Gezwollen gewrichten: oorzaken van zwelling van een gewricht

Gezwollen gewrichten duidt op zwelling van de gewrichten ofwel gewrichtszwelling. Zwelling van een gewricht kan optreden in de knie, enkel of vingers en is meestal het gevolg van een verwonding, ontsteking of infectie. De meeste vormen van zwelling van de gewrichten gaat gepaard met symptomen zoals een rode huid, intense warmte rond de zwelling en een gevoel van druk. In principe kunnen alle delen van een gewricht opzwellen. Dus bij het boteinde, het gewrichtskraakbeen, de gewrichtskapsel, het synoviale vocht, pezen en ligamenten. Al deze onderdelen worden in het dagelijks leven blootgesteld aan zware druk en belasting en zijn daarom vatbaar voor zwelling.

• Gezwollen gewrichten
• Symptomen van zwelling van een gewricht
• Verschijnselen
• Ontsteking en infectie
• Symptomen van artrose
• Oorzaken van gewrichtszwelling
• Trauma en overbelasting
• Artrose
• Bacteriële of virale artritis
• Lyme-artritis
• Reactieve artritis
• Artritis psoriatica
• Inflammatoire darmaandoeningen
• Reumatoïde artritis (RA)
• Jicht
• Overgang
• Gezwollen gewrichten met rode vlekken
• Psoriasis met ontstekingsreuma
• Lupus erythematosus
• Ziekte van Lyme
• Gezwollen gewrichten met pijn
• Gezwollen gewrichten met koorts
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van gezwollen gewrichten
• Prognose
• Preventie
• Complicaties

Gezwollen gewrichten

In een gezwollen gewricht kunnen verschillende structuren in het gebied van het gewricht gezwollen zijn, zoals ligamenten, pezen of slijmbeurs. Vaak wordt een gezwollen gewricht mede veroorzaakt door een vochtretentie in de gewrichtsholte (bijvoorbeeld 'vocht in de knie'), wat bekend staat als intra-articulaire effusie. Effusie is het doorlekken van (lichaams)vloeistoffen naar een lichaamsholte of ander weefsel en intra-articulair betekent 'in een gewricht'. Dit ontstaat meestal als gevolg van een blessure of ontsteking. Afhankelijk van de oorzaak kan de opgehoopte vloeistof purulent zijn (wat wijst op een infectieuze oorzaak) of bloederig (wat meestal wijst op een traumatische oorzaak).

Symptomen van zwelling van een gewricht

Verschijnselen

Symptomen van gezwollen gewrichten zijn onder meer:

• diepe pijn
• drukgevoeligheid rond het gewricht
• gewrichtsstijfheid
• roodheid
• warm gewricht (soms zelfs gloeiend)
• een klikkend of knallend geluid van de gewrichten
• bewegingsbeperking
• bloeduitstorting (bij een trauma)

Ontsteking en infectie

Een gezwollen gewricht gaat meestal gepaard met bewegingsgerelateerde pijn en beperkte mobiliteit. Vaak is er ook drukgevoeligheid rond het gewricht. Als de ontsteking de trigger is, kan je vaak de vijf hoofdtekenen van ontsteking waarnemen: zwelling, warmte, roodheid, pijn en verminderde functie. Als zich koorts ontwikkelt die gepaard gaat met de gewrichtszwelling, is de kans groot dat er sprake is van een bacteriële of virale infectie, in welk geval een arts moet worden geraadpleegd voor behandeling. Als er een blauwachtige verkleuring optreedt samen met een gezwollen gewricht, dan moet dit ook worden beoordeeld door een arts, omdat er dan mogelijk een bloeding is opgetreden.

Symptomen van artrose

Typische bijkomende symptomen van reumatische aandoeningen en artrose zijn ochtendstijfheid. Je hebt dan ongeveer 30 minuten nodig voordat je het aangedane gewricht weer goed kunt bewegen en de pijn kan verbetert. De mobiliteit verbetert door te bewegen. Bij artrose treedt de pijn aan het begin van een beweging op en daarna wordt het steeds minder. Pijn treedt bijvoorbeeld in eerste instantie op bij het lopen nadat je langdurig hebt gezeten.

