Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken

Anemie is een aandoening gekenmerkt door een tekort aan rode bloedcellen in het bloed. Er zijn drie hoofdtypen van anemie, elk met verschillende oorzaken: de patiënt verliest ergens in het lichaam bloed, hij maakt te weinig bloed aan en hij breekt te veel rode bloedcellen af (hemolytische anemie). Deze soorten anemie kennen diverse oorzaken. De aanmaak van rode bloedcellen gebeurt in het rode beenmerg van de platte beenderen, zoals het hoofd, de schouderbladen, het borstbeen en de heupen. Rode bloedcellen bevatten geen kern en spelen een cruciale rol in het transport van zuurstof van de longen naar de andere weefsels in het lichaam.

• Bloedverlies
• Hemolytische anemie
• Intracellulaire oorzaken
• Extracellulaire oorzaken
• Gestoorde bloedaanmaak
• Ferriprieve anemie
• Megaloblastische anemie
• Aplastische anemie
• Secundaire anemie
• Preventie van anemie
• Ondersteunende zorg en levensstijl

Bloedverlies

Oorzaken van bloedverlies
Bloedverlies kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, zoals:

• Shock
• Darmpoliepen (goedaardige gezwellen die soms een voorloper van kanker kunnen zijn)
• Blaasontsteking (cystitis)
• Menstruatie

De arts zal eerst de onderliggende oorzaak van het bloedverlies vaststellen en behandelen. IJzertherapie kan een mogelijke behandelingsoptie zijn om het bloedtekort aan te vullen.

Hemolytische anemie

Wat is hemolytische anemie?
Bij hemolytische anemie is er sprake van een versnelde afbraak van rode bloedcellen, een proces dat medisch bekend staat als hemolyse. Dit leidt tot een verkorte levensduur van de rode bloedcellen. Hoewel de rode bloedcellen zelf normaal van structuur kunnen zijn en het volume normaal blijft, kan het ongeconjugeerd bilirubine verhoogd zijn. De oorzaak van de hemolyse kan zowel binnen als buiten de rode bloedcellen liggen.

Intracellulaire oorzaken

Wanneer de oorzaak van de hemolyse in de rode bloedcellen zelf ligt, kan dit te maken hebben met erfelijke aandoeningen zoals een afwijkende vorm van de rode bloedcellen of sikkelcelziekte.

Extracellulaire oorzaken

Wanneer de oorzaak van de hemolyse buiten de rode bloedcellen ligt, kan dit verworven zijn door factoren zoals:

• Vernauwingen in de bloedvaten zoals bij atherosclerose (slagaderverkalking)
• Transfusiereacties
• Auto-immuunaandoeningen
• Infecties
• Toxines
• Patiënten met hemolytische anemie kunnen symptomen ervaren zoals vergroting van de milt, prehepatische icterus (geelzucht vóór de lever), vermoeidheid, bleke huid en slijmvliezen, dyspnoe (kortademigheid), oorsuizen en duizeligheid.

In het bloed van een patiënt met hemolytische anemie is er een vermindering van het aantal rode bloedcellen, het hemoglobinegehalte (Hb) en het hematocrietgehalte (Ht). Hemoglobine is het eiwit dat zuurstof bindt en aan het bloed zijn rode kleur geeft. Het zorgt voor het transport van zuurstof (O2) en kooldioxide (CO2) door het bloed. Het hematocriet is het percentage van het bloedvolume dat uit rode bloedcellen bestaat.

De behandeling hangt af van de onderliggende oorzaak. Bij een auto-immuunaandoening kan een cortisonkuur worden voorgeschreven. In sommige gevallen kan de arts besluiten om de milt te verwijderen om verdere afbraak van rode bloedcellen te voorkomen.

Gestoorde bloedaanmaak

Wat is gestoorde bloedaanmaak?
Een gestoorde bloedaanmaak komt veel voor en kan veroorzaakt worden door problemen met het beenmerg of een tekort aan essentiële bouwstenen zoals ijzer of erytropoëtine (EPO). Erytropoëtine, geproduceerd in de nieren, stimuleert de aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg wanneer er een tekort aan rode bloedcellen is.

Ferriprieve anemie

Ferriprieve anemie, ook bekend als ijzergebreksanemie, ontstaat door een tekort aan ijzer. Dit tekort kan het gevolg zijn van bloedverlies, slechte opname van ijzer, verhoogde behoefte aan ijzer tijdens zwangerschap, enzovoort. Symptomen zijn onder meer vermoeidheid, koude-intolerantie, een bleke huid, dyspnoe, oorsuizen en duizeligheid. Kenmerkende symptomen kunnen ook een gladde tong, slikstoornissen en lepeltjesnagels (koilonychia) zijn. In het bloed zijn de rode bloedcellen kleiner en is er een laag Hb-gehalte in de individuele cellen. Behandeling bestaat uit het toedienen van ijzertherapie en, indien nodig, een bloedtransfusie als het Hb-gehalte onder de 8 g% ligt.

Megaloblastische anemie

Bij megaloblastische anemie is er voldoende Hb aanwezig in de rode bloedcellen, maar de cellen delen onvoldoende. Dit kan ontstaan door een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur. Tekorten aan deze vitaminen kunnen veroorzaakt worden door aandoeningen zoals de ziekte van Crohn, een verwijderde maag, onvoldoende vitamine-inname of interactie met medicatie. Symptomen kunnen naast de gebruikelijke anemieverschijnselen ook een pijnlijke ontsteking van de tong omvatten. Bij vitamine B12-tekort kunnen neurologische symptomen optreden zoals tintelingen en krachtsvermindering in de onderste ledematen. In het bloed zullen de rode bloedcellen groter zijn en meer Hb bevatten dan normaal. De foliumzuur- en vitamine B12-waarden zijn laag. De behandeling voor vitamine B12-tekort bestaat uit levenslange inspuitingen, terwijl foliumzuurtekort wordt behandeld met orale supplementen en dieetveranderingen.

Aplastische anemie

Bij aplastische anemie faalt het beenmerg in ongeveer de helft van de gevallen. Deze vorm van anemie kan ook secundair zijn aan bestraling, het gebruik van zeer toxische medicatie of chronische infecties. Bij deze aandoening is er een tekort aan alle bloedcellen (witte bloedcellen, rode bloedcellen en bloedplaatjes), terwijl het volume en het Hb-gehalte normaal blijven. De behandeling kan bestaan uit isolatietherapie om infecties te voorkomen, bloedtransfusies en antibiotica.

Secundaire anemie

Secundaire anemie ontstaat als gevolg van een onderliggende aandoening zoals een ontsteking van de binnenlaag van het hart of tuberculose (TBC). Bij secundaire anemie blijven het volume en het Hb-gehalte van de bloedcellen normaal. Behandelmethoden omvatten het aanpakken van de onderliggende aandoening en, indien nodig, het toedienen van EPO en bloedtransfusies.

Preventie van anemie

Preventie van anemie richt zich op het voorkomen van de onderliggende oorzaken en het bevorderen van een goede voeding. Aanbevelingen omvatten:

• Gezond eten: Zorg voor een dieet rijk aan ijzer, vitamine B12 en foliumzuur.
• Regelmatige medische controle: Voer regelmatige bloedonderzoeken uit om vroegtijdige tekenen van anemie op te sporen.
• Behandeling van onderliggende aandoeningen: Behandel chronische aandoeningen en voorkom bloedverlies waar mogelijk.

Ondersteunende zorg en levensstijl

Patiënten met anemie kunnen baat hebben bij ondersteunende zorg zoals:

• Energiebeheer: Voldoende rust en slaap om vermoeidheid te verminderen.
• Lichaamsbeweging: Licht tot gematigd bewegen kan helpen bij het verbeteren van de algehele conditie.
• Psychosociale ondersteuning: Het kan nuttig zijn om steun te zoeken bij familie, vrienden of een therapeut om om te gaan met de impact van anemie op het dagelijks leven.

Lees verder

• Fanconi anemie: Tekort van alle bloedcellen en afwijkingen
• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen
• Hemolytische anemie: Voortijdige afbraak rode bloedcellen
• Ferriprieve anemie: Bloedarmoede door ijzertekort
• Bloedarmoede (anemie) tijdens de zwangerschap