Bloedarmoede: symptomen, oorzaken, behandeling en preventie

Bloedarmoede: symptomen, oorzaken, behandeling en preventie Bloedarmoede symptomen zijn onder meer bleekheid van de huid (gelaat, lippen, onder de nagels) en de slijmvliezen (ogen, binnenzijde van de mond), vaak moe zijn en duizeligheid (zwart worden voor de ogen) bij snel opstaan en kortademigheid bij inspanning. Bloedarmoede is de toestand waarbij het aantal rode bloedcellen in het bloed te laag is of dat de rode bloedcellen te weinig hemoglobine (Hb) bevatten. Hemoglobine is een ijzerhoudende, rode kleurstof in de rode bloedcellen, die zuurstof en koolstofdioxide bindt en daardoor voor het transport van deze stoffen zorgt. Als het Hb-gehalte van het bloed lager is dan normaal (= bloedarmoede), kan het bloed niet voldoende zuurstof transporteren. Bloedarmoede is geen op zichzelf staande ziekte maar eerder een symptoom of alarmsignaal dat er iets aan de hand is. Bloedarmoede kan opgespoord worden door bloedonderzoek. Er wordt gekeken naar de waarde van het Hb in het bloed. De behandeling van bloedarmoede is afhankelijk van de oorzaak.

Bloedarmoede in vogelvlucht

  • Bloedarmoede = te weinig rode bloedcellen en/of de bloedcellen bevatten te weining hemoglobine (Hb)
  • Rode bloedcellen = zuurstoftransporteurs.
  • Symptomen: vermoeidheid, bleekheid, kortademigheid.
  • Oorzaken: ijzer- of vitaminegebrek, ziekten.
  • Diagnose via bloedonderzoek.
  • Behandeling varieert per oorzaak.
  • IJzer- of vitaminesupplementen vaak nodig.
  • Aandacht voor onderliggende aandoeningen.
  • Regelmatige controle nodig door een arts.
  • Bloedarmoede kan leiden tot allerlei gezondheidsproblemen.

Figuur toont normale rode bloedcellen die vrij in een bloedvat stromen. De inzet toont een dwarsdoorsnede van een normale rode bloedcel met normale hemoglobine. / Bron: NHLBI, Wikimedia Commons (Publiek domein)Figuur toont normale rode bloedcellen die vrij in een bloedvat stromen. De inzet toont een dwarsdoorsnede van een normale rode bloedcel met normale hemoglobine. / Bron: NHLBI, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Wat is bloedarmoede?

Hemoglobine

Anemie of bloedarmoede is de toestand waarbij het aantal rode bloedcellen of erytrocyten in het bloed ts laag is, dan wel dat de rode bloedcellen te weinig hemoglobine (Hb) bevatten, of waarbij er sprake is van een combinatie van beide. Rode bloedcellen worden gemaakt in het beenmerg en zijn verantwoordelijk voor het zuurstof- en koolstofdioxidetransport tussen de longen en de andere weefsels in het lichaam. Hemoglobine is een ijzerhoudende, rode kleurstof in de rode bloedcellen, die zuurstof en koolstofdioxide bindt en daardoor voor het transport van deze stoffen zorgt. Het aantal rode bloedcellen bedraagt bij een man ongeveer 5.200.000 per mm3 bloed en bij vrouwen is dat ongeveer 4.700.000. De gemiddelde levensduur van een rode bloedcel varieert van 90 tot 120 dagen. Indien het Hb-gehalte te laag is, dan kan er niet genoeg zuurstof door de rode bloedcellen worden getransporteerd.

Schema Hb-gehalte

In het onderstaande schema staan de normale Hb-gehalten van mannen en vrouwen vermeld en ook wanneer er gesproken wordt van bloedarmoede.

man/vrouwnormale Hb-gehaltebloedarmoede: lager dan
man7,8 - 10,8 mmol/ml 7,8 mmol/ml
vrouw7,3 - 10 mmol/ml7,3 mmol/ml

Bloedarmoede is geen op zichzelf staande ziekte maar eerder een symptoom of alarmsignaal dat er iets aan de hand is.

Symptomen van bloedarmoede

Soms geen klachten

Omdat er onvoldoende zuurstof geleverd wordt aan alle weefsels in het lichaam, kan bloedarmoede veel symptomen veroorzaken. Het kan ook bijna alle andere onderliggende medische aandoening verergeren. Bij milde bloedarmoede hoeven er geen symptomen te zijn. Bij chronische bloedarmoede kan het lichaam zich aanpassen, waardoor er mogelijk geen symptomen zijn totdat de bloedarmoede erger wordt. Bloedarmoede kan dus ongemerkt verlopen en bij toeval ontdekt worden door bijvoorbeeld een bloedonderzoek.

Vermoeidheid door bloedarmoede / Bron: Istock.com/BartekSzewczykVermoeidheid door bloedarmoede / Bron: Istock.com/BartekSzewczyk

Verschijnselen

Er kunnen bij bloedarmoede de volgende symptomen optreden:
  • abnormale vermoeidheid;
  • algehele zwakte en lusteloosheid;
  • verminderde weerstand;
  • kortademigheid, vooral bij lichamelijke inspanning, vanwege minder mogelijkheid van zuurstoftransport;
  • licht in het hoofd, duizeligheid, het gevoel dat je gaat flauwvallend, vooral bij snel opstaan kun je duizeligheid (zwart worden voor de ogen) ervaren;
  • als compensatie voor de verminderde hoeveelheid bloed een snellere hartwerking met hartkloppingen en een snellere hartslag in rust;
  • transpireren (zweten);
  • hoofdpijn;
  • als gevolg van het tekort aan rode cellen zul je er bleek uitzien, met bleekheid van de huid (ook onder de vingernagels en bleke lippen), en de slijmvliezen (ogen, binnenzijde van de mond);
    De hand van een persoon met ernstige bloedarmoede (links) vergeleken met een persoon zonder (rechts) / Bron: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)De hand van een persoon met ernstige bloedarmoede (links) vergeleken met een persoon zonder (rechts) / Bron: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • witte vlekjes op de nagel (leukonychia);
  • koude handen en voeten;
  • wazig zien;
  • tintelingen in de voeten;
  • gebarsten mondhoeken, of scheurtjes in de lippen;
  • bij mannen impotentie (geen erectie kunnen krijgen) of minder zin in seks;
  • tinnitus of oorsuizen;
  • slaapproblemen;
  • concentratieproblemen;
  • verwardheid; en
  • maag- en darmstoornissen.

Bloedarmoede bij kinderen

Bij kinderen kan bloedarmoede de lichamelijke groei en de mentale ontwikkeling vertragen.

Oorzaken van bloedarmoede

Bloedarmoede kan door een aantal oorzaken ontstaan:

IJzergebrek

Een tekort aan ijzer (ferriprieve anemie): ijzertekort of ijzergebrek is de meest voorkomende vorm van bloedarmoede. Als ijzerinname beperkt is of onvoldoende als gevolg van bijvoorbeeld slechte voeding, kan bloedarmoede optreden. Maar ijzergebrek kan ook optreden door bijvoorbeeld hevig bloedverlies tijdens de menstruatie

Vitamine B12-tekort

Een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur als er in de voeding gedurende langere tijd geen dierlijke producten zijn opgenomen. Dit kan voorkomen bij strenge vegetariërs en bij alcoholisten. Of door opnamestoornis voor vitamine B12.

Hevig bloedverlies

Hevig bloedverlies door hevig menstrueel bloeden of een wond. Wanneer iemand gedurende langere tijd (ongemerkt) kleine hoeveelheden bloed verliest, kan ook bloedarmoede optreden. Denk hierbij aan gastro-intestinale ulcera (zweren in de maag en de darm) of bepaalde vormen van kanker zoals kanker van de dikke darm.

Chronische ziekte, infectie of ontsteking

Een chronische ziekte, infectie of ontsteking: veel chronische ziekten zoals reuma, (herhaalde) infecties of kanker kunnen de aanmaak van hemoglobine verstoren.

Erfelijke afwijking

Een erfelijke afwijking zoals coeliakie (glutenenteropathie of inheemse spruw), een chronische darmaandoening die zich kenmerkt door een aangeboren gluten-intolerantie die zonder een speciaal dieet leidt tot een beschadiging van het darmslijmvlies.

Bloedafname / Bron: Istock.com/anna1311Bloedafname / Bron: Istock.com/anna1311

Onderzoek en diagnose

Bloedonderzoek

Artsen kunnen gemakkelijk bloedarmoede opsporen door bloedonderzoek. Aangezien bloedarmoede slechts een symptoom van een ziekte is, zullen artsen willen bepalen wat de bloedarmoede heeft veroorzaakt. Daarvoor kunnen aanvullende testen nodig zijn. Wanneer een persoon ernstige bloedarmoede heeft, moet de oorzaak zo snel worden vastgesteld opdat hij adequaat kan worden behandeld.

Testje om vast te stellen of je kind bloedarmoede heeft

Er bestaat een eenvoudig testje om vast te stellen of je kind bloedarmoede heeft. Trek het onderste ooglid van je kind omlaag en onderzoek de binnenkant die in normale gevallen rozerood behoort te zijn. Indien de kleur daarentegen bleek is, dan is de kans groot dat je kind bloedarmoede heeft. Nader medisch onderzoek zal dit moeten bevestigen.

Behandeling van bloedarmoede

De behandeling is afhankelijk van de oorzaak. Bloedverlies door hevige menstruaties kan bijvoorbeeld tegengegaan worden door gebruik van de anticonceptiepil. Een tekort aan foliumzuur of vitamine B12 kan door tabletten worden opgeheven en soms moet vitamine B12 per injectie worden toegediend. In geval van zeer ernstige bloedarmoede kan het nodig zijn om iemand extra rode bloedcellen met een bloedtransfusie toe te dienen.

Urtica dioica (grote brandnetel) van Thomé, Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885 / Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)Urtica dioica (grote brandnetel) van Thomé, Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885 / Bron: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)

Natuurgeneeskunde bij bloedarmoede

Gebruik bij bloedarmoede kruiden die het bloed opbouwen, zoals dong quai-wortel of brandnetel. Gebruik daarnaast kruiden die stimulerend werken op het spijsverteringsstelsel, zoals gentiaanwortel en artisjokblad. Een kruidenformule die je dagelijks kunt toepassen: Voeg 1 tl krulzuringwortel, 1 tl brandnetelblad, ½ tl paardenbloemwortel en ½ tl dong quai-wortel aan 1 liter water toe. Breng het geheel aan de kook en laat het mengsel gedurende 20 minuten zachtjes doorkoken. Drink van dit brouwsel een halve liter per dag tijdens de maaltijden.

Het is overigens niet aan te bevelen om van krulzuring de verse wortel te gebruiken; maak alleen gebruik van de gedroogde krulzuringwortel. Een verse wortel kan als bijwerking diarree en braken hebben. Krulzuring kan het effect van laxerende kruiden vergroten. Voorts moet krulzuring niet worden toegediend als je last hebt van nierstenen.

Complicaties van bloedarmoede

Hemoglobine zorgt ervoor dat zuurstof (een belangrijke brandstof in je lichaam) en kooldioxide ( een afvalstof) in de rode bloedcel kan worden opgenomen. Hierdoor kan er zuurstof geleverd worden aan alle delen van het lichaam en voert het koolstofdioxide terug naar de long waar het uitgeademd kan worden. Als het hemoglobinegehalte te laag is, kan dit proces worden verstoord, wat resulteert in lage zuurstofgehaltes in het lichaam (hypoxie). Afhankelijk van de ernst van de bloedarmoede en de duur van de ziekte, kunnen er complicaties optreden. Complicaties kunnen optreden als de bloedarmoede ernstig wordt en onbehandeld blijft, bijvoorbeeld:

Prognose

Bloedarmoede heeft over het algemeen een zeer goede prognose en kan in veel gevallen worden genezen. De algemene prognose hangt af van de onderliggende oorzaak van bloedarmoede, de ernst ervan en je algehele gezondheid.

In linzen zit veel ijzer / Bron: Gayvoronskaya_Yana/Shutterstock.comIn linzen zit veel ijzer / Bron: Gayvoronskaya_Yana/Shutterstock.com

Preventie

Sommige soorten bloedarmoede zijn te voorkomen door de volgende maatregelen in acht te nemen:
  • Eet veel ijzerrijk voedsel, zoals tofu, groene bladgroenten, mager rood vlees, linzen, bonen en met ijzer verrijkte ontbijtgranen en brood.
  • Eet en drink vitamine C-rijk voedsel en dranken.
  • Drink geen thee of koffie bij de maaltijden, omdat deze van invloed kunnen zijn op de ijzerabsorptie.
  • Zorg voor voldoende vitamine B12 en foliumzuur in je dieet.

Bloedarmoede vergroot overlijdenskans na beroerte aanzienlijk

Mensen met bloedarmoede of anemie hebben een drie keer zo grote kans op overlijden binnen een jaar na een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Dat stellen onderzoekers op de International Stroke Conference 2012.

Beroerte / Bron: Alila Medical media/Shutterstock.comBeroerte / Bron: Alila Medical media/Shutterstock.com
"Onder patiënten met een beroerte is ernstige anemie een krachtige voorspeller voor overlijden gedurende het eerste jaar na een beroerte", zegt Jason Sico, hoofdonderzoeker en assistent-professor neurologie aan de Yale University School of Medicine in New Haven, Connecticut, Verenigde Staten. Eerder onderzoek toonde reeds aan dat bloedarmoede een grotere kans op overlijden met zich meebrengt binnen een jaar bij mensen die een hartinfarct hebben doorgemaakt of lijden aan hartfalen of een nierziekte hebben.

De onderzoekers bestudeerden en beoordeelden de medische gegevens van 3.750 mannen die behandeld zijn voor een herseninfarct en zij kamen tot de volgende bevindingen:
  • Patiënten met ernstige bloedarmoede overleden 3,5 keer vaker in het ziekenhuis en de kans op overlijden binnen een jaar na de beroerte was 2,5 keer groter, dan bij patiënten die geen last hadden van bloedarmoede.
  • Patiënten met gemiddelde bloedarmoede overleden 2 keer zo vaak binnen 12 maanden na de beroerte,
  • Bij patiënten met milde bloedarmoede was dit percentage 1,5 keer.

Anemie wordt gemeten door de hematocrietwaarde (Ht) te meten. Dit is de hoeveelheid rode bloedcellen per liter bloed (in liter per liter = l/l). Volgens de onderzoekers ligt een gezond hematocriet tussen de 38 en 42 procent. Milde bloedarmoede kwam overeen met 33 tot 37 procent, gemiddelde bloedarmoede 28 tot 32 en ernstige bloedarmoede 27 procent of lager.

Factoren die voor vertekeningen konden zorgen, zoals leeftijd, ernst van de beroerte en de gezondheidssituatie van de patiënten voor de beroerte, werden gecorrigeerd. Desalniettemin bleef het gevonden verband overeind. Volgens de onderzoekers moeten zowel patiënten en (huis)artsen het verhoogde risico als gevolg van bloedarmoede goed in de gaten houden. (02-02-2012, http://newsroom.heart.org.)

Lees verder

© 2010 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Anemie (bloedarmoede)Anemie (bloedarmoede)Anemie, ook wel bloedarmoede genoemd, is een aandoening waarbij er sprake is van een te laag hemoglobinegehalte in het b…
Bloedarmoede of anemie: oorzaken, symptomen en behandelingBloedarmoede of anemie: oorzaken, symptomen en behandelingBloedarmoede, of ook wel in medische termen anemie genoemd, kenmerkt zich door een te laag gehalte aan rode bloedcellen…
Diamond-Blackfan anemie: zeldzame aangeboren bloedafwijkingDiamond-Blackfan anemie: zeldzame aangeboren bloedafwijkingDiamond-Blackfan anemie is een zeldzame aangeboren bloedafwijking die kan leiden tot een reeks aan lichamelijke afwijkin…
Bloedarmoede (anemie) van de chronische ziekteBloedarmoede (anemie) van de chronische ziekteBloedarmoede van de chronische ziekte verwijst naar lage niveaus van rode bloedcellen als gevolg van auto-immuunziekten…

De superbacterie bedreigt EuropaDe superbacterie bedreigt EuropaNog niet zo lang geleden creëerde de ziekenhuisbacterie onrust bij de bevolking: ze was de oorzaak van een heleboel over…
Aambeien (hemorroïden): symptomen, oorzaken en behandelingAambeien (hemorroïden): symptomen, oorzaken en behandelingAambeien symptomen kunnen bestaan uit een pijnlijke zwelling of een harde bult of knobbel rond de anus; helder rood bloe…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Istock.com/AW
  • Christopher Hobbs. Geneeskrachtige kruiden voor dummies. Addison Wesley, 2013.
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Rode_bloedcel
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Coeliakie
  • http://www.encyclo.nl/begrip/hemoglobine
  • http://www.baby.be/nl/zwangerschap/zwangerschapskwaaltjes/medische-aandoeningen/article/preventie-en-behandeling-van
  • http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=2481
  • http://newsroom.heart.org
  • http://www.emedicinehealth.com
  • MedicineNet. Anemia Symptoms, Causes, Diet, Diagnosis, Treatment, and Prevention. https://www.medicinenet.com/anemia/article.htm (ingezien op 21-2-2020)
  • MedicineNet. Health Tip: Help Prevent Anemia. https://www.medicinenet.com/script/main/art.asp?articlekey=117312 (ingezien op 21-2-2020)
  • Patient1. Bloedarmoede door gebrek aan ijzer symptomen en complicaties. https://www.patient1.nl/encyclopedie/bloedarmoede-door-gebrek-aan-ijzer-symptomen-en-complicaties (ingezien op 21-2-2020)
  • Wikipedia. Rode bloedcel. https://nl.wikipedia.org/wiki/Rode_bloedcel (ingezien op 7-9-2023)
  • Afbeelding bron 1: NHLBI, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 2: Istock.com/BartekSzewczyk
  • Afbeelding bron 3: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 4: Istock.com/anna1311
  • Afbeelding bron 5: Publiek domein, Wikimedia Commons (PD)
  • Afbeelding bron 6: Gayvoronskaya_Yana/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 7: Alila Medical media/Shutterstock.com
Reacties

Sophie, 30-11-2019
De laatste tijd ben ik erg moe.nou… eigenlijk al een hele lange tijd. mijn menstruatie is ook best heftig. vorige maand was ik 2 weken ongesteld. en ik verlies echt heel veel bloed, een tampon en maandverband is niet eens genoeg! ik weet niet of ik bloedarmoede heb, maar mijn moeder wilt niet met me naar de dokter gaan. Reactie infoteur, 02-12-2019
Als je denkt dat er iets met je aan de hand is of je wilt informatie hebben over een medisch onderwerp, maak dan een afspraak met je huisarts. Misschien vind je het fijn als één van je ouders met je meegaat, maar misschien wil je in sommige situaties liever alleen met je huisarts praten. De mogelijkheden zijn afhankelijk van je leeftijd. Lees hier verder: https://jiphaaglanden.nl/themas/gezondheid/vanaf-welke-leeftijd-kan-ik-zelf-naar-de-huisarts.

Mootje, 09-11-2015
Vorige week opgenomen met waarde van 2.9, dit is was uitzonderlijk laag.
ik heb 3 zakken bloed gehad en waarde is opgekrikt naar 5, dit is nog laag.
over twee weken krijg ik een maag en darmonderzoek, om alles uit te sluiten.
voor zover ik het bekijk heeft het bij mij te maken met een operatie uit 2009, daar heb ik een gastricbypass gehad.
Hoop dat het snel weer de juiste waarde heeft want zoals ik mij nu voel is het ook niet wat… Reactie infoteur, 11-11-2015
Heel veel sterkte gewenst en ik hoop dat u snel opknapt!

Veronique, 04-11-2015
Jullie leggen alles fantastisch uit en ben dan ook met name geïnteresseerd in de natuurgeneeskunde. Zo leuk dat jullie een brouwsel op de site hebben staan.

Het probleem: ik probeer een aantal ingrediënten online te kopen, maar deze worden nergens "vers" aangeboden, enkel in capsulevorm.

Ik probeer bijvoorbeel dong quai- en krulzuring wortel te kopen, maar nergens te vinden. Kunt u advies geven?

Met vriendelijke groet, Veronique Reactie infoteur, 11-11-2015
Bedankt. Van krulzuring kunt u beter niet de verse wortel gebruiken; maak alleen gebruik van de gedroogde krulzuringwortel. In het artikel wordt dit toegelicht.

Gedroogde krulzuring kunt u kopen bij www.pit-pit.com. Dong Quai poeder kunt u kopen bij Superfoods online.

Ik hoop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd.

Nicole, 19-12-2014
Heel raar, bijna alle symptomen heb ik. Op 20-11 is bloed afgenomen en toen was de waarde goed 8.8. Ik moet erbij zeggen dat ik zwanger ben, maar heb in toenemende mate last van bijna alle symptomen. Vandaag is daar hoofdpijn bij gekomen. Het enige wat ik niet heb zijn oorsuizen en misschien de verminderde weerstand. Heb ook steeds meer continu last van pijn in de buik (zeurend, vaak naar de wc, lucht eruit). Kan je zo snel, in een week of 4, omlaag kelderen met je ijzergehalte? Reactie infoteur, 21-12-2014
In de westerse wereld vertoont ongeveer 18% van de zwangere vrouwen een ijzertekort. Je kunt het ijzergehalte opnieuw laten bepalen en het is sowieso verstandig je klachten te bespreken met je huisarts of verloskundige en er niet mee door te blijven lopen. De klachten kunnen ook duiden op een andere oorzaak.

Lies, 15-10-2012
Ik heb de helft van alle symptomen van bloedarmoede. Ik heb geen zin in eten, als ik thuis kom moet ik gelijk op de bank gaan liggen omdat ik moe ben, ben soms in een keer heel bleek om het gezicht, hartkloppingen, hoofdpijn, slaapproblemen, concentratie problemen, zweten, duizelig, koude handen/voeten, en nog wat. Zou ik voor de zekerheid bloed gaan prikken? Ik ben nog maar 14 maar als ik dit zo lees ben ik best wel bang… Reactie infoteur, 21-10-2012
Je kunt je klachten het beste voorleggen aan je huisarts. Hij kan je dan wat vragen stellen en lichamelijk onderzoek doen.

Shirley, 17-12-2011
Mijn moeder is gediagnostiseerd met uitgezaaide botca. steeds ontwikkeld ze bloedarmoede wat logisch lijkt omdat dit gevormt wordt in het beenmerg. ze zit geregeld op ongeveer 3 mm of 4 mm. en krijgt dan bloedtransfusie. a 3 zakjes. daarna wordt er geen actie ondernomen. heeft het dan geen zin om te starten met hydrocabam injecties of een ander middel wat de bloedaanmaak kan stimuleren? Reactie infoteur, 18-12-2011
Het is erg belangrijk om bloedarmoede bij kankerpatiënten te behandelen, aangezien dit de strijd van de patiënt tegen kanker versterkt. Vraag de behandeld arts naar de mogelijkheden.

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 07-09-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 20
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.