Bloedarmoede (anemie) van de chronische ziekte

Bloedarmoede door chronische ziekte (ACD) verwijst naar een verminderd aantal rode bloedcellen veroorzaakt door auto-immuunziekten of andere langdurige aandoeningen. Chronische ziekten zijn aandoeningen die langer dan drie maanden aanhouden. De symptomen van deze vorm van bloedarmoede zijn vergelijkbaar met die van ijzergebreksanemie en omvatten onder andere hoofdpijn, zwakte en kortademigheid. De behandeling richt zich voornamelijk op het onderliggende probleem, maar kan ook andere interventies omvatten voor het beheersen van de anemie. De prognose is grotendeels afhankelijk van de onderliggende aandoening.

• Epidemiologie van anemie bij chronisch zieken
• Oorzaken
• Risicofactoren: Langdurige aandoeningen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van anemie door chronische ziekten
• Preventie en zelfzorg

Epidemiologie van anemie bij chronisch zieken

Één van de meest voorkomende vormen van bloedarmoede, vooral bij ziekenhuispatiënten, is anemie door chronische ziekten. Het is de tweede meest voorkomende oorzaak van bloedarmoede, na ijzergebreksanemie. De exacte prevalentie van deze aandoening is moeilijk vast te stellen, omdat deze vaak wordt verward met ijzergebreksanemie en anemie door chronische ziekten meestal een diagnose van uitsluiting is. De incidentie van anemie door chronische ziekten neemt toe met de leeftijd. Ongeveer 77% van de ouderen wordt getroffen door deze vorm van anemie, wat wijst op een multifactoriële etiologie.

Oorzaken

Chronische ziekten veroorzaken veranderingen in rode bloedcellen (de zuurstofdragende cellen geproduceerd door het beenmerg). Deze veranderingen leiden tot een snellere afbraak van rode bloedcellen en een vertraagde productie ervan. Bij anemie door chronische ziekten wordt het ijzer dat normaal wordt gerecycleerd uit oude rode bloedcellen vastgehouden in macrofagen, waardoor de hoeveelheid beschikbaar ijzer voor de aanmaak van nieuwe rode bloedcellen beperkt is. Ook is de manier waarop ijzer in cellen wordt gemetaboliseerd verminderd.

De exacte mechanismen achter deze effecten zijn nog niet volledig begrepen, maar hoge niveaus van hepcidine-expressie spelen waarschijnlijk een sleutelrol. Hepcidine is een molecule die door de lever wordt geproduceerd en de ijzerabsorptie uit de twaalfvingerige darm en de afgifte van ijzer door macrofagen in het beenmerg remt.

Risicofactoren: Langdurige aandoeningen

Bekende risicofactoren voor anemie door chronische ziekten zijn onder andere:

• Acute en chronische infecties zoals:
• HIV
• Tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• Auto-immuunaandoeningen zoals:
• Colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• Ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• Reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• Polymyalgia rheumatica (blijvende gewrichtsontsteking)
• Sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, huid, longen en zenuwstelsel)
• Systemische lupus erythematosus (SLE)
• Vasculitis (ontsteking van bloedvaten)
• Chronische afstoting na een orgaantransplantatie
• Hartfalen
• Kanker
• Nierfalen
• Zwaarlijvigheid

Symptomen

Anemie door chronische ziekten is meestal mild, maar kan ernstig zijn. De aanwezigheid van zowel anemie door chronische ziekten als ijzergebrek in de voeding bij dezelfde patiënt resulteert in ernstigere anemie.

De symptomen zijn vergelijkbaar met die van ijzergebreksanemie en omvatten:

• Duizeligheid of flauwvallen
• Bleke huid
• Hoge hartslag
• Hoofdpijn
• Kortademigheid
• Vermoeidheid of zwakte
• Zweten

Sommige patiënten hebben geen symptomen. Andere patiënten ervaren symptomen alleen tijdens fysieke inspanning.

Diagnose en onderzoeken

Een uitgebreid bloedonderzoek is noodzakelijk. Andere oorzaken van anemie moeten worden uitgesloten om de beste behandeling te waarborgen. Differentiële diagnoses zijn onder andere:

• Geneesmiddeleffecten en recidiverende flebotomie
• Hemoglobinopathieën
• Hemolyse (versnelde afbraak van bloedcellen)
• Myelodysplastisch syndroom (aandoening met verstoorde productie van bloedcellen)
• Hypogonadisme (onvoldoende ontwikkeling van geslachtsklieren)
• Hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier)
• IJzergebreksanemie
• Voedingstekorten

Het aantal reticulocyten (onvolgroeide rode bloedcellen) is meestal laag. De aanwezigheid van een ontsteking wordt gekenmerkt door leukocytose (verhoogd aantal witte bloedcellen), trombocytose (verhoogd aantal bloedplaatjes) en verhoogde ontstekingsmarkers.

Behandeling

De behandeling van anemie door chronische ziekten omvat meestal erytropoëse-stimulerende middelen, bloedtransfusies en ijzersuppletie. IJzerbehandeling is mogelijk niet erg effectief bij deze vorm van anemie. Verder richt de behandeling zich op de onderliggende aandoening. Recombinante erytropoëtine-therapie wordt vaak gebruikt bij anemie door nierziekten en soms bij ontstekingsziekten zoals reumatoïde artritis en inflammatoire darmaandoeningen.

Prognose van anemie door chronische ziekten

De prognose van anemie door chronische ziekten hangt meestal af van de onderliggende oorzaak van de anemie. De ernst van de anemie en de snelheid waarmee deze zich ontwikkelt, spelen een belangrijke rol. Ook de leeftijd van de patiënt en het bestaan van andere gelijktijdige aandoeningen zijn van invloed. Anemie leidt doorgaans tot een slechtere prognose bij patiënten met chronische nierziekten, kanker en congestief hartfalen.

Preventie en zelfzorg

Er zijn verschillende maatregelen die genomen kunnen worden om het risico op anemie door chronische ziekten te verminderen of de symptomen te verlichten:

• Volg een evenwichtig voedingspatroon rijk aan ijzer, vitamine B12 en foliumzuur.
• Beperk alcoholconsumptie, omdat dit de aanmaak van rode bloedcellen kan beïnvloeden.
• Zorg voor voldoende rust en vermijd overmatige inspanning.
• Raadpleeg regelmatig een arts voor controle, vooral als u een chronische ziekte heeft.

Door deze maatregelen en een goede medische begeleiding kan de impact van anemie door chronische ziekten worden verminderd en de kwaliteit van leven worden verbeterd.

Lees verder

• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen
• Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken