding/dieet

Jicht symptomen bestaan uit een dik, rood en warm worden van het aangedane gewricht. Jicht is een acute en pijnlijke ontsteking in een gewricht, vaak in de grote teen of voet, maar jicht kan ook voorkomen in andere gewrichten zoals voet, enkel, knie, pols en elleboog. Binnen één tot drie weken geneest de ontsteking. Na een tijdje kan weer een nieuwe aanval ontstaan. Bij meer dan drie jichtaanvallen per jaar, wordt gesproken van chronische jicht. In deze fase kun je ook last krijgen van jichtknobbeltjes. Jicht is een reumatische aandoening. Jicht komt vooral voor bij mannen, van wie de meeste hun eerste aanval krijgen tussen hun veertigste en hun vijftigste levensjaar. Vrouwen krijgen er vaak na de overgang last van. Behandeling van jicht kan met medicijnen. Ook aanpassingen in de leefstijl en voeding kunnen helpen bij jicht.

• Jicht: acute ontsteking van gewrichten
• Epidemiologie van jicht
• Ontstaansmechanisme van jicht
• De opbouw van urinezuur in het bloed
• Kristallisatie van urinezuur in de gewrichten
• De ontstekingsreactie en pijn
• Herhaling en complicaties
• Oorzaak van jicht
• Overproductie of verminderde uitscheiding van urinezuur
• Primaire en secundaire jicht
• Gevolgen van urinezuuropbouw
• Oorzaken en triggers van aanvallen
• Risicofactoren
• Voeding en dieet
• Overgewicht of obesitas
• Medische omstandigheden
• Gebruik van bepaalde medicijnen
• Familiegeschiedenis van jicht
• Leeftijd en geslacht
• Recente operatie of trauma
• Blootstelling aan zware metalen
• Risicogroepen
• Mannen en postmenopauzale vrouwen
• Mensen met overgewicht of obesitas
• Mensen met chronische aandoeningen
• Mensen die bepaalde medicijnen gebruiken
• Mensen met een purinerijk dieet en alcoholgebruik
• Genetische aanleg en erfelijkheid
• Bevolkingsgroepen met genetische kwetsbaarheid
• Symptomen van jicht
• Stadia van jicht
• Onderzoek en diagnose
• Allerlei onderzoeken
• Differentiële diagnose
• Behandeling van jicht
• Medicijnen
• Behandeling van chronische jicht
• Leefstijlaanpassingen
• Minder bekende maatregelen
• Preventieve behandeling en monitoring
• Voeding en jicht
• Bleekselderij
• Vitamine C
• Kersen
• Andere ontstekingsremmende voedingsmiddelen
• Voedingsmiddelen om te vermijden
• Prognose
• Korte termijn: acute jichtaanvallen
• Langere termijn: risico op chronische jicht
• Levensverwachting en complicaties
• Positieve vooruitzichten bij goed beheer
• Complicaties
• Terugkerende jicht
• Jichtknobbeltjes (tophi)
• Nierstenen
• Preventie op lange termijn
• Preventie van jichtaanvallen
• Overige
• Antijichtmiddel geassocieerd met lager risico hartaanval
• Verband tussen jicht en diabetes type 2

Jicht: acute ontsteking van gewrichten

Na een gezellig diner met vrienden merkt Pieter de volgende ochtend een scherpe, ondraaglijke pijn in zijn grote teen. De huid rond het gewricht is rood, gezwollen en voelt brandend aan, alsof er een gloeiende naald in steekt. Hij strompelt naar de huisarts, die al snel de diagnose stelt: jicht. Pieter, die dol is op zeevruchten en graag een glas wijn drinkt, hoort dat zijn voedingsgewoonten een grote rol kunnen spelen. Met een voorschrift voor pijnstillers en het advies om zijn dieet aan te passen, besluit hij zijn levensstijl onder de loep te nemen om toekomstige aanvallen te voorkomen.

Jicht (artritis urica) is een acute ontsteking van gewrichten (gewichtsontsteking), van meestal het basisgewricht van de grote teen. Binnen één tot drie weken geneest de ontsteking. Na een tijdje kan weer een nieuwe aanval ontstaan. Bij meer dan drie jichtaanvallen per jaar, wordt gesproken van chronische jicht.

Epidemiologie van jicht

Voorkomen en demografie: mannen versus vrouwen
Jicht is een van de meest voorkomende vormen van ontstekingsartritis, met een duidelijke voorkeur voor mannen. Wereldwijd treft jicht ongeveer 1-4% van de volwassen bevolking, maar in specifieke bevolkingsgroepen kan dit percentage oplopen. In Nederland en België komt jicht voor bij ongeveer 2-3% van de volwassenen. Bij mannen komt de aandoening tot drie keer vaker voor dan bij vrouwen, omdat het vrouwelijke hormoon oestrogeen een beschermend effect heeft tegen hoge urinezuurspiegels. Na de menopauze, wanneer de oestrogeenspiegel daalt, neemt de incidentie van jicht bij vrouwen echter sterk toe.

Leeftijdsgroepen: kinderen versus volwassenen
Hoewel jicht vooral voorkomt bij volwassenen van middelbare leeftijd en ouder, is het zeldzaam maar niet onmogelijk bij kinderen. Bij volwassenen ontstaat jicht vaak tussen het 40e en 60e levensjaar. Bij kinderen en jongeren wordt jicht vrijwel uitsluitend gezien in gevallen van genetische mutaties die leiden tot een verstoorde urinezuurhuishouding.

• Voorbeeld: Een man van 45 met overgewicht en een purinerijk dieet heeft een aanzienlijk hoger risico op jicht dan een kind of een vrouw vóór de menopauze.

Regionale verschillen: Nederland, België en de wereld
In Nederland en België worden incidentiecijfers van jicht beïnvloed door dieet- en leefstijlgewoonten. Het westerse dieet, rijk aan rood vlees, alcohol en zeevruchten, draagt bij aan de prevalentie. In de overzeese gebiedsdelen, zoals Aruba en Curaçao, komt jicht relatief vaker voor door genetische aanleg en voedingspatronen met veel zetmeel en purinerijke vis.

Internationaal zijn er aanzienlijke verschillen. In de VS heeft ongeveer 3,9% van de bevolking jicht, terwijl de prevalentie in Azië lager ligt, met uitzondering van welvarende regio's zoals Japan, waar een westers dieet steeds vaker wordt overgenomen. Polynesiërs en Maori's in Nieuw-Zeeland hebben enkele van de hoogste percentages jicht wereldwijd, met prevalentiepercentages tot wel 10%. Dit wordt toegeschreven aan genetische factoren en voedingspatronen.

Klimaat en leefstijl: een subtiele invloed
Hoewel klimaat geen directe oorzaak is van jicht, kan het indirect bijdragen. Koude klimaten verhogen de kans op jichtaanvallen omdat urinezuurkristallen sneller neerslaan in gewrichten bij lage temperaturen. Leefstijlgewoonten, zoals alcoholconsumptie, overgewicht en een zittende levensstijl, hebben een veel directere invloed. Mensen die een dieet volgen dat rijk is aan purines (zoals rood vlees en zeevruchten) hebben een hoger risico.

• Voorbeeld: Een inwoner van Scandinavië die in koude klimaten leeft en een dieet met veel wild en alcohol consumeert, loopt een groter risico op jichtaanvallen in vergelijking met iemand die een plantaardig dieet volgt in een warm klimaat.

Genetische factoren en erfelijkheid
Jicht heeft een sterke genetische component. Familiegeschiedenis is een belangrijke risicofactor, en genetische mutaties die de urinezuurhuishouding beïnvloeden, zoals in het URAT1-gen, verhogen de kans op jicht aanzienlijk. Polynesiërs hebben genetische varianten die hen vatbaarder maken voor verhoogde urinezuurspiegels. In Nederland en België speelt genetica ook een rol, hoewel leefstijlfactoren doorgaans een grotere invloed hebben.

Ontstaansmechanisme van jicht

Jicht is een aandoening die ontstaat door een ophoping van urinezuurkristallen in de gewrichten, wat leidt tot een plotselinge en vaak intense ontstekingsreactie. Het proces begint subtiel, maar de gevolgen kunnen pijnlijk en beperkend zijn. Het mechanisme speelt zich af in drie belangrijke stappen:

De opbouw van urinezuur in het bloed

Urinezuur is een normaal afvalproduct dat ontstaat bij de afbraak van purines, stoffen die van nature in het lichaam voorkomen en in veel voedingsmiddelen zoals rood vlees, zeevruchten en alcohol aanwezig zijn. Onder normale omstandigheden wordt urinezuur via de nieren uit het bloed gefilterd en met de urine uitgescheiden. Wanneer er echter te veel urinezuur wordt aangemaakt (bijvoorbeeld door een purinerijk dieet) of te weinig wordt uitgescheiden (door nierproblemen), stijgt de urinezuurspiegel in het bloed. Dit wordt hyperurikemie genoemd. Hoewel niet iedereen met hyperurikemie jicht ontwikkelt, vormt het wel de basis voor deze aandoening.

Kristallisatie van urinezuur in de gewrichten

Wanneer de concentratie urinezuur in het bloed een kritiek punt bereikt, kan het gaan kristalliseren. Deze scherpe, naaldachtige kristallen slaan neer in de gewrichten, vaak in de koelere delen van het lichaam, zoals de grote teen, enkel of knie. Dit gebeurt omdat urinezuur bij lagere temperaturen minder goed oplosbaar is, wat de kristalvorming in perifere gewrichten bevordert.

