Bloedarmoede (anemie) van de chronische ziekte

Bloedarmoede door chronische ziekte (ACD) verwijst naar een verminderd aantal rode bloedcellen veroorzaakt door auto-immuunziekten of andere langdurige aandoeningen. Chronische ziekten zijn aandoeningen die langer dan drie maanden aanhouden. De symptomen van deze vorm van bloedarmoede zijn vergelijkbaar met die van ijzergebreksanemie en omvatten onder andere hoofdpijn, zwakte en kortademigheid. De behandeling richt zich voornamelijk op het onderliggende probleem, maar kan ook andere interventies omvatten voor het beheersen van de anemie. De prognose is grotendeels afhankelijk van de onderliggende aandoening.

• Epidemiologie van anemie bij chronisch zieken
• Fysiopathologie van anemie bij chronische ziekten
• Immuunrespons en anemie
• Verstoring van ijzerstofwisseling
• Rol van cytokines bij anemie door chronische ziekte
• Interferentie met erytropoëtineproductie
• Mechanisme van anemie door chronische ziekte
• Verstoring van de erytropoëtineproductie
• Veranderingen in de ijzerstofwisseling
• Oorzaken
• Risicofactoren: Langdurige aandoeningen
• Risicogroepen voor anemie door chronische ziekten
• Patiënten met auto-immuunziekten
• Patiënten met chronische nierziekte
• Patiënten met chronische infecties
• Symptomen
• Alarmsymptomen van anemie door chronische ziekten
• Vermoeidheid en zwakte
• Kortademigheid bij inspanning
• Hoofdpijn en duizeligheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van anemie door chronische ziekten
• Complicaties van anemie door chronische ziekten
• Hartproblemen
• Verminderde immuniteit
• Vertraagde genezing van wonden
• Preventie van anemie door chronische ziekten
• Behandeling van chronische ziekten
• Gezonde levensstijl en monitoring
• Praktische tips voor het omgaan met bloedarmoede (anemie) door een chronische ziekte
• Eet ijzerrijke voedingsmiddelen
• Overweeg ijzersupplementen
• Volg je controleafspraken
• Zorg voor voldoende rust en ontspanning
• Wees voorzichtig met lichamelijke inspanning
• Bloedarmoede van een chronische ziekte is altijd te wijten aan een tekort aan ijzer
• Alle patiënten met een chronische ziekte ontwikkelen bloedarmoede
• Bloedarmoede bij chronische ziekten is altijd ernstig
• Bloedarmoede door een chronische ziekte kan altijd worden behandeld met ijzersupplementen
• Bloedarmoede is altijd zichtbaar in de symptomen van een chronische ziekte
• Een verbetering van de chronische ziekte zal altijd de bloedarmoede verhelpen
• Bloedarmoede door een chronische ziekte is altijd te wijten aan een probleem met de nieren

Epidemiologie van anemie bij chronisch zieken

Één van de meest voorkomende vormen van bloedarmoede, vooral bij ziekenhuispatiënten, is anemie door chronische ziekten. Het is de tweede meest voorkomende oorzaak van bloedarmoede, na ijzergebreksanemie. De exacte prevalentie van deze aandoening is moeilijk vast te stellen, omdat deze vaak wordt verward met ijzergebreksanemie en anemie door chronische ziekten meestal een diagnose van uitsluiting is. De incidentie van anemie door chronische ziekten neemt toe met de leeftijd. Ongeveer 77% van de ouderen wordt getroffen door deze vorm van anemie, wat wijst op een multifactoriële etiologie.

Fysiopathologie van anemie bij chronische ziekten

Anemie bij chronische ziekten (ACD) ontstaat door een verstoring in het productieproces van rode bloedcellen. Het is een secundaire vorm van bloedarmoede die vaak voorkomt bij patiënten met langdurige ontstekings- of auto-immuunziekten. Het mechanisme achter ACD is complex en heeft te maken met zowel de invloed van de chronische ziekte zelf als de reacties van het lichaam op langdurige ontstekingen.

Immuunrespons en anemie

Langdurige ontstekingen, zoals bij auto-immuunziekten, kunnen leiden tot een veranderde immuunrespons die de aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg beïnvloedt. Het immuunsysteem produceert ontstekingsmediatoren, zoals cytokines, die de rijping van rode bloedcellen verstoren en de productie van ijzer in de lever verminderen. Dit maakt het moeilijker voor het lichaam om de benodigde hoeveelheid gezonde rode bloedcellen aan te maken.

Verstoring van ijzerstofwisseling

Een ander belangrijk mechanisme bij ACD is de verstoring van de ijzerstofwisseling. Tijdens chronische ontsteking kan de lever het ijzer opslaan en de beschikbaarheid ervan voor de aanmaak van rode bloedcellen beperken. Dit is een reactie van het lichaam op infecties en ontstekingen, waarbij het lichaam probeert ijzer uit de circulatie te halen om te voorkomen dat ziekteverwekkers het gebruiken voor hun eigen groei.

Rol van cytokines bij anemie door chronische ziekte

Cytokines zijn eiwitten die betrokken zijn bij de ontstekingsreactie van het lichaam. Ze spelen een cruciale rol in de ontwikkeling van ACD door het beïnvloeden van de aanmaak van rode bloedcellen. De belangrijkste cytokines die betrokken zijn bij ACD zijn interleukine-6 (IL-6) en tumor necrose factor-alpha (TNF-α). Deze cytokines remmen de productie van erytropoëtine, een hormoon dat normaal gesproken de productie van rode bloedcellen in het beenmerg stimuleert.

Interferentie met erytropoëtineproductie

IL-6 en andere ontstekingscytokines verstoren de productie van erytropoëtine, wat leidt tot een verminderde aanmaak van rode bloedcellen. Erytropoëtine wordt normaal geproduceerd door de nieren en speelt een essentiële rol bij het stimuleren van het beenmerg om nieuwe rode bloedcellen te maken. Wanneer de cytokines deze productie verminderen, ontstaat er een tekort aan rode bloedcellen, wat leidt tot anemie.

Mechanisme van anemie door chronische ziekte

Anemie bij chronische ziekten (ACD) is het gevolg van complexe fysiologische processen die in gang worden gezet door langdurige ontstekingen of auto-immuunreacties. Deze ziekten veroorzaken een verstoring in de productie van rode bloedcellen en beïnvloeden de ijzerhuishouding in het lichaam. Het mechanisme achter ACD kan grofweg in twee grote processen worden verdeeld: de verstoring van de erytropoëtineproductie en de veranderingen in de ijzerstofwisseling.

Verstoring van de erytropoëtineproductie

Erytropoëtine (EPO) is een hormoon dat door de nieren wordt geproduceerd en de aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg stimuleert. Bij chronische ziekten, zoals bij auto-immuunziekten of chronische infecties, produceren het lichaam en de ontstekingsmediatoren, zoals cytokines (bijvoorbeeld interleukine-6 en tumor necrose factor-alpha), stoffen die de productie van EPO remmen. Dit resulteert in een verminderde aanmaak van rode bloedcellen, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van anemie.

Veranderingen in de ijzerstofwisseling

Het lichaam heeft ijzer nodig voor de productie van hemoglobine in rode bloedcellen. Bij chronische ziekten kan de lever de opslag van ijzer verhogen en de beschikbaarheid ervan voor de bloedvorming verminderen. Dit gebeurt als een reactie op ontstekingen, omdat het lichaam probeert te voorkomen dat ziekteverwekkers ijzer gebruiken voor hun eigen groei. Het gevolg is dat zelfs wanneer er voldoende ijzer in het lichaam is, het niet effectief kan worden gebruikt voor de aanmaak van gezonde rode bloedcellen.

Oorzaken

Chronische ziekten veroorzaken veranderingen in rode bloedcellen (de zuurstofdragende cellen geproduceerd door het beenmerg). Deze veranderingen leiden tot een snellere afbraak van rode bloedcellen en een vertraagde productie ervan. Bij anemie door chronische ziekten wordt het ijzer dat normaal wordt gerecycleerd uit oude rode bloedcellen vastgehouden in macrofagen, waardoor de hoeveelheid beschikbaar ijzer voor de aanmaak van nieuwe rode bloedcellen beperkt is. Ook is de manier waarop ijzer in cellen wordt gemetaboliseerd verminderd.

De exacte mechanismen achter deze effecten zijn nog niet volledig begrepen, maar hoge niveaus van hepcidine-expressie spelen waarschijnlijk een sleutelrol. Hepcidine is een molecule die door de lever wordt geproduceerd en de ijzerabsorptie uit de twaalfvingerige darm en de afgifte van ijzer door macrofagen in het beenmerg remt.

Risicofactoren: Langdurige aandoeningen

Bekende risicofactoren voor anemie door chronische ziekten zijn onder andere:

• Acute en chronische infecties zoals:
• HIV
• Tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• Auto-immuunaandoeningen zoals:
• Colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• Ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• Reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• Polymyalgia rheumatica (blijvende gewrichtsontsteking)
• Sarcoïdose (aandoening met symptomen aan ogen, huid, longen en zenuwstelsel)
• Systemische lupus erythematosus (SLE)
• Vasculitis (ontsteking van bloedvaten)
• Chronische afstoting na een orgaantransplantatie
• Hartfalen
• Kanker
• Nierfalen
• Zwaarlijvigheid

Risicogroepen voor anemie door chronische ziekten

Hoewel anemie door chronische ziekten bij veel patiënten kan optreden, zijn er bepaalde risicogroepen die meer kans hebben om deze aandoening te ontwikkelen. Dit zijn patiënten die lijden aan langdurige chronische aandoeningen die gepaard gaan met langdurige ontstekingen of auto-immuunreacties.

Patiënten met auto-immuunziekten

Patiënten met auto-immuunziekten, zoals reumatoïde artritis, lupus of de ziekte van Crohn, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van anemie door chronische ziekte. Deze aandoeningen veroorzaken langdurige ontstekingen, wat leidt tot een verstoorde productie van rode bloedcellen en veranderingen in de ijzerhuishouding.

Patiënten met chronische nierziekte

Chronische nierziekte is een andere risicofactor voor het ontwikkelen van ACD. Nierziekten kunnen de productie van erytropoëtine verstoren, wat leidt tot een verminderde aanmaak van rode bloedcellen. Bovendien heeft het lichaam vaak moeite met het reguleren van ijzer, wat de bloedarmoede verder verergert.

Patiënten met chronische infecties

Patiënten die lijden aan langdurige infecties, zoals tuberculose, hiv of andere bacteriële infecties, hebben ook een verhoogd risico op ACD. Chronische infecties veroorzaken ontstekingen die de aanmaak van rode bloedcellen kunnen verstoren en de ijzerstofwisseling kunnen beïnvloeden.

Symptomen

Anemie door chronische ziekten is meestal mild, maar kan ernstig zijn. De aanwezigheid van zowel anemie door chronische ziekten als ijzergebrek in de voeding bij dezelfde patiënt resulteert in ernstigere anemie.

De symptomen zijn vergelijkbaar met die van ijzergebreksanemie en omvatten:

• Duizeligheid of flauwvallen
• Bleke huid
• Hoge hartslag
• Hoofdpijn
• Kortademigheid
• Vermoeidheid of zwakte
• Zweten

Sommige patiënten hebben geen symptomen. Andere patiënten ervaren symptomen alleen tijdens fysieke inspanning.

Alarmsymptomen van anemie door chronische ziekten

Anemie bij chronische ziekten kan zich geleidelijk ontwikkelen en de symptomen zijn vaak mild in de beginfase. Het is echter belangrijk om aandacht te besteden aan bepaalde alarmsymptomen die kunnen wijzen op het ontstaan van bloedarmoede. Deze symptomen kunnen de kwaliteit van leven van de patiënt ernstig beïnvloeden en vereisen vaak medische aandacht.

Vermoeidheid en zwakte

Een van de eerste en meest voorkomende symptomen van ACD is vermoeidheid. Patiënten voelen zich vaak moe, zelfs na voldoende rust. Dit komt doordat het aantal rode bloedcellen in het lichaam afneemt, waardoor de zuurstofvoorziening naar de weefsels vermindert. Dit leidt tot algemene zwakte en het gevoel niet in staat te zijn om dagelijkse taken uit te voeren.

Kortademigheid bij inspanning

Een andere veel voorkomende klacht bij patiënten met ACD is kortademigheid, vooral bij lichamelijke inspanning. Omdat de rode bloedcellen niet in staat zijn om voldoende zuurstof te transporteren, kan het lichaam niet goed reageren op verhoogde zuurstofbehoeften tijdens fysieke activiteit.

Hoofdpijn en duizeligheid

Door een verminderde zuurstofvoorziening van de hersenen kunnen patiënten met ACD ook hoofdpijn en duizeligheid ervaren. Deze symptomen kunnen variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van de ernst van de bloedarmoede.

Diagnose en onderzoeken

Een uitgebreid bloedonderzoek is noodzakelijk. Andere oorzaken van anemie moeten worden uitgesloten om de beste behandeling te waarborgen. Differentiële diagnoses zijn onder andere:

• Geneesmiddeleffecten en recidiverende flebotomie
• Hemoglobinopathieën
• Hemolyse (versnelde afbraak van bloedcellen)
• Myelodysplastisch syndroom (aandoening met verstoorde productie van bloedcellen)
• Hypogonadisme (onvoldoende ontwikkeling van geslachtsklieren)
• Hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier)
• IJzergebreksanemie
• Voedingstekorten

Het aantal reticulocyten (onvolgroeide rode bloedcellen) is meestal laag. De aanwezigheid van een ontsteking wordt gekenmerkt door leukocytose (verhoogd aantal witte bloedcellen), trombocytose (verhoogd aantal bloedplaatjes) en verhoogde ontstekingsmarkers.

Behandeling

De behandeling van anemie door chronische ziekten omvat meestal erytropoëse-stimulerende middelen, bloedtransfusies en ijzersuppletie. IJzerbehandeling is mogelijk niet erg effectief bij deze vorm van anemie. Verder richt de behandeling zich op de onderliggende aandoening. Recombinante erytropoëtine-therapie wordt vaak gebruikt bij anemie door nierziekten en soms bij ontstekingsziekten zoals reumatoïde artritis en inflammatoire darmaandoeningen.

Prognose van anemie door chronische ziekten

De prognose van anemie door chronische ziekten hangt meestal af van de onderliggende oorzaak van de anemie. De ernst van de anemie en de snelheid waarmee deze zich ontwikkelt, spelen een belangrijke rol. Ook de leeftijd van de patiënt en het bestaan van andere gelijktijdige aandoeningen zijn van invloed. Anemie leidt doorgaans tot een slechtere prognose bij patiënten met chronische nierziekten, kanker en congestief hartfalen.

Complicaties van anemie door chronische ziekten

Als ACD niet goed wordt behandeld, kunnen er verschillende complicaties optreden die de gezondheid van de patiënt verder kunnen beïnvloeden. De belangrijkste complicaties zijn de gevolgen van een langdurig verminderde zuurstofvoorziening naar de organen en weefsels.

Hartproblemen

Langdurige anemie kan leiden tot overbelasting van het hart, aangezien het hart harder moet werken om zuurstof naar de weefsels te transporteren. Dit kan leiden tot hartproblemen, zoals hartfalen of een verhoogd risico op hartaanvallen, vooral bij patiënten die al een onderliggende hartziekte hebben.

Verminderde immuniteit

Anemie kan ook de immuunfunctie beïnvloeden. Patiënten met bloedarmoede door chronische ziekten kunnen vatbaarder zijn voor infecties, omdat de verminderde zuurstofvoorziening de werking van het immuunsysteem verstoort en de herstelcapaciteit van het lichaam vermindert.

Vertraagde genezing van wonden

Omdat zuurstof essentieel is voor het genezingsproces van wonden, kan een verminderde zuurstofvoorziening door anemie leiden tot een tragere genezing van verwondingen en operatiewonden. Dit is een belangrijke complicatie, vooral bij patiënten die al veel medische behandelingen ondergaan.

Preventie van anemie door chronische ziekten

Hoewel anemie bij chronische ziekten vaak moeilijk te voorkomen is, kunnen bepaalde maatregelen helpen om de ontwikkeling van bloedarmoede te vertragen of te verminderen.

Behandeling van chronische ziekten

De belangrijkste preventieve maatregel is het vroegtijdig en effectief behandelen van chronische ziekten. Dit kan het risico op de ontwikkeling van ACD verkleinen door ontstekingen onder controle te houden en te voorkomen dat de aandoening verergert.

Gezonde levensstijl en monitoring

Het handhaven van een gezonde levensstijl, met een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging, kan helpen om het algehele welzijn te verbeteren en het risico op complicaties te verminderen. Regelmatige opvolging en controle bij de arts zijn belangrijk om tekenen van bloedarmoede vroegtijdig op te merken en snel in te grijpen.

Praktische tips voor het omgaan met bloedarmoede (anemie) door een chronische ziekte

Eet ijzerrijke voedingsmiddelen

Bloedarmoede door een chronische ziekte kan vaak worden veroorzaakt door een tekort aan ijzer. Het is belangrijk om je voedingspatroon aan te passen om meer ijzer binnen te krijgen. Kies voor ijzerrijke voedingsmiddelen zoals mager vlees, vis, bonen, spinazie en verrijkte granen. Combineer deze met vitamine C-rijke voedingsmiddelen, zoals citrusvruchten, paprika's en broccoli, om de opname van ijzer te verbeteren.

Overweeg ijzersupplementen

Wanneer het ijzer in je voeding niet voldoende is, kunnen medicatie zoals ijzersupplementen noodzakelijk zijn. Raadpleeg altijd je arts voordat je supplementen begint te nemen, omdat het innemen van te veel ijzer schadelijk kan zijn. Je arts kan de juiste dosis en het type supplement voor jouw situatie aanbevelen.

