Overgewicht en obesitas: definitie, gevolgen en behandeling

Overgewicht en obesitas: definitie, gevolgen en behandeling Overgewicht en obesitas komen in Nederland steeds vaker voor. Overgewicht betekent overmatige ophoping van vet in het lichaam. Bij obesitas is sprake van ernstig overgewicht. Obesitas is een chronische ziekte die kan leiden tot diabetes, hoge bloeddruk, hartaandoeningen, galstenen en andere chronische ziekten. Obesitas wordt ook in verband gebracht met een verhoogd risico op een aantal kankers. Obesitas is moeilijk te behandelen en heeft een hoog recidiefpercentage. De meeste mensen die afvallen, zijn binnen vijf jaar weer terug op hun oude gewicht. Hoewel medicijnen en diëten kunnen helpen, is de behandeling van obesitas een kwestie van de lange adem waarbij levenslange toewijding aan gezonde eet- en leefgewoonten geboden is. Het doel van de behandeling moet zijn het behalen van een gezonder gewicht, en niet zozeer een ideaal gewicht. Zelfs een bescheiden gewichtsverlies van 5-10% van het begingewicht (én het handhaven daarvan), kan reeds aanzienlijke gezondheidsvoordelen opleveren.
Overgewicht en obesitas / Bron: Istock.com/VladimirFLoydOvergewicht en obesitas / Bron: Istock.com/VladimirFLoyd

Definitie overgewicht en obesitas

Bij overgewicht en obesitas is er te veel overtollig vet in het lichaam opgeslagen. Obesitas duit op ernstig overgewicht. De definitie luidt als volgt:

"Obesitas is een chronische ziekte waarbij een zodanige overmatige vet­stapeling in het lichaam bestaat dat dit aanleiding geeft tot gezondheidsrisico’s."[1]

Iemand met een Body Mass Index (BMI) van meer dan 30, wordt gezien als obees. Hierbij wordt het lichaamsgewicht (bijvoorbeeld 80 kg) gedeeld door het kwadraat van de lichaamslengte (bijvoorbeeld 1,80 x 1,80 m). De BMI is hierbij 80 gedeeld door 3,24 is 24,69. Een BMI tussen de 20 en 25 wordt als gezond beschouwd. Het is volgens het Voedingscentrum al verstandig om af te vallen bij een BMI hoger dan 23. Een BMI van meer dan 25 wordt als overgewicht gezien. Bij meer dan 30 wordt er gesproken van obesitas. Er is sprake van ernstige obesitas bij een BMI boven de 35 en zeer ernstige obesitas bij een BMI boven de 40. Vooral buikvet geeft een verhoogd risico op lichamelijke complicaties. Voor vrouwen is de ondergrens gesteld op een omtrek van 88 centimeter en voor mannen geldt 102 centimeter. Een combinatie van BMI en buikomtrek geeft een indicatie voor het type behandeling dat nodig is. Bij een BMI onder de 18,5 is er sprake van ondergewicht.

Omvang van overgewicht en obesitas

In 2012 kwam een rapport uit over de prevalentie van overgewicht en obesitas in ontwikkelde landen.[2] Uit dat rapport blijkt dat er meer mensen dan ooit kampen met overgewicht. De prevalentiecijfers verschillen sterk per land. In Japan heeft 4% van de volwassenen obesitas, terwijl dit in de Verenigde Staten 34% is. Het eiland Nauro (Micronesië) spant echter de kroon; van de 9.500 inwoners heeft 70% obesitas. Hoe is dat in de Nederlandse situatie? In 2016 had bijna de helft van de Nederlanders van 18 jaar en ouder overgewicht, vaker bij mannen dan bij vrouwen. In totaal heeft 14,2% van de Nederlanders van 18 jaar en ouder obesitas, vaker bij vrouwen dan bij mannen.[3]

Vooral buikvet geeft een verhoogd risico op lichamelijke complicaties / Bron: FatGiVi, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)Vooral buikvet geeft een verhoogd risico op lichamelijke complicaties / Bron: FatGiVi, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)

Oorzaak en ontstaan

De balans tussen calorie-inname en energieverbruik bepaalt het gewicht van een persoon. Als je meer calorieën eet dan verbrandt, dan kom je in gewicht aan (het lichaam slaat de overtollige energie op als vet). Als je minder calorieën eet dan je metaboliseert, dan zal je afvallen. Daarom zijn de meest voorkomende oorzaken van obesitas overeten en lichamelijke inactiviteit. Uiteindelijk is het lichaamsgewicht het resultaat van genetica, metabolisme, omgeving, gedrag en cultuur. Obesitas is kortom een multifactoriële ziekte.

De rol van genen
Je hebt meer kans op het ontwikkelen van obesitas als je een of twee zwaarlijvige ouders hebt. Genetische invloeden spelen ook een rol bij hormonen die betrokken zijn bij vetregulatie. Eén genetische oorzaak van obesitas is bijvoorbeeld leptinedeficiëntie. Leptine is een hormoon dat wordt geproduceerd in vetcellen en ook in de placenta. Leptine speelt een rol bij het reguleren van de energiebalans door het verzadigingsgevoel te stimuleren en het energieverbruik te verhogen. Als het lichaam om de een of andere reden niet genoeg leptine kan produceren of leptine de hersenen niet kan aanzetten om minder te eten (als gevolg van resitentie voor leptine of door minder leptinereceptoren) gaat deze controle verloren en treedt obesitas op. De rol van leptine-vervanging als behandeling voor obesitas is onderzocht, maar heeft geen positieve resultaten opgeleverd. Dit komt doordat de meeste mensen met obesitas geen gebrek aan leptine hebben, maar daar resistent voor zijn. Alleen bij de kleine groep mensen bij wie het gen defect is dat codeert door het hormoon leptine, helpt deze toediening van leptine wel.

Fast food / Bron: Pexels, PixabayFast food / Bron: Pexels, Pixabay
Te veel eten
Overeten leidt tot gewichtstoename, vooral als het dieet veel vet bevat. Voedingsmiddelen met veel vet of suiker (bijvoorbeeld fast food, gefrituurd voedsel en snoep) hebben een hoge energiedichtheid (de hoeveelheid energie per massa- of volume-eenheid, opgeslagen in een stof). Vetrijke voeding draagt bij aan gewichtstoename. Enkelvoudige koolhydraten (suikers, fructose, desserts, frisdranken, bier, wijn, enz.) zorgen voor pieken in je bloedsuikerspiegel en het insulineniveau. Deze dragen bij aan gewichtstoename omdat ze sneller in de bloedbaan worden opgenomen dan complexe koolhydraten (pasta, bruine rijst, granen, groenten, rauw fruit, enz.) en zorgen zo voor een meer uitgesproken insulineafgifte na de maaltijd dan complexe koolhydraten. Deze hogere insulineafgifte, zo lijkt het, draagt ​​bij aan de gewichtstoename.

Frequentie van eten
De relatie tussen eetfrequentie (hoe vaak je eet) en gewicht is enigszins controversieel. Er zijn veel meldingen van mensen met overgewicht die minder vaak eten dan mensen met een normaal gewicht. Wetenschappers hebben opgemerkt dat mensen die vier of vijf keer per dag kleine maaltijden eten, lagere cholesterolwaarden en lagere en/of stabielere bloedsuikerspiegels hebben dan mensen die minder vaak eten (twee of drie grote maaltijden per dag). Een mogelijke verklaring is dat kleine, frequente maaltijden stabiele insulineniveaus produceren, terwijl grote maaltijden na de maaltijd grote pieken van insuline veroorzaken.

Portiegrootte
Door grotere porties te nemen, eet je ook meer. Dit effect is aangetoond bij warme maaltijden, frisdrank, snacks en popcorn; de calorie-inname bij grotere porties stijgt met 30-43%. Een grotere portie gaat overigens niet gepaard met een toegenomen verzadigingsgevoel. Door het gebruik van kleinere porties krijg je minder calorieën binnen; de porties moeten echter niet te klein worden.

Vast of vloeibaar?
Er wordt algemeen van uit gegaan dat vloeibare calorieën (dranken en soep) minder verzadigen van vaste calorieën (brood, aardappelen, vlees, etc.) en gemakkelijker leiden tot overconsumptie. Uitzondering hierop is soep, want vanwege het hogere sliktempo kan verzadiging beter wordt opgemerkt.

Lichamelijke inactiviteit
Mensen met een sedentaire leefstijl verbranden minder calorieën dan mensen die actief zijn. Lichamelijke inactiviteit is sterk gecorreleerd met gewichtstoename bij zowel mannen als vrouwen.

Gewichtstoename door medicatie / Bron: Stevepb, PixabayGewichtstoename door medicatie / Bron: Stevepb, Pixabay
Medicijnen
Medicijnen die gepaard gaan met gewichtstoename zijn bepaalde antidepressiva (medicijnen gebruikt bij de behandeling van depressie, anticonvulsiva (medicijnen tegen epilepsie), sommige diabetesmedicatie (medicijnen gebruikt bij het verlagen van de bloedsuikerspiegel), bepaalde hormonen zoals orale anticonceptiva en de meeste corticosteroïden zoals prednison. Gewichtstoename kan ook worden waargenomen bij sommige medicijnen tegen hoge bloeddruk en antihistaminica. De reden voor de gewichtstoename door inname van de medicijnen, verschilt per medicatie.

Psychologische factoren
Bij sommige mensen zijn hun emoties van invloed op hun eetgewoonten. Veel mensen gaan eten of snaaien in reactie op emoties zoals verveling, verdriet, stress of woede. Zij worden ook wel 'emotie-eters' genoemd.

Onderliggende aandoening
Aandoeningen zoals hypothyreoïdie (trage schildklier), insulineresistentie, polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) en het syndroom van Cushing dragen ook bij aan overgewicht en obesitas.

Sociale factoren
Er is een verband tussen sociale problemen en obesitas. Gebrek aan geld om gezond voedsel te kopen of gebrek aan veilige plekken om te wandelen of te sporten, kunnen het risico op obesitas verhogen.

Overgewicht en obesitas heeft gevolgen voor je gezondheid / Bron: Yves Picq, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Overgewicht en obesitas heeft gevolgen voor je gezondheid / Bron: Yves Picq, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Gevolgen van overgewicht en obesitas

Overgewicht en obesitas is schadelijk voor de gezondheid en heeft zowel lichamelijke als psychische gevolgen. Obesitas verhoogt het risico op het ontwikkelen van een aantal chronische ziekten, waaronder de volgende:

Insulineresistentie

De lichaamscellen hebben glucose (bloedsuiker) nodig als brandstof en het hormoon insuline zorgt ervoor dat de glucose uit je voeding via het bloed in je cellen terechtkomt. Vetcellen zijn meer insulineresistent dan spiercellen; daarom is obesitas een belangrijke oorzaak van insulineresistentie. De alvleesklier reageert aanvankelijk op insulineresistentie door meer insuline aan te maken. Zolang de pancreas genoeg insuline kan produceren, blijven de bloedglucosewaarden normaal. Deze insulineresistentie (gekenmerkt door normale bloedglucosespiegels en hoge insulinespiegels) kan jaren duren. Zodra de pancreas het niet langer kan volhouden om hoge niveaus van insuline te produceren en het bijltje erbij neergooit, beginnen de bloedglucosewaarden te stijgen, wat resulteert in diabetes type 2, waardoor insulineresistentie gezien kan worden als prediabetes.

Alvleesklier / Bron: Decade3d/Shutterstock.comAlvleesklier / Bron: Decade3d/Shutterstock.com

Diabetes type 2

Het risico op diabetes type 2 neemt toe met de mate en de duur van obesitas. Diabetes type 2 wordt geassocieerd met buikobesitas of centrale obesitas, welke gekenmerkt wordt door overmatige opslag van vet in de buikregio en in de peritoneale holte. Een persoon met centrale obesitas heeft overtollig vet rond zijn/haar middel, zodat het lichaam de vorm van een appel heeft.