Oorzaken van gewrichtszwelling

Gezwollen gewrichten kunnen zich vanuit vele oorzaken ontwikkelen, zoals:

• trauma en overbelasting
• artrose
• bacteriële of virale artritis
• lyme-artritis
• reactieve artritis
• artritis psoriatica
• inflammatoire darmaandoeningen
• reumatoïde artritis (RA)
• jicht

Trauma en overbelasting

Gewrichtszwelling kan veel verschillende oorzaken hebben. Zwelling van het gewricht komt bijvoorbeeld door gewrichtsbeschadiging bij een val of een ongeluk. Vervolgens vormt zich een effusie (vochtophoping) in het gewricht, waardoor het gewricht opzwelt en pijn doet. Een trauma aan een gewricht kan een bloeding of breuk zwelling en pijn veroorzaken. Ook langdurige of forse overbelasting kan tot gezwollen gewrichten leiden.

Artrose

Ook een degeneratieve gewrichtsaandoening zoals artrose kan aanleiding geven tot zwelling van gewrichten. Bij artrose is het kraakbeen in het gewricht aangedaan. In gewrichten die getroffen zijn door artrose is er ook een lichte ontsteking van de slijmvlieslaag, wat kan leiden tot pijn en lichte zwelling of warmte van het gewricht.

Bacteriële of virale artritis

Bovendien kunnen ziekteverwekkers zoals virussen of bacteriën zwelling veroorzaken. Als dit het geval is, komt het meestal tot een een ontsteking van de gewrichten die meer symptomen veroorzaakt. Een gewrichtsontsteking of artritis die wordt veroorzaakt door een bacterie die je gewricht is binnengedrongen, staat bekend als bacteriële artritis. En virale artritis is een gewrichtsontsteking die wordt veroorzaakt door een virus.

Lyme-artritis

Een andere ziekte die gezwollen gewrichten kan veroorzaken, is Lyme-artritis, die optreedt bij de ziekte van Lyme, waarbij de boosdoener een door teken overgedragen bacterie is: Borrelia burgdorferi.

Reactieve artritis

Reactieve artritis is een vorm van reuma waarbij je last krijgt van gewrichtsontstekingen die ontstaan als gevolg (reactie) van een infectie ergens anders in het lichaam.

Artritis psoriatica

Een aandoening als artritis psoriatica (een combinatie van ontstekingsreuma en de huidziekte psoriasis) kan ook zwelling een of meerdere gewrichten veroorzaken.

Inflammatoire darmaandoeningen

Inflammatoire darmaandoeningen zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa kunnen ook gepaard gaan met gewrichtsontstekingen. Veelal zijn de gewrichten van je bovenste ledematen (schouders, ellebogen, polsen en handen) en onderste ledematen (knieën, enkels en voeten) getroffen.

Reumatoïde artritis (RA)

Reumatoïde artritis is een chronische aandoening die wisselend verloopt. Het kan op elke leeftijd voorkomen, zelfs bij jonge kinderen. De ziekte veroorzaakt pijnlijke, stijve en gezwollen gewrichten. Meestal treft RA de handen, voeten en knieën, maar het kan ook de meeste andere gewrichten en andere delen van het lichaam aantasten. De symptomen kunnen de dagelijkse activiteiten flink verstoren.

Jicht

Jicht treft je meestal plotseling, met ernstige gewrichtspijn, zwelling, warmte en roodheid, vaak in de grote teen. Het is een ontstekingsziekte die wordt veroorzaakt door een te hoge urinezuurspiegel in je lichaam. Het gaat meestal om één gewricht dat wordt getroffen, maar af en toe kan jicht van invloed zijn op meer dan één gewricht.

Overgang

Tijdens de overgang worden vrouwen vaak getroffen door gewrichtsklachten. De symptomen gaan vaak van het ene gewricht naar het andere, zodat je kunt denken dat je reuma hebt. Het hormoon progesteron is verantwoordelijk voor overgangsklachten. Tijdens de overgang dalen de niveaus van progesteron en oestrogeen bij een vrouw drastisch en dit heeft gevolgen in het lichaam. De opbouw en afbraak van je kraakbeen verandert en deze beschermende laag wordt dunner en kwetsbaarder waardoor gewrichten over elkaar gaan schuren bij belasting en/of bepaalde bewegingen. Dit kan gepaard gaan met zwelling van het aangetaste gewricht.

Gezwollen gewrichten met rode vlekken

Psoriasis met ontstekingsreuma

Als rode vlekken verschijnen op je lichaam in combinatie met een of meer gezwollen gewrichten, dan kan dit soms onderling verband houden. Psoriasis kan bijvoorbeeld de oorzaak zijn van het verschijnen van rode vlekken in combinatie met gewrichtszwelling, die bij sommige mensen ook kan worden geassocieerd met gewrichtsaandoening. Het gaat hierbij om artritis psoriatica, een reumatische aandoening gekenmerkt door gewrichts- en peesaanhechtingsontstekingen bij iemand die de huidziekte psoriasis heeft. Psoriasis is een huidaandoening bestaande uit rode plekken met witte schilfering.

Lupus erythematosus

Lupus erythematosus (LE) kan ook worden geassocieerd met gewrichtspijn en huiduitslag. Lupus erythematodes is een auto-immuunziekte, waarbij het afweersysteem zich tegen je eigen lichaam richt. Kenmerkend voor deze ziekte is een vlindervormige, rode huidafwijking in het gezicht. De ziekte komt vooral voor bij jonge vrouwen.

Ziekte van Lyme

Ook bij de ziekte van Lyme kan je soms last krijgen van gewrichtsaandoeningen, meestal in één groot (dragend) gewricht, bijvoorbeeld de knie, heup of enkel. Een rode kring of vlek na een tekenbeet is vaak het eerste signaal van de ziekte van Lyme. De rode ring op de huid staat bekend als 'erythema migrans'.

Gezwollen gewrichten met pijn

Een gezwollen gewricht gaat vaak gepaard met pijn, vooral bij traumatische gewrichtszwelling. Bij ontstekingsverschijnselen is pijn ook een typisch symptoom. Voor reumatische klachten komt pijn zowel in rust als tijdens inspanning voor.

Gezwollen gewrichten met koorts

Als gewrichtszwelling gepaard gaat met koorts wijst dit op een infectieuze gewrichtseffusie, dat wil zeggen een bacteriële of virale artritis (zie boven). De ziekteverwekkers zijn dan het gewricht binnengedrongen via je huid, je neus, je keel, je oren of een wondje op je lichaam. De bacterie reist via de bloedbaan en zich vervolgens in een gewricht nestelen, waardoor een gewrichtsontsteking ontstaat.

Koorts kan ook optreden bij een reactieve gewrichtsontsteking. Dat is een reactie op een andere ontsteking in je lichaam. Vaak zijn de grote gewrichten ontstoken, zoals de polsen, knieën en enkels. De aanleiding is vaak een keelontsteking, maagdarminfectie of een urineweginfectie.

Als gewrichtsproblemen optreden bij kinderen in de leeftijd van vijf tot vijftien en ongeveer twee tot drie weken na een luchtweginfectie, moet gedacht worden aan reumatische koorts als oorzaak. De oorzaken van reumatische koorts zijn streptokokken. Antistoffen, die door het lichaam worden gevormd tegen streptokokken, vallen niet alleen de bacteriën aan, maar in het geval van reumatische koorts ook de eigen structuren van het lichaam.

Huisarts raadplegen

Gezwollen gewrichten kunnen door verschillende oorzaken ontstaan. De meeste zwellingen verdwijnen snel. Als een gewrichtszwelling echter langer aanhoudt, is het raadzaam je huisarts te raadplegen om de oorzaak te achterhalen. Naast verwondingen en overbelasting, kunnen ontstekingen, infecties, ernstige stoornissen in de bloedsomloop of zelfs tumoren leiden tot een zwelling in een gewricht. Als er een zwelling in de voet of het enkelgebied optreedt en zelfs erger wordt door de benen omhoog te brengen, is een bezoek aan een arts alleszins nodig. Het kan een arteriële ziekte zijn bij arteriosclerose (slagaderverkalking) of diabetes. Ook als een been plotseling opzwelt, erg warm wordt en blauw kleurt, moet je snel een arts inschakelen. Dit wijst onder meer op een diepe veneuze trombose, die kan leiden tot longembolie. Ook moet je huisarts dringend worden geraadpleegd, als na een trauma zowel de zwelling van de ledematen als de pijn niet afneemt en zelfs erger wordt. Dit kunnen dan zenuwletsels zijn die kunnen leiden tot chronische bewegingsbeperkingen. Ook moet gelokaliseerde zwelling worden onderzocht door een arts om kwaadaardige tumoren uit te sluiten.

Onderzoek en diagnose

Gezamenlijke zwelling kan meestal worden gediagnosticeerd door het loutere zicht en door palpatie van het gewricht. Aan de andere kant is het moeilijker om de oorzaak van het gezwollen gewricht te achterhalen. Het voortouw nemen is voor de arts om te weten sinds wanneer de gewrichtszwelling bestaat, of het verband houdt met een trauma / letsel, of slechts één gewricht wordt aangetast of meer en of er aanvullende symptomen zijn opgetreden, zoals koorts. Het is dus vaak mogelijk om onderscheid te maken tussen een traumatische en een inflammatoire oorzaak. De arts onderzoekt vervolgens het gewricht uitgebreid, met bijzondere aandacht voor typische tekenen van ontsteking, zoals roodheid en oververhitting. Voor een deel volgt een echografisch onderzoek, waarmee vooral de mate van articulaire effusie kan worden geschat. Als een ontsteking of reumatische genese wordt vermoed, wordt dit meestal gevolgd door een bloedtest en een gezamenlijke punctie. Als de arts vermoedt dat gewrichtsslijtage een oorzaak is, is het röntgenonderzoek het diagnostische hulpmiddel. Vermoedelijke gewrichtsbeschadigingen die kenmerkend zijn voor de knie (zoals meniscusscheuring, kruisbandruptuur) worden het beste beoordeeld aan de hand van beeldvorming met magnetische resonantie (MRI).

Behandeling van gezwollen gewrichten

Vaak is er geen medische behandeling nodig bij gezwollen gewrichten en verdwijnt de zwelling na een paar dagen vanzelf met wat zelfzorgmaatregelen. Rust is belangrijk, met name als de zwelling van de gewrichten veroorzaakt werd door overbelasting of letsel. Ter ondersteuning kun je icepacks of koelzalven toepassen. Het toepassen van warmte is zeker niet altijd zinvol en in de meeste gevallen van gezwollen gewrichten zelfs contraproductief. Bij artrose kan warmtetoepassing soms verlichting geven.

Naast het toepassen van koude kunnen pijnstillende en anti-inflammatoire geneesmiddelen kunnen worden gebruikt. Deze preparaten zijn meestal in de vorm van een gel. zoals Voltaren met het actieve bestanddeel diclofenac. Maar de geneesmiddelen zoals diclofenac, ibuprofen of aspirine kan ook worden gebruikt in tabletvorm. Is een inflammatoire oorzaak van de gezwollen gewrichten, dan kan de arts een injectie met corticosteroïden in het gewricht aanbrengen om de ontsteking te remmen. Als het een sterke vochtophoping betreft met ernstige bewegingsbeperkingen, dan kan de arts punctie uitvoeren om overtollig vloeistof te verwijderen en zo de zwelling te verlichten. De punctie helpt de oorzaak van de zwelling niet te herstellen, maar fungeert alleen ter verlichting van de klachten. De punctie heeft het voordeel dat de afgevoerde vloeistof kan worden onderzocht op pathogenen (ziekteverwekkers) of andere afwijkingen. Bij artrose helpt bewegen tegen de pijn. Pijnstillers kunnen klachten verminderen, zoals paracetamol als NSAID's. Een NSAID-gel werkt ook bij gewrichtspijn.

Prognose

Een gezwollen gewricht kan door veel verschillende oorzaken en ziekten worden veroorzaakt en hoeft niet altijd te wijzen op een ernstige onderliggende aandoening. Ook na een sterke en lange belasting van de gewrichten, kan zwelling optreden, die meestal weer verdwijnt als gevolg van bescherming en rust. Zelfs bij verwondingen of na een ongeluk kan het tot zwelling van de gewrichten komen, die ook weer vanzelf weer verdwijnt. Je kunt het genezingsproces versnellen met behulp van koelmiddelen. Daarnaast kan de zwelling ook gepaard gaan met pijn en mogelijk ook optreden als gevolg van verstoring van de bloedsomloop. Behandeling van de onderliggende ziekte is noodzakelijk om de klacht volledig te laten verdwijnen. De pijn zelf kan leiden tot beperkingen in het dagelijks leven. In veel gevallen heeft een gezonde levensstijl van de getroffen persoon een zeer positief effect op deze klacht. Slechts in zeldzame gevallen is een uitgebreide behandeling noodzakelijk voor de gezwollen gewrichten.

Preventie

Preventie van gezwollen gewrichten is zeer specifiek. Kortom, het is logisch om overbelasting in het dagelijks leven te voorkomen, om slijtage van de gewrichten te voorkomen. Bovendien moeten de genoemde oorzaken vroeg worden behandeld om te voorkomen dat de gevolgen en zwelling van gewrichten in de loop van de ziekte optreden. Bovendien kunnen veel behandelingsmethoden ook worden gebruikt voor preventie. Een gezonde leefstijl met voldoende beweging en niet roken en drinken beschermt de gewrichten en is goed voor je gehele lichaam. Hierdoor kan het lichaam zich beter verweren tegen infecties en is het minder vatbaar voor gewrichtsaandoeningen. Aanpassing van risicofactoren in huis (inadequate verlichting, gladde vloeren, losliggende kleedjes, etc.) brengen effectief het risico op vallen omlaag.

Complicaties

Gezwollen gewrichten worden voornamelijk veroorzaakt door ontstekingsziekten en kunnen ernstige complicaties veroorzaken. Bij artrose kan het gewricht bijvoorbeeld aanzienlijk opzwellen. Artrose is een proces dat het gewrichtskraakbeen ernstig in kwaliteit achteruitgaat. Dit leidt tot scheurtjes in het kraakbeen. De kraakbeencellen, die daardoor vrijkomen, veroorzaken een ontstekingsreactie in het gebied van het gewricht, dat opzwelt en pijn doet. De scheuren kunnen dieper en dieper gaan, totdat het bot zichtbaar wordt. Op dat moment kunnen de botten op elkaar wrijven, waardoor hevige pijn en ontsteking ontstaat. Er kan daardoor sclerose plaatsvinden, een verandering in de kwaliteit van het bot onder het kraakbeen. Ook kan het leiden tot het ontstaan van osteofyten, dat zijn botuitgroeiingen aan de randen van het bot. Onbehandeld, kan het gewricht sterk vervormen en flinke bewegingsbeperkingen tot gevolg hebben. Het leidt ook tot de typische ochtendstijfheid. Andere ontstekingsziekten van de gewrichten is reumatoïde artritis, die niet alleen de gewrichten aantast, maar ook andere organen. De ziekte kan reumatische koorts veroorzaken die het hart beïnvloedt, ontstekingen veroorzaakt (carditis) en leidt tot ongewenste, plotselinge bewegingen (chorea minor). Verder kan het leiden tot nierschade en ontsteking van de glomeruli (glomerulonefritis), wat kan eindigen in nierfalen. Een vergelijkbare ziekte met vergelijkbare complicaties is de systemische lupus erythematosus, die niet alleen de gewrichten maar ook de organen kan treffen zoals nieren en longen.

Lees verder

• Stijve gewrichten: oorzaken en symptomen gewrichtsstijfheid
• Gewrichtspijn: oorzaken en behandeling pijnlijke gewrichten
• Pijn in gewrichten, pijn en stijfheid heup en knie: artrose
• Artrose: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose