Bloedarmoede (anemie) van de chronische ziekte

Bloedarmoede van de chronische ziekte verwijst naar lage niveaus van rode bloedcellen als gevolg van auto-immuunziekten of andere chronische ziekten. Chronische ziekten zijn ziekten die langer dan drie maanden aanhouden. De symptomen zijn vergelijkbaar met bloedarmoede door ijzertekort en bestaan uit onder andere hoofdpijn, zwakte en kortademigheid. De arts behandelt indien mogelijk het onderliggend probleem, en zet mogelijk nog andere procedures in voor het behandelen van bloedarmoede van de chronische ziekte. De vooruitzichten hangen tot slot grotendeels af van de onderliggende aandoening.

• Epidemiologie van anemie bij chronisch zieken
• Oorzaken
• Risicofactoren: Langdurige aandoeningen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van bloedarmoede van de chronische ziekte

Epidemiologie van anemie bij chronisch zieken

Één van de meest voorkomende vormen van bloedarmoede, met name bij ziekenhuispatiënten, is anemie van chronische ziekten. Het is de tweede meest voorkomende oorzaak van bloedarmoede, na bloedarmoede door ijzertekort. Het is moeilijk om de juiste prevalentie van deze aandoening weer te geven, omdat deze vaak wordt verward met bloedarmoede door ijzertekort en anemie van de chronische ziekte meestal een diagnose van uitsluiting is. De incidentie van anemie van de chronische ziekte neemt toe met de leeftijd. Circa 77% van de ouderen is getroffen door anemie van de chronische ziekte, wat wijst op een multifactoriële etiologie.

Oorzaken

Chronische ziekten veroorzaken mogelijk veranderingen in de rode bloedcellen (de zuurstof dragende bloedcellen geproduceerd door het beenmerg). Deze veranderingen zorgen ervoor dat rode bloedcellen sneller afsterven en ook dat hun productie vertraagt. Bij bloedarmoede van chronische ziekten wordt het ijzer dat normaal wordt gerecycleerd uit oude rode bloedcellen om nieuwe rode bloedcellen te maken, vastgehouden in macrofagen (een systeem van cellen). Dit beperkt de hoeveelheid ijzer die beschikbaar is om nieuwe rode bloedcellen te maken. Bovendien is de manier waarop ijzer in cellen wordt gemetaboliseerd verminderd.

De precieze mechanismen die verantwoordelijk zijn voor deze effecten zijn niet duidelijk anno oktober 2020, maar het wellicht spelen hoge niveaus van hepcidine-expressie een sleutelrol. Hepcidine is een ‘haarspeldachtig’ molecuul dat door de lever wordt geproduceerd en de ijzerabsorptie uit de twaalfvingerige darm evenals de afgifte van ijzer door de beenmergmacrofagen remt.

Risicofactoren: Langdurige aandoeningen

Volgende risicofactoren zijn bekend voor anemie van de chronische ziekte:

• acute en chronische infecties zoals:
• hiv
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• auto-immuunaandoeningen zoals:
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• polymyalgia rheumatica (blijvende gewrichtsontsteking)
• sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, huid, longen en zenuwstelsel)
• systemische lupus erythematosus (SLE)
• vasculitis (ontsteking van bloedvaten)
• een chronische afstoting na een orgaantransplantatie
• hartfalen
• kanker
• nierfalen
• zwaarlijvigheid

Symptomen

Bloedarmoede van de chronische ziekte is meestal mild, maar kan ernstig zijn. De aanwezigheid van zowel bloedarmoede van de chronische ziekte als ijzergebrek in de voeding bij dezelfde patiënt resulteert in ernstigere bloedarmoede.

De symptomen zijn vergelijkbaar met deze van bloedarmoede door ijzertekort en omvatten:

• duizeligheid of flauwvallen
• een bleke huid
• een hoge hartslag
• hoofdpijn
• kortademigheid
• vermoeidheid of zwakte
• zweten

Sommige patiënten hebben geen symptomen. Sommige patiënten ervaren alleen symptomen als ze aan het sporten zijn.

Diagnose en onderzoeken

Een uitgebreid bloedonderzoek is nodig. Andere oorzaken van bloedarmoede moeten worden uitgesloten om een zo goed mogelijke behandeling te waarborgen. Differentiële diagnoses zijn onder andere:

• geneesmiddeleffecten en recidiverende flebotomie
• hemoglobinopathieën
• hemolyse (versnelde bloedafbraak)
• het myelodysplastisch syndroom (aandoening met verstoorde productie van bloedcellen)
• hypogonadisme (onvoldoende ontwikkeling van geslachtsklieren)
• hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier)
• ijzergebreksbloedarmoede
• voedingstekorten

Het aantal reticulocyten (onvolgroeide rode bloedcellen) is laag. De aanwezigheid van een ontsteking kenmerkt zich door leukocytose (verhoogd aantal witte bloedcellen), trombocytose (verhoogd aantal bloedplaatjes) en ontstekingsmarkers.

Behandeling

De arts dient erytropoëse-stimulerende middelen, een bloedtransfusie en ijzersuppletie toe. Een ijzerbehandeling is mogelijk niet erg effectief bij anemie van de chronische ziekte. Verder behandelt de arts dit type bloedarmoede de onderliggende aandoening. Recombinante erytropoëtine-therapie wordt gebruikt bij anemie van de nierziekte en soms bij een ontstekingsziekte (reumatoïde artritis, inflammatoire darmaandoening).

Prognose van bloedarmoede van de chronische ziekte

Meestal hangt de prognose af van de onderliggende oorzaak van de bloedarmoede. De ernst van de bloedarmoede en de snelheid waarmee het zich ontwikkelde, kunnen echter een belangrijke rol spelen. Ook de leeftijd van de patiënt en het bestaan van andere gelijktijdig aanwezige aandoeningen is belangrijk speelt een rol. Anemie leidt doorgaans tot een slechtere prognose bij patiënten met een chronische nierziekte, met kanker en met congestief hartfalen.

Lees verder

• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen
• Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken