Hemolytische anemie: Voortijdige afbraak rode bloedcellen

Hemolytische anemie is een vorm van bloedarmoede waarbij de rode bloedcellen voortijdig worden vernietigd en uit de bloedcirculatie worden verwijderd. Deze voortijdige afbraak kan worden veroorzaakt door een breed scala aan ziekten en omgevingsfactoren. De symptomen van hemolytische anemie variëren aanzienlijk, maar kunnen onder andere verwardheid, concentratieproblemen, donkere urine en koorts omvatten. Terwijl milde gevallen mogelijk geen behandeling vereisen, is bij ernstige vormen snelle en effectieve behandeling cruciaal. Behandelingen kunnen medicatie, operaties of bloedtransfusies omvatten. De vooruitzichten voor herstel zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de aandoening.

• Epidemiologie van hemolytische anemie
• Fysiologie en werking van het lichaam bij hemolytische anemie
• Oorzaken van voortijdige afbraak van rode bloedcellen
• Symptomen van hemolytische anemie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hemolytische anemie
• Prognose en vooruitzichten
• Complicaties van hemolytische anemie
• Preventie en levensstijl

Epidemiologie van hemolytische anemie

Hemolytische anemie vertegenwoordigt ongeveer 5% van alle gevallen van anemie, waarbij een tekort aan rode bloedcellen optreedt. Deze aandoening kent geen specifieke raciale voorkeuren, hoewel sommige onderliggende oorzaken dat wel kunnen hebben. Bijvoorbeeld, sikkelcelanemie komt veel voor bij Afrikaanse en Afro-Amerikaanse bevolkingsgroepen, bepaalde Arabische gemeenschappen en Aboriginals in het zuiden van India. De meeste oorzaken van hemolytische anemie vertonen geen specifieke seksuele voorkeuren. Hoewel hemolytische anemie op elke leeftijd kan optreden, zijn erfelijke vormen vaak al vanaf de geboorte zichtbaar, terwijl verworven vormen meestal op latere leeftijd ontstaan.

Fysiologie en werking van het lichaam bij hemolytische anemie

Anemie is een aandoening waarbij het lichaam onvoldoende gezonde rode bloedcellen heeft om zuurstof naar de lichaamsweefsels te transporteren. Normaal gesproken blijven rode bloedcellen ongeveer 120 dagen in de circulatie, maar bij hemolytische anemie worden ze voortijdig afgebroken. Het beenmerg, het zachte weefsel in het midden van de botten, is verantwoordelijk voor de productie van nieuwe rode bloedcellen. Bij hemolytische anemie maakt het beenmerg mogelijk niet genoeg nieuwe rode bloedcellen aan om de afgebroken cellen te vervangen, wat leidt tot bloedarmoede.

Oorzaken van voortijdige afbraak van rode bloedcellen

Hemolytische anemie kan verschillende oorzaken hebben, en niet alle gevallen hebben een bekende oorzaak. Enkele mogelijke oorzaken zijn:

• Bloedstolsels in de kleine bloedvaten
• Buiktyfus (bacteriële infectie met koorts en buikpijn)
• Chronische lymfatische leukemie
• Blootstelling aan bepaalde chemische stoffen zoals arseen (arsenicum) en lood (loodvergiftiging)
• Blootstelling aan specifieke toxinen
• Auto-immuunaandoeningen waarbij het immuunsysteem ten onrechte de rode bloedcellen als vreemde stoffen beschouwt en deze vernietigt (lupus, reumatoïde artritis (chronische auto-immuunaandoening met ontsteking van gewrichten en andere organen))
• Een beenmerg- of stamceltransplantatie
• Een bloedtransfusie van een donor met een niet-overeenkomende bloedgroep
• HIV-infectie
• Infecties
• Een kunstmatig apparaat in het lichaam zoals een hartklep
• Non-Hodgkin lymfoom (kanker van lymfocyten met gezwollen lymfeklieren en algemene symptomen)
• Een ontsteking van de lever (hepatitis)
• Een orgaantransplantatie
• Een tumor
• Vergroting van de milt (splenomegalie)
• Escherichia coli
• Genetische defecten in de rode bloedcellen, zoals sikkelcelanemie, thalassemie en Glucose-6-fosfaatdehydrogenase (G6PD) deficiëntie
• Cytomegalovirus
• Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vaak voorkomt bij adolescenten en jongvolwassenen)
• Het gebruik van geneesmiddelen zoals antibiotica, malariatabletten en paracetamol
• Syndroom van Evans (vernietiging van bloedcellen en bloedplaatjes)
• Wiskott-Aldrich-syndroom (problemen met bloedstolling en huid)
• Mycoplasma-pneumonie
• Streptococcus

Symptomen van hemolytische anemie

De symptomen van hemolytische anemie kunnen zich bij de geboorte of later in het leven voordoen, en kunnen plotseling of geleidelijk ontstaan. De ernst van de symptomen kan variëren van mild tot ernstig. Enkele symptomen zijn:

• Concentratieproblemen en cognitieve problemen
• Donkere urine
• Duizeligheid (vooral bij opstaan)
• Bleekheid van de huid
• Een pijnlijke tong (tongpijn)
• Een vergrote lever (hepatomegalie)
• Een vergrote milt (splenomegalie)
• Een verhoogde hartslag (tachycardie)
• Geelzucht (icterus: gele verkleuring van huid en ogen)
• Hartruis
• Hoofdpijn en ochtendhoofdpijn
• Koorts
• Kortademigheid
• Pijn in de bovenbuik
• Vermoeidheid
• Verwardheid
• Zwakte

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Tijdens het lichamelijk onderzoek kan de arts een gele verkleuring van de huid opmerken. Bij palpatie van de buik kan een vergrote lever en/of milt worden gevoeld. De arts luistert naar het hart met behulp van auscultatie en kan een snelle of onregelmatige hartslag detecteren. Ook kan de arts de ademgeluiden controleren en opmerken of de ademhaling snel of onregelmatig is.

Diagnostisch onderzoek

Een volledig bloedonderzoek kan de aanwezigheid van bloedarmoede bevestigen en informatie geven over de aard en oorzaak van de aandoening. Hypofosfatemie (verlaagd fosfaatgehalte in het bloed) kan ook aanwezig zijn. Aanvullende onderzoeken zoals urineonderzoek, beenmergpunctie en biopsie kunnen nuttig zijn om de diagnose te bevestigen en de oorzaak te bepalen.

Behandeling van hemolytische anemie

De behandeling van hemolytische anemie is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van de aandoening. In noodgevallen kan een bloedtransfusie nodig zijn. Bij een overactief immuunsysteem kunnen immuunsysteemonderdrukkende medicijnen, beter bekend als immunosuppressiva, effectief zijn. Groeifactormedicijnen kunnen het beenmerg stimuleren om nieuwe rode en witte bloedcellen en bloedplaatjes te produceren. Aanvullende foliumzuur en ijzersupplementen kunnen nodig zijn als gevolg van de verhoogde afbraak van bloedcellen. Corticosteroïden en intraveneuze immunoglobulinen kunnen ook worden voorgeschreven, afhankelijk van de aandoening. In zeldzame gevallen kan een splenectomie (verwijdering van de milt) nodig zijn om de milt te verwijderen, omdat deze de abnormale cellen uit het bloed filtert.

Prognose en vooruitzichten

De prognose voor patiënten met hemolytische anemie hangt af van de oorzaak van de aandoening. Over het algemeen zijn de sterftecijfers laag, maar het risico op overlijden kan hoger zijn bij oudere patiënten en die met een slechte hart- en nierfunctie. Ernstige bloedarmoede kan leiden tot of verergeren van hart- en vaatziekten en longaandoeningen, en kan het risico op cerebrovasculaire aandoeningen verhogen.

Complicaties van hemolytische anemie

• Hart- en vaatziekten - Ernstige hemolytische anemie kan leiden tot verhoogde belasting van het hart, wat kan resulteren in hartfalen of andere hart- en vaatproblemen.
• Longaandoeningen - De verminderde zuurstoftoevoer kan bijdragen aan ademhalingsproblemen en andere longaandoeningen.
• Cerebrovasculaire aandoeningen - Bloedarmoede kan het risico op beroertes of andere cerebrovasculaire aandoeningen verhogen door onvoldoende zuurstofvoorziening naar de hersenen.
• Duizeligheid en flauwvallen - Verminderde zuurstofverdeling kan leiden tot duizeligheid en flauwvallen, vooral bij plotseling opstaan.
• Geelzucht (icterus) - Ophoping van bilirubine door afbraak van rode bloedcellen kan leiden tot geelzucht, met name zichtbaar in de huid en het oogwit.
• Hoofdpijn - Verminderde zuurstofvoorziening kan bijdragen aan frequente hoofdpijn.
• Kortademigheid - Door een verminderd aantal rode bloedcellen kan het lichaam moeite hebben met het aanleveren van voldoende zuurstof, wat leidt tot kortademigheid.
• Donkere urine - Afbraakproducten van rode bloedcellen kunnen de urine donker kleuren, wat kan wijzen op een verhoogde afbraak van bloedcellen.
• Syndroom van Evans - Een ernstige complicatie waarbij zowel bloedcellen als bloedplaatjes worden vernietigd.
• Zwakte en vermoeidheid - Door het tekort aan gezonde rode bloedcellen kan er sprake zijn van algemene zwakte en aanhoudende vermoeidheid.
• Bleekheid van de huid - Verminderde hoeveelheid hemoglobine in het bloed kan leiden tot een bleke huid.

Preventie en levensstijl

Hoewel niet alle oorzaken van hemolytische anemie te voorkomen zijn, kunnen sommige risicofactoren worden gemitigeerd door een gezonde levensstijl te handhaven. Dit omvat een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige medische controles en het vermijden van blootstelling aan schadelijke chemicaliën of toxinen. Voor patiënten met erfelijke vormen van hemolytische anemie kan genetische expertise nuttig zijn bij het plannen van gezinsuitbreiding en het nemen van preventieve maatregelen.

Lees verder

• Anemie (tekort aan rode bloedcellen): Soorten en oorzaken
• Anemie (bloedarmoede): Soorten tekort aan rode bloedcellen
• Hemolytische ziekte van de pasgeborene: Aandoening bij baby
• Bloedarmoede (anemie) tijdens de zwangerschap