Hemolytische ziekte van de pasgeborene: Aandoening bij baby

Hemolytische ziekte van de pasgeborene is een bloedaandoening die zich bij een foetus of een pasgeboren baby kan ontwikkelen. Normaal gesproken leven rode bloedcellen ongeveer 120 dagen in het lichaam. Bij deze aandoening worden de rode bloedcellen echter eerder vernietigd dan normaal. Geelzucht, zwelling onder de huid en een vergrote lever of milt zijn enkele symptomen. De aandoening kan levensbedreigend zijn. Ze kan al voor de geboorte worden opgespoord en behandeld, maar ook na de geboorte zijn er diverse behandelingen beschikbaar. Het is bovendien mogelijk om deze ziekte te voorkomen door de moeder tijdens de zwangerschap te testen en zo nodig te behandelen.

• Epidemiologie van hemolytische ziekte van de pasgeborene
• Oorzaken: Verschillende bloedgroepen van baby en moeder
• ABO-incompatibiliteit (bloedgroepen)
• Rhesusfactor
• Andere oorzaken
• Symptomen van hemolytische ziekte van de pasgeborene
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hemolytische ziekte van de pasgeborene
• Voor de geboorte
• Na de geboorte
• Prognose van hemolytische ziekte van de pasgeborene
• Complicaties van hemolytische ziekte van de pasgeborene
• Preventie: Bloedonderzoek bij zwangere vrouwen

Epidemiologie van hemolytische ziekte van de pasgeborene

Hemolytische ziekte van de pasgeborene komt ongeveer drie keer vaker voor bij blanke baby's dan bij Afro-Amerikaanse baby's. In ontwikkelingslanden komt de ziekte vaker voor dan in ontwikkelde landen omdat de aandoening vaak te voorkomen is. Daarom is de ziekte relatief zeldzaam in België en Nederland.

Oorzaken: Verschillende bloedgroepen van baby en moeder

Tijdens de zwangerschap komen rode bloedcellen van de ongeboren baby via de placenta in het bloed van de moeder terecht. Hemolytische ziekte van de pasgeborene ontstaat wanneer het immuunsysteem van de moeder de rode bloedcellen van haar baby als een indringer beschouwt. Dit resulteert in de vorming van antilichamen die de rode bloedcellen van de baby aanvallen, wat leidt tot hun voortijdige afbraak.

Hemolytische ziekte van de pasgeborene ontwikkelt zich vooral wanneer een moeder en haar ongeboren baby verschillende bloedgroepen hebben. De bloedgroepen worden bepaald door kleine stoffen (antigenen) op het oppervlak van de bloedcellen. Er zijn meerdere manieren waarop de bloedgroep van de ongeboren baby mogelijk niet overeenkomt met die van de moeder.

ABO-incompatibiliteit (bloedgroepen)

De vier gekende bloedgroepen zijn A, B, AB en O. Wanneer een zwangere vrouw en haar baby verschillende bloedgroepen hebben, spreekt men van ABO-incompatibiliteit. Dit is de meest voorkomende vorm van een bloedgroepmismatch, hoewel deze meestal niet ernstig is.

Rhesusfactor

Tijdens de zwangerschap krijgt een moeder standaard bloedonderzoeken aangeboden, waaronder een test voor de bloedgroep (A, B, AB of O) en de rhesusstatus (positief of negatief). De rhesusfactor wordt bepaald door genen. Als een vrouw rhesuspositief (Rh-positief) is, betekent dit dat er een eiwit (D-antigeen) op het oppervlak van haar rode bloedcellen aanwezig is. Als een vrouw geen D-antigeen heeft, is ze rhesus-negatief (Rh-negatief). De meeste mensen zijn rhesuspositief.

De rhesusstatus is vooral belangrijk als een rhesus-negatieve moeder een rhesus-positieve baby verwacht. Het kind heeft de rhesus-positieve status van de vader geërfd. Als bloed van de baby in het bloed van de moeder terechtkomt, kan het immuunsysteem van de moeder reageren op het D-antigeen als een vreemde indringer en antilichamen produceren tegen dit antigeen. Dit proces staat bekend als Rh-sensibilisatie.

Rh-sensibilisatie is meestal niet schadelijk bij de eerste zwangerschap, maar kan problemen veroorzaken bij een volgende zwangerschap met een rhesus-positieve baby. De antistoffen die tijdens de eerste zwangerschap zijn aangemaakt, kunnen zich snel vermenigvuldigen, de placenta passeren en de bloedcellen van de baby aanvallen. Dit kan leiden tot rhesusziekte, wat bloedarmoede kan veroorzaken. Ernstige bloedarmoede kan leiden tot levensbedreigende complicaties zoals hartfalen, vochtretentie en zwelling (oedeem). Na de geboorte kan de lever van de baby mogelijk niet de hoeveelheid bloedcellen afbreken die moet worden verwijderd, wat uiteindelijk leidt tot geelzucht.

Andere oorzaken

Er zijn ook andere, minder vaak voorkomende, bloedgroepantigenen die een mismatch kunnen veroorzaken en ernstige problemen kunnen veroorzaken.

Symptomen van hemolytische ziekte van de pasgeborene

Hemolytische ziekte van de pasgeborene vernietigt de bloedcellen van de pasgeborene snel, wat diverse symptomen kan veroorzaken, zoals:

• Bloedarmoede die zich uit in een bleke huidskleur
• Hydrops fetalis: Bij de foetus is er te veel vocht (oedeem) in het onderhuids weefsel, de hoofdhuid, de ruimten met de longen, het hart (pericardiale effusie) en de buikorganen (ascites), wat kan leiden tot hartfalen en/of ademhalingsfalen
• Kernicterus: Dit is de meest ernstige vorm van hyperbilirubinemie (verhoogde bilirubinewaarden in het bloed). Dit ontstaat door de opeenhoping van bilirubine in de hersenen van de baby en kan leiden tot epileptische aanvallen, hersenschade, doofheid en soms de dood
• Neonatale geelzucht die sneller optreedt en ernstiger is dan normaal
• Een grotere lever (hepatomegalie) en/of een grotere milt (splenomegalie)

Diagnose en onderzoeken

Bij een standaard bloedonderzoek tijdens de zwangerschap test de arts op de aanwezigheid van Rh-positieve antilichamen in het bloed van de moeder. Bij een vruchtwaterpunctie kan het vruchtwater een gele verkleuring vertonen en verhoogde bilirubine bevatten. Een echografie van de foetus kan een vergroting van de lever, milt of het hart tonen, evenals vochtophoping in de buik van de foetus, rond de longen of in de hoofdhuid. Na de geboorte onthult een bloedonderzoek vaak bloedarmoede en verhoogde bilirubinewaarden.

Behandeling van hemolytische ziekte van de pasgeborene

Voor de geboorte

Een intra-uteriene bloedtransfusie van rode bloedcellen in de bloedbaan van de baby kan soms nodig zijn. In sommige gevallen is een voortijdige bevalling noodzakelijk als er complicaties bij de foetus ontstaan.

Na de geboorte

Zuigelingen met hemolytische ziekte van de pasgeborene hebben vaak extra voeding en vocht nodig. Daarnaast is fototherapie met speciale blauwe lichten vaak vereist om bilirubine af te breken. Het toedienen van antilichamen (intraveneuze immunoglobuline of IVIG) kan de rode bloedcellen van de baby beschermen tegen vernietiging. Indien nodig zal de arts geneesmiddelen voorschrijven om de bloeddruk te verhogen als deze te laag is. In ernstige gevallen kan een wisseltransfusie noodzakelijk zijn. Bij een wisseltransfusie wordt een grote hoeveelheid bloed van de baby verwijderd, inclusief extra bilirubine en antilichamen, waarna vers donorbloed wordt toegediend. Soms is een eenvoudige transfusie (zonder uitwisseling) nodig, wat mogelijk herhaald moet worden. Tot slot kan ondersteunende behandeling noodzakelijk zijn bij ademnood.

Prognose van hemolytische ziekte van de pasgeborene

De ernst van hemolytische ziekte van de pasgeborene varieert. Sommige baby's hebben geen symptomen, terwijl andere gevallen leiden tot ernstige complicaties zoals hydrops fetalis en zelfs overlijden vóór of kort na de geboorte.

Complicaties van hemolytische ziekte van de pasgeborene

In ernstige gevallen kan de aandoening leiden tot permanente hersenschade en neurologische problemen bij de baby, zoals hersenverlamming, fysieke problemen of spraakproblemen.

Preventie: Bloedonderzoek bij zwangere vrouwen

De meest ernstige vorm van deze ziekte, veroorzaakt door Rh-incompatibiliteit, kan worden voorkomen door tijdens de zwangerschap bloedonderzoek te laten uitvoeren. Indien nodig krijgt de moeder op bepaalde momenten tijdens en na de zwangerschap een injectie met het medicijn RhoGAM. Als een vrouw een baby heeft gehad met deze ziekte, is het belangrijk om met de arts te overleggen indien zij opnieuw zwanger wil worden.

Lees verder

• Kernicterus: Ernstige geelzucht met hersenschade
• Neonatale icterus: Behandeling van geelzucht bij baby’s
• Hemolytische anemie: Voortijdige afbraak rode bloedcellen
• ABO-incompatibiliteit: Reactie op incompatibele bloedgroep