Stijve gewrichten: oorzaken en symptomen gewrichtsstijfheid
Stijve gewrichten of gewrichtsstijfheid wordt gekenmerkt door de moeilijkheid of onmogelijkheid om een gewricht te bewegen. Een gewricht is een verbinding tussen twee botten waarbij beweging mogelijk is. In de regel zijn gewrichten stijver bij het ouder worden en, ongeacht de leeftijd, bij het ontwaken of nadat je gedurende een lange tijd inactief bent geweest. Als stijve gewrichten echter wordt geassocieerd met aanhoudende pijn, kunnen er meer ernstige problemen aan ten grondslag liggen. Bij incidentele klachten kun je zelfzorgmaatregelen toepassen, maar bij aanhoudende of verergerende gewrichtsstijfheid is het verstandig je huisarts te raadplegen. Stijve gewrichten kunnen gepaard gaan met pijn en ontsteking en dit kan ervoor zorgen dat het lopen, staan of belasten van je gewrichten pijnlijk is. Er zijn veel aandoeningen die stijve gewrichten kunnen veroorzaken zoals artrose, reumatoïde artritis, lupus en slijmbeursontsteking (bursitis).
Stijve gewrichten
Stijve gewrichten kunnen je dagelijks leven behoorlijk beïnvloeden. Stijve gewrichten wordt gekenmerkt door de moeilijkheid of onmogelijkheid om een gewricht te bewegen. Je kunt je gewrichten niet meer soepel bewegen en dit beperkt je bewegingsbereik. Stijfheid gaat vaak gepaard met
gewrichtspijn en/of zwelling.
Symptomen van gewrichtspijn
De symptomen van gewrichtspijn variëren van persoon tot persoon en zijn afhankelijk van de oorzaak. De volgende symptomen komen vaak voor bij stijve gewrichten:
- stijfheid
- pijnlijke gewrichtsbeweging
- gezwollen gewrichten
- verlies van de functie van het gewricht
- bewegingsbeperking
- warm gewricht
- roodheid
Oorzaken van gewrichtsstijfheid
Gewrichtsstijfheid kan worden veroorzaakt door een verwonding of gewrichtsaandoening en komt vaak voor bij reumatische aandoeningen. Soms kunnen verwondingen, ontstekingen of aangrenzende gebieden pijn veroorzaken die de beweging van het gewricht beperkt, waardoor de perceptie van stijfheid ontstaat.
Stijve gewrichten kunnen worden veroorzaakt door herhaalde microtraumatische activiteiten, verwondingen of gewrichts- of peri-articulaire letsels (dat is letsel in de spieren en weefsels die het gewricht omgeven, zoals fracturen, dislocaties, verstuikingen, enz.). Soms is het de complicatie van een verwonding of een operatie die langdurige immobilisatie van het gewricht vereist. Chronische ochtendstijfheid kan duiden op reumatoïde artritis, als het minder dan een half uur duurt, artrose. Vooral de laatste veroorzaakt degeneratie van het kraakbeen tussen de gewrichten, wat op lange termijn pijn, misvorming en functieverlies veroorzaakt.
Wanneer de ochtendstijfheid langer dan een half uur duurt en reeds gedurende meerdere weken voorkomt, is het waarschijnlijk dat het reumatoïde artritis is. Als de gewrichten op elk moment van de dag stijf zijn, moet eerder gedacht worden aan infecties of een reeks spier-, skelet- en neurologische pathologieën, zoals systemische lupus erythematosus, sarcoïdose en fibromyalgie. Leefstijlfactoren, waaronder voeding en gewicht, kunnen ook van invloed zijn op de beweeglijkheid van de gewrichten. Ten slotte kunnen stijfheid en pijn in de gewrichten optreden als gevolg van verschillende medicijnen, waaronder antibiotica en chemotherapie.
Een achillespeesontsteking (afgebeeld in het rood) /
Bron: Injurymap, Wikimedia Commons (CC BY-4.0)Mogelijke oorzaken van stijve gewrichten zijn:
- achillespeesontsteking (een ontsteking van de achillespees)
- achondroplasie (een erfelijke aandoening waarbij de vorming van kraakbeen in de lange pijpbeenderen gestoord is)
- acromegalie (een ziekte die wordt veroorzaakt door een te hoge productie van groeihormoon)
- Afrikaanse slaapziekte (een dodelijke parasitaire ziekte)
- amyotrofische laterale sclerose (afgekort als ALS, een progressieve zenuw/spierziekte)
- artritis psoriatica (reumatische aandoening gekenmerkt door gewrichts- en peesaanhechtingsontstekingen, wat voorkomt bij de huidziekte psoriasis)
- artrose (hierbij verandert het kraakbeen van de gewrichten)
- cervicale spondylose (op de randen van de wervels ontstaan kleine ruwe stukken bot)
- chikungunya (een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een virus)
- decompressieziekte (duikersziekte)
- De Quervain tendinitis (een peesontsteking van de duim)
- enchondroom (een goedaardig gezwel, dat bestaat uit kraakbeen)
- enthesitis (een ontsteking op de plaats waar één of meer pezen aan het bot vastzitten)
- fibrodysplasia ossificans progressiva (FOP), een genetische aandoening waarbij bot wordt gevormd in spieren, pezen, gewrichtsbanden en ander bindweefsel
- fibromyalgie (chronische pijn in je spieren en bindweefsel)
De 18 symmetrische drukpunten of tenderpoints bij fibromyalgie /
Bron: Sav vas, Wikimedia Commons (CC0) [
- frozen shoulder (een aandoening waarbij het gewrichtskapsel is verdikt en verschrompeld)
- hallux valgus (een standafwijking van de grote teen)
- hemofilie (erfelijke aandoening waarbij bloedingen in spieren en gewrichten optreden door een tekort aan stollingsfactoren)
- hereditaire spastische paraparese (een aandoening van de zenuwen)
- hersenverlamming (een stoornis die wordt veroorzaakt door schade aan de hersenen)
- hygroom (holte gevuld met vocht, welke ontstaat bij een ontsteking van peesscheden)
- jicht (een pijnlijke ontsteking in een gewricht)
- juveniele idiopathische artritis (chronische gewrichtsontstekingen bij kinderen onder de zestien jaar)
- kniekuilcyste (een zwelling in de knieholte)
- myelopathie (ziekte van het ruggenmerg)
- pseudojicht (het plotseling ontstaan van een ontsteking in een gewricht)
- reactieve artritis (een vorm van reuma waarbij je last krijgt van gewrichtsontstekingen)
- reumatische koorts of acuut reuma (begint meestal met hoge koorts, waarna de gewrichten pijnlijk worden)
- reumatoïde artritis (een chronische aandoening waarbij meerdere gewrichten gaan ontsteken)
- standsafwijkingen van de knie in de vorm van O-benen of X-benen (varus of valgus)
- systemische lupus erythematosus (SLE, een chronische ontstekingsziekte)
- tennisarm of tenniselleboog (een overbelasting van de pezen)
- osteochondritis dissecans (een aandoening van het kraakbeen en het onderliggende bot van een gewricht)
- ostitis (ontsteking van het botweefsel)
- osteochondrose (aandoeningen waarbij zich in bot, vaak onder een laag kraakbeen, groeistoornissen voordoen)
- osteoïd osteoom (een botpit)
- osteomyelitis (een bacteriële infectie van het bot, beenmerg en beenvlies)
- progeria (zeldzame verouderingsziekte)
- rodehond of rubella (virale kinderziekte)
Rodehond, waarbij soms gewrichtsontstekingen in vingers, polsen en/of knieën ontstaan /
Bron: CDC, Wikimedia Commons (Publiek domein)
- sacroiliitis (een aandoening die vooral bij jongeren voorkomt)
- sclerodermie (een auto-immuunziekte waardoor de huid verstrakt en het bindweefsel in je organen toeneemt)
- slijmbeursontsteking (bursitis)
- spondylolisthesis (afschuiving van een wervel ten opzichte van een onderliggende wervel)
- steonecrose (hierbij sterft bot af door een beperkte bloedtoevoer naar de botten)
- syndroom van Reiter (ontwikkelt zich na een soa, bijvoorbeeld chlamydia of gonorroe)
- synovitis villonodularis pigmentosa (SVP, een zeldzame chronische gewrichtsaandoening)
- tendinitis of peesontsteking
- triggerfinger (hierbij zijn de buigpezen en/of de peeskoker van de buigpezen ontstoken)
- verstuiking (verstuikte enkel of verstuikte pols)
- vervorming van een gewricht
- whiplash (letsel aan de nek en/of rug doordat er plotseling flinke krachten inwerken op de nek)
- ziekte van Bechterew (een vorm van ontstekingsreuma)
- ziekte van Huntington (een erfelijke, progressieve hersenaandoening)
- ziekte van Lyme (een infectieziekte, veroorzaakt door een tekenbeet die besmet is met de Borrelia-bacterie)
- ziekte van Whipple (een zeldzame infectieziekte)
Veel voorkomende oorzaken
Er zijn een aantal veel voorkomende oorzaken van stijve spieren.
Verstuikte enkel /
Bron: Blazej Lyjak/Shutterstock.comVerwondingen
Een verwonding, letsel of trauma is waarschijnlijk de hoofdoorzaak van gewrichtspijn. Gewrichtsblessures kunnen optreden bij sporten, vallen of in alledaagse situaties, zoals het draaien van een enkel of overbelasting van het gewricht. De meest voorkomende gewrichtsstructuren die verwond raken, zijn de ligamenten die de botten bij elkaar houden. Als het letsel ernstig is, kunnen er meerdere ligamenten beschadigd of ernstig gescheurd zijn. De spieren en de pezen rond de gewrichten, kunnen ook letsel oplopen en een ontsteking ontwikkelen. De meest voorkomende van deze gewrichtsblessures is een
verstuikte enkel, gevolgd door een verrekte of gescheurde knieband.
Artrose
Artrose is waarschijnlijk de op één na meest voorkomende oorzaak van gewrichtspijn en een stijf gewrichten. Deze chronische ziekte van de gewrichten kan op elke leeftijd ontstaan, hoewel de kans erop groter is met het voortschrijden der jaren. Artrose kan in alle gewrichten optreden, maar de grote gewrichten die het gewicht van het lichaam ondersteunen, zoals de heupen of knieën, zijn meestal de eerste die erdoor getroffen worden. Artrose in de botten van de lumbale wervelkolom kan
pijn in de onderrug veroorzaken; vergelijkbare slijtage in de botten van de cervicale wervelkolom kan leiden tot
pijn in de nek.
Vergroeiingen t.g.v. reumatoïde artritis /
Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)Reumatoïde artritis
In vergelijking met artrose is
reumatoïde artritis (RA) een aandoening die je op relatief jonge leeftijd kan treffen en tot pijn in de gewrichten kan leiden. Het is een auto-immuunziekte, waarbij het immuunsysteem, waarvan de gebruikelijke rol is om het lichaam te verdedigen tegen indringers zoals bacteriën en virussen, zijn eigen cellen aanvalt. Bij RA zijn de gewrichten ontstoken zijn en zijn de handen, polsen, enkels en/of voeten pijnlijk, dik en stijf. In tegenstelling tot artrose heeft RA de neiging om eerst de kleinere gewrichten te treffen, waaronder die van de handen en voeten. De symptomen van reumatoïde artritis kunnen met tussenpozen opspelen. Perioden met klachten kunnen worden gevolgd door perioden van rust.
Symptomen jicht aan de voet /
Bron: Cnick, PixabayJicht
Jicht is een stofwisselingsziekte die wordt gekenmerkt door de vorming van urinezuurkristallen in het bloed; deze kristallen slaan vervolgens neer in de gewrichten en andere weefsels. De aanwezigheid van urinezuur in de gewrichten zal een ontstekingsreactie veroorzaken, die op zijn beurt zwelling en pijn genereert. In het klassieke scenario worden de gewrichten van de grote tenen het eerst getroffen. Andere gewrichten zoals knieën, ellebogen en vingers kunnen ook de pineut zijn.
Ouderdom
Een
stijve rug,
stijve knieën of
stijve enkels is een veel voorkomende klacht onder ouderen. Toch veroorzaakt ouderdom op zichzelf geen ochtendstijfheid van de gewrichten. Het is meestal een indicatie van kraakbeen dat in kwaliteit achteruitgaat (artrose),
spierpijn of ontsteking door
artritis. Naarmate je gewrichten ouder worden, begint het sponsachtige kussen van het kraakbeen uit te drogen en te verstijven. Er wordt tevens minder gewrichtsvloeistof aangemaakt, die het gewricht smeert.
Zowel artrose als reumatoïde artritis (die zwelling en ontsteking veroorzaakt) kunnen beide ochtendstijfheid veroorzaken. Dit duurt gemiddeld 10 tot 15 minuten. De stijfheid verdwijnt als je beweegt en de gewrichten en spieren opwarmen. Stijfheid door reumatoïde artritis kan echter meer dan een uur duren. De ernst en frequentie van ochtendstijfheid zal verminderen door lichamelijk actiever te zijn en oefeningen te doen om de spierkracht en flexibiliteit te vergroten. Het handhaven van een
gezond gewicht levert ook een belangrijke bijdrage.
Overgang
Hoewel pijnlijke, gezwollen gewrichten een klacht is die veel voorkomt bij het ouder worden, kan het ook optreden bij de overgang. Het hormoon, oestrogeen beschermt gewrichten en vermindert ontstekingen, maar wanneer de oestrogeenspiegels dalen tijdens de overgang, kun je meer last krijgen van ontstekingen, kan het risico op
osteoporose (botontkalking) en artrose toenemen en kunnen pijnlijke gewrichten ontstaan.
Behandeling
De beste manier om gewrichtsstijfheid te verlichten hangt af van wat het veroorzaakt. Als stijfheid meer dan 30 minuten na het ontwaken aanhoudt is of als je daarbij pijn ervaart, is het belangrijk om een afspraak te maken met je huisarts. Een goede diagnose van het onderliggende probleem maakt de weg vrij voor het verlichten van stijfheid en andere symptomen.
Warm of koud kompres
Zowel warmte als koude kunnen gunstig zijn ter behandeling van stijve gewrichten. Breng gedurende een aantal dagen per dag voor 15 tot 20 minuten een koud kompres op het gewricht aan. Dit kan ontsteking of zwelling verminderen en kan de beweging van het gewricht vergemakkelijken. Het kan ook gewrichtspijn verminderen.
Warmte is ook heilzaam voor gewrichten en spieren. Gebruik een warmtekompres, een kruik of een warm waterbad om spieren te ontspannen en de bloedsomloop te bevorderen.
Bewegen is goed voor de gewrichten /
Bron: Halfpoint/Shutterstock.comLichaamsbeweging en fysiotherapie
Lichaamsbeweging alsmede fysiotherapie kunnen de gewrichtsmobiliteit vergroten, wat de stijfheid kan verminderen. Bewegen is ook een goede manier om gewicht te verliezen bij
overgewicht of obesitas. Het met je meetorsen van extra kilo's kan het risico op bepaalde complicaties verhogen en leiden tot gewrichtspijn en -stijfheid. Als je niet weet hoe je moet beginnen met sporten of sportactiviteiten of problemen hebt met bewegen, raadpleeg dan je huisarts of een fysiotherapeut. Beweging is een gemakkelijke manier om pijn en stijfheid te verlichten, maar je kunt de problemen ook erger maken als je te geforceerd gaat bewegen of sporten.
Medicijnen
Milde gewrichtspijn kan veelal worden verlicht door bepaalde vrij verkrijgbare medicijnen.
Paracetamol en niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals
ibuprofen en
naproxen, zijn de meest gebruikte pijnstillers bij stijve en pijnlijke gewrichten. Als ontsteking en zwelling van het gewricht gewrichtsstijfheid veroorzaken, kunnen NSAID's een optie zijn. Zwelling en ontsteking komen vaak voor bij artrose en reuma. NSAID's bestrijden de pijn en verminderen ontsteking. Naarmate de ontsteking vermindert, nemen ook de klachten gewrichtspijn en stijfheid af.
Natuurlijke remedies
Visoliesupplementen
Personen die visolie nemen blijken 's ochtends dikwijls minder last te hebben van stijve gewrichten en hebben bovendien minder last van gewrichtspijn. Visolie is volgens het Voedingscentrum rijk aan de visvetzuren eicosapentaeenzuur (EPA) en docosahexaeenzuur (DHA), en is verkrijgbaar in capsules. Meer vis eten kan ook nuttig zijn, aangezien vis omega 3-vetzuren bevat. Visoliesupplementen kunnen bij een dagelijkse inname van 300 mg een gunstige invloed hebben op je lichaam. Vergeet niet om je huisarts of apotheker te raadplegen voordat je begint met het nemen van visoliesupplementen. Deze supplementen kunnen van invloed zijn op de werking van (voorgeschreven) medicijnen.
Lijnzaad
Lijnzaad is het zaad van vlas en bevat een ander type omega-3-vetzuur, alfa-linoleenzuur (ALA), welke behoort tot de familie der omega-3. Net als EPA en DHA kan ALA ontstekingen verminderen en symptomen van gewrichtsstijfheid helpen verminderen. Gemalen of gebroken lijnzaad bevat een beetje ALA, maar lijnzaadolie bevat meer. Lijnzaadolie is verkrijgbaar in capsules of in flessen. De gemiddelde dagelijkse aanbeveling is 500 mg, vaak in de vorm van een lijnzaadoliecapsule. Lijnzaad wordt gemalen of gebroken om de voedingsstoffen en
vezels in het lichaam vrij spel te geven
Glucosamine
Glucosamine is een natuurlijk voorkomende aminosuiker. Deze chemische stof is van nature te vinden in het vocht dat je gewrichten omringt. Het speelt een rol bij de vorming van kraakbeen. Bij een tekort is je lichaam mogelijk niet in staat om voldoende kraakbeen te produceren of te beschermen. Glucosamine is een bouwsteen van het kraakbeen. Wanneer er te weinig glucosamine wordt aangemaakt, dan verdwijnt de veerkracht in het kraakbeen. Het gebruik van glucosamine als supplement kan mogelijk gewrichtspijn en gewrichtsstijfheid verlichten. Deze behandeling kan zeer nuttig zijn voor mensen met artrose en daarmee gepaard gaande
zwelling van de knie of elders. Overleg eerst met je huisarts over mogelijke interacties tussen geneesmiddelen voordat je het gaat gebruiken.
Huisarts raadplegen bij stijve gewrichten /
Bron: Syda Productions/Shutterstock.com Huisarts raadplegen
Als je plotseling last krijgt van stijve gewrichten of als de klachten verergeren, dan is het raadzaam je huisarts te raadplegen. Maak ook in de volgende gevallen een afspraak met je huisarts:
- snel opkomende zwelling
- hevige zwelling
- hevige pijn
- misvorming van de gewrichten
- roodheid en warmte van het aangedane gewricht
- verlies van mobiliteit in het gewricht
Stijve gewrichten kunnen een teken zijn van een ernstige onderliggende aandoening. Raadpleeg bij twijfel altijd je huisarts.
Prognose
Veel mensen hebben last van stijve gewrichten naarmate ze ouder worden, vooral ochtendstijfheid of stijfheid na een poosje zitten. Meestal neemt deze stijfheid af zodra je bent opgestaan en actief bent. Je kunt echter ook last hebben van stijve gewrichten als gevolg van een onderliggende aandoening. Het is belangrijk om tijdig je huisarts in te schakelen voor een diagnose en een behandelplan. Met de juiste behandeling, zelfzorgmiddelen en leefstijlaanpassingen kin je meestal de klachten verlichten.
Lees verder