Beenmergkanker: symptomen, oorzaken en behandeling

Er worden twee vormen beenmergkanker onderscheiden: De ziekte van Kahler (multipel myeloom) en de ziekte van Waldenström (macroglobulinemie). De ziekte van Kahler is een kwaadaardige woekering van plasmacellen in het beenmerg. De ziekte van Waldenström is een vorm van kanker die sterk lijkt op multipel myeloom. Wat zijn de symptomen en klachten van deze vormen van beenmergkanker en hoe ziet de behandeling van beenmergkanker eruit?

• Wat is beenmergkanker?
• Beenmerg
• De ziekte van Kahler / multipel myeloom
• Symptomen ziekte van Kahler
• Behandeling ziekte van Kahler
• De ziekte van Waldenström/macroglobulinemie
• Symptomen ziekte van Waldenström
• Behandeling ziekte van Waldenström
• Complicaties
• Prognose

Wat is beenmergkanker?

Beenmergkanker is een vorm van kanker die uitgaat van het beenmerg en zich op twee manieren voordoet:

• De ziekte van Kahler (Morbus Kahler), ook wel multipel myeloom (MM) genoemd; en
• De ziekte van Waldenström of macroglobulinemie.

Beenmerg

Botten bestaan uit een hard, compact deel en een sponsachtig deel. In het sponsachtige deel zijn veel kleine holten waarin zich rood beenmerg bevindt. Beenmerg is verantwoordelijk voor de aanmaak van verschillende soorten bloedcellen, die alle van levensbelang zijn. Rode bloedcellen (erytrocyten) zorgen voor het transport van ingeademde zuurstof naar weefsels en organen in het lichaam. Bij een tekort aan rode bloedcellen spreekt men van bloedarmoede (anemie). Witte bloedcellen (leukocyten) — waar er verschillende soorten van bestaan — gaan infecties tegen en bij een tekort aan witte bloedcellen, wordt de kans op infecties groter. Bloedplaatjes (trombocyten) worden ook in het beenmerk aangemaakt en deze cellen zijn betrokken bij de bloedstolling.

De ziekte van Kahler / multipel myeloom

Jaarlijks worden bij iets meer dan 800 mensen multipel myeloom vastgesteld. Mannen worden iets vaker getroffen dan vrouwen. Het komt vooral voor bij mensen rond de 70 jaar. Onder de 30 jaar komt de ziekte niet voor. Multipel myeloom is een kwaadaardige woekering van plasmacellen — die behoren tot de witte bloedcellen — in het beenmerg. Het is een levensbedreigende vorm van beenmergkanker, waarbij de afweer tegen infecties verstoord raakt. Bij deze vorm van kanker kan de productie van rode en witte bloedcellen en soms van bloedplaatjes in de verdrukking komen. Doordat er te weinig rode bloedlichaampjes zijn, kan het bloed minder zuurstof vervoeren naar weefsels en organen. Het tekort aan bloedplaatjes veroorzaakt bloedingen.

Symptomen ziekte van Kahler

De symptomen van de ziekte van Kahler zijn:

• bloedarmoede;
• terugkerende infecties (vooral van de lucht- en urinewegen);
• bloedingen (vooral neusbloedingen en bloedend tandvlees);
• vermoeidheid;
• dorst;
• pijn in de botten en (soms) spontane botbreuken.
• gebrekkige eetlust en vermagering.

Behandeling ziekte van Kahler

Er zijn verschillende behandelmogelijkheden. De behandeling is afhankelijk van de leeftijd en de conditie van de patiënt. Bij een vitale patiënt die jonger is dan 65 jaar, zal men een stamceltransplantatie overwegen. Met chemotherapie worden alle beenmergcellen vernietigd, dus ook de gezonde. Daarna worden gezonde stamcellen toegediend die afkomstig zijn van een donor. Deze stamcellen groeien in het lege beenmerg uit tot nieuwe rode en witte bloedcellen en tot bloedplaatjes. Tot die tijd is de patiënt erg vatbaar voor infecties en zal hij geïsoleerd verpleegd worden, zodat hij niet in contact kan komen met externe ziektekiemen. Wanneer de patiënt is behandeld met stamcellen van een ander, dan zal hij na genezing medicijnen moeten gebruiken die de afweer onderdrukken om te voorkomen dat de nieuwe afweercellen zich richten tegen zijn eigen lichaam. Het toevoegen van een stamceltransplantatie aan de 'reguliere' chemotherapiekuren heeft ervoor gezorgd dat mensen langer zonder symptomen kunnen leven.

Bij patiënten bij wie stamceltransplantatie geen optie is, wordt een lichtere chemotherapie toegepast, vaak gecombineerd met bestraling. Deze behandeling dringt de ziekte tijdelijk terug. Op het moment dat de ziekte weer de kop op steekt, kan men de procedure herhalen, soms door het toedienen van een andere combinatie van cytostatica.

De ziekte van Waldenström/macroglobulinemie

De ziekte van Waldenström is vernoemd naar de Zweedse internist J.G. Waldenström. Het is een zeldzame ziekte. In Nederland gaat het naar schatting om 60 tot 70 nieuwe patiënten per jaar. Mannen hebben meer kans om deze ziekte te krijgen. De gemiddelde leeftijd waarop de ziekte voorkomt is 65 jaar. Bij de ziekte van Waldenström is er sprake van een ongecontroleerde groei van lymfocyten (bepaalde witte bloedcellen die sterk verwant zijn aan plasmacellen). Deze cellen komen zowel in het beenmerg, als in de lymfeklieren voor. Er kan daarom ook gesproken worden van een non-Hodgkin lymfoom (lymfeklierkanker).

Symptomen ziekte van Waldenström

Patiënten hebben niet altijd last van symptomen. De symptomen die zich voor kunnen doen zijn onder meer:

• vermoeidheid en vermagering;
• koorts;
• nachtelijk zweten;
• gezwollen lymfeklieren en sommige organen (milt en lever);
• bloedarmoede;
• infecties;
• bloedingen;
• ‘stroperigheid’ van het bloed door de grote hoeveelheid abnormale eiwitten (= hyperviscositeit),;
• zenuwbeschadiging.

Behandeling ziekte van Waldenström

Patiënten met klachten komen in aanmerking voor een behandeling. Bij patiënten zonder klachten wordt afgewacht hoe de ziekte zich ontwikkelt; dot noemt men wait and see-beleid (geen behandeling maar gecontroleerd afwachten). Wanneer behandeling nodig is, kan worden overgegaan tot chemotherapie en bestraling. Er kunnen ook ondersteunende behandelingen uitgevoerd worden, bijvoorbeeld om de stroperigheid van het bloed tegen te gaan.

Complicaties

Zowel de kanker als de behandelingen kunnen levensbedreigende complicaties veroorzaken, zoals onder meer beenmergafwijkingen, botbeschadiging, nierschade en nierfalen.

Prognose

De vooruitzichten variëren sterk van patiënt tot patiënt. De gemiddelde overleving ligt ergens tussen 7 tot 10 jaar. Patiënten zonder symptomen kunnen een overleving van tientallen jaren hebben. Naarmate er meer symptomen optreden of de patiënt ouder dan 60 jaar is, zal de prognose ongunstiger zijn.

Lees verder

• Non-Hodgkin-lymfoom (NHL): symptomen, oorzaak en behandeling
• Kanker voorkomen: preventie door gezonde leefstijl & voeding
• Bloedarmoede: duizeligheid hoofdpijn vermoeidheid kortademig
• Bloedarmoede: symptomen, oorzaken, behandeling en preventie