Hoge bloeddruk

Hoge bloeddruk of hypertensie komt veel voor bij obese volwassenen. Gewichtstoename verhoogt bij vrouwen de bloeddruk in meerdere mate dan bij mannen. Hoge bloeddruk is één van de belangrijkste risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Vaak heb je lange tijd geen symptomen of klachten van hoge bloeddruk, terwijl het wel een verwoestende werking in het lichaam uitoefent. Zonder behandeling kan hoge bloeddruk uitmonden in een ramp: een herseninfarct, hartaanval, of nierziekte. Daarom wordt hoge bloeddruk ook wel 'een sluipmoordenaar' genoemd.

Hoog cholesterol

Hypercholesterolemie betekent dat je een te hoog cholesterolgehalte hebt. Overgewicht of obesitas draagt daaraan bij.

Beroerte / Bron: Alila Medical media/Shutterstock.comBeroerte / Bron: Alila Medical media/Shutterstock.com

Beroerte

Een beroerte is een verzamelnaam voor herseninfarct en hersenbloeding. Een herseninfarct komt het meeste voor en is het gevolg van een afgesloten kransslagader die de hersenen daarom niet langer van zuurstofrijk bloed kan voorzien. Overgewicht verhoogt het risico op een herseninfarct met 22% en bij obesitas is dit percentage 64%. Het risico op een hersenbloeding is bij zowel overgewicht als obesitas verhoogt met respectievelijk 1% (niet significant) en 24%.[6]

Hartaanval

Bij overgewicht en obesitas heb je een verhoogt risico op het krijgen van coronaire hartziekten (welke ontstaan door een verminderde doorbloeding van het hart via de kransslagaderen), zoals angina pectoris (bij gedeeltelijke afsluiting) of een hartaanval (als een kransslagader geheel is afgesloten). Mensen met overgewicht en obesitas hebben een 1,5 keer groter risico op het krijgen van coronaire hartziekten dan mensen met een normaal gewicht.[7] Bij patiënten die al een hartaanval hebben gehad, wordt obesitas geassocieerd met een verhoogde kans op een tweede hartaanval.

Congestief hartfalen

Bij hartfalen is de pompfunctie van het hart verminderd en het ontstaat vaak geleidelijk. Mensen met overgewicht en obesitas lopen een verhoogd risico op hartfalen. Wanneer de pompkracht van het hart afneemt, kan dit leiden tot vochtophoping in de benen, kortademigheid, vermoeidheid en nachtelijk urineren.

Metabool syndroom

Het metabool syndroom is een combinatie van vier veel voorkomende aandoeningen: hoge bloeddruk; verhoogd cholesterol; verhoogde bloedsuikerwaarden; obesitas/overgewicht. Het metabool syndroom gaat gepaard met meer schade aan de bloedvaten en een verhoogd risico op het krijgen van hart- en vaatziekten, dan op grond van de optelsom van de afzonderlijke risicofactoren verwacht mag worden. Overgewicht en obesitas hebben op bijna alle risicofactoren die in het cluster van het metabool syndroom zijn te vinden, een negatief effect. Het metabool syndroom is daarmee een serieus en ernstig gevolg van overwicht en obesitas.

Kanker

Obesitas wordt in verband gebracht met slokdarmkanker, alvleesklierkanker, nierkanker, galblaaskanker, hersenkanker, leukemie, leverkanker, dikkedarmkanker, rectumkanker, agressieve prostaatkanker, schildklierkanker, non-Hodgkin-lymfoom, de ziekte van Kahler (een vorm van beenmergkanker), eierstokkanker (voor de menopauze) en baarmoederkanker. Obesitas wordt ook geassocieerd met borstkanker, vooral bij postmenopauzale vrouwen. Vetweefsel is belangrijk bij de productie van oestrogeen en langdurige blootstelling aan hoge oestrogeenwaarden verhoogt het risico op borstkanker. Er lijkt een verband te zijn tussen de vetverdeling en het risico op kanker. Vet op de buik geeft een verhoogt risico op borst-, darm-, nier- en alvleesklierkanker.

Galstenen

Mensen met obesitas, vooral vrouwen, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van galstenen. Obesitas verhoogt de hoeveelheid cholesterol in gal, wat steenvorming kan veroorzaken.

Overgewicht belast de gewrichten / Bron: PublicDomainPictures, PixabayOvergewicht belast de gewrichten / Bron: PublicDomainPictures, Pixabay

Artrose

Artrose is een reumatische aandoening, waarbij de kwaliteit van het kraakbeen minder wordt, met klachten als stijfheid en gewrichtspijn. Uit een langlopend onderzoek blijkt dat mensen met een BMI van ≥30kg/m² een zeven keer groter risico hebben op het krijgen van artrose dan mensen met een BMI van ≤25kg/m².[8] Dit heeft te maken met de extra belasting op de gewrichten, maar ook de metabolisch actieve vetmassa brengt stoffen in het bloed die artrose bevorderen. Artrose komt vooral voor in de gewrichten van de handen, knieën, schouders, nek en heupen. Gezonde voeding kan de klachten verminderen.

Vermoeidheid

Bij een stijgende BMI wordt de hoeveelheid lucht die maximaal in één seconde kan worden uitgeademd steeds minder en daarom hebben mensen met overgewicht en obesitas vaker te kampen met vermoeidheid en kortademigheid.[9]

Astma

Astma is een chronische longziekte, waarbij je longen continu ontstoken zijn. Mensen met overgewicht en obesitas hebben meer kans om astma te ontwikkelen.

Slaapapneu

Obesitas is een risicofactor voor het ontwikkelen van slaapapneu. Mensen met een BMI boven de 40 lopen een risico van 50-98% op het ontwikkelen van slaapapneu. Met vet omringd slokdarmweefsel, vernauwing van de bovenste luchtwegen en vet in de buikholte welke het ademhalen bemoeilijken, zouden verklarende factoren zijn.[10]

Prostaatvergroting

Obesitas is gekoppeld aan een goedaardige vergroting van de prostaat die bij oudere mannen voorkomt.

Overgewicht is van invloed op de levensverwachting / Bron: Nevit Dilmen, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Overgewicht is van invloed op de levensverwachting / Bron: Nevit Dilmen, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Levensverwachting

Overgewicht en obesitas worden geassocieerd met voortijdige sterfte op alle leeftijden, voor zowel mannen als vrouwen. Volwassenen in de leeftijd van 20-39 jaar met ernstige obesitas ervaren het meeste aantal verloren levensjaren.[11]

Verlies van gezondheid

Het hebben van obesitas zorgt na roken voor het grootste gezondheidsverlies. Dit komt doordat obesitas gepaard gaat met ziekten die leiden tot gezondheidsverlies, zoals hart- en vaataandoeningen en diabetes type 2.

Seksuele prestaties en voortplanting

Obesitas heeft een negatieve invloed op verschillende aspecten van het seksueel presteren en de voortplanting. Abdominale obesitas (overtollige vetafzetting in de buik) is gekoppeld aan erectiestoornissen, vooral bij oudere mannen. Afvallen geeft een verbetering van de klachten. Obesitas bij mannen is ook direct gekoppeld aan een lage frequentie van geslachtsgemeenschap.

Zwaarlijvigheid hangt samen met een laag aantal zaadcellen en verminderde spermamotiliteit. Dit leidt tot mannelijke onvruchtbaarheid als gevolg van obesitas. Bovendien is een hogere temperatuur van de teelballen gekoppeld aan een laag aantal zaadcellen. Overtollig vet aan de binnenkant van de dijen en de schaamstreek resulteert in een hogere temperatuur van de teelballen van meer dan 35˚C. Dit kan voldoende zijn om de zaadproductie te belemmeren.

Het aantal vrouwen met onvruchtbaarheid neemt toe bij een toenemende BMI. Ook tijdens de zwangerschap zorgt obesitas voor verscheidende gezondheidsproblemen: een verhoogt risico op een miskraam, pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging), zwangerschapsdiabetes en complicaties tijdens de bevalling.

Obesitas kan psychische gevolgen hebben / Bron: Anemone123, PixabayObesitas kan psychische gevolgen hebben / Bron: Anemone123, Pixabay

Psychische gevolgen

Psychische gevolgen van overgewicht of obesitas kunnen zijn: verminderde zelfwaardering en angst, en meer ernstige aandoeningen zoals depressie en eetstoornissen zoals eetbuien, boulimia en anorexia. De redenen waarom dit zo is, zijn niet moeilijk te doorgronden. De moderne cultuur aanbidt jeugdige slanke, strakke lichamen. Met zeldzame uitzonderingen worden alleen dunne, proportionele lichamen als aantrekkelijk en sexy beschouwd. Op mensen met obesitas of overgewicht wordt neergekeken. Je kunt je gemakkelijk rot gaan voelen over jezelf en depressief of angstig worden, of obsessies ontwikkelen rond het eten, wanneer je in een cultuur leeft waarin duidelijk wordt gemaakt dat de manier waarop je eruit ziet geheel onwenselijk is.

Post-obesen

Obesitas is een chronische ziekte. Ook nadat ze zijn afgevallen, blijven post-obesen zowel fysiek als mentaal verschillen van mensen met hetzelfde gewicht, maar die nooit obese zijn geweest. Post-obesen verschillen op de volgende manieren van mensen die nooit obesitas hebben gehad; post-obesen hebben:
  • een lagere ruststofwisseling;
  • een verminderde vetoxidatie;
  • een grotere metabole efficiëntie, waardoor het verwerken van voedsel en lichaamsbeweging minder energie kost dan voor het gewichtsverlies;
  • blijvende veranderingen in de hersenen en hormoonhuishouding (leptine), die de eetlust stimuleren.[12]

Gezonde voeding / Bron: Oleksandra Naumenko/ShutterstockGezonde voeding / Bron: Oleksandra Naumenko/Shutterstock

Behandeling van obesitas: dieet

Bescheiden gewichtsverlies is al gunstig

Flink diëten in de hoop het 'ideale lichaamsgewicht' te bereiken, leidt vaak tot teleurstellingen omdat men op een zeker moment terugvalt in het oude voedingsgedrag. Vaak leidt dit tot het beruchte jojo-effect. De meeste mensen die afvallen, krijgen binnen vijf jaar het gewicht weer terug. Het is duidelijk dat er een effectievere, langdurige behandeling voor obesitas moet worden nagestreefd. Wanneer obesitas wordt geaccepteerd als een chronische ziekte, zal het worden behandeld als iedere andere chronische ziekte zoals diabetes en hoge bloeddruk. De behandeling van obesitas kan geen kortetermijnoplossing zijn, maar is een levenslang proces. Bij de behandeling van obesitas moet je er van uitgaan dat zelfs een bescheiden gewichtsverlies gunstig kan zijn. Een bescheiden gewichtsverlies van 5-10% van het initiële gewicht en bestendiging van dat gewichtsverlies kan bijvoorbeeld aanzienlijke gezondheidsvoordelen opleveren, waaronder:
  • een verlaagde bloeddruk;
  • een lagere cholesterolgehalte;
  • een verminderd risico op diabetes type 2;
  • een verminderde kans op een beroerte;
  • een verminderde kans op complicaties van hartziekten.

Het is dus niet nodig om een ​​zogenaamd 'ideaal gewicht' te bereiken om gezondheidsvoordelen te behalen door behandeling van obesitas. In plaats daarvan zou het doel van de behandeling moeten zijn om een ​​'gezonder gewicht' te bereiken én vast te houden. De nadruk van behandeling zou moeten liggen op het proces van levenslang gezond leven, een gezonde leefstijl, inclusief verstandiger eten en het vergroten van fysieke activiteit.

Een gezond dieet bevat weinig verzadigde vetten en toegevoegde suikers / Bron: Syda Productions/Shutterstock.comEen gezond dieet bevat weinig verzadigde vetten en toegevoegde suikers / Bron: Syda Productions/Shutterstock.com

Gezond dieet

Een gezond dieet bestaat uit:
  • Fruit, groenten, volle granen en vetvrije of magere zuivelproducten; en
  • Mager vlees, gevogelte, vis, bonen, eieren en noten.

Een gezond dieet:
  • Bevat (zeer) weinig verzadigde vetten, transvetten, cholesterol, zout (natrium) en toegevoegde suikers; en
  • Blijft binnen je dagelijkse caloriebehoefte; je eet niet meer dan je verbrandt.

Plantaardig dieet

Er zijn anno 2023 steeds meer aanwijzingen dat in het bijzonder een 'whole foods plant based' (WFPB) dieet (oftewel een plantaardig dieet), een gunstig effect heeft op je gewicht.

Het drinken van water stimuleert de verzadiging / Bron: Mimagephotography/Shutterstock.comHet drinken van water stimuleert de verzadiging / Bron: Mimagephotography/Shutterstock.com

Voedingsmiddelen en voedingsstoffen

Over voedingsmiddelen en -stoffen in relatie tot aankomen of afvallen, kan het volgende worden opgemerkt:
  • Vlees lijkt niet te zorgen voor gewichtstoename;
  • Volvette zuivelproducten leiden niet tot gewichtstoename in vergelijking met magere zuivelproducten, er zijn eerder aanwijzingen voor het omgekeerde;
  • Er lijkt een gunstig effect uit te gaan van groente en fruit op gewichtsverlies bij volwassenen;
  • Er is onvoldoende sterk bewijs dat de consumptie van volkoren graanproducten tot gewichtsverlies leidt;
  • Noten bevatten weliswaar veel calorieën, maar de consumptie van noten draagt niet bij tot gewichtstoename en een toename van de middelomtrek;
  • Alcohol: vooral de consumptie van sterke drank zorgt voor gewichtstoename;
  • Er zijn vooralsnog onvoldoende sterke bewijzen dat het eten van chilipepers zorgt voor gewichtsverlies;
  • Het verhogen van de suikerconsumptie leidt tot gewichtstoename;
  • Het drinken van water stimuleert de verzadiging en verhoogt het energieverbruik en kan daardoor een bijdrage leveren aan gewichtsverlies.[13]

Afvallen bij overgewicht / Bron: Eelnosiva/Shutterstock.comAfvallen bij overgewicht / Bron: Eelnosiva/Shutterstock.com

Voedingssupplementen en afslankpillen

Veel mensen met overgewicht die willen afvallen, gebruiken voedingssupplementen en afslankpillen als steuntje in de rug. Het is echter de vraag of en in hoeverre supplementen een rol kunnen spelen bij de behandeling van overgewicht en obesitas.
  • Er is onvoldoende bewijs voor de claim dat cafeïne zorgt voor gewichtsverlies.
  • De effecten van groene thee op gewichtsverlies en vermindering van de middelomtrek zijn klein tot niet-significant.
  • Groene koffie extract lijkt een gunstig effect te hebben op gewichtsverlies, maar meer onderzoek hiernaar is nodig.
  • Er is onvoldoende onderzoek gedaan naar de effecten van yerba maté, een thee-achtige drank die vooral in Argentinië, Uruguay, Paraguay en het zuiden van Brazilië wordt gedronken.
  • Guargom is een voedingsvezel met een sterk vochtbindende capaciteit, maar het leidt evenwel niet tot gewichtsverlies of tot een sterker verzadigingsgevoel.
  • Psyllium is een voedingsvezel die op de korte termijn het verzadigingsgevoel stimuleert, maar een effect op gewichtsverlies wordt in onderzoek niet altijd aangetroffen. Het kan evenwel goed gebruikt worden naast andere voedingsaanpassingen.
    Groene thee / Bron: Marylooo/Shutterstock.comGroene thee / Bron: Marylooo/Shutterstock.com
  • Glucomannan is een in water oplosbare vezel, gewonnen uit de Konjac plant en lijkt een gunstig effect te hebben op het lichaamsgewicht, maar meer onderzoek is nodig. Het gebruik kan overwogen worden naast andere voedingsaanpassingen.
  • Het gebruik van chroom heeft nauwelijks effect op je gewicht.
  • Ginseng helpt niet bij het afvallen.
  • Garcinia cambogia is gemaakt van de schil van natuurlijke tamarinde vruchten. Onderzoeken laten geen significant effect zien met betrekking tot gewichtsverlies.
  • Het linolzuur CLA wordt veel gebruikt in afslankmiddelen; de effecten van CLA op het lichaamsgewicht, de vetmassa en vetvrije massa zijn aanwezig, doch geriing.
  • Over het gebruik van L-carnitine, een aminozuur die een belangrijke rol speelt in de vetstofwisseling, is beperkt onderzoek gedaan. De onderzoeken die gedaan zijn laten geen effect zien ten aanzien van gewichtsverlies of het verminderen van de vetmassa.
  • Chitosan zorgen voor een minimaal gewichtsverlies.
  • Het effect van calciumsuppletie op gewichtsverlies is klein.
  • Er is vooralsnog (2023) onvoldoende bewijs dat de visvetzuren EPA en DHA zorgen voor gewichtsverlies.
  • Yohimbe is de gedroogde bast van een boom die vooral groeit in de tropische wouden van Nigeria, Kameroen en Kongo. Het middel heeft geen meerwaarde voor mensen die wat kilo's willen kwijtraken.
  • Het gedroogde extract van de stam van de Zuid-Afrikaanse Hoodia Gordonii is niet zinvol voor mensen die gewicht willen verliezen.[14]

Bewegen is gezond! / Bron: Istock.com/monkeybusinessimagesBewegen is gezond! / Bron: Istock.com/monkeybusinessimages

Lichaamsbeweging

Regelmatig sporten en bewegen en het volgen van een gezond dieet, zijn manieren om obesitas te bestrijden. Regelmatige lichaamsbeweging (en goede voeding) kan helpen om lichaamsvet te verminderen en ook om je te beschermen tegen chronische ziekten die samenhangen met obesitas. Lichaamsbeweging heeft veel voordelen. Je krijgt een sterker hart en gezondere bloedvaten, het verlaagt de bloeddruk, je krijgt een grotere longcapaciteit, het verbetert je conditie en uithoudingsvermogen, je voelt je energieker en fitter, het verbetert de spijsvertering, en het verhoogt het HDL (bekend als het 'goede' cholesterol), en verlaagt het LDL (ofwel het 'slechte cholesterol). Regelmatige lichaamsbeweging helpt ook osteoporose voorkomen, het zorgt voor een betere nachtrust en je kunt beter omgaan met stress en spanning. Beweging stimuleert chemicaliën in je hersenen waardoor je je gelukkig en ontspannen voelt. Het geeft je ook een beter gevoel over jezelf en helpt gevoelens van depressie en angst te verminderen. Het is weliswaar een no-brainer, maar door te bewegen verbrandt je calorieën. Hoe meer je beweegt, hoe gemakkelijker het is om je gewicht onder controle te houden. Meer bewegen kun je inbouwen in je dagelijkse leven door de trap te nemen in plaats van de lift, door te lopen of te fietsen naar je werk of school. Door op de fiets of lopend de boodschappen te doen. Door dagelijks te tuinieren, etc.

Psychologische therapieën

Mensen met overgewicht of obesitas kunnen profiteren van cognitieve gedragstherapie (CGT), bij voorkeur in combinatie met een dieet en lichaamsbeweging. Bij hiertoe gemotiveerde personen, is het alleszins aanbevolen om een psychologische interventie aan dieet en bewegen toe te voegen.[15] Motiverende gespreksvoering kan ingezet worden door een hulpverlener of diëtist bij patiënten die kampen met overgewicht of obesitas. Motiverende gespreksvoering kan bijdragen tot een gering gewichtsverlies.

Medicatie

Orlistat

In 2010 is het middel sibutramine van de markt gehaald, vanwege een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Orlistat is op dit moment (2023) het enige geneesmiddel dat geregistreerd staat voor gewichtsreductie. Volgens de NHG-standaard Obesitas geeft het gebruik van orlistat naast leefstijlaanpassingen een gewichtsverlies van ongeveer 3 kg bij mensen met obesitas.[16] Dat is niet om over naar huis te schrijven. Orlistat zorgt ervoor dat de opname van vetten door de darm vermindert en het kan aldus zorgen voor een klein of gering gewichtsverlies en een vermindering van de middelomtrek na één jaar. Behandeling met orlistat wordt door de NHG afgeraden. Dit vanwege de geringe werking, het risico op bijwerkingen en het gebrek aan gegevens over de effecten op de lange termijn.[17]

Tesofensine

Tesofensine, een eetlustremmer, zorgt voor gewichtsverlies met relatief weinig bijwerkingen. Anno 2023 is er echter nog te weinig onderzoek naar verricht.

Cetilistat

Cetilistat is een geneesmiddel dat is ontwikkeld om obesitas te behandelen. Het werkt op dezelfde manier als het oudere geneesmiddel orlistat (Xenical) door het remmen van pancreaslipase, een enzym dat triglyceriden in de darm afbreekt. Zonder dit enzym wordt voorkomen dat triglyceriden uit het dieet worden opgenomen, en ze worden onverteerd uitgescheiden. Cetilistat heeft Fase 1 en 2-onderzoeken in het Westen voltooid en is momenteel bezig aan fase 3-onderzoek in Japan, waar het getest wordt in de medische praktijk en men de uiteindelijke dosering op bruikbaarheid en effectiviteit bij grotere aantallen patiënten kan onderzoeken. Een gepubliceerde fase 2-studie wees uit dat cetilistat een gfunstig effect heeft op het lichaamsgewicht en beter wordt verdragen dan orlistat.[18]

Medicatie voor gewichtsreductie / Bron: Jarmoluk, PixabayMedicatie voor gewichtsreductie / Bron: Jarmoluk, Pixabay

Lorcaserin

Lorcaserin, op de markt gebracht onder de handelsnaam Belviq, is een medicijn dat de eetlust remt. Zowel fase II en fase III onderzoek laat zien dat dit middel een gunstig effect heeft op het lichaamsgewicht. In het onderzoekstraject werd een mogelijk verhoogd risico op kanker en problemen aan de hartkleppen gevonden. De FDA heeft het middel in 2012 goedgekeurd voor de Amerikaanse markt. Europa heeft echter geen goedkeuring gegeven.

GLP-1

Glucagon-like peptide-1 (GLP-1) is een darmhormoon dat vrijkomt na het eten van voedsel. GLP-1-agonisten zijn geregistreerd voor de behandeling van diabetes mellitus type 2. Het gebruik van dit middel leidt bij zowel mensen met als zonder diabetes tot een gewichtsverlies van circa 3 kg. Bijwerkingen zijn misselijkheid, braken en diarree. Dit middel staat niet geregistreerd voor de behandeling van overgewicht of obesitas.

Qsymia

Qsymia iis een combinatie van twee medicijnen op recept:
  • Phentermine, een stimulerend middel dat de eetlust onderdrukt;
  • Topiramaat, een anti-epilepsie medicijn met soms gewichtsverlies als bijwerking.

Onderzoeken naar dit middel laten na één jaar een gewichtsverlies zien van 5-10%.[19] Er kleven echter nadelen aan dit middel. Het verhoogt de hartslag, het kan leiden tot geheugen-, concentratie- of spraakproblemen, angst, slapeloosheid en depressie en zelfmoordgedachten. Europa heeft (derhalve) geen goedkeuring aan dit middel gegeven.

Medische ingreep

Er zijn meerdere mogelijke medische ingrepen mogelijk bij obesitas met allen hun voor- en nadelen.

Bariatrische chirurgie

Bariatrische chirurgie – een operatieve maagverkleining – waar alle operaties onder worden verstaan die tot doel hebben om het gewicht te verminderen. Bariatrische chirurgie laat een significant gewichtsverlies zien en is daarmee de meest effectieve behandeling van obesitas. Er zijn verschillende operatiemogelijkheden:
  • Gastric bypass: een kijkoperatie waarbij de maag opgedeeld in een mini-maagje en de rest van de maag. Het mini-maagje wordt aangesloten op de dunne darm en zit snel vol, waardoor je kleine beetjes eet, langzaam eet en goed kauwt. Hierdoor zul je afvallen.
  • Sleeve: een kijkoperatie waarbij een groot gedeelte van de maag wordt verwijderd.
  • Maagband: het plaatsen van een maagband belemmert de doorgang van het voedsel. Nadeel is dat zachte dikmakers er evenwel gemakkelijk doorheen gaan, zoals chocolade, slagroom, snoep, ijs, mayonaise, sauzen, aardappelpuree, gebonden soep, frisdranken, etc.

Maagballon

Met een maagballon kun je gewicht verliezen zonder hiervoor onder het mes te hoeven.Deze mogelijkheid bestaat sinds 1985. Het is een poliklinische ingreep met behulp van gastroscopie. Er wordt een ballon via de mond ingebracht, waarna deze gevuld wordt met een zoutoplossing zodat deze in de maag drijft. De ballon mag er zes maanden in blijven zitten. Deze behandeling kan gedaan worden als voorbereiding op een daadwerkelijke chirurgische ingreep.

Endoscopie / Bron: Beloborod/Shutterstock.comEndoscopie / Bron: Beloborod/Shutterstock.com

EndoBarrier

Dit is een smalle 'mouw' van 60 cm die middels endoscopie geplaatst wordt achter de overgang van de maag naar de twaalfvingerige darm. De eerste resultaten van deze nieuwe manier om mensen met obesitas te helpen lijken veelbelovend.

Noten:
  1. Medisch Contact. Obesitas is een ziekte. 2 december 2008, https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/obesitas-is-een-ziekte.htm (ingezien op 10-12-2017)
  2. Flegal KM, Carroll MD, Kit BK, Ogden CL. Prevalence of obesity and trends in the distribution of body mass index among US adults, 1999-2010. JAMA. 2012 Feb 1;307(5):491-7. doi: 10.1001/jama.2012.39. Epub 2012 Jan 17.
  3. Volksgezondheidenzorg.info. Overgewicht volwassenen. https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/cijfers-context/huidige-situatie#node-overgewicht-volwassenen (ingezien op 10-12-2017)
  4. Rob van Berkel. Overgewicht en obesitas: de feiten op een rij. Pumbo.nl. 2013. (pag. 102)
  5. Lisa R. Young, PhD, RD and Marion Nestle, PhD, MPH. The Contribution of Expanding Portion Sizes to the US Obesity Epidemic. Am J Public Health. 2002 February; 92(2): 246–249.
  6. Strazzullo P, D'Elia L, Cairella G, Garbagnati F, Cappuccio FP, Scalfi L. Excess body weight and incidence of stroke: meta-analysis of prospective studies with 2 million participants. Stroke. 2010 May;41(5):e418-26. doi: 10.1161/STROKEAHA.109.576967. Epub 2010 Mar 18.
  7. Gezondheidsraad. Overgewicht en obesitas. Den Haag: Gezondheidsraad,2003a;47:2267-2273.
  8. Toivanen AT, Heliövaara M, Impivaara O, Arokoski JP, Knekt P, Lauren H, Kröger H. Obesity, physically demanding work and traumatic knee injury are major risk factors for knee osteoarthritis--a population-based study with a follow-up of 22 years. Rheumatology (Oxford). 2010 Feb;49(2):308-14. doi: 10.1093/rheumatology/kep388. Epub 2009 Nov 27.
  9. Rob van Berkel. Overgewicht en obesitas: de feiten op een rij. Pumbo.nl. 2013. (pag. 149)
  10. Ibid, pag. 151.
  11. Lung T, Jan S, Tan EJ, Killedar A, Hayes A. Impact of overweight, obesity and severe obesity on life expectancy of Australian adults. Int J Obes (Lond). 2018 Oct 3. doi: 10.1038/s41366-018-0210-2.
  12. Rob van Berkel. Overgewicht en obesitas: de feiten op een rij. Pumbo.nl. 2013. (pag. 164)
  13. Ibid, pag. 257-286.
  14. Ibid, pag. 297-337.
  15. Van Binsbergen JJ, Langens FNM, Dapper ALM, Van Halteren MM, Glijsteen R, Cleyndert GA, Mekenkamp-Oei SN, Van Avendonk MJP. NHG-Standaard Obesitas. Huisarts Wet 2010:53(11):609-25
  16. Ibid.
  17. Ibid.
  18. Peter Kopelman, H. Gerrit de Groot, Aila Rissanen, Stephan Rossner, Soren Toubro, Richard Palmer, Rob Hallam,Andrew Bryson, Roger I. Hickling. Weight Loss, HbA1c Reduction, and Tolerability of Cetilistat in a Randomized, Placebo-controlled Phase 2 Trial in Obese Diabetics: Comparison With Orlistat (Xenical). Obesity (Silver Spring). 2010 Jan;18(1):108-15. doi: 10.1038/oby.2009.155. Epub 2009 May 21.
  19. Rob van Berkel. Overgewicht en obesitas: de feiten op een rij. Pumbo.nl. 2013. (pag. 387)
  20. Ibid, pag. 409.
© 2017 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Reken je BMI uitReken je BMI uitVeel mensen hebben we het idee dat ze te zwaar zijn maar weten eigenlijk niet wat de 'norm' is. Ben je gewoon aan de zwa…
Overgewicht bij kinderenSteeds meer kinderen krijgen last van overgewicht. Hier zijn verschillende oorzaken voor, maar gelukkig zijn er ook oplo…
Overgewicht en ObesitasOvergewicht en ObesitasRuim 48% procent van de Nederlanders kampt met overlast. Je ziet dagelijks op tv programma’s over overgewicht en afvalle…
Obesitas en overgewicht: waarom worden we te dik?Obesitas en overgewicht: waarom worden we te dik?Overgewicht en obesitas worden een steeds groter probleem. Meer mensen worden te dik. Meer mensen worden te zwaar. Niet…

Cetomacrogolcrème of -zalf voor een droge en jeukende huidCetomacrogolcrème of -zalf voor een droge en jeukende huidAls een gewone bodylotion niet meer helpt bij een droge en jeukende huid moeten er andere producten aan te pas komen. Da…
Tevredenheids- en geluksgevoel, nader bekeken en bereikbaar?Tevredenheids- en geluksgevoel, nader bekeken en bereikbaar?Tevredenheids- en geluksgevoel zijn twee aspecten van subjectief welzijn. Hoewel ze met elkaar verband houden, kunnen ze…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Cocoparisienne, Pixabay
  • ACSM. Obesity and Exercise. http://www.acsm.org/public-information/articles/2016/10/07/obesity-and-exercise (ingezien op 11-12-2017)
  • CDC. Healthy Eating for a Healthy Weight. https://www.cdc.gov/healthyweight/healthy_eating/index.html (ingezien op 11-12-2017)
  • Dhana K, Nano J, Ligthart S, Peeters A, Hofman A, Nusselder W, et al. (2016) Obesity and Life Expectancy with and without Diabetes in Adults Aged 55 Years and Older in the Netherlands: A Prospective Cohort Study. PLoS Med 13(7): e1002086. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1002086
  • Flegal KM, Carroll MD, Kit BK, Ogden CL. Prevalence of obesity and trends in the distribution of body mass index among US adults, 1999-2010. JAMA. 2012 Feb 1;307(5):491-7. doi: 10.1001/jama.2012.39. Epub 2012 Jan 17.
  • Gezondheidsraad. Overgewicht en obesitas. Den Haag: Gezondheidsraad,2003a;47:2267-2273.
  • Lisa R. Young, PhD, RD and Marion Nestle, PhD, MPH. The Contribution of Expanding Portion Sizes to the US Obesity Epidemic. Am J Public Health. 2002 February; 92(2): 246–249.
  • Lung T, Jan S, Tan EJ, Killedar A, Hayes A. Impact of overweight, obesity and severe obesity on life expectancy of Australian adults. Int J Obes (Lond). 2018 Oct 3. doi: 10.1038/s41366-018-0210-2.
  • MC Groep. Overgewicht. https://www.mcgroep.com/dossier/overgewicht (ingezien op 11-12-2017)
  • MedicineNet. Obesity. https://www.medicinenet.com/obesity_weight_loss/article.htm (ingezien op 10-12-2017)
  • Medisch Contact. Obesitas is een ziekte. 2 december 2008, https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/obesitas-is-een-ziekte.htm (ingezien op 10-12-2017)
  • Mental Help. Psychological Consequences Of Being Overweight. https://www.mentalhelp.net/articles/psychological-consequences-of-being-overweight/ (ingezien op 11-12-2017)
  • News Medical. Obesity and Sexual Health. https://www.news-medical.net/health/Obesity-and-Sexual-Health.aspx (ingezien op 11-12-2017)
  • NIDDK. Gallstones. https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/gallstones (ingezien op 11-12-2017)
  • Peter Kopelman, H. Gerrit de Groot, Aila Rissanen, Stephan Rossner, Soren Toubro, Richard Palmer, Rob Hallam,Andrew Bryson, Roger I. Hickling. Weight Loss, HbA1c Reduction, and Tolerability of Cetilistat in a Randomized, Placebo-controlled Phase 2 Trial in Obese Diabetics: Comparison With Orlistat (Xenical). Obesity (Silver Spring). 2010 Jan;18(1):108-15. doi: 10.1038/oby.2009.155. Epub 2009 May 21.
  • Rob van Berkel. Overgewicht en obesitas: de feiten op een rij. Pumbo.nl. 2013.
  • Strazzullo P, D'Elia L, Cairella G, Garbagnati F, Cappuccio FP, Scalfi L. Excess body weight and incidence of stroke: meta-analysis of prospective studies with 2 million participants. Stroke. 2010 May;41(5):e418-26. doi: 10.1161/STROKEAHA.109.576967. Epub 2010 Mar 18.
  • Toivanen AT, Heliövaara M, Impivaara O, Arokoski JP, Knekt P, Lauren H, Kröger H. Obesity, physically demanding work and traumatic knee injury are major risk factors for knee osteoarthritis--a population-based study with a follow-up of 22 years. Rheumatology (Oxford). 2010 Feb;49(2):308-14. doi: 10.1093/rheumatology/kep388. Epub 2009 Nov 27.
  • Van Binsbergen JJ, Langens FNM, Dapper ALM, Van Halteren MM, Glijsteen R, Cleyndert GA, Mekenkamp-Oei SN, Van Avendonk MJP. NHG-Standaard Obesitas. Huisarts Wet 2010:53(11):609-25
  • Voedingscentrum. BMI berekenen. http://www.voedingscentrum.nl/nl/mijn-gewicht/heb-ik-een-gezond-gewicht/bmi-meter.aspx (ngezien op 11-12-2017)
  • Voedingscentrum. Overgewicht. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/overgewicht.aspx (ingezien op 10-12-2017)
  • Volksgezondheidenzorg.info. Overgewicht volwassenen. https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/cijfers-context/huidige-situatie#node-overgewicht-volwassenen (ingezien op 10-12-2017)
  • Wikipedia. Cetilistat. https://en.wikipedia.org/wiki/Cetilistat (ingezien op 11-12-2017)
  • Afbeelding bron 1: Istock.com/VladimirFLoyd
  • Afbeelding bron 2: FatGiVi, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
  • Afbeelding bron 3: Pexels, Pixabay
  • Afbeelding bron 4: Stevepb, Pixabay
  • Afbeelding bron 5: Yves Picq, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 6: Decade3d/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 7: Alila Medical media/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 8: PublicDomainPictures, Pixabay
  • Afbeelding bron 9: Nevit Dilmen, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 10: Anemone123, Pixabay
  • Afbeelding bron 11: Oleksandra Naumenko/Shutterstock
  • Afbeelding bron 12: Syda Productions/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 13: Mimagephotography/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 14: Eelnosiva/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 15: Marylooo/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 16: Istock.com/monkeybusinessimages
  • Afbeelding bron 17: Jarmoluk, Pixabay
  • Afbeelding bron 18: Beloborod/Shutterstock.com
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 26-10-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 41
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.