Hersenverlamming: Symptomen aan spieren en bewegingen

Hersenverlamming (cerebrale parese) is een groep van neurologische aandoeningen waarbij de spieren en bewegingen zijn aangetast. Cerebrale parese vindt plaats wanneer de bepaalde hersendelen die de beweging en houding bepalen, zich niet correct ontwikkelen of beschadigd zijn. De tekenen van de aandoening verschijnen in de eerste paar jaren van het leven, en zijn normaal gezien niet progressief. Kinderen met de ziekte hebben het lastig om onder andere te lopen, te spreken en fijne motorische vaardigheden uit te voeren. Een regelmatige opvolging van het kind is nodig omdat de ernst van de ziekte pas rond vijfjarige leeftijd bekend is. Na de diagnose volgt een multidisciplinaire behandeling om de levenskwaliteit te verbeteren. Cerebrale parese is tot slot geen progressieve ziekte, waardoor de meeste kinderen een normale levensduur hebben.

• Oorzaken van hersenverlamming
• Typen van neurologische aandoeningen
• Spastische cerebrale parese
• Athetotische of dyskinetische cerebrale parese
• Ataxische hersenverlamming
• Hypotonische hersenverlamming
• Symptomen: Problemen met spieren en bewegingen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van neurologische aandoening
• Prognose van cerebrale paresen
• Preventie

Oorzaken van hersenverlamming

Cerebrale parese is een groep van aandoeningen die bij de geboorte of in de kindertijd optreden als gevolg van hersenschade die aan de baby is opgetreden in de baarmoeder of rond de geboorte. De precieze oorzaak van hersenschade bij een kind is moeilijk te bepalen. De volgende oorzaken zijn grotendeels verantwoordelijk:

• een hersenbloeding (rond de geboorte)
• een herseninfarct (rond de geboorte)
• een trauma (neonataal of tijdens de bevalling)
• ernstige geelzucht
• herseninfecties zoals encefalitis (hersenontsteking), meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek), herpes simplex-infecties)
• hypoglykemie (verlaagde bloedsuikerspiegel)
• hypoxie (tekort aan zuurstof in de weefsels) in de baarmoeder en/of tijdens de partus (bevalling)
• infecties bij de moeder tijdens de zwangerschap zoals rubella (rodehond), waterpokken, toxoplasmose, een cytomegalie-infectie, herpes, syfilis, zika
• langdurige epileptische aanvallen - status epilepticus

Bij een aantal kinderen is de oorzaak van de hersenverlamming nooit vast te stellen.

Typen van neurologische aandoeningen

Spastische cerebrale parese

Spastische cerebrale parese bestaat in drie vormen:

• spastische hemiplegie
• spastische diplegie
• spastische tetraplegie

Spastische hemiplegie
Een kind met spastische hemiplegie heeft meestal spasticiteit of spierstijfheid aan één kant van het lichaam. Zo is dan één hand en een arm of één been aangetast. De getroffen zijde ontwikkelt zich mogelijk niet goed. Spraakproblemen komen ook voor. De intelligentie is veelal normaal. Epileptische aanvallen behoren wel tot de mogelijkheden.

Spastische diplegie
De onderste ledematen zijn aangetast. Normaalgezien komt een verhoogde spierstijfheid niet voor aan het bovenlichaam. De been- en heupspieren zijn voorts verstijfd. De benen kruisen op de knieën, waardoor het lastig is voor het kind om te lopen. Wanneer kinderen rechtopstaand de benen kruisen en proberen te lopen, is dit gekend als ‘scharen’.

Spastische quadriplegie
De benen, armen en het lichaam zijn aangetast bij spastische quadriplegie (tetraplegie). Dit is de meest ernstige vorm van spastische cerebrale parese. Daarnaast is soms sprake van een cognitieve achterstand. Lopen en praten zijn moeilijk voor het kind, en daarnaast treden soms epileptische aanvallen op.

Athetotische of dyskinetische cerebrale parese

Deze vorm van hersenverlamming staat eveneens bekend als ‘athetotische dyskinetische cerebrale parese’. Het kind heeft normaal gezien een normale intelligentie, maar de spierproblemen tasten het hele lichaam aan. Een zwakke of stijve spierspanning veroorzaakt willekeurige en ongecontroleerde lichaamsbewegingen. Lopen, zitten, een goede houding aannemen en duidelijk spreken is lastig. De tong en stembanden zijn namelijk niet goed aan te sturen door de hersenschade. Kwijlen komt ook voor doordat de gezichtsspieren zijn getroffen.

Ataxische hersenverlamming

Het evenwicht en de coördinatie zijn bij dit type cerebrale parese het vaakst aangetast. De fijne motoriek is hierbij lastig, zoals veters dichtknopen, met de schaar knippen, … Door de balansproblemen loopt het kind mogelijk met de voeten ver uit elkaar. In de meeste gevallen zijn de intelligentie en de communicatievaardigheden van de kinderen niet aangetast, maar sommige kinderen ervaren wel toch spraakproblemen.

Hypotonische hersenverlamming

Hypotonische hersenverlamming is het gevolg van een letsel aan het cerebellum (kleine hersenen). De spierproblemen verschijnen hierbij eerst. Het hoofd en lichaam van de baby zijn namelijk slap (voddenpop). Slechts een matige weerstand is aanwezig wanneer een volwassene de ledematen van het kind beweegt. Het kind rust hierbij met de ellebogen en knieën losjes uitgestrekt (in plaats van in een gebogen positie). Af en toe komen ademhalingsproblemen voor.

Symptomen: Problemen met spieren en bewegingen

De milde tot ernstige tekenen van cerebrale parese ontstaan bij of kort na de geboorte.

Vertraagde ontwikkeling
Het niet bereiken van normale mijlpalen is meestal het vroegste symptoom van hersenverlamming. De symptomen hiervan zijn reeds duidelijk voor het derde levensjaar. Zo hebben de baby’s problemen met rollen, zitten, kruipen, glimlachen, lopen en spreken. Cerebrale parese kenmerkt zich eveneens door specifieke motorische problemen die later in de kindertijd ontstaan (of zelden in het volwassen leven).

Spier- en bewegingsstoornissen
Kinderen ervaren mogelijk een verhoogde spierstijfheid (spasticiteit) met ‘scharende’ loopbewegingen als gevolg. Aangeboren evenwichts- en coördinatiestoornissen (ataxie) en zwakte (hypotonie) van de ledematen en romp, zijn andere mogelijke klachten. Teenlopen komt ook voor bij kinderen met hersenverlamming. Verder is sprake van spastische verlamming, waarbij stijve spieren zich abnormaal gaan samentrekken. Een aantal kinderen ervaart tevens athetose, een bewegingsstoornis waarbij een kind onophoudelijke krampachtige onwillekeurige langzame buig- en strekbewegingen van de vingers en tenen maakt. Als gevolg hiervan treden soms problemen op met betrekking tot het schrijven of het gebruik van een schaar.

Soms nog bijkomende symptomen
Verder hebben een aantal kinderen nog diverse andere medische aandoeningen, waaronder epileptische stoornissen of psychische aandoeningen. Afhankelijk van het getroffen hersengedeelte zijn nog andere symptomen mogelijk

• gemakkelijk schrikken
• kwijlen
• problemen met het gehoorvermogen
• problemen met het gezichtsvermogen
• slikproblemen
• urine-incontinentie en/of fecale incontinentie (stoelgang niet kunnen ophouden)
• voedingsproblemen

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt de ouders over de geschiedenis en ontwikkeling van het kind. Daarnaast wenst hij informatie over de medische geschiedenis van de moeder en haar zwangerschapsgeschiedenis. Daarna kijkt de arts naar de houding, de bewegingen, de spiertonus (spierspanning), de reflexen en de motorische vaardigheden van het kind. Een schoolgaand kind krijgt verder een intellectueel onderzoek. De arts wil verder aandoeningen met vergelijkbare symptomen uitsluiten, zoals een tumor of spierdystrofie (progressief verlies van spiermassa). Hiervoor zet hij een bloedonderzoek, een echografie van het hoofd, een MRI-scan en/of een CT-scan in. De diagnose van de neurologische aandoening gebeurt veelal wanneer het kind twee à drie jaar is, maar de volledige ernst ervan is pas zichtbaar wanneer het kind vier tot vijf jaar is. Daarom moet de arts het kind regelmatig opnieuw onderzoeken en vergelijkingen maken. Deze onderzoeken nemen veel tijd in beslag, maar zijn nodig voor een zo correct mogelijke beoordeling en het opmaken van een individueel behandelplan.

Behandeling van neurologische aandoening

Voor hersenverlamming bestaat geen genezing, maar diverse behandelingen verbeteren de levenskwaliteit. Medicatie, orthopedische hulpmiddelen, fysiotherapie, ergotherapie en logopedie zijn mogelijke behandelingsvormen voor kinderen met cerebrale parese.

Prognose van cerebrale paresen

De neurologische tekorten van hersenverlamming zijn niet progressief. Milde tot ernstige ontwikkelingsstoornissen komen vaak voor maar zijn niet altijd aanwezig. Een eventuele fysieke beperking is onafhankelijk van cognitieve stoornissen. Bij veel kinderen blijft de ernst van de ziekte stabiel, maar bij sommige kinderen verbeteren de symptomen na verloop van tijd. Mensen met een hersenverlamming hebben meestal een normale levensduur en in veel gevallen is eveneens sprake van een goede kwaliteit van leven.

Preventie

Meestal is het niet mogelijk om cerebrale parese te voorkomen, maar sommige adviezen verminderen wel het risico. Zwangere vrouwen moeten zorgen dat ze steeds in orde zijn met hun vaccinaties. Verder zijn alcohol, tabak (roken) en illegale drugs uit den boze. Regelmatige lichaamsbeweging (met adviezen van de arts) en een gezonde voeding zijn nodig. Het is tot slot voor zwangere vrouwen nodig om alle gynaecologische afspraken na te leven.

Lees verder

• Ataxie: Problemen met coördinatie door schade aan hersenen
• Hemiplegische migraine: Hoofdpijn en neurologische symptomen