• Voorbeeld: Na een avondje rijkelijk eten en drinken merkt iemand 's ochtends een intense pijn in de grote teen. Dit is het klassieke teken van urinezuurkristallen die zich hebben gevormd.

De ontstekingsreactie en pijn

De aanwezigheid van deze kristallen in de gewrichten wordt door het immuunsysteem als een bedreiging gezien. Witte bloedcellen vallen de kristallen aan, wat leidt tot een hevige ontstekingsreactie. Dit veroorzaakt de typische symptomen van jicht: roodheid, zwelling, warmte, en extreme pijn. De pijn kan zo intens zijn dat zelfs het gewicht van een deken ondraaglijk aanvoelt.

Herhaling en complicaties

Zonder behandeling kunnen de urinezuurkristallen blijven ophopen en steeds weer nieuwe aanvallen veroorzaken. In ernstige gevallen vormen zich tophi, harde knobbels van kristallen onder de huid, en kan jicht leiden tot blijvende gewrichtsschade of nierstenen door kristallisatie in de urinewegen.

Oorzaak van jicht

Jicht ontstaat door een ophoping van urinezuurkristallen in het lichaam, met name in de gewrichten. Deze kristallen veroorzaken een ontstekingsreactie die leidt tot de intense pijn en zwelling die kenmerkend zijn voor deze aandoening. Urinezuur zelf is een normaal bijproduct van de stofwisseling, dat ontstaat bij de afbraak van purines, chemische verbindingen die in bepaalde voedingsmiddelen en lichaamsweefsels voorkomen. Normaal gesproken wordt urinezuur door de nieren uit het bloed gefilterd en via de urine uitgescheiden. Bij mensen met jicht raakt dit evenwicht echter verstoord.

Overproductie of verminderde uitscheiding van urinezuur

Bij jicht ontstaat een verhoogd urinezuurgehalte in het bloed, een toestand die hyperurikemie wordt genoemd. Dit kan op twee manieren gebeuren:

• Overproductie van urinezuur: Dit komt minder vaak voor en kan het gevolg zijn van een verhoogde celafbraak, zoals bij kanker of tijdens chemotherapie, waarbij grote hoeveelheden purines vrijkomen.
• Verminderde uitscheiding van urinezuur: Dit is de meest voorkomende oorzaak en wordt vaak toegeschreven aan nierproblemen. Wanneer de nieren niet efficiënt genoeg werken, blijft het urinezuur achter in het bloed, waar het zich ophoopt tot het niveau waarop kristallisatie optreedt.

Voorbeeld: Iemand met een chronische nieraandoening heeft meer kans op jicht door het onvermogen van de nieren om voldoende urinezuur te verwijderen.

Primaire en secundaire jicht

Primaire jicht treedt op zonder een duidelijke onderliggende oorzaak, vaak door een genetische aanleg die invloed heeft op de purinestofwisseling. Mensen met een familiaire voorgeschiedenis van jicht hebben een verhoogd risico.

Secundaire jicht is daarentegen het gevolg van andere medische aandoeningen of medicijngebruik. Voorbeelden hiervan zijn:

• Chronische aandoeningen: Diabetes, obesitas en hoge bloeddruk verhogen de kans op jicht door hun invloed op de urinezuurhuishouding.
• Medicijnen: Diuretica (plasmedicatie), lage doses aspirine, en sommige chemotherapieën kunnen het urinezuurniveau verhogen.
• Andere oorzaken: Overmatige consumptie van alcohol, vooral bier en sterke drank, kan bijdragen aan een verhoogde urinezuurproductie.

Voorbeeld: Een patiënt die diuretica gebruikt om hoge bloeddruk te behandelen, ontwikkelt secundaire jicht als gevolg van verhoogde urinezuurspiegels.

Gevolgen van urinezuuropbouw

De ophoping van urinezuur kan verschillende gezondheidsproblemen veroorzaken, afhankelijk van waar de kristallen neerslaan:

• Gewrichten: Dit leidt tot jicht-artritis, gekenmerkt door intense pijn, zwelling en roodheid in de aangedane gewrichten, meestal in de grote teen, enkels, of knieën.
• Huid: Harde knobbels genaamd tophi kunnen zich vormen onder de huid, vooral rond gewrichten of op de oorschelpen.
• Nieren: Ophopingen van urinezuur in de nieren kunnen leiden tot de vorming van uraatstenen, die pijnlijke nierstenen veroorzaken en in ernstige gevallen de nierfunctie kunnen aantasten.

Oorzaken en triggers van aanvallen

Hoewel hyperurikemie de onderliggende oorzaak is, kunnen bepaalde triggers een jichtaanval uitlokken. Deze omvatten:

• Voeding: Purinerijke voedingsmiddelen zoals rood vlees, orgaanvlees, zeevruchten, en alcohol verhogen het risico.
• Stress en fysieke belasting: Operaties, infecties, of intensieve inspanning kunnen een aanval uitlokken.
• Koude temperaturen: Urinezuurkristallen slaan sneller neer in koudere delen van het lichaam, zoals de tenen.

Voorbeeld: Na een feestmaaltijd met wijn en zeevruchten kan iemand met een aanleg voor jicht de volgende ochtend wakker worden met intense pijn in de grote teen.

Risicofactoren

De precieze oorzaak van jicht is nochtans onbekend. Er zijn wel een aantal factoren die de kans op jicht vergroten. Je hebt meer kans op het ontwikkelen jicht als je een hoge niveaus van urinezuur in je lichaam hebt. Factoren die het urinezuurniveau in je lichaam verhogen, zijn:

Voeding en dieet

Het eten van voeding met een hoog purinegehalte zoals vlees en vis, veroorzaken of verergeren jicht bij sommige personen. Vooral een dieet met veel orgaanvlees of rood vlees (eiwitten), is een risicofactor. Ook het drinken met vruchtensuiker gezoete dranken (fructose), bevordert een hoger niveau van urinezuur, waardoor het risico op jicht toeneemt. Alcoholgebruik, met name bier, verhoogt ook het risico van jicht.

Overgewicht of obesitas

Als je te zwaar bent en overgewicht hebt, produceert je lichaam meer urinezuur en hebben je nieren het moeilijk om urinezuur af te breken, waardoor het risico op jicht verhoogt.

Medische omstandigheden

Bepaalde ziekten en aandoeningen maken het meer waarschijnlijk dat je jicht zal ontwikkelen. Het gaat hierbij vooral om onbehandelde hoge bloeddruk en chronische aandoeningen zoals diabetes, metabool syndroom, hartaandoeningen en nierziekten.

Gebruik van bepaalde medicijnen

Jicht kan ook een bijwerking zijn van bepaalde medicijnen, zoals plastabletten.

Familiegeschiedenis van jicht

Erfelijke factoren kunnen een rol spelen bij het risico op jicht. Als andere leden van je gezin jicht hebben gehad, heb je meer kans om de ziekte te ontwikkelen.

Leeftijd en geslacht

Jicht komt vaker voor bij mannen, vooral omdat vrouwen vaak lagere urinezuurniveaus hebben. Na de menopauze hebben vrouwen echter vaak hetzelfde niveau als mannen. Mannen hebben meer kans om jicht eerder te ontwikkelen, vaak in de leeftijd van 30-50 jaar, terwijl vrouwen er vaak na de menopauze last van krijgen.

Recente operatie of trauma

Een recente chirurgische ingreep of trauma wordt geassocieerd met een verhoogd risico op het ontwikkelen jicht.

Blootstelling aan zware metalen

Blootstelling aan lood en andere zware metalen, zoals cadmium, vormen een risicofactor.

Risicogroepen

Jicht komt vaker voor bij specifieke groepen mensen vanwege genetische aanleg, levensstijlkeuzes, of medische aandoeningen. Deze risicogroepen hebben een verhoogde kans om jicht te ontwikkelen of te ervaren, vaak als gevolg van een combinatie van factoren die de ophoping van urinezuur bevorderen.

Mannen en postmenopauzale vrouwen

Mannen lopen een veel groter risico op jicht dan vrouwen, omdat zij van nature hogere urinezuurspiegels hebben. Vrouwen worden grotendeels beschermd door het hormoon oestrogeen, dat helpt om urinezuur uit het lichaam te verwijderen. Na de menopauze neemt deze bescherming echter af, waardoor postmenopauzale vrouwen een verhoogd risico lopen.

• Voorbeeld: Een 55-jarige vrouw die de menopauze achter de rug heeft, merkt plotseling zwelling en pijn in haar grote teen. De huisarts stelt jicht vast, mede door de veranderde hormoonspiegels.

Mensen met overgewicht of obesitas

Overgewicht verhoogt de productie van urinezuur en vermindert de efficiëntie van de nieren om dit uit te scheiden. Het risico op jicht neemt significant toe bij mensen met obesitas, vooral wanneer dit gepaard gaat met een sedentaire levensstijl en ongezonde voedingsgewoonten.

• Voorbeeld: Een man van 40 met een BMI van 32 ervaart zijn eerste jichtaanval na een feestelijk diner met veel alcohol en rood vlees.

Mensen met chronische aandoeningen

Bepaalde medische aandoeningen vergroten het risico op jicht, waaronder:

• Diabetes mellitus: Een verstoorde stofwisseling kan bijdragen aan hyperurikemie.
• Nierziekten: Verminderde nierfunctie belemmert de uitscheiding van urinezuur.
• Hoge bloeddruk: Dit gaat vaak samen met verhoogde urinezuurspiegels.

Voorbeeld: Een 65-jarige man met hypertensie en diabetes krijgt regelmatig jichtaanvallen, vooral na periodes van lichamelijke stress of verandering in medicatie.

Mensen die bepaalde medicijnen gebruiken

Sommige medicijnen verhogen het risico op jicht doordat ze de uitscheiding van urinezuur via de nieren verminderen. Voorbeelden zijn:

• Diuretica (plasmedicatie): Vaak voorgeschreven bij hoge bloeddruk.
• Aspirine: Bij gebruik van lage doses.
• Immuunsuppressiva: Zoals ciclosporine, gebruikt bij transplantaties.

Voorbeeld: Een niertransplantatiepatiënt die ciclosporine gebruikt, ontwikkelt jicht door de invloed van het medicijn op de urinezuurhuishouding.

Mensen met een purinerijk dieet en alcoholgebruik

Voedingsmiddelen die rijk zijn aan purines, zoals rood vlees, orgaanvlees, zeevruchten, en alcohol (vooral bier en sterke drank), verhogen het risico op jicht. Regelmatig overmatig drinken en ongezonde voedingspatronen versterken dit effect.

Voorbeeld: Een man die regelmatig bier drinkt en vaak fastfood eet, krijgt een acute jichtaanval na een barbecuefeest.

Genetische aanleg en erfelijkheid

Mensen met een familiegeschiedenis van jicht hebben een verhoogd risico vanwege genetische factoren die de urinezuurstofwisseling beïnvloeden. Mutaties in genen zoals URAT1 en GLUT9 kunnen de opname en uitscheiding van urinezuur verstoren.

Voorbeeld: Een jonge man van 35 met een vader die ook aan jicht leed, krijgt zijn eerste aanval ondanks een gemiddeld gezond dieet.

Bevolkingsgroepen met genetische kwetsbaarheid

In bepaalde etnische groepen, zoals Polynesiërs en Maori's, komt jicht veel vaker voor vanwege genetische predispositie. Ook Afro-Amerikanen en inwoners van Zuidoost-Azië hebben een hogere prevalentie, vaak door een combinatie van genetica en voedingsgewoonten.

• Voorbeeld: Een Maori-man in Nieuw-Zeeland ontwikkelt jicht door een combinatie van genetische aanleg en een dieet dat rijk is aan zeevruchten.

Symptomen van jicht

Het eerste symptoom van jicht is het plotseling ontstaan van een warm, rood, gezwollen en pijnlijk gewricht (gewrichtspijn). De meest voorkomende plek waar jicht zich manifesteert is de grote teen, doch sommige patiënten hebben ook last van andere gewrichten als voet, enkel, knie, pols en elleboog. Bij sommige mensen is de acute pijn zo intens, dat de minste of geringste aanraking al hevige pijn veroorzaakt.

Verloop
Terwijl de pijn en zwelling volledig weg te gaan, komt jicht bijna altijd in hetzelfde gewricht of in een ander gewricht terug. Jicht kan mettertijd vaker optreden en langer duren. Terwijl bij de eerste aanvallen meestal sprake is van slechts een of twee gewrichten, kunnen in de loop der jaren meerdere gewrichten tegelijkertijd ontstoken raken. Regelmatig terugkerende jichtaanvallen kunnen tot gewrichtsbeschadiging leiden, maar ook tot nierbeschadiging aangezien urinezuurkristallen in de nieren en urinewegen kunnen neerslaan, in de vorm van nierstenen. Derhalve is vroegtijdig signalering en behandeling met medicijnen noodzakelijk.

Stadia van jicht

Jicht wordt vaak onderverdeeld in vier stadia of fasen:

Onderzoek en diagnose

Allerlei onderzoeken

De arts kan verschillende onderzoeken doen om de diagnose te stellen:

• Een gewrichtspunctie, waarbij via een naald wat gewrichtsvloeistof opgezogen word. (Afname van vocht uit een ontstoken gewricht, bijvoorbeeld van vocht in de knie.) Dit wordt onder de microscoop onderzocht op urinezuurkristallen;
• Bloedonderzoek: bij jicht kan het urinezuur verhoogd zijn, alhoewel bij een aanval het urinezuur juist vaak verlaagd is. Bloedonderzoek is op zichzelf daarom niet voldoende om de diagnose te stellen;
• Röntgenonderzoek kan nuttig zijn om andere oorzaken van gewrichtsontsteking uit te sluiten en om te bekijken of de jicht ook schade heeft veroorzaakt aan de gewrichten;
• Echografie kan soms helpen om de diagnose te stellen; en
• Een speciale CT scan (DECT scan) is soms nodig om de diagnose te kunnen stellen.

Differentiële diagnose

De volgende aandoeningen kunnen qua verschijningsvorm erg op jicht lijken:

• cellulitis;
• nefrolithiasis (de vorming van stenen in de nieren);
• pseudojicht;
• reumatoïde artritis; en
• septische artritis.

Behandeling van jicht

Jichtbehandeling richt zich op twee doelen: het verlichten van acute aanvallen en het voorkomen van toekomstige aanvallen. Een combinatie van medicijnen, leefstijlaanpassingen en preventieve maatregelen kan helpen om deze aandoening effectief te beheersen.

Medicijnen

Gelukkig zijn er effectieve medicijnen om jicht te behandelen. Tijdens een jichtaanval worden vaak ontstekingsremmende middelen voorgeschreven, zoals diclofenac, naproxen of ibuprofen. Deze NSAID's verminderen de ontsteking en verlichten de pijn.

Als NSAID's onvoldoende helpen, kan colchicine worden voorgeschreven. Dit middel remt de ontstekingsreactie door de activiteit van de witte bloedcellen die de urinezuurkristallen aanvallen, te verminderen. Colchicine wordt vaak ingezet in lage doses vanwege mogelijke bijwerkingen zoals maagklachten.

Bij ernstige aanvallen kan de arts corticosteroïden voorschrijven, die oraal ingenomen worden of rechtstreeks in het aangedane gewricht worden geïnjecteerd. Deze werken snel om ontstekingen en pijn te verminderen.

• Voorbeeld: Bij een patiënt met ernstige jichtaanvallen in de grote teen kan een corticosteroïdinjectie snel verlichting brengen, terwijl de arts colchicine voorschrijft voor vervolgbehandeling.

Behandeling van chronische jicht

Bij chronische jicht, waarbij iemand drie of meer aanvallen per jaar heeft, is het noodzakelijk om het urinezuurgehalte in het bloed te verlagen. Medicijnen zoals allopurinol en febuxostat verminderen de aanmaak van urinezuur in het lichaam.

Probenecide werkt daarentegen door de uitscheiding van urinezuur via de nieren te verhogen. Deze medicijnen worden meestal langdurig gebruikt om nieuwe aanvallen te voorkomen en de kans op complicaties, zoals tophi en nierstenen, te verminderen.

Bij sommige patiënten, vooral bij hen die allopurinol niet verdragen, kunnen nieuwere middelen zoals pegloticase worden overwogen. Dit intraveneuze medicijn breekt urinezuurkristallen af en wordt gebruikt bij hardnekkige gevallen van jicht.

Leefstijlaanpassingen

Leefstijlveranderingen spelen een belangrijke rol in de preventie van jichtaanvallen:

• Purinearm dieet: Vermijd voedingsmiddelen zoals rood vlees, orgaanvlees, schaal- en schelpdieren. Beperk de consumptie van alcohol, vooral bier en sterke drank.
• Voldoende hydratatie: Drink minimaal 2 liter water per dag om het urinezuur in het bloed te verdunnen en de uitscheiding ervan te bevorderen.
• Gezond gewicht: Overgewicht verhoogt het risico op jicht, terwijl gewichtsverlies de urinezuurspiegels verlaagt.

Voorbeeld: Een patiënt die overgewicht heeft en regelmatig bier drinkt, wordt geadviseerd om te kiezen voor magere eiwitbronnen en meer plantaardige voeding te eten om zijn urinezuurspiegels onder controle te houden.

Minder bekende maatregelen

Naast de gebruikelijke behandelingen kunnen ook minder bekende interventies helpen bij jicht:

• Vitamine C-supplementen: Dagelijkse inname van vitamine C of ascorbinezuur kan de urinezuurspiegels verlagen en het risico op aanvallen verminderen.
• Kersenextract: Onderzoeken tonen aan dat kersenextract, of het eten van verse kersen, ontstekingsremmende eigenschappen heeft en urinezuurgehaltes kan verlagen.
• Melk en zuivelproducten: Laagvet zuivelproducten kunnen de urinezuurspiegels verlagen en jichtaanvallen voorkomen.
• Regelmatige beweging: Matige lichaamsbeweging verbetert de stofwisseling en ondersteunt een gezond gewicht, wat helpt om urinezuurspiegels stabiel te houden.

Voorbeeld: Een patiënt met chronische jicht besluit dagelijks een glas kersensap te drinken en vitamine C-supplementen te nemen, wat leidt tot minder aanvallen.

Preventieve behandeling en monitoring

Regelmatige controle van de urinezuurspiegels helpt om de behandeling af te stemmen. De streefwaarde voor urinezuur bij mensen met jicht ligt onder de 0,36 mmol/L. Door preventieve maatregelen te combineren met medische behandeling kunnen aanvallen vaak volledig worden voorkomen, wat de levenskwaliteit aanzienlijk verbetert.

Met een goed gebalanceerd behandelplan kan jicht effectief worden beheerst en wordt verdere gewrichtsschade voorkomen.

Voeding en jicht

De rol van voeding bij het beheersen en voorkomen van jicht is cruciaal. Sommige voedingsmiddelen kunnen helpen bij het verlagen van urinezuurspiegels en het verminderen van ontstekingen, terwijl andere de kans op aanvallen vergroten. Het toevoegen van ontstekingsremmende voedingsmiddelen en het vermijden van purinerijke voedingsmiddelen is een effectieve aanvulling op de behandeling van jicht.

Bleekselderij

De bestanddelen in bleekselderij , zoals polyacetyleen en luteoline, zijn krachtige ontstekingsremmers. Deze stoffen helpen bij het verlichten van ontstekingen in de gewrichten en kunnen de ernst van jichtaanvallen verminderen. Bleekselderij kan op verschillende manieren worden geconsumeerd, zoals in salades, soepen, of in de vorm van vers geperst selderijsap.

• Voorbeeld: Een man die regelmatig selderijsap drinkt als onderdeel van zijn dieet, merkt dat zijn jichtaanvallen minder frequent worden en minder intens aanvoelen.

Vitamine C

Supplementen met vitamine C kunnen de urinezuurspiegels in het bloed verlagen door de uitscheiding via de urine te bevorderen. Hoewel vitamine C de frequentie of ernst van jichtaanvallen niet direct vermindert, kan het bijdragen aan een algehele betere controle van urinezuurwaarden.

Voedingsmiddelen rijk aan vitamine C, zoals sinaasappelen, aardbeien, paprika’s, en kiwi’s, kunnen ook worden opgenomen in het dagelijkse dieet om de voordelen te benutten.

• Voorbeeld: Een patiënt die dagelijks een glas verse sinaasappelsap drinkt en vitamine C-supplementen gebruikt, ziet een verbetering in zijn urinezuurwaarden tijdens een controle.

Kersen

Kersen, vooral zure kersen, worden al lange tijd geassocieerd met een vermindering van urinezuurniveaus en een lagere frequentie van jichtaanvallen. De antioxiderende eigenschappen van kersen, samen met hun ontstekingsremmende stoffen zoals anthocyaninen, maken ze een waardevolle aanvulling op het dieet van mensen met jicht.

Het eten van kersen of het drinken van kersensap kan een natuurlijk alternatief zijn om aanvallen te voorkomen, maar het is belangrijk om dit met de arts te bespreken.

• Voorbeeld: Een vrouw met chronische jicht neemt dagelijks een handvol kersen in haar dieet op en merkt een afname van het aantal aanvallen in de daaropvolgende maanden.

Andere ontstekingsremmende voedingsmiddelen

Naast bleekselderij, vitamine C en kersen, zijn er andere voedingsmiddelen die kunnen helpen bij het verminderen van ontstekingen en het verbeteren van de urinezuurhuishouding:

• Gember en kurkuma: Deze specerijen hebben krachtige ontstekingsremmende eigenschappen en kunnen worden toegevoegd aan maaltijden of als thee worden geconsumeerd.
• Vette vis zoals zalm: Hoewel sommige vissen purines bevatten, bevat zalm gezonde omega-3-vetzuren die ontstekingen verminderen.
• Groene thee: De antioxidanten in groene thee ondersteunen de nierfunctie en kunnen de uitscheiding van urinezuur bevorderen.

Voedingsmiddelen om te vermijden

Om jichtaanvallen te voorkomen, is het belangrijk om bepaalde voedingsmiddelen te beperken of te vermijden:

• Rood vlees en orgaanvlees: Deze zijn rijk aan purines en verhogen het risico op jichtaanvallen.
• Schelpdieren: Zoals mosselen, garnalen en krab, die de urinezuurproductie kunnen verhogen.
• Alcohol: Vooral bier en sterke drank, omdat ze de urinezuurafbraak verstoren.
• Suikerrijke dranken: Frisdranken en vruchtensappen met toegevoegde suikers verhogen de urinezuurspiegels.

Prognose

De prognose van jicht hangt af van hoe vroeg de aandoening wordt herkend, de effectiviteit van de behandeling en de naleving van leefstijlaanpassingen. In veel gevallen kan jicht goed worden beheerst en kunnen aanvallen worden voorkomen, maar onbehandelde of chronische jicht kan leiden tot ernstige complicaties.

Korte termijn: acute jichtaanvallen

Bij een tijdige en adequate behandeling verdwijnen acute jichtaanvallen meestal binnen enkele dagen tot een week. Medicatie zoals NSAID’s, colchicine en corticosteroïden biedt verlichting van pijn en zwelling, waardoor de symptomen beheersbaar worden. Herhaalde aanvallen kunnen echter optreden als de onderliggende oorzaak, zoals hoge urinezuurspiegels, niet wordt aangepakt.

