Hyperbilirubinemie: Te hoge bilirubinespiegels in bloed

Bij de afbraak van rode bloedcellen in het lichaam wordt bilirubine geproduceerd. De uitscheiding van bilirubine gebeurt via de lever. Verhoogde niveaus van bilirubine, ook wel hyperbilirubinemie genoemd, kunnen leiden tot geelzucht. Deze aandoening is makkelijk te herkennen aan de geelverkleuring van de huid en ogen. Hoge bilirubinespiegels komen vaak voor bij pasgeborenen. Na de geboorte duurt het enige tijd voordat een baby in staat is om bilirubine efficiënt te metaboliseren en via de ontlasting uit te scheiden. Hoewel het voornamelijk bij pasgeborenen voorkomt, kunnen ook volwassenen verhoogde bilirubinespiegels ervaren. De oorzaken van verhoogde bilirubinespiegels kunnen voortkomen uit processen vóór, tijdens of na de productie van bilirubine.

• Wat is bilirubine?
• Hoge bilirubinespiegels bij pasgeborenen
• Oorzaken: Probleem vóór, tijdens of na de productie van bilirubine in de lever
• Voor de lever
• In de lever
• Na de lever
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hyperbilirubinemie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Wat is bilirubine?

Bilirubine ontstaat bij de afbraak van rode bloedcellen. Nadat bilirubine is aangemaakt, reist het naar de lever, waar het wordt omgezet in een wateroplosbare vorm en opgeslagen in de galwegen. Uiteindelijk wordt het via de ontlasting uit het lichaam verwijderd. Bilirubine heeft een bruingeel pigment dat bijdraagt aan de bruine kleur van de ontlasting. Rode bloedcellen hebben een levensduur van ongeveer 120 dagen en worden voortdurend vernieuwd. Deze cellen bevatten hemoglobine, dat zuurstof door het lichaam transporteert. Hemoglobine wordt afgebroken tot bilirubine en andere stoffen. Bilirubine wordt met behulp van albumine, een eiwit, naar de lever getransporteerd. In de lever wordt bilirubine 'geconjugeerd', waardoor het wateroplosbaar wordt en het lichaam kan verlaten. Niet-geconjugeerd bilirubine is toxisch, terwijl geconjugeerd bilirubine normaal gesproken niet schadelijk is omdat het gemakkelijker uitgescheiden kan worden.

Hoge bilirubinespiegels bij pasgeborenen

Pasgeborenen kunnen hoge bilirubinespiegels ontwikkelen, wat leidt tot neonatale hyperbilirubinemie, ook bekend als neonatale geelzucht. Ongeveer de helft van alle pasgeborenen vertoont zichtbare geelzucht binnen de eerste week na de geboorte. Bij volwassenen wordt geconjugeerde bilirubine in het darmkanaal door bacteriën afgebroken tot urobiline, dat via de ontlasting wordt uitgescheiden. Pasgeborenen hebben enkele dagen nodig om bilirubine effectief te metaboliseren. Bij een gezonde voldragen baby wordt een verhoogd bilirubinegehalte als abnormaal beschouwd wanneer het boven de 18 mg/dL ligt. Bij premature baby’s geldt een lagere drempelwaarde.

Hoge bilirubinespiegels kunnen toxisch zijn voor de zenuwen en leiden tot hersenbeschadiging. Gewoonlijk is de geelzucht bij zuigelingen niet ernstig en verdwijnen de symptomen vanzelf. Langdurige geelzucht komt vaker voor bij baby's die borstvoeding krijgen. Dit type geelzucht is meestal niet schadelijk, maar moet door een arts worden gemonitord. Soms wordt fototherapie toegepast, waarbij de baby wordt blootgesteld aan speciaal blauwgroen licht dat bilirubine omzet in een vorm die gemakkelijker door de lever en de nieren kan worden uitgescheiden.

Oorzaken: Probleem vóór, tijdens of na de productie van bilirubine in de lever

De oorzaken van hyperbilirubinemie kunnen zich voordoen vóór, tijdens of na de productie van bilirubine.

Voor de lever

Hoge bilirubinespiegels kunnen ontstaan voordat bilirubine de lever bereikt (pre-hepatische fase). Dit kan veroorzaakt worden door hemolytische anemie (versnelde afbraak van rode bloedcellen) of interne bloedresorptie door het lichaam.

In de lever

Als de lever niet goed functioneert, kan bilirubine niet op de juiste manier worden omgezet in een wateroplosbare vorm, wat leidt tot ophoping van bilirubine in de lever.

Bekende oorzaken zijn onder andere:

• auto-immuniteit: een aandoening waarbij het immuunsysteem de eigen lichaamscellen aanvalt
• bepaalde medicijnen in hoge doseringen, zoals paracetamol, die kunnen leiden tot leverfalen
• bloedvergiftiging
• toxine- of medicatie-geïnduceerde cholestase
• alcoholische leverziekte, waaronder levercirrose
• syndroom van Gilbert
• primaire biliaire cirrose (galwegaandoening met levercirrose)
• virale infecties zoals hepatitis A (leverontsteking door een virus)

Wat is het Gilbertsyndroom?
Het Gilbert-syndroom is een milde aandoening waarbij de bilirubinespiegels in het bloed fluctueren. Deze fluctuaties veroorzaken meestal geen ernstige geelzucht. Patiënten kunnen echter andere symptomen ervaren, zoals maagpijn of vermoeidheid. Het syndroom wordt vaak ontdekt tijdens een bloedonderzoek dat om andere redenen is uitgevoerd. Een genetische mutatie veroorzaakt het Gilbert-syndroom door het ontbreken van een enzym dat normaal bilirubine omzet in zijn geconjugeerde vorm.

Na de lever

Als bilirubine de lever heeft verlaten, kunnen hoge niveaus optreden als bilirubine niet effectief uit het lichaam kan worden verwijderd. Dit kan worden veroorzaakt door verstoppingen in de galwegen, zoals bij galstenen (harde afzettingen in de galblaas die kunnen leiden tot galkoliek).

Andere oorzaken zijn:

• alvleesklierontsteking (pancreatitis)
• ontsteking van de galblaas, gepaard met buikpijn en koorts (cholecystitis)
• galblaaskanker (kanker in de galblaas met buikpijn en geelzucht)
• primaire scleroserende cholangitis

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van hoge bilirubinespiegels, die leiden tot geelzucht, wordt bevestigd door de volgende onderzoeken:

Het normale bereik van bilirubine in het bloedserum is:

• 1,2 milligram per deciliter (mg/dL) voor volwassenen
• 1 mg/dL voor kinderen jonger dan 18 jaar

Geelzucht ontstaat meestal bij bilirubinespiegels tussen 2 en 3 mg/dL.

Diagnostische tests omvatten:

• Beeldvormende onderzoeken, zoals een echografie, een CT-scan of een MRI-scan, om de lever en galwegen te visualiseren.
• Endoscopie (inwendig kijkonderzoek) om de galwegen te inspecteren
• Leverbiopsie (sporadisch): Hierbij wordt een klein monster van het leverweefsel genomen voor laboratoriumanalyse.
• Lichamelijk onderzoek waarbij de arts de buikstreek betast om tekenen van een vergrote lever (hepatomegalie) op te sporen
• Verdere bloedonderzoeken om de leverfunctie te beoordelen en hepatitis te testen indien nodig

Behandeling van hyperbilirubinemie

De behandeling van hyperbilirubinemie hangt af van de onderliggende oorzaak. Wanneer de oorzaak bekend is, kan het behandelplan gericht zijn op het verlagen van de bilirubinespiegels door de oorzaak te verhelpen. Aanpassingen in levensstijl, zoals het vermijden van alcohol en het volgen van een gezond dieet, kunnen ook bijdragen aan het normaliseren van bilirubinespiegels.

Prognose

Bij neonatale hyperbilirubinemie is de prognose doorgaans goed, vooral als de aandoening tijdig wordt behandeld met fototherapie of andere interventies. Bij volwassenen hangt de prognose af van de onderliggende oorzaak van de hyperbilirubinemie en de effectiviteit van de behandeling van deze oorzaak.

Complicaties

Onbehandelde hoge bilirubinespiegels kunnen leiden tot ernstige complicaties zoals kernicterus bij zuigelingen, wat een vorm van hersenbeschadiging is. Bij volwassenen kunnen complicaties variëren van leverfalen tot chronische leveraandoeningen afhankelijk van de oorzaak.

Preventie

Preventieve maatregelen omvatten het vermijden van risicofactoren zoals overmatig alcoholgebruik, zorgvuldig medicijngebruik en het tijdig behandelen van aandoeningen die de leverfunctie beïnvloeden. Regelmatige medische controles kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen en behandelen van aandoeningen die leiden tot verhoogde bilirubinespiegels.

Lees verder

• Geelzucht (icterus): Soorten, oorzaken en symptomen
• Icterus (geelzucht) en hepatitis (leverontsteking)
• Syndroom van Gilbert: Leveraandoening met geelzucht
• Rotor-syndroom: Verhoogd bilirubinegehalte met geelzucht
• Neonatale icterus: Behandeling van geelzucht bij baby’s