Artrose: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose

Artrose symptomen zijn pijn, stijfheid en functieverlies. Doordat artrose niet één enkele oorzaak heeft, bestaat er geen enkelvoudige behandeling om artrose tegen te gaan. Artrose is een pijnlijke aandoeningen die de gewrichten treft. Het is een chronische gewrichtsstoornis van het bewegingsapparaat, waarbij het gewrichtskraakbeen in kwaliteit achteruit gaat en na verloop van tijd zelfs geheel kan verdwijnen en het aangrenzende bot toeneemt. Pijn, stijfheid en functieverlies zijn kenmerkend voor de ziekte. In het Engels wordt artrose 'osteoarthritis' genoemd. Artrose kan in alle gewrichten voorkomen, maar het wordt vooral gezien in de wervelkolom, heup, hand (duim), knie en voet. Meer vrouwen dan mannen zijn getroffen door artrose. Medicijnen kunnen de pijn bij artrose verlichten. Een enkele keer is het nodig dat je naar een medisch specialist gaat, zoals de reumatoloog.

• Wat is artrose?
• Wanneer je knieën je verraden
• Chronische ziekte van de gewrichten
• Voorkeursplekken
• Is artrose gewrichtsslijtage?
• FAQ over artrose: Alles wat je wilt (en moet) weten
• Vóórkomen
• Wat gebeurt er in je gewrichten bij artrose?
• Oorzaken van artrose
• Kraakbeenveranderingen
• Zichtbare en voelbare knobbels (osteofyten)
• Meerdere factoren spelen een rol
• Ontstekingsfactoren en artrose
• Risicofactoren
• Artrose symptomen
• Pijn
• Stijfheid
• Spierzwakte
• Zwelling
• Extra botranden (osteofyten)
• Misvormde gewrichten
• Functieverlies van het gewricht
• Krakende geluiden van de gewrichten
• Complicaties
• Behandeling van artrose
• Overbelasting voorkómen
• Keuzes maken
• Dingen anders doen
• Gewrichten beschermen
• Bewegen en sporten
• Tai chi net zo effectief als fysiotherapie bij knieartrose
• Pijnbestrijding bij artrose
• Medicatie
• Paracetamol helpt niet bij artrose
• Plantaardig dieet
• Operatieve mogelijkheden bij artrose
• Praktische tips en zelfzorg bij artose
• Beweeg slim: geen excuus, gewoon anders bewegen
• Ondersteunende schoenen: een goede zool maakt het verschil
• Gebruik een brace of tape: ondersteuning zonder gedoe
• Warmte- en koudebehandeling: simpel, maar effectief
• Slim eten: je gewrichten houden van de juiste brandstof
• Hyaluronzuur-injecties: de smeerolie voor je gewrichten
• Gewichtsbeheersing: minder kilo’s, minder last
• Elektrische stimulatie (TENS): pijnverlichting zonder pillen
• Gewrichtssparende hulpmiddelen: slimme trucs om minder pijn te hebben
• Oefentherapie op maat: geen one-size-fits-all aanpak
• Nieuwe regeneratieve therapieën: de toekomst van artrosebehandeling?
• Raadpleeg tijdig je huisarts: wacht niet tot het te laat is
• Prognose
• Langzaam proces
• Zelfzorgmaatregelen beïnvloeden de prognose
• Preventie
• Beperk de risico's op je werkplek
• Wandelen
• Overgewicht voorkomen
• Voldoende rust
• Houd je bloedsuiker onder controle
• Artrose en kruidengeneeskunde

Wat is artrose?

Wanneer je knieën je verraden

Jan, een fanatieke wandelaar van 62, merkte het eerst bij het traplopen: een stekende pijn in zijn knie, alsof een roestige scharnier piepend protesteerde. “Ach, gewoon een beetje stijf,” dacht hij. Maar weken werden maanden, en zelfs zijn geliefde zondagse boswandelingen veranderden in een strijd tegen de pijn. De dokter had een simpel maar ontnuchterend woord: artrose. Versleten kraakbeen, niks aan te doen. Nou ja, behalve blijven bewegen, spieren versterken en misschien wat smering in de vorm van injecties. En zo stapte Jan, met iets minder soepelheid maar met des te meer doorzettingsvermogen, toch weer het bos in.

Chronische ziekte van de gewrichten

Artrose is een pijnlijke aandoening die de gewrichten treft. Het is een chronische gewrichtsstoornis van het bewegingsapparaat, waarbij het gewrichtskraakbeen in kwaliteit achteruit gaat en na verloop van tijd zelfs geheel kan verdwijnen en het aangrenzende bot toeneemt. Pijn, stijfheid en functieverlies zijn kenmerkend voor de ziekte.

Voorkeursplekken

Artrose is voornamelijk een aandoening die zich manifesteert in de wervelkolom, heup, hand (duim), knie en voet. Maar andere gewrichten elders in het lichaam kunnen ook getroffen worden. Artrose komt vooral voor bij oudere mensen, maar kan op elke leeftijd ontstaan. Ook al is genezing niet mogelijk, er zijn behandelingen die de pijn kunnen verlichten en stijfheid en functieverlies kunnen tegengaan. Ook kan de patiënt maatregelen nemen om de schade zo beperkt mogelijk te houden.

Is artrose gewrichtsslijtage?

In de volksmond wordt artrose vaak in één adem genoemd met slijtage en veroudering. Artrose is echter geen slijtage, maar een reumatische aandoening waarbij de kwaliteit van het gewrichtskraakbeen geleidelijk afneemt. Dit wordt veroorzaakt door scheurtjes in het kraakbeen en op den duur kan het kraakbeen op sommige plaatsen zelfs helemaal verdwijnen.

FAQ over artrose: Alles wat je wilt (en moet) weten

Artrose – misschien heb je er al last van, misschien vrees je dat het eraan komt. Het is een van de meest voorkomende gewrichtsproblemen en als het toeslaat, merk je dat meteen. Eerst een beetje ochtendstijfheid, daarna die vervelende pijn bij het opstaan, en voor je het weet, kraakt en knarst alles bij het bewegen. Maar wat is artrose nou precies? Kan het genezen? En wat kun je ertegen doen?

Vragen genoeg. En dat is niet zo gek, want de informatie over artrose is soms verwarrend. De één zweert bij glucosamine, de ander zegt dat injecties werken. Sommigen denken dat het gewoon ‘bij het ouder worden hoort’, terwijl anderen al op jonge leeftijd te maken krijgen met slijtage. Daarom hebben we de meest gestelde vragen over artrose op een rijtje gezet.

Deze FAQ is geen droge medische opsomming, maar een praktische gids vol antwoorden op vragen die je écht hebt. Van de eerste symptomen tot de invloed van voeding en het weer, van pijnbestrijding tot de nieuwste behandelingen. Gewoon helder, zonder ingewikkelde termen en met een vleugje realisme. Want ja, artrose is vervelend, maar er valt echt iets aan te doen.

Lees verder en ontdek wat je zelf kunt doen om je gewrichten soepel en pijnvrij te houden. En nee, je hoeft niet direct aan de pijnstillers of een kunstknie te denken – soms zit de oplossing in kleine aanpassingen in je dagelijkse routine.

Vóórkomen

Artrose. Dat nare knarsende gevoel in je knieën, die stijve handen die ’s ochtends weigeren mee te werken, die heup die voelt alsof hij er spontaan de brui aan gaat geven. Veel mensen denken dat het ‘erbij hoort’ als je ouder wordt, maar hoe vaak komt het eigenlijk voor? En waarom lijkt het alsof de ene persoon ermee worstelt terwijl de ander vrolijk blijft joggen op zijn zeventigste? Tijd om de cijfers in te duiken.

Man vs. vrouw: wie heeft de pech?
Het is geen eerlijke verdeling. Vrouwen lopen meer risico dan mannen, vooral na de overgang. Oestrogeen speelt een rol in de bescherming van kraakbeen, en zodra die hormonen afnemen, zie je de artrosepercentages bij vrouwen de hoogte inschieten. In Nederland heeft ongeveer 25% van de vrouwen boven de 55 artrose, tegenover 15% van de mannen. Tegen de tijd dat ze 75 zijn, heeft meer dan de helft van de vrouwen ermee te maken. Knie- en handartrose zijn bij vrouwen berucht, terwijl mannen vaker last hebben van heupartrose.

Waarom deze scheve verdeling? Genetica, lichaamsbouw, hormonen – het speelt allemaal mee. Vrouwen hebben bijvoorbeeld een bredere bekkenstand, wat een andere drukverdeling in knieën en heupen veroorzaakt. En dan is er nog het feit dat vrouwen gemiddeld ouder worden dan mannen. Meer jaren, meer slijtage.

Kinderen en jongeren: krijgen zij ook artrose?
Als je aan artrose denkt, denk je aan je oma die met een zucht haar stijve vingers masseert. Maar vergis je niet: artrose is geen exclusieve ‘ouderenclub’. Jongeren kunnen het ook krijgen, vooral als er sprake is van jeugdreuma, aangeboren afwijkingen of extreme belasting door sport. Denk aan jonge voetballers met kapotte meniscussen of turnsters met overbelaste gewrichten.

In Nederland zijn er naar schatting 1.500 kinderen met een vorm van vroege artrose door onderliggende gewrichtsproblemen. Dat is niet veel in vergelijking met volwassenen, maar voor de getroffenen is het een wereld van verschil. En als je op jonge leeftijd al schade oploopt, is de kans groot dat je op je veertigste in de gevarenzone zit.

Klimaat en artrose: doet het weer ertoe?
Vraag een willekeurige artrosepatiënt en de kans is groot dat ze zeggen: “Als het kouder wordt, voel ik het direct.” Maar is dat puur gevoel, of is er echt iets aan de hand?

Onderzoek laat zien dat kou en vochtigheid gewrichten niet direct verslechteren, maar ze kunnen wel de pijn versterken. Waarom? Omdat temperatuur en luchtvochtigheid invloed hebben op de druk in je gewrichten. In landen met een vochtig en wisselend klimaat, zoals Nederland en België, klagen mensen met artrose vaker over pijn dan in drogere gebieden.

In de Nederlandse winter, met z’n vochtige kou en regenachtige dagen, rapporteren artrosepatiënten tot 20% meer pijnklachten dan in de zomer. In de overzeese gebiedsdelen van Nederland – denk aan Curaçao en Aruba – is het beeld anders. Daar is artrose net zo goed aanwezig, maar wordt de pijn vaak als minder intens ervaren door het warmere klimaat en de constantere luchtdruk.

Er zijn zelfs mensen die naar zonnigere oorden verhuizen om minder last te hebben. Spanje en Portugal trekken niet voor niets veel gepensioneerden aan – niet alleen vanwege de wijn en tapas, maar ook omdat hun gewrichten hen daar minder dwarszitten.

Nederland, België en de rest van de wereld
Artrose komt overal voor, maar er zijn interessante verschillen. In Nederland heeft naar schatting 1,5 miljoen mensen artrose. In België ligt dat percentage iets hoger: bijna 25% van de volwassenen boven de 50 heeft een vorm van artrose. Dat is deels genetisch bepaald, maar ook levensstijl speelt mee.

Kijk je wereldwijd, dan zie je opvallende trends. In westerse landen wordt artrose vaak gekoppeld aan overgewicht en een zittende levensstijl, terwijl in ontwikkelingslanden zware fysieke arbeid een grotere rol speelt. In Aziatische landen komt knieartrose vaker voor, mogelijk door traditionele zithoudingen zoals hurken. In Afrikaanse landen wordt minder artrose gerapporteerd, maar dat komt waarschijnlijk door een gebrek aan diagnose – mensen hebben het wel, maar lopen er gewoon mee rond zonder officiële registratie.

Een interessante uitzondering? De inheemse Pima-indianen in de VS. Deze bevolkingsgroep heeft een van de hoogste artrosepercentages ter wereld, waarschijnlijk door een combinatie van genetische aanleg en een overgang naar een westers dieet en minder lichaamsbeweging.

Genetica: heb je gewoon pech?
Soms kun je nog zo gezond leven en toch artrose krijgen. Dat komt doordat er een flinke erfelijke component in zit. Als je ouders last hadden van artrose, is de kans tot 50% groter dat jij het ook krijgt. Er zijn inmiddels meerdere genen geïdentificeerd die de kwaliteit van kraakbeen beïnvloeden, en sommige mensen worden simpelweg geboren met een minder sterke basis.

Een goed voorbeeld is handartrose: als je moeder het had, is de kans groot dat jij op een dag ook naar een tube Voltaren grijpt. Maar ook knie- en heupartrose lijken deels in de familie te zitten.

Conclusie: een wereldwijde uitdaging
Artrose is overal. Het is een van de meest voorkomende gewrichtsziekten ter wereld, en de aantallen blijven stijgen, mede door vergrijzing en toenemend overgewicht. Vrouwen hebben vaker last dan mannen, kou en vochtigheid maken het erger, en genetica speelt een grote rol. Maar ondanks de cijfers blijft één ding duidelijk: het is niet alleen een kwestie van ouder worden. Levensstijl, erfelijkheid en omgeving bepalen samen of jouw gewrichten het begeven of nog even meegaan.

Dus, als je nu denkt: “Ach, een beetje pijn, dat hoort erbij,” besef dan dat preventie nog altijd de beste strategie is. Bewegen, op gewicht blijven, en misschien… emigreren naar een zonnig oord?

Wat gebeurt er in je gewrichten bij artrose?

Artrose is niet zomaar ‘gewoon wat slijtage’, zoals mensen vaak denken. Nee, het is een complete chaos op microscopisch niveau. Stel je een perfect geoliede machine voor, een soepel lopend tandwielmechanisme waarin alles vloeiend in elkaar grijpt. Dat is een gezond gewricht. Maar bij artrose? Dan begint die machine te haperen, smering verdwijnt, onderdelen schuren langs elkaar en voor je het weet, knarsen je knieën als een roestige fiets op een regenachtige dag. Maar hoe begint dat? En belangrijker: waarom stopt het niet vanzelf?

Kraakbeen: van schokdemper naar schuurpapier
Laten we beginnen bij het kraakbeen, dé VIP van je gewricht. Dit gladde, elastische laagje bedekt de uiteinden van je botten en zorgt ervoor dat alles soepel over elkaar heen glijdt. Maar kraakbeen heeft een groot probleem: het herstelt slecht. Er zitten namelijk geen bloedvaten in. Geen verse voedingsstoffen die schade kunnen repareren, geen snelle aanvoer van bouwmateriaal. Een beschadiging blijft dus een zwakke plek.

Bij artrose wordt dit kraakbeen steeds dunner, brokkelig en rafelig. Het verliest zijn veerkracht en verandert langzaam van een gladde ijsbaan in een hobbelig bospad. Dit proces begint vaak heel subtiel: microscheurtjes, kleine beschadigingen. Maar die beschadigingen trekken ontstekingscellen aan, en dát is waar de ellende begint.

De stille ontsteking: je lichaam valt zichzelf aan
Mensen denken vaak dat artrose puur slijtage is. Maar er zit méér achter. In het beginstadium komt er een lichte ontstekingsreactie op gang. En ja, een beetje ontsteking is prima – het is immers de manier waarop je lichaam schade herstelt. Maar hier gaat het mis.

Bij artrose raakt je immuunsysteem overactief en begint het kraakbeen af te breken in plaats van te repareren. Witte bloedcellen geven ontstekingsstoffen vrij, zoals cytokines en interleukines, die het kraakbeen verder aantasten. Het is alsof je een klein krasje op je autolak hebt en besluit om er met een schuurmachine overheen te gaan ‘om het te fixen’.

Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel: beschadigd kraakbeen → ontsteking → verdere afbraak → nog meer ontsteking. Het stopt niet, het escaleert.

Botten in actie: de noodreparatie die alles erger maakt
Zodra het kraakbeen dunner wordt, krijgt het onderliggende bot ineens te maken met directe druk en wrijving. En botten houden daar níét van. Als reactie beginnen ze zichzelf te versterken door extra bot aan te maken. Dat klinkt misschien goed – sterker bot, minder problemen, toch? Maar nee.

Wat er gebeurt, is dat het bot op willekeurige plekken nieuwe uitsteeksels gaat vormen: osteofyten, oftewel botsporen. Die zorgen niet alleen voor extra stijfheid in het gewricht, maar kunnen ook zenuwen irriteren. Gevolg? Pijn, beperkte beweging en een knarsend gevoel alsof er steentjes tussen je gewrichten zitten.

De gewrichtsvloeistof: van smeerolie naar plakkerige gelei
Gezonde gewrichten bevatten een speciale vloeistof, synoviale vloeistof, die als een soort natuurlijke smeerolie fungeert. Dankzij deze vloeistof beweegt alles soepel en zonder wrijving. Maar bij artrose raakt deze vloeistof zijn ideale samenstelling kwijt.

De belangrijkste boosdoener is hyaluronzuur – een stof die normaal zorgt voor elasticiteit en schokabsorptie. Bij artrose vermindert de kwaliteit van dit hyaluronzuur, waardoor de gewrichtsvloeistof minder stroperig wordt en zijn smerende werking verliest. Het is alsof je motor ineens zonder olie draait: alles begint te schuren en te slijten.

Het zenuwstelsel: pijn, pijn en nog eens pijn
In het beginstadium van artrose is de pijn nog best te doen. Misschien een beetje stijfheid in de ochtend, wat ongemak na een lange dag lopen. Maar naarmate de schade toeneemt, beginnen de zenuwen in het gewricht zich ermee te bemoeien.

Aanvankelijk geven ze pijnsignalen af als waarschuwing. Maar als de gewrichtsontsteking blijft aanhouden, kunnen de zenuwen overgevoelig worden. Dit fenomeen heet centrale sensitisatie: je hersenen raken ‘getraind’ om pijnsignalen sneller en heftiger door te geven.

Met andere woorden: waar een gezond iemand misschien een licht ongemak zou voelen, ervaart iemand met artrose een scherpe, zeurende pijn. En soms blijft die pijn zelfs aanwezig zonder dat er directe belasting is. Gewoon, omdat het zenuwstelsel in de overdrive is geschoten.

Waarom stopt het proces niet vanzelf?
Het vervelende aan artrose is dat het lichaam het probleem niet oplost. In tegenstelling tot een gebroken bot – dat keurig weer aan elkaar groeit – heeft kraakbeen geen regeneratief vermogen. Eenmaal weg? Dan komt het niet meer terug.

Sterker nog, de natuurlijke reactie van het lichaam (ontsteking en botvorming) maakt de situatie alleen maar erger. Daarom is het zo’n slopende aandoening: je lichaam probeert zichzelf te helpen, maar richt juist meer schade aan.

En nu? Kun je het proces vertragen?
Het goede nieuws? Ja, je kunt artrose niet altijd voorkomen, maar je kunt de progressie wel afremmen.

• Bewegen is cruciaal. Niet te zwaar, maar ook niet te weinig. Wandelen, fietsen en zwemmen zijn ideaal.
• Krachttraining helpt. Sterkere spieren rondom het gewricht vangen een deel van de belasting op.
• Gewicht verliezen werkt. Minder gewicht betekent minder druk op je knieën en heupen.
• Voeding speelt een rol. Omega-3, antioxidanten en ontstekingsremmende voeding kunnen helpen.
• Injecties en supplementen? Hyaluronzuur-injecties en glucosamine worden vaak genoemd, maar de effecten wisselen per persoon.
• Kortom: artrose is een complex proces waarin ontsteking, kraakbeenafbraak en botveranderingen samen een destructieve dans

uitvoeren. Maar hoe eerder je ingrijpt, hoe beter je gewrichten het volhouden. En wie weet, misschien helpt een zonnige vakantie op z’n tijd ook wel een beetje.

Oorzaken van artrose

Kraakbeenveranderingen

Artrose is een reumatische aandoening, waarbij het kraakbeen in kwaliteit achteruitgaat en dunner en zachter wordt. Ofschoon dit proces in alle gewrichten kan optreden, zijn het vooral de nek, onderrug, knieën, heupen, duim, vingers en grote teen die getroffen worden. Bij artrose treden er veranderingen op in het kraakbeen die ervoor zorgen dat het kraakbeen zacht wordt, waardoor er scheurtjes in het oppervlak ontstaan. Op de meest belaste plekken kan het kraakbeen op den duur volledig verdwijnen. Deskundigen weten anno 2025 niet precies waarom deze veranderingen in het kraakbeen plaatsvinden. Waarschijnlijk begint het met een afwijking van de cellen die de bestanddelen van kraakbeen aanmaken. Bepaalde enzymen lijken een rol te spelen bij de afbraak van het gewrichtskraakbeen. Het kraakbeen kan op de meest belaste plekken op den duur volledig verdwijnen.

Zichtbare en voelbare knobbels (osteofyten)

Bij artrose ontstaan er aan de randen van gewrichtsvlakken die zijn aangedaan zichtbare en voelbare knobbels, die ook wel osteofyten worden genoemd. Dit is in feite een inadequate reparatiereactie van het lichaam teneinde de gevolgen van artrose tegen te gaan door de aanmaak van bot naast het gewrichtskraakbeen. Deze knobbels beperken de beweeglijkheid van het gewricht. Ook kunnen zenuwbundels bekneld raken, hetgeen pijn, gevoelsstoornissen en krachtverlies kan veroorzaken.

Meerdere factoren spelen een rol

Hoewel het nog niet bekend is waarom gewrichtskraakbeen van structuur verandert, is al wel duidelijk dat meerdere factoren een rol kunnen spelen, zoals aanleg, erfelijkheid, de bouw van een gewricht en de mate van belasting van het gewricht. Zo kunnen structurele overbelasting of herhaalde blessures een rol spelen. Langdurige fysieke belasting bij zware beroepen, vooral bij beroepen met heup- of kniebelasting, maar ook sporten met acute hoge en/of herhaalde gewrichtsbelasting kunnen leiden tot artrose.[2] Het is wetenschappelijk aangetoond dat overgewicht (obesitas) een niet onbelangrijke prognostische factor is voor de ontwikkeling van artrose. Ook zijn eerdere trauma's een goede voorspeller voor het ontwikkelen van artrose.

Ontstekingsfactoren en artrose

Lobke Gierman promoveerde op 18 juni 2013 op het proefschrift Inflammation: a link between metabolic syndrome and osteoarthritis? Artrose is niet puur een probleem van het kraakbeen zelf, stelt promovenda Lobke Gierman. Een belangrijke rol is weggelegd voor ontstekingsfactoren. En bij de één raken die eerder verhoogd dan bij de ander. Artrose komt vaak voor bij ouderen en mensen met overgewicht. Maar het zijn niet alleen hun kniegewrichten die lijden onder de extra kilo’s, waar artrose in optreedt. Ook de gewrichten in handen van mensen met overgewicht zijn vaak aangedaan, wat niet verklaard kan worden door mechanische belasting. Een milde ontstekingsreactie veroorzaakt door het overgewicht is waarschijnlijk belangrijk, vooral aan het begin van de ziekte.

Het idee is nu dat het vetweefsel van mensen met overgewicht permanent licht ontstoken is. De ontstekingscellen die daarbij actief worden kunnen ook in de gewrichten schade veroorzaken. Maar alleen cholesterol lijkt ook al een negatief effect te hebben. Ook genen spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van artrose. Sommige mensen zijn door hun aanleg bijvoorbeeld gevoeliger voor de negatieve effecten van een vet- of cholesterolrijk dieet dan anderen. Zij ontwikkelen het metabool syndroom: een reeks metabole veranderingen, zoals ongevoeligheid voor insuline en een verstoorde vetzuurhuishouding. Uit onderzoek blijkt dat mensen met het metabool syndroom meer kans hebben op artrose. Ontstekingsfactoren spelen hierbij een centrale rol.[3]

Risicofactoren

De factoren die de kans op het krijgen van artrose vergroten, zijn onder meer:

• Leeftijd. Artrose komt veel vaker voor bij oudere mensen.
• Geslacht. Vrouwen hebben meer kans om artrose te ontwikkelen dan mannen.
• Gewicht. Extra gewicht door overgewicht of obesitas legt meer druk op je gewrichten. Dit verhoogt het risico op gewrichtsschade en artrose.
• Blessures en trauma. Ongevallen en infecties kunnen je gewrichten beschadigen, wat het risico op artrose vergroot.
• Misvormingen. Misvormd kraakbeen en oneffen gewrichten verhogen het risico op artrose.
• Beroep. Werk waarbij er veel wordt gevraagd van je gewrichten, kan het risico op artrose verhogen.
• Genen. Je hebt meer kans op het ontwikkelen van artrose als je een familiegeschiedenis hebt met deze aandoening.

Artrose symptomen

De symptomen van artrose zijn:

Pijn

De gewrichten kunnen pijn doen, waarbij rugpijn het meest voorkomt. Beschadigde gewrichten veroorzaken in de wervelkolom een lichte pijn en stijfheid. Artrose onderin de rug of in de hals kan een doof gevoel, pijn en zwakte in een arm en/of been veroorzaken. De aandoening kan jarenlang redelijk stabiel blijven of zich juist zeer snel ontwikkelen. Bij veel mensen ontwikkelt de aandoening zich langzaam.

Stijfheid

Mensen met artrose kunnen soms moeite hebben om 's-ochtends op te staan vanwege stramme en stijve spieren. Beweging vermindert de stijfheid. Door langere tijd te zitten, kan ook stijfheid ontstaan.

Spierzwakte

De spieren rond het gewricht worden zwakker (spierzwakte). Dit gebeurt vaak met artrose in de knie.

Zwelling

Artrose kan leiden tot zwelling in je gewrichten, waardoor ze gevoelig en pijnlijk worden. Dit kan zich bijvoorbeeld voordoen in de knie. Door stijfheid en zwelling van de knie kan buigen en strekken van de knie moeilijker wordt. Het vocht in de knie wordt 'hydrops' genoemd. Veel vocht in de knieholte kan op een gegeven ogenblik tot een uitstulping van het kapsel leiden, er ontstaat een kniekuilcyste of Bakerse cyste.

Extra botranden (osteofyten)

Deze extra stukjes bot, die aanvoelen als harde knobbeltjes, kunnen zich rond het aangetaste gewricht vormen.

Misvormde gewrichten

Deze klacht treedt vooral op als de aandoening erger wordt.

Functieverlies van het gewricht

Als de artrose erger wordt, kan het gewricht steeds minder makkelijk worden bewogen en op den duur kan het niet meer volledig worden gestrekt of gebogen.

Krakende geluiden van de gewrichten

Door het onregelmatige oppervlak van het kraakbeen kunnen de gewrichten krakende, schurende of knarsende geluiden (= crepitatie) maken wanneer ze worden bewogen, bijvoorbeeld een krakende nek of een krakende knie.

Complicaties

De meeste mensen vinden artrose een vervelende aandoening, waardoor je op den duur niet meer de dingen kunt doen die je altijd deed en je genoodzaakt bent om je leefstijl aan te passen. En soms zijn er ernstiger complicaties. Mogelijke complicaties van artrose zijn:

• Snelle, volledige oplossing van kraakbeen resulterend in los weefselmateriaal in de gewrichten (chondrolyse);
• Het afsterven van het bot (osteonecrose of botnecrose);
• Stressfracturen: haarlijnscheur in het bot die geleidelijk ontstaat als reactie op herhaalde verwonding of druk;
• Bloedingen in het gewricht;
• Infectie in de gewrichten;
• Een beschadiging of breuk van de pezen en ligamenten rond het gewricht wat leidt tot een verlies van stabiliteit;
• Compressie van een zenuw (bij artrose van de wervelkolom).

Behandeling van artrose

Het gezegde luidt: 'Rust roest'. Het is vooraleerst belangrijk een zo actief mogelijk leven te (blijven) leiden, waarbij overmatige overbelasting voorkomen moet worden aangezien hierdoor de artrose versneld kan toenemen. Gedoseerd bewegen is goed teneinde de spieren en banden die om de gewrichten liggen zo sterk mogelijk te houden. Behandeling van artrose bestaat normaal gesproken uit leefstijladviezen en eventueel bewegingstherapie (fysiotherapie). Je kunt zelf veel doen om bij artrose om de gevolgen van deze ziekte te beperken, overbelasting te voorkómen en je gewrichten te beschermen.

Overbelasting voorkómen

Bij artrose gaat het om een evenwicht tussen voldoende bewegen om soepel te blijven en voldoende rust nemen om overbelasting te voorkomen.

Keuzes maken

Neem pauzes, maak een goede planning (zodat je de drukte beter spreidt) en denk kritisch na over je taken die je moet verrichten: is deze taak echt nodig en zo ja, is het nodig dat jij deze taak uitvoert en zo ja, hoe kan je deze taak dan het beste uitvoeren. Je kan bijvoorbeeld bedenken dat het beter is om 's middags boodschappen te doen, omdat je 's ochtends last hebt van stijfheid.

Dingen anders doen

Overbelasting voorkomen kun je doen door regelmatig van houding en beweging te veranderen en zware en lichte taken af te wisselen. Daarnaast is het verstandig om activiteiten op een minder belastende manier te doen of hulpmiddelen te gebruiken.

Gewrichten beschermen

Het is raadzaam om bij artrose je grote gewrichten te gebruiken in plaats van de kleinere, meer kwetsbare gewrichten. Draag bijvoorbeeld een tas over je schouder in plaats van aan je hand. Ook wordt geadviseerd om de kracht te verdelen over meerdere gewrichten, zodat de belasting over de gewrichten verdeeld wordt. Pak bijvoorbeeld voorwerpen met twee handen vast in plaats van met één hand. Voorkomt tevens piekbelasting, zoals snel opstaan uit een stoel. Belast je gewrichten niet op een verkeerde manier, bijvoorbeeld als je gewrichten in de uiterste stand staan. Ook kan je beter voorkomen dat je een draaibeweging maakt. Je kan ook een hulpmiddel inschakelen. Bij veel handelingen kun je gebruikmaken van een hulpmiddel, zodat het minder belastend is voor je gewrichten. Ten slotte is het aan te bevelen om overgewicht te voorkomen. Overgewicht betekent namelijk een extra belasting voor je gewrichten.

Bewegen en sporten

Gedoseerd bewegen en sporten is goed als je artrose hebt. Het houdt je gewrichten soepel, maar het houdt ook je spieren sterk en soepel. Voorts houdt het je algehele conditie op peil en bewegen is een prima middel om een goed gewicht te bereiken. Houd wel je grenzen in de gaten en zoek naar een evenwicht tussen regelmatig bewegen en overbelasting voorkomen. Zorg voor ene goede opbouw van de oefeningen die je doet en forceer niet. Bedenk tevens dat warmte bewegen gemakkelijker maakt. Een goede warming-up is daarom verstandig.

Tai chi net zo effectief als fysiotherapie bij knieartrose

De bewegingskunst Tai Chi zou overwogen moeten worden als een effectieve therapeutische optie bij knieartrose, aldus Chenchen Wang en haar collega’s van Tufts Medical Center (Boston, VS) naar aanleiding van hun enkelblinde trial in Annals of Internal Medicine (2016; online 17 mei).[4] De Western Ontario and McMaster Universities osteoarthritis index (afgekort als WOMAC) is een betrouwbare vragenlijst, met subschalen voor pijn (score 0-20), stijfheid (score 0-8) en fysiek functioneren (score 0-68) bij mensen met heup- en/of knieartrose. In het onderzoek was de primaire uitkomstmaat verandering van de WOMAC-score. Bij aanvang was de WOMAC-score in beide groepen vergelijkbaar (rond de 250 punten op een schaal van 0-500). De tai chi-groep was niet slechter af dan patiënten die fysiotherapie kregen. De WOMAC-score was na 12 weken bij zowel de fysiotherapie- als de tai chi-groep in belangrijke mate verlaagd met respectievelijk 143 en 167 punten. Beide groepen lieten ook op uitkomstmaten zoals medicatiegebruik, depressie en kwaliteit van leven een vergelijkbare verbetering zien, welke ook na 52 weken nog zichtbaar was.

Pijnbestrijding bij artrose

Medicatie

Om de pijn te bestrijden kunnen pijnstillers zoals paracetamol en eventueel een ontstekingsremmende pijnstiller (NSAID) zoals naproxen of diclofenac, worden gebruikt. Bij ontstekingen in de gewrichten, kan prednison worden gegeven of er kunnen op prednison lijkende middelen in gewrichten worden gespoten. In sommige gevallen wordt een langzaam werkend anti-ontstekingsmiddel gegeven: hydroxychloroquine.

Paracetamol helpt niet bij artrose

Vaak is paracetamol een eerstekeus-pijnstiller bij patiënten met artrose van heup of knie. Er is echter twijfel ontstaan over de effectiviteit van paracetamol bij de behandeling van patiënten met artrose en over de veiligheid van doseringen van 4000 mg per dag. Daarom is men de plaats van paracetamol bij de behandeling van patiënten met pijn door heup- of knieartrose aan het heroverwegen. Waar alternatieven, zoals NSAID’s, belangrijke bijwerkingen kunnen hebben, ligt de nadruk meer op niet-medicamenteuze behandelingen.[5]

Plantaardig dieet

Een 'whole foods plant based' (WFPB) dieet (oftewel een plantaardig dieet) gaat volgens onderzoek gepaard met aanzienlijke pijnvermindering bij patiënten met artrose in vergelijking met een gewoon omnivoor (alleseter) dieet, en dat reeds vanaf twee weken na het begin van de dieetaanpassing.[6]

Operatieve mogelijkheden bij artrose

Wanneer de artrose niet (voldoende) reageert op de genoemde behandelingen, zijn er operatieve mogelijkheden. Welke chirurgische behandeling is geïndiceerd, is onder meer afhankelijk van de plaats van de artrose, hoe ernstig het gewricht is aangedaan en de mate waarin je last hebt van de aandoening. Voorbeelden van dergelijke ingrepen zijn:

• Schoonmaken van het gewricht met een kijkoperatie (artroscopie);
• Vastzetten van een gewricht (artrodese);
• Vervangen van het gewricht (gewrichtsprothese);
• Gewrichtsdistractie van de knie: een relatief nieuwe methode om artrose van de knie te behandelen, waarbij de botuiteinden in het gewricht van de knie zes weken lang uit elkaar gehouden door middel van telescopische buizen waardoor het kraakbeen zich kan herstellen en weer aan kan groeien.

Praktische tips en zelfzorg bij artose

Artrose. Het klinkt als iets dat alleen oude mensen krijgen, toch? Tot je op een dag merkt dat je knieën kraken bij het opstaan, je vingers stijver aanvoelen dan normaal of je heupen protesteren na een simpele wandeling. En ineens besef je: dit gaat niet vanzelf over. Maar voordat je bij de pakken neerzit, goed nieuws: er zijn talloze manieren om de boel onder controle te houden. Het draait allemaal om slimme aanpassingen in je dagelijks leven. Geen magische pil, geen toverspreuk, maar een combinatie van beweging, voeding, hulpmiddelen en, vooral, bewuste keuzes.

Het probleem met artrose is dat het zich stiekem in je leven nestelt. Eerst een klein beetje stijfheid, dan een zeurende pijn, en voor je het weet, pas je ongemerkt je hele routine aan om de klachten te vermijden. Minder bewegen, minder actief zijn, steeds vaker een pijnstiller pakken. En dat is precies waar het misgaat: stilzitten en afwachten werkt averechts. Je gewrichten hebben juist beweging nodig om soepel te blijven. Maar dan wel de juiste beweging. En daarbij helpen een paar slimme trucjes, die we hier voor je op een rijtje zetten.

Wat werkt? Dat verschilt per persoon. De één zweert bij een brace, de ander voelt zich stukken beter na een hyaluronzuur-injectie. Sommigen merken verschil door simpelweg af te vallen, anderen hebben baat bij een elektrische stimulatiebehandeling. Het komt neer op zelfzorg: goed luisteren naar je lichaam en op tijd ingrijpen als je merkt dat je gewrichten niet meer meewerken. Hoe eerder je begint, hoe groter de kans dat je langer zonder operatie of zware medicatie vooruit kunt.

Dus laten we het praktisch houden. Geen eindeloze medische theorieën, geen vage adviezen. Gewoon twaalf bewezen maatregelen waarmee je vandaag nog aan de slag kunt. Van voeding en hulpmiddelen tot innovatieve behandelingen en slimme gewoontes. Want artrose hoeft niet te betekenen dat je alles opgeeft – het betekent simpelweg dat je het nét even anders moet aanpakken. En dat is precies wat we hier gaan doen. 💪

Beweeg slim: geen excuus, gewoon anders bewegen

Als iemand je vertelt dat bewegen helpt bij artrose, voelt dat waarschijnlijk als een slechte grap. “Bewegen? Serieus? Ik kan amper een trap op zonder dat mijn knieën protesteren!” Maar dat is precies de kern van het probleem. Artrose is geen aandoening waarbij je stil moet gaan zitten – juist het tegenovergestelde. Stilstand is achteruitgang, en je gewrichten zijn als een fiets: als je ze niet gebruikt, roesten ze vast.

Neem nou Henk, 62 jaar en fanatiek wandelaar. Toen zijn knieën begonnen te zeuren, ging hij minder lopen. Logisch, toch? Maar na een paar maanden was het alleen maar erger geworden. Fysiotherapeut erbij gehaald, en wat bleek? Zijn spieren rond het gewricht waren verzwakt, waardoor er nóg meer druk op het versleten kraakbeen kwam. De oplossing? Niet stoppen, maar slimmer bewegen. Geen lange wandelingen meer op harde trottoirs, maar kortere stukken op zachte bosgrond. Meer fietsen, minder trappen lopen. En vooral: spierversterkende oefeningen. Want sterkere spieren vangen de klappen op, waardoor zijn knieën minder te verduren krijgen.

Wil je het goed aanpakken? Begin met een paar minuten per dag en bouw het rustig op. Doe oefeningen die je gewrichten niet zwaar belasten, zoals beweging in water. Een half uurtje zwemmen of aquajoggen kan al wonderen doen. En nee, je hoeft niet direct een abonnement op de sportschool te nemen – een elastische weerstandsband thuis kan al een verschil maken.

Ondersteunende schoenen: een goede zool maakt het verschil

Stel je voor: je hebt een dure sportwagen, maar je rijdt ermee op versleten banden. Dan kun je nog zo'n krachtige motor hebben, maar je prestaties gaan achteruit en je risico op schade wordt alleen maar groter. Zo werkt het ook met je gewrichten en je schoenen. Slechte schoenen zorgen voor verkeerde drukverdeling en extra belasting, vooral op knieën en heupen.

Marjan, 58 jaar, zweerde jarenlang bij haar elegante laarsjes met hak. Maar toen haar artrose in de heup opspeelde, werd elke stap een marteling. De fysiotherapeut gaf haar één simpele opdracht: ga naar een gespecialiseerde schoenenwinkel en laat je voeten goed opmeten. Het resultaat? Een paar stevige schoenen met demping en een lichte ondersteuning van de voetboog. Binnen een paar weken merkte ze al verschil – minder pijn, minder vermoeidheid en geen zeurende onderrug meer aan het eind van de dag.

Kies schoenen met een goede demping, een stevige hielkap en een zool die schokken opvangt. Vermijd platte schoenen zonder ondersteuning of schoenen met harde zolen. Wil je het helemaal goed doen? Laat je adviseren bij een podoloog en kijk of steunzolen een optie zijn. En ja, comfort gaat boven stijl – maar gelukkig zijn er tegenwoordig genoeg trendy schoenen die je gewrichten niet verpesten.

Gebruik een brace of tape: ondersteuning zonder gedoe

Soms voelt het alsof je gewrichten uit elkaar dreigen te vallen. Ze knikken door, voelen instabiel of doen gewoon pijn bij de minste beweging. Een brace of kinesiotape kan dan een uitkomst zijn.

Neem het voorbeeld van Peter, 65, die na een half uurtje tuinieren al strompelend naar binnen moest. Zijn knieën voelden alsof ze het elk moment konden begeven. Op aanraden van een sportarts probeerde hij een kniebrace, en het verschil was verbluffend. Minder instabiliteit, minder pijn, en ineens kon hij wél die rozenstruiken snoeien zonder halverwege op een krukje te moeten uitpuffen.

Braces geven extra stevigheid en verminderen de druk op het gewricht. Er zijn verschillende soorten: van lichte elastische sleeves tot stevige scharnierbraces. Wil je iets subtielers? Probeer kinesiotape. Dit elastische tape ondersteunt de spieren en gewrichten zonder je bewegingsvrijheid te beperken. Vooral bij hand- en knieartrose kan dit echt verlichting bieden. Laat je wel adviseren over de juiste manier van tapen – een fysiotherapeut kan je precies laten zien hoe je het moet aanbrengen.

Warmte- en koudebehandeling: simpel, maar effectief

Soms hoef je geen dure behandelingen of ingewikkelde therapieën om verlichting te krijgen. Iets simpels als een warmtekussen of een icepack kan al een wereld van verschil maken.

Warmte ontspant stijve spieren en verhoogt de doorbloeding in het gewricht. Een warm bad, een kersenpitkussen of een warme handdoek op een pijnlijk gewricht kan direct verlichting geven. Vooral in de ochtend, als alles stroef aanvoelt, kan warmte helpen om je dag soepeler te beginnen.

Kou werkt juist goed bij ontstekingen en zwellingen. Een icepack (of gewoon een zak diepvrieserwten in een theedoek gewikkeld) kan helpen bij acute pijnklachten. Zo gebruikte Linda, 54, dit trucje elke keer na een lange werkdag waarbij haar handen de hele dag bezig waren geweest. Vijf minuten koelen, en de scherpe pijn was een stuk minder.

Probeer beide methodes en kijk wat voor jou werkt. Sommige mensen zweren bij warmte, anderen vinden kou fijner. En soms is een combinatie de beste aanpak: start met kou om zwelling te verminderen en eindig met warmte om spieren te ontspannen. Een simpele, goedkope oplossing die je altijd binnen handbereik hebt.

Slim eten: je gewrichten houden van de juiste brandstof

Voeding is geen wondermiddel, maar wat je eet, heeft wél invloed op hoe je je voelt. Net als een auto die op de verkeerde brandstof sputtert en stottert, kunnen je gewrichten ook gaan protesteren als je ze verkeerd voedt.

Neem Ans, 64 jaar, een echte levensgenieter. Jarenlang begon haar dag met witbrood en hagelslag, gevolgd door een kop koffie en een koekje. En 's avonds? Gezellig een wijntje met een blokje kaas. Totdat haar handen zo stijf werden dat ze haar kopje thee met twee handen moest vasthouden. Op aanraden van haar diëtist gooide ze haar eetpatroon om: minder bewerkte producten, meer verse groenten en noten. Wat bleek? Binnen een paar weken had ze minder last van ochtendstijfheid en voelde ze zich energieker.

Artrosevriendelijk eten betekent vooral minder suiker en bewerkte koolhydraten en meer voedingsmiddelen die ontstekingen remmen. Denk aan kurkuma, vette vis, noten en groenten als broccoli en spinazie. Ook citroen en andere citrusvruchten zijn een goede keuze, omdat ze je lichaam helpen schadelijke stoffen af te voeren. En voor de echte liefhebbers: pure chocolade (minimaal 70% cacao) bevat flavonoïden die helpen bij gewrichtsontstekingen.

Een simpele regel? Eet zoals je oma vroeger kookte: onbewerkt, puur en met liefde.

Hyaluronzuur-injecties: de smeerolie voor je gewrichten

Soms voelt het alsof je knieën veranderen in krakende, droge scharnieren die dringend olie nodig hebben. Dat is precies waar hyaluronzuur-injecties in beeld komen: ze voegen een soort natuurlijke smering toe aan het gewricht.

Daan, een actieve vijftiger, begon met injecties toen wandelen steeds lastiger werd. In het begin was hij sceptisch – “Wat moet ik nou met een spuit in m’n knie?” – maar na de eerste behandeling merkte hij al snel verschil. De eerste dagen was het nog even wennen, maar daarna voelde hij minder wrijving en kon hij weer een flink stuk lopen zonder pijn.

Hyaluronzuur zit van nature in je gewrichtsvloeistof en zorgt ervoor dat alles soepel blijft bewegen. Bij artrose neemt die stof af, waardoor de botten als het ware ‘droog’ over elkaar schuren. Een injectie kan de smering tijdelijk verbeteren, wat vooral werkt bij beginnende tot matige artrose. Het effect verschilt per persoon, maar sommige mensen ervaren maandenlang minder pijn.

Let op: niet elke huisarts of reumatoloog biedt deze behandeling standaard aan. Bespreek het met je arts als je denkt dat dit iets voor jou kan zijn.

Gewichtsbeheersing: minder kilo’s, minder last

Het is misschien niet leuk om te horen, maar elke extra kilo die je meedraagt, betekent extra druk op je gewrichten. Vooral je knieën en heupen krijgen het zwaar te verduren. Voor elke kilo overgewicht komt er ongeveer vier keer zoveel druk op je knieën bij het lopen. Dus 5 kilo te veel? Dat voelt als 20 kilo extra voor je gewrichten.

Liesbeth, 59, kreeg de diagnose knieartrose en dacht meteen: “Nou, dat wordt een kunstknie.” Maar haar orthopeed gaf haar een andere optie: eerst afvallen. Na zes maanden met kleine aanpassingen in haar eetpatroon en dagelijkse routine – minder snacks, meer gezonde voeding, en elke dag een stukje wandelen – verloor ze 8 kilo. Haar kniepijn? Die was gehalveerd.

Afvallen hoeft niet te betekenen dat je op een blaadje sla moet knagen. Het gaat om bewuste keuzes: minder snelle suikers, meer eiwitten en vezels, en zorgen dat je niet meer eet dan je verbruikt. En ja, dat wijntje of die pizza op z’n tijd kan nog steeds, zolang het niet de standaard wordt.

Elektrische stimulatie (TENS): pijnverlichting zonder pillen

Medicatie slikken is voor veel mensen met artrose de dagelijkse realiteit, maar wat als je pijn zou kunnen verlichten zonder pillen? Dat is precies wat TENS (Transcutane Elektrische Neuro Stimulatie) doet: het stuurt kleine stroomstootjes naar de zenuwen in je gewricht, waardoor pijnsignalen minder sterk worden doorgegeven aan je hersenen.

Neem Maarten, 67, een gepensioneerde timmerman met chronische rug- en kniepijn. Hij wilde niet de rest van zijn leven afhankelijk zijn van paracetamol en pijnstillers, dus probeerde hij een TENS-apparaat. Na een paar sessies merkte hij dat hij langer zonder pijnstillers kon en dat de scherpe, zeurende pijn na inspanning minder heftig was.

TENS werkt niet voor iedereen, maar het is een veilige en niet-invasieve methode die je gewoon thuis kunt gebruiken. Veel fysiotherapeuten bieden een proefbehandeling aan om te kijken of het iets voor je is. En het mooie? Geen vervelende bijwerkingen, geen risico op verslaving, gewoon een extra hulpmiddel om je dag beter door te komen.

Gewrichtssparende hulpmiddelen: slimme trucs om minder pijn te hebben

Soms voelt het alsof je gewrichten de strijd hebben opgegeven. Je vingers weigeren een pot te openen, je knieën geven het op bij de trap en een lange wandeling eindigt steevast in pijn. Maar in plaats van gefrustreerd op de bank te blijven zitten, kun je het jezelf een stuk makkelijker maken met een paar handige hulpmiddelen.

Karin, 71, een gepassioneerde hobbykok, kreeg steeds meer moeite met het snijden van groenten. Haar handen waren stram, en het leek wel alsof elk mes loodzwaar was. Toen haar ergotherapeut haar een ergonomisch keukenmes aanraadde – met een dikker, zachter handvat en een slim gebogen lemmet – was ze eerst sceptisch. Maar na de eerste snijpoging was ze om: geen kramp meer, minder pijn, en ze kon haar geliefde recepten blijven maken.

Er zijn tal van slimme hulpmiddelen om je gewrichten te ontlasten. Denk aan een wandelstok of een rollator om je knieën en heupen minder te belasten, ergonomisch bestek als je last hebt van je handen, of een elektrische fiets als je knieën protesteren tegen een gewone fiets. En voor de fanatieke doe-het-zelvers: een elektrische schroevendraaier of snoeischaar doet wonderen voor pijnlijke vingers. Kleine aanpassingen, groot verschil.

Oefentherapie op maat: geen one-size-fits-all aanpak

Iedereen weet dat beweging belangrijk is, maar niet elke vorm van beweging is geschikt als je artrose hebt. Je kunt niet zomaar in het wilde weg gaan trainen en verwachten dat het goedkomt – dat is een recept voor nog meer pijn. Oefentherapie op maat is de sleutel: precies de juiste bewegingen, zonder overbelasting.

Jan, 65, dacht dat krachttraining niks voor hem was. “Ik ben geen sportschooltype,” riep hij altijd. Totdat hij via de fysiotherapeut een reeks gerichte spierversterkende oefeningen kreeg voor zijn knieën. Geen zware gewichten, geen ingewikkelde toestellen, gewoon simpele oefeningen met weerstandsbanden en gecontroleerde bewegingen. En het mooiste? Zijn kniepijn werd minder.

De truc is om de spieren rondom het gewricht sterker te maken, zodat ze als een soort schokdemper fungeren. Voor knieën zijn squats en leg raises effectief, voor handen helpen knijpballen en handoefeningen. Voor de heupen kun je werken met zijwaartse beenheffingen en bruggetjes. Maar het allerbelangrijkste? Luister naar je lichaam en forceer niks. Een goede fysiotherapeut helpt je om precies de juiste balans te vinden.

Nieuwe regeneratieve therapieën: de toekomst van artrosebehandeling?

Een paar jaar geleden klonk het nog als sciencefiction: kraakbeenherstel met stamcellen, plaatjesrijk plasma (PRP) of groeifactoren die je gewrichten weer nieuw leven inblazen. Maar steeds meer studies laten zien dat regeneratieve therapieën hoopvolle opties kunnen zijn voor mensen met artrose.

Diederik, 58, zat op een punt waarop hij eigenlijk een knieprothese moest overwegen. Maar hij wilde niet meteen onder het mes. Na overleg met een specialist koos hij voor een PRP-behandeling: zijn eigen bloed werd gecentrifugeerd om groeifactoren te isoleren, die vervolgens in zijn knie werden geïnjecteerd. Het effect? Na een paar weken voelde hij duidelijk verschil – minder stijfheid, minder pijn, en hij kon weer zonder al te veel moeite een uur wandelen.

Deze behandelingen staan nog in de kinderschoenen en zijn niet voor iedereen geschikt. Maar als je op zoek bent naar alternatieven voor operaties of zware medicatie, is het zeker de moeite waard om met een specialist te praten. Er wordt wereldwijd veel onderzoek gedaan naar stamceltherapie en biologische injecties, en wie weet is dat over een paar jaar wel de standaardbehandeling voor artrose.

Raadpleeg tijdig je huisarts: wacht niet tot het te laat is

Dit is misschien de belangrijkste tip van allemaal. Veel mensen negeren hun klachten te lang. “Ach, het hoort erbij,” zeggen ze. Totdat ze op een punt komen waar niets meer helpt en de schade niet meer terug te draaien is.

Neem Lisa, 55, die jarenlang haar heuppijn negeerde. Ze slikte af en toe een pijnstiller en liep stug door, totdat ze op een dag met een scheef standbeen bij de huisarts zat. Diagnose? Heupartrose in een vergevorderd stadium. Had ze eerder aan de bel getrokken, dan had ze waarschijnlijk nog jaren zonder operatie kunnen doen.

Een huisarts kan je doorverwijzen naar een fysiotherapeut, onderzoeken of medicatie zinvol is, of in sommige gevallen bekijken of een operatie een optie is. En ja, ook alternatieve behandelingen kunnen besproken worden – van kurkuma als ontstekingsremmer tot de nieuwste injectietherapieën. Maar hoe eerder je erbij bent, hoe beter. Dus voel je dat je gewrichten je steeds vaker dwarszitten? Maak die afspraak. Liever een keer te vroeg dan te laat.

Prognose

Langzaam proces

De vooruitzichten zijn afhankelijk van welke gewrichten betrokken zijn en van de ernst van de aandoening. Meestal gaat het bij artrose om een langzaam proces dat zich gedurende vele jaren ontwikkelt. Soms blijft de aandoening langere tijd stabiel om dan plotseling snel achteruit te gaan, maar dit komt niet vaak voor. Bij anderen ontwikkelt deze aandoening zich in één of twee jaar en veroorzaakt dan veel schade aan de gewrichten, wat leidt tot misvormde gewrichten en andere invaliderende klachten. Dit kan tot gedeeltelijke of volledige arbeidsongeschiktheid leiden.

Zelfzorgmaatregelen beïnvloeden de prognose

Hoewel er geen remedie voor artrose is, zijn er veel manieren om het te voorkomen en kun je de symptomen te verlichten en managen. Het behoud van een gezonde levensstijl met oefeningen met lage impact, voldoende rust en voldoende slaap, en een gezond dieet en gezond gewicht zijn eenvoudige manieren om artrose-symptomen te verminderen en te managen, zodat je een gezond en kwalitatief hoogstaand leven kunt leven.

Preventie

Een aantal leefstijlfactoren beïnvloeden je risico op het ontwikkelen van artrose. Het maken van bepaalde veranderingen in levensstijl kan je helpen bij het verbeteren van je algehele gezondheid en kan mogelijk artrose (gedeeltelijk) voorkomen.

Beperk de risico's op je werkplek

Werk waarbij je veel repetitieve bewegingen moet maken, kunnen een aanslag voor je gewrichten zijn. Praat hierover met de arbo-deskundige en zoek naar manieren om het risico op artrose te verminderen als je in je baan veel moet knielen, tillen en draaiende bewegingen moet maken.

Wandelen

Regelmatig bewegen komt je algehele gezondheid ten goede. Het is goed voor je gewrichten, het gaat stijfheid tegen, het vermindert pijn en vermoeidheid, en het geeft een verhoogde spier- en botsterkte.

Overgewicht voorkomen

Overgewicht is één van de grootste risicofactoren van artrose, aangezien het extra spanning op je gewrichten legt, wat de verslechtering van het gewrichtskraakbeen kan versnellen. Een gezond gewicht handhaven vermindert het risico op artrose.

Voldoende rust

Beweging kan mensen helpen om gezonde gewrichten en spieren te ontwikkelen, maar overmatig gebruik van gewrichten kan het risico op artrose juist ontwikkelen. Het draait om evenwicht tussen rust en inspanning. Als je gewrichten gezwollen of pijnlijk zijn, geef ze dan rust. Probeer te vermijden dat je een zwollen gewricht gebruikt; geef ze minstens 12 tot 24 uur rust. Een goed herstel van een trauma of blessure, helpt ook om het risico op artrose in de toekomst te verminderen. Bovendien is voldoende slaap goed bij vermoeidheid of pijn. Zorg ervoor dat je elke nacht genoeg slaap krijgt, zodat je lichaam kan herstellen en aansterken.

Houd je bloedsuiker onder controle

Diabetes kan een belangrijke risicofactor zijn voor het ontwikkelen van artrose. Hoge glucosespiegels kunnen de vorming van moleculen die de kraakbeen stijf maken versnellen, en diabetes kan ook ontsteking veroorzaken wat het verlies van kraakbeen kan versnellen. Het onder controle houden van diabetes en het reguleren van je glucosegehalte kan artrose helpen voorkomen.

Artrose en kruidengeneeskunde

Uit gerandomiseerd onderzoek met controlegroep (Engels: RCT, voor Randomized Controlled Trial) komt veelbelovend bewijs naar voren voor het gebruik van sommige kruidenpreparaten bij het verminderen van pijn en het verbeteren van de functie (mobiliteit, bewegings- en spierfunctie) bij artrose.[7] Hoewel er geen duidelijke bewijzen zijn voor significante klinisch relevante voordelen voor Eazmov (crème voor gewrichtspijn), Gitadyl (een gepatenteerd combinatiemiddel) of gemberextract, is er zwak bewijs in de vorm van enkele RCT's voor milde tot matige verlichting van symptomen met Reumalex, wilgenbast, brandnetel en het ayurvedische kruidenpreparaat Articulin-F. Er is veelbelovend bewijs voor duivelsklauw en avocado sojabonen-extract (Avocado Soybean Unsaponifiables, afgekort als ASU) en matig-sterk bewijs voor het kruidenextract phytodolor en capsaïcinecrème (capsaïcine in een crème of pleister maakt de huid gevoelloos en verlicht de pijn) bij de verlichting van klachten als gevolg van artrose.

Zwarte komijnzaadolie, op de huid aangebracht, helpt beter dan matige dosering van orale paracetamol bij het verminderen van pijn door knieartrose.[8]

Noten:

1. Volksgezondheidenzorg.info. Prevalentie en aantal nieuwe gevallen van artrose in huisartsenpraktijk. https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/artrose/cijfers-context/huidige-situatie#node-prevalentie-en-aantal-nieuwe-gevallen-van-artrose-huisartsenpraktijk (ingezien op 7-1-2022)
2. Volksgezondheidenzorg.info. Risicofactoren en gevolgen van artrose. https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/artrose/cijfers-context/oorzaken-en-gevolgen#node-risicofactoren-en-gevolgen-van-artrose (ingezien op 7-1-2022
3. Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). De rol van ontstekingen bij artrose. 20-06-2013, https://www.lumc.nl/over-het-lumc/nieuws/archief/130618045122222/
4. Eveline Dokter. Tai chi net zo effectief als fysiotherapie bij knieartrose. Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:C3019
5. Jan Hoekstra en Jacquelien Dros. Paracetamol helpt niet bij rugpijn of artrose. Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:A9174
6. Chelsea M. Clinton, Shanley O'Brien, Junwen Law, Colleen M. Renier, and Mary R. Wendt. Whole-Foods, Plant-Based Diet Alleviates the Symptoms of Osteoarthritis. Arthritis. 2015; 2015: 708152.
7. L. Long K. Soeken E. Ernst. Herbal medicines for the treatment of osteoarthritis: a systematic review. Rheumatology (Oxford) (2001) 40 (7): 779-793. DOI: https://doi.org/10.1093/rheumatology/40.7.779
8. Kooshki A, Forouzan R, Rakhshani MH, Mohammadi M. Effect of Topical Application of Nigella Sativa Oil and Oral Acetaminophen on Pain in Elderly with Knee Osteoarthritis: A Crossover Clinical Trial. Electron Physician. 2016 Nov 25;8(11):3193-3197. doi: 10.19082/3193. PMID: 28344755; PMCID: PMC5358924.

Lees verder

• Pijn in gewrichten, pijn en stijfheid heup en knie: artrose
• Artrose in de schouder: symptomen en behandeling
• Pijnlijke voeten, ontstoken tenen, pijn, irritatie, zwelling
• Pijn in onderrug: pijnlijke onderrug links, rechts en midden
• Artrose en voeding: welke voeding is goed bij artrose?