Hersenverlamming: Symptomen aan spieren en bewegingen

Hersenverlamming (cerebrale parese) is een groep van neurologische aandoeningen waarbij de spieren en bewegingen zijn aangetast. Cerebrale parese vindt plaats wanneer de bepaalde hersendelen die de beweging en houding bepalen, zich niet correct ontwikkelen of beschadigd zijn. De tekenen van de aandoening verschijnen in de eerste paar jaren van het leven, en zijn normaal gezien niet progressief. Kinderen met de ziekte hebben het lastig om onder andere te lopen, te spreken en fijne motorische vaardigheden uit te voeren. Een regelmatige opvolging van het kind is nodig omdat de ernst van de ziekte pas rond vijfjarige leeftijd bekend is. Na de diagnose volgt een multidisciplinaire behandeling om de levenskwaliteit te verbeteren. Cerebrale parese is tot slot geen progressieve ziekte, waardoor de meeste kinderen een normale levensduur hebben.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Alarmsymptomen
• Typen van neurologische aandoeningen
• Spastische cerebrale parese
• Athetotische of dyskinetische cerebrale parese
• Ataxische hersenverlamming
• Hypotonische hersenverlamming
• Symptomen: Problemen met spieren en bewegingen
• Diagnose en Onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Cerebrale parese komt wereldwijd voor en is een van de meest voorkomende oorzaken van motorische beperkingen bij kinderen. De prevalentie varieert, maar wereldwijd wordt geschat dat 1 tot 3 op de 1.000 kinderen wordt getroffen door deze aandoening. In ontwikkelde landen kunnen de cijfers iets lager zijn, terwijl in ontwikkelingslanden de prevalentie vaak hoger ligt vanwege beperkte toegang tot prenatale en neonatale zorg. De incidentie van cerebrale parese is ook hoger bij kinderen die te vroeg geboren zijn of een laag geboortegewicht hebben.

Oorzaken

Cerebrale parese is een groep van aandoeningen die bij de geboorte of in de kindertijd optreden als gevolg van hersenschade die aan de baby is opgetreden in de baarmoeder of rond de geboorte. De precieze oorzaak van hersenschade bij een kind is moeilijk te bepalen. De volgende oorzaken zijn grotendeels verantwoordelijk:

• een hersenbloeding (rond de geboorte)
• een herseninfarct (rond de geboorte)
• een trauma (neonataal of tijdens de bevalling)
• ernstige geelzucht
• herseninfecties zoals encefalitis (hersenontsteking), meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek), herpes simplex-infecties)
• hypoglykemie (verlaagde bloedsuikerspiegel)
• hypoxie (tekort aan zuurstof in de weefsels) in de baarmoeder en/of tijdens de partus (bevalling)
• infecties bij de moeder tijdens de zwangerschap zoals rubella (rodehond), waterpokken, toxoplasmose, een cytomegalie-infectie, herpes, syfilis, zika
• langdurige epileptische aanvallen - status epilepticus

Bij een aantal kinderen is de oorzaak van de hersenverlamming nooit vast te stellen.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die het risico op cerebrale parese kunnen verhogen:

• te vroege geboorte (prematuriteit)
• laag geboortegewicht
• meervoudige zwangerschappen (tweelingen, drielingen, enz.)
• moederlijke infecties tijdens de zwangerschap
• moederlijke gezondheidsproblemen zoals hoge bloeddruk of diabetes
• moederlijke alcohol- of drugsgebruik tijdens de zwangerschap
• complicaties tijdens de bevalling, zoals langdurige arbeid of problemen met de placenta

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op cerebrale parese zijn onder andere:

• vertraagde motorische mijlpalen, zoals het niet kunnen rollen, zitten of kruipen
• onwillekeurige bewegingen of spierspanning
• ongewone spasticiteit of stijfheid in de spieren
• moeilijkheden met coördinatie en balans
• problemen met spraak en taalontwikkeling
• het niet kunnen uitvoeren van fijne motorische taken, zoals grijpen of vasthouden

Typen van neurologische aandoeningen

Spastische cerebrale parese

Spastische cerebrale parese bestaat in drie vormen:

• spastische hemiplegie
• spastische diplegie
• spastische tetraplegie

Spastische hemiplegie

Een kind met spastische hemiplegie heeft meestal spasticiteit of spierstijfheid aan één kant van het lichaam. Zo is dan één hand en een arm of één been aangetast. De getroffen zijde ontwikkelt zich mogelijk niet goed. Spraakproblemen komen ook voor. De intelligentie is veelal normaal. Epileptische aanvallen behoren wel tot de mogelijkheden.

Spastische diplegie

De onderste ledematen zijn aangetast. Normaalgezien komt een verhoogde spierstijfheid niet voor aan het bovenlichaam. De been- en heupspieren zijn voorts verstijfd. De benen kruisen op de knieën, waardoor het lastig is voor het kind om te lopen. Wanneer kinderen rechtopstaand de benen kruisen en proberen te lopen, is dit gekend als ‘scharen’.

Spastische quadriplegie

De benen, armen en het lichaam zijn aangetast bij spastische quadriplegie (tetraplegie). Dit is de meest ernstige vorm van spastische cerebrale parese. Daarnaast is soms sprake van een cognitieve achterstand. Lopen en praten zijn moeilijk voor het kind, en daarnaast treden soms epileptische aanvallen op.

Athetotische of dyskinetische cerebrale parese

Deze vorm van hersenverlamming staat eveneens bekend als ‘athetotische dyskinetische cerebrale parese’. Het kind heeft normaal gezien een normale intelligentie, maar de spierproblemen tasten het hele lichaam aan. Een zwakke of stijve spierspanning veroorzaakt willekeurige en ongecontroleerde lichaamsbewegingen. Lopen, zitten, een goede houding aannemen en duidelijk spreken is lastig. De tong en stembanden zijn namelijk niet goed aan te sturen door de hersenschade. Kwijlen komt ook voor doordat de gezichtsspieren zijn getroffen.

Ataxische hersenverlamming

Het evenwicht en de coördinatie zijn bij dit type cerebrale parese het vaakst aangetast. De fijne motoriek is hierbij lastig, zoals veters dichtknopen, met de schaar knippen, … Door de balansproblemen loopt het kind mogelijk met de voeten ver uit elkaar. In de meeste gevallen zijn de intelligentie en de communicatievaardigheden van de kinderen niet aangetast, maar sommige kinderen ervaren wel toch spraakproblemen.

Hypotonische hersenverlamming

Hypotonische hersenverlamming is het gevolg van een letsel aan het cerebellum (kleine hersenen). De spierproblemen verschijnen hierbij eerst. Het hoofd en lichaam van de baby zijn namelijk slap (voddenpop). Slechts een matige weerstand is aanwezig wanneer een volwassene de ledematen van het kind beweegt. Het kind rust hierbij met de ellebogen en knieën losjes uitgestrekt (in plaats van in een gebogen positie). Af en toe komen ademhalingsproblemen voor.

Symptomen: Problemen met spieren en bewegingen

De milde tot ernstige tekenen van cerebrale parese ontstaan bij of kort na de geboorte.

Vertraagde ontwikkeling

Het niet bereiken van normale mijlpalen is meestal het vroegste symptoom van hersenverlamming. De symptomen hiervan zijn reeds duidelijk voor het derde levensjaar. Zo hebben de baby’s problemen met rollen, zitten, kruipen, glimlachen, lopen en spreken. Cerebrale parese kenmerkt zich eveneens door specifieke motorische problemen die later in de kindertijd ontstaan (of zelden in het volwassen leven).

Spier- en bewegingsstoornissen

Kinderen ervaren mogelijk een verhoogde spierstijfheid (spasticiteit) of een verminderde spierspanning. Bij spasticiteit zijn de spieren vaak hard, wat leidt tot ongecontroleerde bewegingen. Het kind kan trillen of de spieren kunnen hard en strak aanvoelen. Bij verminderde spierspanning kunnen de spieren slap zijn en kan het kind problemen hebben met coördinatie en balans. Bij sommige kinderen kunnen bewegingen ongecontroleerd en onregelmatig zijn.

Motorische problemen

Kinderen met cerebrale parese kunnen moeilijkheden ervaren met fijne en grove motoriek. Dit kan variëren van het niet kunnen vasthouden van objecten tot moeilijkheden met lopen of staan. Er kunnen problemen zijn met het uitvoeren van gecoördineerde bewegingen en het ontwikkelen van de juiste houding.

Problemen met evenwicht en coördinatie

Er kunnen problemen zijn met het handhaven van een goede balans en coördinatie, wat het kind belemmert bij activiteiten zoals lopen, rennen, en spelen. Sommige kinderen kunnen moeite hebben met de fijne motoriek, zoals schrijven, knippen met een schaar, of het vastpakken van kleine objecten.

Problemen met spraak en taal

Spraak- en taalproblemen kunnen optreden, variërend van moeilijkheden met articulatie tot problemen met het begrijpen of vormen van zinnen. Dit kan het kind moeilijk maken om effectief te communiceren.

Diagnose en Onderzoeken

Cerebrale parese wordt gediagnosticeerd door het uitsluiten van andere aandoeningen die vergelijkbare symptomen kunnen veroorzaken. De diagnose wordt meestal gesteld op basis van een combinatie van medische geschiedenis, lichamelijk onderzoek, en neuroimaging-onderzoeken zoals MRI- of CT-scan. In sommige gevallen kunnen andere tests, zoals elektro-encefalografie (EEG) om epileptische activiteit te detecteren, ook nuttig zijn.

Behandeling

De behandeling van cerebrale parese is gericht op het verbeteren van de functionaliteit en het welzijn van het kind. Dit omvat meestal:

• fysiotherapie om de spierkracht en coördinatie te verbeteren
• ergotherapie om te helpen bij het ontwikkelen van dagelijkse vaardigheden
• logopedie om spraak- en taalproblemen aan te pakken
• medicatie om spasticiteit of epileptische aanvallen te behandelen
• chirurgie om functionele problemen te verhelpen, zoals spasticiteit of scheve benen
• ondersteuning door specialisten zoals orthopedisten en neuroloog

Een multidisciplinair team van zorgverleners werkt samen om een behandelplan op maat te maken voor elk kind.

Prognose

De prognose voor kinderen met cerebrale parese varieert afhankelijk van de ernst van de aandoening en de tijdige behandeling. Hoewel cerebrale parese geen progressieve aandoening is, kunnen de symptomen en beperkingen van invloed zijn op de dagelijkse activiteiten en de kwaliteit van leven. Met vroege interventie en continue zorg kunnen veel kinderen met cerebrale parese aanzienlijke vooruitgang boeken en een relatief zelfstandig leven leiden.

Complicaties

Mogelijke complicaties van cerebrale parese zijn onder andere:

• epileptische aanvallen
• spijsverteringsproblemen, zoals maagklachten en constipatie
• ademhalingsproblemen, zoals frequent voorkomende longinfecties
• huidproblemen, zoals drukplekken en doorligwonden door beperkte mobiliteit
• spier- en gewrichtsproblemen, zoals contracturen en misvormingen
• probleemgedrag, zoals angst of depressie

Een regelmatige medische controle en passende behandeling zijn essentieel om complicaties te minimaliseren.

Preventie

Hoewel niet alle gevallen van cerebrale parese te voorkomen zijn, kunnen bepaalde maatregelen het risico verminderen:

• toegang tot goede prenatale zorg en regelmatige medische controles tijdens de zwangerschap
• het vermijden van risicofactoren zoals alcohol en drugsgebruik tijdens de zwangerschap
• het beheren van gezondheidsproblemen zoals diabetes en hoge bloeddruk bij de moeder
• het voorkomen van infecties door vaccinatie en goede hygiëne
• het tijdig behandelen van complicaties tijdens de zwangerschap en bevalling

Een goede prenatale zorg en een gezonde levensstijl kunnen bijdragen aan het verminderen van het risico op cerebrale parese.

Lees verder

• Ataxie: Problemen met coördinatie door schade aan hersenen
• Hemiplegische migraine: Hoofdpijn en neurologische symptomen
• Verlamming (paralyse): Soorten, oorzaken en symptomen