Gewrichtsontsteking: oorzaken van ontstoken gewrichten

Gewrichtsontsteking of artritis is een ontsteking van een gewricht. Gewrichtsontsteking kan zich voordoen in de handen, polsen, enkels, voeten, knieën, heupen of elleboog. Het aangedane gewricht kan symptomen hebben als pijn, zwelling, warmte en stijfheid. Het is slechts zelden rood. Door de ontsteking gaat buigen of strekken moeizaam. Er worden meerdere soorten gewrichtsontsteking onderscheiden. Gewrichtsontsteking kan ontstaan door een bacterie, de auto-immuunziekte reuma of door een andere ontsteking in het lichaam. Het menselijk lichaam heeft meer dan 100 beweegbare gewrichten. Een inflammatoire gewrichtsaandoening kan op elke leeftijd voorkomen en heeft vaak een aanzienlijke invloed op de kwaliteit van leven. Gewrichtsontsteking kan acuut of chronisch zijn.

• Wat is een gewrichtsontsteking?
• Oorzaken van ontstoken gewrichten
• Bacteriële gewrichtsontsteking
• Niet-bacteriële gewrichtsontsteking
• Auto-immuunziekte
• Geactiveerde artrose
• Symptomen
• Algemene verschijnselen
• Ontstekingssymptomen
• Klachten van bacteriële gewrichtsontsteking
• Symptomen van RA
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Complicaties
• Behandeling van gewrichtsontsteking
• Medicijnen
• Operatieve ingreep
• Radiosynoviorthese
• Preventie
• Gewrichten niet te zwaar belasten en bewegen
• Voeding

Wat is een gewrichtsontsteking?

Een ontsteking is een afweerreactie van het immuunsysteem op een (mogelijke) schadelijke prikkel. Het kan gaan om een mechanische irritatie, binnendringende micro-organismen (bacteriën, virussen, schimmel en parasieten), toxinen (gifstoffen) of lichaamseigen stoffen. Als een dergelijk proces plaatsvindt binnen een gewricht, wordt het artritis of gewrichtsontsteking genoemd. Als slechts één gewricht is getroffen, dan wordt het 'mono-artritis' genoemd. Het is echter ook mogelijk dat het ontstekingsproces in twee of meer gewrichten speelt. Dit staat bekend als 'oligoartritis'. Als er meer dan vier gewrichten betrokken zijn, wordt de ziekte gedefinieerd als 'polyartritis'.

Oorzaken van ontstoken gewrichten

Er zijn verschillende mogelijke oorzaken van een gewrichtsontsteking.

Bacteriële gewrichtsontsteking

Bij bacteriële of purulente artritis zijn micro-organismen doorgedrongen in het inwendige deel van het gewricht. Dit kan veroorzaakt zijn door letsel/trauma of chirurgische procedures of de ziekteverwekkers zijn binnengedrongen via de bloedbaan. Na een tekenbeet kan bijvoorbeeld de Borrelia burgdorferi in de bloedbaan terechtkomen, wat tot een gedissemineerde infectie leidt, een over het hele lichaam uitgebreide infectie, met onder meer ziekteverschijnselen in het zenuwstelsel, de gewrichten en het hart.

Niet-bacteriële gewrichtsontsteking

Bij een niet-bacteriële gewrichtsontsteking zijn echter geen pathogenen of ziekteverwekkers in het gewricht zelf. Een zogenaamde reactieve gewrichtsontsteking treedt op als reactie op een andere ontsteking in je lichaam, bijvoorbeeld een ontsteking van je keel, maag/darm of urinewegen (respectievelijk keelontsteking, maag-darminfectie of een urineweginfectie).

Auto-immuunziekte

Een auto-immuungebeurtenis kan leiden tot reumatoïde artritis (RA). Evenzo kunnen gewrichtsontstekingen geassocieerd worden met aandoeningen zoals jicht of psoriasis.

Geactiveerde artrose

Een andere oorzaak van een gewrichtsontsteking is geactiveerde artrose, waarbij artrose gepaard gaat met een ontsteking in de gewrichten. Artrose is een aandoening aan het kraakbeen in gewrichten, vaak van heup en knie. Bij artrose gaat het kraakbeen in kwaliteit achteruit. Bij artrose kan er ook een lichte ontsteking van de slijmvlieslaag in het gewricht optreden, wat leidt tot pijn en lichte zwelling of warmte van het gewricht.

Symptomen

Algemene verschijnselen

Typische symptomen van gewrichtsontsteking zijn:

• gewrichtspijn
• pijn bij bewegen en/og pijn in rust
• gezwollen gewrichten
• roodheid
• warmte van het gewricht
• stijve gewrichten of gewrichtsstijfheid
• vermoeidheid

Ontstekingssymptomen

Kenmerkende symptomen van gewrichtsontsteking zijn de vijf algemene tekenen van ontsteking:

• dolor (lokale pijn)
• calor (lokale warmte)
• tumor (lokale zwelling)
• rubor (lokale roodheid)
• functio laesa (functieverlies)

Klachten van bacteriële gewrichtsontsteking

De symptomen van een bacteriële gewrichtsontsteking beginnen vaak geleidelijk als een algemeen gevoel van ziek-zijn met misselijkheid, lichte koorts en koude rillingen. Enkele uren laten treden de gewrichtssymptomen op. Binnen korte tijd kan een bacteriële gewrichtsontsteking het gewrichtskraakbeen vernietigen. Zonder snelle medische interventie kunnen de pathogenen zich blijven verspreiden in het lichaam en in het ergste geval leiden tot sepsis (bloedvergiftiging) met mogelijk begeleidend orgaanfalen en de dood.

Symptomen van RA

Bij reumatoïde artritis (RA) ziet het immuunsysteem het eigen lichaamsweefsel ten onrechte aan als een vreemd lichaam en reageert het met een ontstekingsproces. Het synovium (het slijmvlies dat de gewrichtsholten, scheden rondom de pezen en slijmbeurs bekleedt) begint agressief te prolifereren en door de ontstekingen wordt het kraakbeen vernietigd en een verder gevorderd stadium van reumatoïde artritis treedt botverlies op.

Huisarts raadplegen

Als pijn en ongemak van de gewrichten meerdere dagen aanwezig zijn, moet een arts worden geraadpleegd. Als de symptomen intenser worden of zich verder verspreiden, is een bezoek aan je huisarts ook noodzakelijk. Als er bewegingsbeperkingen zijn die interfereren met alledaagse activiteiten, moet een arts worden geraadpleegd. Zodra de ontsteking symptomen veroorzaakt zoals koorts, duizeligheid of huidveranderingen, is het bezoek aan een arts ook aan te raden.

As je meerdere dagen achtereen lijdt aan rusteloosheid, malaise of prikkelbaarheid, doe je er verstandig aan een arts te raadplegen. Als een verkeerde positie van het lichaam of een overbelasting van andere lichaamsdelen optreedt, is een bezoekje aan je huisarts ook gerechtvaardigd. Permanente schade aan het skelet kan optreden als er niet tijdig wordt gecorrigeerd.

Als de algemene prestatielimiet daalt, als gedragsveranderingen optreden of als vrijetijdsactiviteiten en activiteiten op het werk niet meer zoals gewoonlijk kunnen plaatsvinden, moet verder onderzoek worden uitgevoerd. Medische zorg is ook nodig als je lijdt aan slaapstoornissen of concentratie- en aandachtsproblemen krijgt. Aanhoudende stemmingswisselingen, verminderde activiteit gedurende een lange periode of terugtrekking uit het sociale leven moeten ook door een arts worden opgehelderd voordat de situatie verslechtert.

Onderzoek en diagnose

Naast de typische symptomen van gewrichtsontsteking zal uit een bloedtest een toename van van de CRP-waarde in het bloed blijken. Er kan ook getest worden op de reumafactor (RF), een auto-antistof. Het blijft dat grofweg 80% van de mensen met reumatoïde artritis de reumafactor in het bloed heeft. Wanneer diverse grotere gewrichten ontstoken zijn als gevolg van reumatoïde artritis, dan zal de bezinking ook verhoogd zijn. Verder kan beeldvormingsonderzoek helpen bij de diagnostiek, zoals echoscopie, MRI-scan en röntgenfoto's.

Complicaties

Bestaande bacteriële ontstekingen kunnen zich snel verspreiden in je lichaam. Bij een verzwakt immuunsysteem hebben de bacteriën de mogelijkheid om zich in korte tijd ongestoord te vermenigvuldigen en snel naar andere plaatsen in het lichaam te komen. Hoewel de meeste bacteriën goed kunnen worden behandeld door antibiotica, zijn sommige resistent tegen de gangbare behandelingen. Dit vertraagt ​​het genezingsproces en leidt als gevolg van het verzwakte immuunsysteem tot verhoogde gevoeligheid voor andere ziekten.