Volg je controleafspraken

Regelmatige beeldvormende onderzoeken en bloedonderzoeken zijn cruciaal om je bloedarmoede goed in de gaten te houden. Door je arts op de hoogte te houden van je symptomen en resultaten, kun je ervoor zorgen dat je de juiste behandeling krijgt. Dit kan ook helpen om eventuele onderliggende oorzaken van je bloedarmoede door een chronische ziekte tijdig te identificeren.

Zorg voor voldoende rust en ontspanning

Bloedarmoede kan leiden tot vermoeidheid, dus het is belangrijk om voldoende rust te nemen. Zorg ervoor dat je slaap van goede kwaliteit is en plan rustmomenten in je dag om je energieniveau op peil te houden. Ontspanningsoefeningen kunnen helpen om stress te verminderen en je algehele welzijn te bevorderen.

Wees voorzichtig met lichamelijke inspanning

Als je last hebt van bloedarmoede, kan fysieke activiteit je meer vermoeien dan normaal. Het is belangrijk om te luisteren naar je lichaam en lichamelijke inspanning aan te passen aan je energielevel. Overleg met je arts om te bepalen welke soorten beweging veilig en geschikt voor je zijn.

H]Misvattingen rond bloedarmoede (anemie) van de chronische ziekte[/H]Bloedarmoede door een chronische ziekte wordt vaak verkeerd begrepen, wat kan leiden tot verkeerde behandelingsopties en verwarring over de oorzaak van de symptomen. Hier worden de belangrijkste misvattingen besproken.

Bloedarmoede van een chronische ziekte is altijd te wijten aan een tekort aan ijzer

Bloedarmoede kan door verschillende factoren veroorzaakt worden, niet alleen door een tekort aan ijzer. Bij bloedarmoede door een chronische ziekte is de oorzaak vaak te vinden in de reactie van het lichaam op de ziekte zelf, zoals een ontsteking die de aanmaak van rode bloedcellen verstoort. Het is belangrijk om te begrijpen dat bloedonderzoeken essentieel zijn om de specifieke oorzaak van bloedarmoede vast te stellen.

Alle patiënten met een chronische ziekte ontwikkelen bloedarmoede

Hoewel bloedarmoede vaak voorkomt bij mensen met chronische ziekten zoals diabetes mellitus of nierziekten, heeft niet iedereen met een chronische ziekte automatisch bloedarmoede. De ernst van de ziekte, het type en de manier waarop het lichaam reageert, kunnen invloed hebben op de ontwikkeling van bloedarmoede.

Bloedarmoede bij chronische ziekten is altijd ernstig

De ernst van bloedarmoede bij chronische ziekten varieert sterk van persoon tot persoon. Sommige mensen kunnen milde vormen van bloedarmoede ervaren zonder ernstige gevolgen, terwijl anderen ernstigere symptomen ontwikkelen. De behandeling is vaak afhankelijk van de mate van bloedarmoede en de onderliggende aandoening.

Bloedarmoede door een chronische ziekte kan altijd worden behandeld met ijzersupplementen

Hoewel ijzersupplementen vaak worden gebruikt om bloedarmoede te behandelen, zijn ze niet altijd effectief bij bloedarmoede veroorzaakt door een chronische ziekte. Het lichaam reageert vaak anders op ijzer bij chronische aandoeningen, en in sommige gevallen kunnen andere behandelingen, zoals erytropoëtine-injecties of het aanpassen van medicatie, noodzakelijk zijn.

Bloedarmoede is altijd zichtbaar in de symptomen van een chronische ziekte

Sommige mensen met bloedarmoede door een chronische ziekte kunnen weinig tot geen symptomen ervaren, vooral als de bloedarmoede mild is. Andere mensen kunnen vermoeidheid, bleekheid of kortademigheid ervaren. Daarom zijn regelmatige bloedonderzoeken essentieel voor het monitoren van bloedarmoede, zelfs als de symptomen niet ernstig zijn.

Een verbetering van de chronische ziekte zal altijd de bloedarmoede verhelpen

Hoewel het beheersen van de onderliggende chronische ziekte belangrijk is, kan dit de bloedarmoede niet altijd volledig verhelpen. Soms kunnen de effecten van de ziekte, zoals een verminderde productie van rode bloedcellen, blijven bestaan, zelfs als de chronische aandoening onder controle is.

Bloedarmoede door een chronische ziekte is altijd te wijten aan een probleem met de nieren

Hoewel nierziekten een veelvoorkomende oorzaak zijn van bloedarmoede door een chronische ziekte, kunnen andere aandoeningen, zoals infecties of auto-immuunziekten, ook leiden tot bloedarmoede. Elk geval vereist een zorgvuldige diagnose via bloedonderzoeken om de specifieke oorzaak vast te stellen.

Lees verder

• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen
• Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken