Athetose: Neurologisch symptoom met bewegingsproblemen

Athetose (athetosis) is een neurologisch symptoom waarbij een patiënt langzame, onvrijwillige, ingewikkelde, kronkelende bewegingen van de vingers, de handen, de tenen en de voeten en soms ook de armen, de benen, de nek en de tong heeft. Ook andere tekenen komen tot uiting. De symptomen zijn het resultaat van schade in de hersenen, zoals veroorzaakt door een hersenverlamming of een beroerte. De behandelingen zijn gericht op het beheersen van de onbeheersbare beweging omdat de oorzaak meestal niet of moeilijk te behandelen is. Medicatie, chirurgie en een goede ondersteuning vormen de basis van de therapie voor athetose.

• Oorzaken: Schade aan basale ganglia in hersenen
• Beroerte of trauma
• Hersenverlamming
• Medicatie
• Neonatale geelzucht
• Zuurstofgebrek (asfyxie)
• Andere oorzaken
• Symptomen van athetose
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van bewegingsproblemen
• Medische behandelingen
• Hulpmiddelen en revalidatietraining
• Prognose van neurologisch symptoom

Oorzaken: Schade aan basale ganglia in hersenen

Athetose is het gevolg van schade aan de basale ganglia in de hersenen. De basale ganglia zijn verantwoordelijk voor een goede houding en spierbewegingen en bij schade aan dit hersengebied ontstaat mogelijk athetose.

Beroerte of trauma

Na een beroerte of hersentrauma volgen soms athetoïde bewegingen of andere bewegingsproblemen. Door hersenschade is de beweging van de neuronen verstoord.

Hersenverlamming

Door hersenschade of een abnormale hersenontwikkeling komt een baby mogelijk ter wereld met hersenverlamming. Wanneer de basale ganglia getroffen zijn, is sprake van ‘athetoïde cerebrale parese’. Dit type hersenverlamming is het gevolg van asfyxie (zuurstofgebrek) en hoge bilirubinespiegels. De controle van de spierbewegingen is bij dit neurologisch symptoom getroffen.

Medicatie

Enkele medicijnen verhogen hoeveelheid dopamine in de hersenen. Dit leidt mogelijk tot schade aan de basale ganglia waardoor de bewegingsproblemen tot stand komen.

Neonatale geelzucht

Neonatale icterus (geelzucht bij baby's) is een belangrijkste complicatie die leidt tot basale ganglionschade die is geassocieerd met dit symptoom. Geelzucht is het gevolg van hyperbilirubinemie (abnormaal hoge niveaus van bilirubine in het bloed).

Zuurstofgebrek (asfyxie)

Wanneer een baby bij de geboorte een zuurstofgebrek ervaart, krijgen de hersenen onvoldoende toevoer van voedingsstoffen en verhogen de dopaminewaarden in de hersenen. Dit verhoogt de kans op het krijgen van schade aan de basale ganglia met athetose tot gevolg.

Andere oorzaken

Andere bekende oorzaken van athetose zijn:

• encefalitis (hersenontsteking)
• een hersentumor
• het Fahr-syndroom
• het Rett-syndroom
• thalliumvergiftiging
• ziekte van Huntington
• ziekte van Wilson (koperstapeling in lever en hersenen)

Symptomen van athetose

Beweging
Athetose is mogelijk aanwezig vanaf de leeftijd van achttien maanden, met als eerste symptomen: voedingsproblemen, een verlaagde spierspanning en spasmen. Kenmerkend zijn de milde tot ernstige onwillekeurige, langzame, continue veranderende, onwillekeurige kronkelende bewegingen van de handen, de voeten en het gezicht. De vingers hebben hierdoor de neiging tot overstrekking. Bovendien trekken de nekspieren samen en draait het hoofd. Patiënten met dit symptoom hebben moeite om een symmetrische houding aan te houden. Ook ontstaat een soort geforceerde (glim)lach door bewegingsstoornissen aan de gelaatsspieren. Deze bewegingen verergeren geleidelijk tijdens de adolescentie en bij emotionele stress. De bijbehorende motorische disfunctie is aanwezig in een lichaamsdeel of in het hele lichaam.

Andere symptomen
Door de schade aan verschillende mogelijke hersengebieden, hebben kinderen tijdens de ontwikkelingsleeftijd mogelijk ernstige communicatieproblemen zoals spraakstoornissen, gehoorverlies en een geen of een vertraagde balans van het zittende evenwicht. De meerderheid van de patiënten met athetose heeft wel een normale of bijna normale intelligentie, maar sommige patiënten ervaren wel cognitieve beperkingen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts wil de onderliggende oorzaak van athetose vaststellen. Hiervoor heeft hij een volledige medische geschiedenis van de patiënt nodig. Daarnaast zijn een lichamelijk onderzoek, een bloedonderzoek, een CT-scan of MRI-scan van de hersenen en onderzoeken rond de grove motoriek nodig.

Differentiële diagnose
Athetose is een langzame vorm van chorea die bestaat uit kronkelende bewegingen die lijken op dystonie, maar in tegenstelling tot dystonie zijn deze bewegingen niet constant, in patroon gebracht, repetitief of pijnlijk.

Behandeling van bewegingsproblemen

Medische behandelingen

Medicatie en chirurgische ingrepen zijn inzetbaar voor het verminderen van de symptomen. Er is wel geen enkel standaard medicijn voor de behandeling. De arts zet mogelijk diverse geneesmiddelen in, al zijn deze meestal enkel effectief bij patiënten met mildere symptomen. Patiënten die een chirurgische behandeling ondergaan om de athetose te verlichten, ervaren vaak een significante verbetering in de controle van hun ledematen en vingers en tenen. Hoewel chirurgie op de korte termijn vaak zeer gunstig is en vrijwel onmiddellijke resultaten oplevert, zijn de effecten op lange termijn niet altijd langdurig aanwezig.

Hulpmiddelen en revalidatietraining

Deelnemen aan sociale communicatie is moeilijk voor patiënten, omdat de slechte coördinatie van de tong- en mondspieren het spraakvermogen vermindert en de sociale interactie in grotere mate belemmert. Een goede ondersteuning, ergotherapie, revalidatietraining, communicatiehulpmiddelen en aanpassingen zijn nodig.

Prognose van neurologisch symptoom

Patiënten met dit symptoom hebben vaak moeite om deel te nemen aan dagelijkse activiteiten zoals eten, wandelen, aankleden en het uitvoeren van alledaagse taken. Ze krijgen voortdurend te maken met uitdagingen bij het zelfstandig leven. Ze nemen minder deel aan sociale activiteiten en relaties en hebben meer kans om een slecht zelfbeeld te ontwikkelen door hun fysieke beperkingen en cognitieve beperkingen.

Lees verder

• Dystonie: Bewegingsstoornis met spierspasmen en contracties
• Hersenverlamming: Symptomen aan spieren en bewegingen
• Neonatale icterus: Behandeling van geelzucht bij baby’s
• Ziekte van Huntington: Progressieve neurologische aandoening
• Hersentrauma: Hoofdletsel door trauma met veel symptomen