Een gewrichtsontsteking leidt tot een grotere fysieke belasting van andere regio's in het lichaam en de gewrichten. Vanwege de compensatie vindt overmatig gebruik (overbelasting) plaats dat pijn en invaliditeit van de gewrichten veroorzaakt. Malposities (verkeerde stand) en beschadiging van het skelet zijn mogelijk. Bovendien zorgt een eenzijdige belasting voor meer spierspanning of verharding. De gewrichtsontsteking leidt tot een vermindering van de gebruikelijke bewegingsmogelijkheden. Doordat je minder beweegt kun je in gewicht aankomen. Als je te zwaar wordt, kun je last krijgen van andere klachten. Bovendien is overgewicht slechts voor je gewrichten vanwege de extra belasting.

Behandeling van gewrichtsontsteking

Medicijnen

Een aantal groepen van actieve bestanddelen worden gewoonlijk gecombineerd ter behandeling van gewrichtsontsteking: immunosuppressieve en anti-inflammatoire geneesmiddelen zoals cortison, pijnstillers (analgetica), glucocorticoïden, niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's, deze hebben een pijnstillende en ontstekingsremmende werking) en DMARD's (Disease Modifying Anti Rheumatic Drug, voorgeschreven bij reumatische ziekten). In geval van een bacteriële gewrichtsontsteking is belangrijk dat deze snel wordt behandeld met antibiotica.

Operatieve ingreep

Bovendien kan een operatieve ingreep nodig zijn door een orthopedisch chirurg of een plastisch chirurg, bijvoorbeeld als de reuma je gewrichten aantast. In de vroege stadia van gewrichtsontsteking kan het schoonmaken van een gewricht (artroscopie) of het verwijderen van ontstoken synoviale weefsel (synovectomie) een gunstig effect hebben op de ontwikkeling van de ziekte. In gevorderde stadia van ontsteking kan een aangetast gewricht echter vaak niet worden gered, maar moet het worden verwijderd. Er kan dan resectie-artroplastiek worden toegepast, waarbij het oppervlak van het gewricht wordt verwijderd en opgevuld met peesweefsel. Artrodese is ook mogelijk. Hierbij wordt het gewricht gedeeltelijk vastgezet. Na verwijdering van het gewricht worden de botuiteinden aan elkaar bevestigd, zodat er geen pijn meer optreedt. Dit leidt wel tot immobiliteit.

Wanneer zwaar beschadigde gewrichten zijn verwijderd, dan kan een artroplastiek uitkomst bieden om functieherstel te verkrijgen. Hierbij wordt het aangedane gewricht vervangen door een siliconen kunstgewricht en zo goed mogelijk kan functioneren.Als dit niet mogelijk is, kan een kunstgewricht (endoprothesiologie) het middel van keuze zijn.

Radiosynoviorthese

Als alternatief voor chirurgie kan radiosynoviorthese overwogen worden. Hierbij wordt het betreffende gewricht van binnenuit behandeld, door het inspuiten van een radioactieve stof (90Yttrium) in het te behandelen gewricht. Deze behandelmethode wordt vaak toegepast bij chronische gewrichtsontsteking, waarbij sommige gewrichten niet of nauwelijks (meer) reageren op medicijnen.

Preventie

Gewrichten niet te zwaar belasten en bewegen

Om gewrichtsontsteking te voorkomen, kan het nuttig zijn om de gewrichten niet te zwaar te belasten. Bepaalde sporten zoals voetbal, tennis of gewichtstraining moeten worden vermeden. Gewrichtssparende alternatieven zijn zwemmen of wandelen, omdat matige lichaamsbeweging een gunstig effect heeft op de gewrichten.

Voeding

Een andere factor is een evenwichtige voeding. Voeding kan invloed uitoefenen op de kwaliteit van het kraakbeen en de mate van (gewrichts)klachten en ten tweede op je gewicht. Door gezond en gevarieerd te eten voorkomen je overgewicht dat een belasting vormt voor je gewrichten.

Lees verder

• Artritis: oorzaken, symptomen, behandeling & gezonde voeding
• Reumatoïde artritis (RA): symptomen, oorzaken en behandeling
• Gezwollen gewrichten: oorzaken van zwelling van een gewricht
• Gewrichtspijn: oorzaken en behandeling pijnlijke gewrichten
• Artrose: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose