Apenpokken: Tropische virale infectie met koorts en uitslag

Apenpokken is een tropische ziekte die vooral optreedt in Midden- en West-Afrika, maar ook mensen kan infecteren die reizen naar deze gebieden. Bepaalde knaagdieren, apen en andere dieren infecteren mogelijk mensen met het apenpokkenvirus. Koorts, spierpijn en een huiduitslag die wijzigt in letsels, blaren of puisten zijn enkele tekenen van apenpokken. De meeste symptomen houden twee tot drie weken aan en verdwijnen dan, want het apenpokkenvirus is een zelfbeperkte ziekte.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Virus overgebracht door besmette dieren
• Symptomen: Koorts en uitslag
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van virale tropische infectie
• Prognose van ziekte
• Complicaties van aandoening
• Preventie van apenpokken

Epidemiologie

De infectie komt vooral voor in afgelegen delen van Midden- en West-Afrika, in de buurt van tropische regenwouden. Ook patiënten in Europa worden zeer sporadisch getroffen, omdat zij in deze gebieden gereisd hebben. Pokkenvirusinfecties hebben geen raciale voorkeur. De incidentie is gelijk bij mannen en vrouwen. In de Afrikaanse epidemieën was 90% van de patiënten kinderen jonger dan vijftien jaar.

Oorzaken: Virus overgebracht door besmette dieren

Apenpokken is vergelijkbaar met menselijke pokken die in 1980 werd uitgeroeid. De ziekte is zoötisch, wat betekent dat het normaal bestaat bij dieren, maar ook kan worden overgedragen op mensen. De overdracht van het virus gebeurt door direct contact met bloed, lichaamsvloeistoffen en letsels op de huid en slijmvliezen van geïnfecteerde dieren (ratten, eekhoorns, apen, slaapmuizen, gestreepte muizen, chimpansees en andere knaagdieren). Apenpokken is door te geven aan mensen, maar de ziekte verspreidt zich niet zo gemakkelijk. Zeer zelden gebeurt de overdracht van persoon tot persoon door blootstelling aan besmette druppeltjes in de lucht (druppelinfectie), huidcontact met geïnfecteerde personen of besmette materialen. Mensen zonder symptomen zijn niet infectueus (kunnen de infectie niet doorgeven).

Symptomen: Koorts en uitslag

De incubatieperiode bedraagt gemiddeld twaalf dagen, variërend van vier tot twintig dagen; na deze periode komen de symptomen tot uiting. De vroege stadia van apenpokken kenmerken zich door hoge koorts, hevige hoofdpijn, een zwelling van de lymfeklieren en pijnlijke spieren. De meeste patiënten ervaren bovendien een gebrek aan energie in de eerste vijf dagen na het oplopen van de ziekte. Een huiduitslag verschijnt één tot drie dagen na de koorts, vaak beginnend op het gezicht voordat deze zich elders op het lichaam verspreidt. Deze uitslag evolueert dan waarschijnlijk na ongeveer tien dagen in letsels met een platte basis, blaren of puisten, gevolgd door korsten.

Diagnose en onderzoeken

Omdat het klinische beeld van apenpokken sterk doet denken aan dat van waterpokken (infectie met algemene symptomen en huiduitslag) en dat van pokken, is de definitieve diagnose van cruciaal belang om de natuurlijke ziekte onder controle te houden. De medische geschiedenis (vooral associatie met knaagdieren of andere dieren) en een lichamelijk onderzoek leveren het vermoedelijke bewijs voor een diagnose van apenpokken. Een huidbiopsie van een letsel bevestigt de diagnose van apenpokken.

Behandeling van virale tropische infectie

Er zijn geen specifieke behandelingen voor apenpokken beschikbaar anno oktober 2020. De arts behandelt symptomen zoals koorts, pijn of hoesten met behulp van medicatie. In ernstige gevallen zet de arts immunoglobulines of antivirale geneesmiddelen in.

Prognose van ziekte

Apenpokken is in de meeste gevallen een milde aandoening die vanzelf oplost en geen complicaties heeft. De meeste patiënten herstellen binnen twee à drie weken.

Complicaties van aandoening

Complicaties omvatten:

• ademhalingsnood
• blindheid
• bronchopneumonie (ontsteking van luchtpijpvertakkingen en longen)
• een secundaire bacteriële infectie
• encefalitis (ontsteking van de hersenen)
• hoornvlieszweren
• keratitis (hoornvliesontsteking)
• littekens
• septikemie (bloedvergiftiging)

Het sterftecijfer bedraagt 1-10%.

Preventie van apenpokken

Het pokkenvaccin is effectief in het voorkomen van apenpokken. De meeste overlijdens komen dan ook voor bij niet-gevaccineerde patiënten. Het is belangrijk dat mensen op de hoogte zijn dat contact met dieren in het wild (en dan vooral knaagdieren) een risicofactor is voor apenpokken. Mensen moeten eveneens op de hoogte zijn van de maatregelen die ze kunnen nemen om blootstelling aan dieren te verminderen. Zieke of dode dieren hanteren mensen met geschikte, beschermende kledij en handschoenen. Verder verblijven geïnfecteerde patiënten in een isolatieruimte totdat ze genezen zijn. Bij het verzorgen van zieke patiënten is het dragen van handschoenen, gezichtsmaskers en beschermende jassen verplicht. Nauw lichamelijk contact mag pas terug gebeuren wanneer de patiënt hersteld is. Regelmatig de handen wassen (goede handhygiëne) is voorts noodzakelijk na de zorg aan of het bezoeken van zieke patiënten. Een snelle identificatie van nieuwe gevallen is tot slot van cruciaal belang om uitbraken te beperken.

Lees verder

• Pokkenvirussen: Soorten virussen die mensen infecteren