• Voorbeeld: Een patiënt met een eerste jichtaanval die snel wordt behandeld met colchicine en ontstekingsremmers kan volledig herstellen zonder blijvende gevolgen.

Langere termijn: risico op chronische jicht

Wanneer jicht niet adequaat wordt behandeld, kan het evolueren naar chronische jicht, waarbij de gewrichten permanent beschadigd raken door voortdurende ontsteking en ophoping van urinezuurkristallen. Dit kan leiden tot:

• Tophi: Harde knobbels van urinezuurkristallen onder de huid, vaak rond gewrichten en pezen.
• Nierschade: De vorming van uraatstenen kan leiden tot nierstenen en verminderde nierfunctie.
• Gewrichtsschade: Langdurige ontstekingen kunnen de gewrichtsstructuur aantasten, resulterend in stijfheid en verminderde mobiliteit.

Voorbeeld: Een patiënt met chronische jicht en onbehandelde hoge urinezuurspiegels ontwikkelt tophi rond zijn gewrichten, wat leidt tot blijvende pijn en gewrichtsproblemen.

Levensverwachting en complicaties

Hoewel jicht zelf geen levensbedreigende aandoening is, kan het risico op ernstige complicaties verhogen, vooral bij patiënten met bijkomende aandoeningen zoals diabetes, hoge bloeddruk of nierziekte. Deze aandoeningen kunnen de behandeling van jicht bemoeilijken en het risico op hart- en vaatziekten vergroten.

• Voorbeeld: Een patiënt met onbehandelde jicht en diabetes kan zowel verhoogde urinezuurspiegels als bloedsuikerspiegels hebben, wat leidt tot een verhoogd risico op hartziekten en nierfalen.

Positieve vooruitzichten bij goed beheer

Met een goed behandelplan en preventieve maatregelen is de prognose voor jicht doorgaans gunstig. Het vermijden van triggers, het volgen van een purinearm dieet, en het gebruik van urinezuurverlagende medicatie kan helpen om aanvallen volledig te voorkomen. Patiënten die hun urinezuurwaarden onder controle houden, kunnen een normale levenskwaliteit behouden zonder ernstige complicaties.

Complicaties

Mensen met jicht kunnen meer ernstige aandoeningen ontwikkelen, zoals:

Terugkerende jicht

Sommige mensen krijgen nooit meer last van een jichtaanval, terwijl anderen kunnen meerdere malen per jaar overvallen worden door een jichtaanval. Medicijnen kunnen helpen voorkomen dat jichtaanvallen de kop opsteken bij mensen met terugkerende jicht. Onbehandelde jicht kan leiden tot erosie en vernietiging van een gewricht.

Jichtknobbeltjes (tophi)

Onbehandelde jicht kan afzettingen en ophopingen van uraatkristallen onder de huid veroorzaken, waardoor knobbeltjes ontstaan die bekend staan als 'tophi'. Tophi kunnen ontstaan op verschillende gebieden zoals je vingers, handen, voeten, ellebogen of achillespezen langs de ruggen van je enkels. Tophi zijn meestal niet pijnlijk, maar ze kunnen gezwollen en gevoelig zijn tijdens jichtaanvallen.

Nierstenen

Uraatkristallen kunnen zich verzamelen in de urinewegen van mensen met jicht, waardoor nierstenen ontstaan. Medicijnen kunnen helpen het risico op nierstenen te verminderen, evenals aanpassingen in je voeding.

Preventie op lange termijn

Voor mensen met chronische jicht is preventie de sleutel. Door medicatie trouw te gebruiken en aandacht te besteden aan voeding en hydratatie, kun je het aantal jichtaanvallen aanzienlijk verminderen en zelfs voorkomen. Regelmatige controle door je arts zorgt ervoor dat het urinezuurgehalte op peil blijft, zodat jicht minder vaak opspeelt en de gewrichten gezond blijven.

Preventie van jichtaanvallen

De patiënt kan een nieuwe jichtaanval voorkomen door de volgende leefregels in acht te nemen:

• het tegengaan van overgewicht;
• het vermijden van alcohol;
• een gezonde, vetarm dieet met veel koolhydraten en weinig eiwitten zodat de urinezuurproductie wordt verminderd;
• dagelijks ten minste twee liter water drinken, waarmee de afvoer van urinezuur uit het lichaam wordt bevorderd;
• dagelijks voldoende bewegen;
• medicijnen die aanvallen kunnen uitlokken zo nodig in overleg met de huisarts vervangen.

Lees verder

• Reumatoïde artritis (RA): symptomen, oorzaken en behandeling