Apenpokken: Tropische virale infectie met koorts en uitslag

Apenpokken (Mpox) is een tropische ziekte die voornamelijk voorkomt in Midden- en West-Afrika, maar ook mensen kan infecteren die naar deze gebieden reizen. Het apenpokkenvirus kan via bepaalde knaagdieren, apen en andere dieren op mensen worden overgedragen. Symptomen van apenpokken omvatten koorts, spierpijn en een huiduitslag die evolueert naar letsels, blaren of puisten. Meestal verdwijnen de symptomen binnen twee tot drie weken, aangezien apenpokken een zelflimiterende ziekte is.

• Epidemiologie Mpox
• Verspreiding van apenpokken wereldwijd
• Incidentie en prevalentie
• Seizoensgebondenheid en transmissiepatronen
• Mechanisme van apenpokken
• Virusoverdracht en infectiepad
• Invloed op het immuunsysteem
• Pathofysiologie en organen die betrokken zijn
• Oorzaken: Virus overgebracht door besmette dieren
• Risicofactoren
• Blootstelling aan dieren
• Gezondheidsstatus van de patiënt
• Reizen naar endemische gebieden
• Risicogroepen
• Gezondheidspersoneel
• Kinderen en ouderen
• Mensen met een verzwakt immuunsysteem
• Symptomen: Koorts en uitslag
• Alarmsymptomen
• Koorts en algemene symptomen
• Huiduitslag en blaasjesvorming
• Ademhalingssymptomen en pijn op de borst
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van de ziekte
• Hersteltijd en complicaties
• Risico op overlijden
• Complicaties van de aandoening
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met apenpokken
• Laat je vaccineren indien mogelijk
• Isoleren bij symptomen van apenpokken
• Houd de huiduitslag goed verzorgd
• Let goed op systemische symptomen zoals koorts
• Raadpleeg je arts bij complicaties
• Misvattingen rond apenpokken
• Apenpokken is hetzelfde als pokken
• Alleen apen kunnen apenpokken krijgen
• Apenpokken wordt alleen overgedragen door dieren
• Apenpokken is een dodelijke ziekte
• Iedereen loopt evenveel risico op apenpokken
• Apenpokken veroorzaakt altijd huiduitslag
• Er is geen bescherming tegen apenpokken

Epidemiologie Mpox

Verspreiding van apenpokken wereldwijd

Apenpokken is een virale infectie die afkomstig is van primaten, maar de meeste gevallen worden tegenwoordig vaak toegeschreven aan knaagdieren. Oorspronkelijk werd de ziekte vooral aangetroffen in Centraal- en West-Afrika, maar in de afgelopen jaren is de verspreiding naar andere delen van de wereld toegenomen. Apenpokken wordt nu beschouwd als een zeldzamere ziekte die voorkomt in gebieden met een hogere prevalentie van dierreservoirs, maar het aantal gevallen is recentelijk gestegen, mede door globalisering en veranderingen in menselijke interactie met dieren.

Incidentie en prevalentie

De incidentie van apenpokken is relatief laag in vergelijking met andere virale ziekten zoals mazelen of griep, maar er is de laatste jaren een opmerkelijke toename van gevallen, vooral buiten de Afrikaanse regio’s. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft gerapporteerd dat er een verhoogd aantal infecties is, wat de noodzaak benadrukt voor verbeterde monitoring en preventie. De ziekte komt nog steeds vaker voor in Afrika, maar recente uitbraken buiten het continent, vooral in landen zoals de VS, het VK en andere Europese landen, hebben het bewustzijn verhoogd.

Seizoensgebondenheid en transmissiepatronen

Apenpokken vertoont geen duidelijke seizoensgebonden patronen, maar de incidentie kan variëren afhankelijk van de mate van contact tussen mensen en wilde of gedomesticeerde dieren, en de effectiviteit van volksgezondheidsmaatregelen. De ziekte verspreidt zich vaak via direct contact met besmette dieren of mensen, waardoor uitbraken sneller plaatsvinden in gebieden waar er een hogere dichtheid van mensen en dieren is.

Mechanisme van apenpokken

Virusoverdracht en infectiepad

Apenpokken wordt veroorzaakt door het apenpokkenvirus, een lid van de familie Poxviridae. De transmissie van het virus vindt doorgaans plaats via direct contact met besmette dieren, zoals knaagdieren en primaten, of via contact met lichaamsvloeistoffen van geïnfecteerde mensen. Apenpokken kan ook worden overgedragen via luchtdeeltjes, hoewel dit zeldzamer is. De infectie begint vaak met koorts en algemene symptomen, gevolgd door huiduitslag die typisch is voor de ziekte.

Invloed op het immuunsysteem

Na binnenkomst in het lichaam vermenigvuldigt het apenpokkenvirus zich in de huid en mucosale weefsels, waar het vervolgens naar lymfeklieren migreert. Het virus veroorzaakt een actieve immuunrespons, waarbij de lymfeklieren opzwellen en het immuunsysteem probeert de infectie te bestrijden. De uitslag die optreedt, is het resultaat van de ontstekingsreactie en de virale replicatie in de huid.

Pathofysiologie en organen die betrokken zijn

Hoewel apenpokken voornamelijk de huid aantast, kan het virus zich verspreiden naar andere organen, zoals de longen en de ogen. Het vermogen van het virus om door de bloedbaan te reizen, kan ook leiden tot systemische symptomen zoals hoofdpijn, spierpijn en koorts. In zeldzamere gevallen kunnen de ogen en de ademhalingswegen ernstig worden aangetast, wat kan leiden tot blijvende schade of infectie.

Oorzaken: Virus overgebracht door besmette dieren

Apenpokken is verwant aan het menselijke pokkenvirus, dat in 1980 werd uitgeroeid. De ziekte is zoönotisch, wat betekent dat het voornamelijk voorkomt bij dieren maar ook op mensen kan worden overgedragen. Het virus wordt overgedragen door direct contact met bloed, lichaamsvloeistoffen, en huid- en slijmvliesletsels van geïnfecteerde dieren zoals ratten, eekhoorns, apen, slaapmuizen, gestreepte muizen, chimpansees en andere knaagdieren. Hoewel apenpokken kan worden overgedragen van persoon tot persoon, gebeurt dit zelden. Persoonlijke overdracht kan plaatsvinden via besmette druppeltjes in de lucht (druppelinfectie), huidcontact met geïnfecteerde personen of besmette materialen. Mensen zonder symptomen zijn doorgaans niet besmettelijk.

Risicofactoren

Blootstelling aan dieren

Een van de belangrijkste risicofactoren voor het oplopen van apenpokken is direct contact met besmette dieren, zoals primaten of knaagdieren die drager kunnen zijn van het virus. In sommige gevallen kunnen mensen besmet raken door het eten van dierlijke producten die besmet zijn met het virus of door direct contact met het bloed of de lichaamsvloeistoffen van besmette dieren.

Gezondheidsstatus van de patiënt

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen met hiv/aids, of patiënten die immuunsuppressieve medicijnen gebruiken, lopen een verhoogd risico op ernstige vormen van apenpokken. Het immuunsysteem van deze patiënten kan moeite hebben met het effectief bestrijden van het virus, wat kan leiden tot ernstigere infecties en complicaties.

Reizen naar endemische gebieden

Reizigers die naar gebieden gaan waar apenpokken endemisch is, zoals Centraal- en West-Afrika, lopen een verhoogd risico op infectie, vooral als ze in contact komen met dieren of lokale gemeenschappen die besmet zijn met het virus. De toegenomen wereldwijde mobiliteit heeft bijgedragen aan de verspreiding van apenpokken buiten de traditionele endemische gebieden.

Risicogroepen

Gezondheidspersoneel

Gezondheidspersoneel dat werkt in ziekenhuizen of klinieken waar patiënten met apenpokken worden behandeld, loopt een verhoogd risico op besmetting. Ze kunnen in contact komen met het virus via aerosolen, lichamelijke vloeistoffen of het direct aanraken van huidletsels van geïnfecteerde patiënten. Adequate beschermingsmaatregelen en persoonlijke beschermingsmiddelen zijn essentieel voor het voorkomen van infectie bij zorgverleners.

Kinderen en ouderen

Net als bij veel andere virale infecties, lopen kinderen en ouderen een verhoogd risico op ernstige complicaties van apenpokken. Kinderen kunnen een sterker immuunsysteem hebben, maar hun kleine lichaam kan moeilijker omgaan met de virale belasting, terwijl ouderen vaak een minder efficiënt immuunsysteem hebben, wat hen kwetsbaarder maakt voor ernstige ziekte en complicaties.

Mensen met een verzwakt immuunsysteem

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen die immuunsuppressieve therapieën ondergaan of die lijden aan hiv/aids, lopen een verhoogd risico op ernstige infecties door apenpokken. Deze patiënten kunnen moeilijker herstellen van de infectie, en het risico op secundaire infecties en andere complicaties is groter.

Symptomen: Koorts en uitslag

De incubatietijd voor apenpokken bedraagt gemiddeld twaalf dagen, maar kan variëren van vier tot twintig dagen. Na deze periode verschijnen de symptomen. De vroege symptomen omvatten hoge koorts, intense hoofdpijn, zwelling van de lymfeklieren, en spierpijn. Patiënten kunnen ook een algemeen gevoel van malaise ervaren gedurende de eerste vijf dagen. Een huiduitslag verschijnt doorgaans één tot drie dagen na de koorts, vaak beginnend op het gezicht en zich daarna naar andere delen van het lichaam verspreidend. Deze uitslag evolueert na ongeveer tien dagen naar letsels met een platte basis, blaren, of puisten, die vervolgens korsten vormen.

Alarmsymptomen

Koorts en algemene symptomen

Het eerste alarmsymptoom van apenpokken is meestal koorts, die gepaard kan gaan met andere algemene symptomen zoals hoofdpijn, spierpijn en vermoeidheid. Deze symptomen beginnen vaak in de vroege stadia van de infectie en kunnen verergeren voordat de kenmerkende huiduitslag verschijnt.

Huiduitslag en blaasjesvorming

Het verschijnen van de huiduitslag, beginnend op het gezicht en de ledematen, is een belangrijk alarmsymptoom. De uitslag evolueert van vlekken naar blaasjes en uiteindelijk naar korstjes die kunnen barsten en genezen. Als de uitslag zich niet volgens dit typische patroon ontwikkelt, kan dit wijzen op een complicatie of een andere infectie.

Ademhalingssymptomen en pijn op de borst

In gevallen van ernstigere infecties kunnen ademhalingssymptomen optreden, zoals hoesten, kortademigheid of pijn op de borst. Dit kan wijzen op een ernstige longinfectie of pneumonie, wat onmiddellijke medische zorg vereist.

Diagnose en onderzoeken

Het klinische beeld van apenpokken kan sterk lijken op dat van waterpokken en pokken, wat de noodzaak van een definitieve diagnose onderstreept om de ziekte effectief te kunnen beheren. Een grondige medische geschiedenis (met name een geschiedenis van contact met knaagdieren of andere dieren) en lichamelijk onderzoek kunnen aanwijzingen geven voor een diagnose. Een huidbiopsie van een letsel is nodig om de diagnose van apenpokken te bevestigen.

Behandeling

Anno augustus 2024 zijn er geen specifieke antivirale behandelingen voor apenpokken beschikbaar. De behandeling richt zich op het verlichten van symptomen zoals koorts, pijn, en hoesten door middel van ondersteunende zorg en symptomatische medicatie. In ernstige gevallen kunnen artsen antivirale middelen en immunoglobulines overwegen.

Prognose van de ziekte

Hersteltijd en complicaties

De meeste mensen herstellen van apenpokken binnen twee tot vier weken zonder langdurige complicaties. Echter, in zeldzame gevallen kunnen ernstige complicaties optreden, zoals secundaire bacteriële infecties, ademhalingsfalen of neurologische schade. De prognose is over het algemeen goed voor gezonde mensen, maar de ziekte kan ernstiger zijn voor kinderen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Risico op overlijden

De mortaliteit van apenpokken is relatief laag, maar het is niet verwaarloosbaar. In gevallen van ernstige infectie, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem of bij jonge kinderen, kan de ziekte leiden tot overlijden. De mortaliteit varieert afhankelijk van het type virus en de mate van medische zorg.

Complicaties van de aandoening

Mogelijke complicaties van apenpokken omvatten:

• Ademhalingsnood
• Blindheid
• Bronchopneumonie (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen en longen)
• Secundaire bacteriële infecties
• Encefalitis (ontsteking van de hersenen)
• Hoornvlieszweren
• Keratitis (hoornvliesontsteking)
• Littekens
• Septikemie (bloedvergiftiging)

Het sterftecijfer varieert van 1% tot 10%, afhankelijk van de ernst van de infectie en de aanwezigheid van complicaties.

Preventie

Het pokkenvaccin biedt bescherming tegen apenpokken en is effectief in het voorkomen van ernstige gevallen. De meeste sterfgevallen worden geregistreerd onder niet-gevaccineerde individuen. Het is cruciaal om bewust te zijn van de risico’s van contact met wilde dieren, met name knaagdieren, die een belangrijke risicofactor vormen voor apenpokken. Maatregelen om blootstelling te verminderen zijn onder meer:

• Het dragen van beschermende kleding en handschoenen bij contact met zieke of dode dieren.
• Het isoleren van geïnfecteerde patiënten totdat zij volledig zijn hersteld.
• Het dragen van handschoenen, gezichtsmaskers en beschermende jassen tijdens de zorg voor geïnfecteerde patiënten.
• Het vermijden van nauw lichamelijk contact met geïnfecteerde personen totdat deze volledig zijn hersteld.
• Regelmatig de handen wassen en goede handhygiëne handhaven na contact met zieke personen.
• Het snel identificeren en isoleren van nieuwe gevallen om verdere uitbraken te beperken.

Praktische tips voor het omgaan met apenpokken

Apenpokken, een virale infectie die vaak milde symptomen vertoont, kan zich snel verspreiden door direct contact met een besmette persoon of dier. Het virus veroorzaakt huiduitslag, koorts en algemene symptomen zoals hoofdpijn en spierpijn. Aangezien het virus zich in sommige gevallen ernstiger kan ontwikkelen, is het belangrijk om preventieve maatregelen te nemen en snel te reageren als je symptomen ervaart.

Laat je vaccineren indien mogelijk

Vaccinatie tegen apenpokken wordt sterk aanbevolen voor mensen die in risicogebieden wonen of werken. Het vaccin biedt bescherming tegen apenpokken en kan het risico op ernstige ziekte aanzienlijk verlagen. Bespreek de mogelijkheid van vaccinatie met je arts, vooral als je in contact komt met dieren of mensen die mogelijk besmet zijn met het virus. Zorg ervoor dat je de vaccinatie-updates volgt en eventuele aanwijzingen van de gezondheidszorgverlener opvolgt.

Isoleren bij symptomen van apenpokken

Als je symptomen hebt die overeenkomen met apenpokken, zoals huiduitslag of koorts, is het cruciaal om jezelf onmiddellijk te isoleren om verdere verspreiding van het virus te voorkomen. Het virus wordt voornamelijk overgedragen via direct contact met huiduitslag of via ademhalingsdruppels. Vermijd contact met anderen totdat je arts bevestigt dat je geen gevaar meer vormt voor de gemeenschap. Gebruik een mondkapje om de kans op verspreiding van het virus via luchtdeeltjes te minimaliseren.

Houd de huiduitslag goed verzorgd

Bij apenpokken kunnen zich huiduitslag en blaren vormen. Het is belangrijk om deze huiduitslag goed te verzorgen om secundaire infecties te voorkomen. Houd de blaren schoon en droog, en raak ze niet aan om verdere irritatie of verspreiding van het virus te vermijden. Gebruik antiseptische crèmes of zalf, zoals voorgeschreven door je arts, en draag loszittende kleding die de huid niet irriteert. Als je merkt dat de blaren opengaan of geïnfecteerd raken, zoek dan onmiddellijk medische hulp.

Let goed op systemische symptomen zoals koorts

Naast huiduitslag kunnen apenpokken ook leiden tot koorts koorts, spierpijn pijn, hoofdpijn hoofdpijn en vermoeidheid. Deze symptomen kunnen het herstelproces bemoeilijken en moeten nauwlettend worden opgevolgd. Zorg ervoor dat je voldoende rust krijgt en gehydrateerd blijft. Gebruik koortswerende middelen, zoals paracetamol, om je koorts te verlichten, maar overleg altijd eerst met je arts over de juiste medicatie. Als je ademhalingsproblemen hebt of de symptomen verergeren, neem dan onmiddellijk contact op met een arts.

Raadpleeg je arts bij complicaties

Hoewel apenpokken meestal mild zijn, kunnen er complicaties optreden, zoals infecties of ademhalingsproblemen. Als je merkt dat je symptomen niet verbeteren of als je nieuwe symptomen ontwikkelt, zoals ernstige zwelling van de lymfeklieren lymfekanaal of moeite met ademhalen, is het belangrijk om snel medische hulp te zoeken. Vroege behandeling kan het risico op ernstige complicaties verlagen en je herstel versnellen.

Misvattingen rond apenpokken

Apenpokken is een virale infectie die verwant is aan pokken en bij zowel mensen als dieren voorkomt. Ondanks de recente aandacht en verspreiding zijn er veel misvattingen over deze ziekte.

Apenpokken is hetzelfde als pokken

Hoewel apenpokken verwant is aan het pokkenvirus, is het niet dezelfde ziekte. Apenpokken is doorgaans minder ernstig en heeft een lagere sterftegraad. Het virus behoort tot dezelfde familie, maar de symptomen en de impact op de gezondheid verschillen.

Alleen apen kunnen apenpokken krijgen

De naam kan misleidend zijn, maar apen zijn niet de enige dieren die dit virus kunnen dragen. Apenpokken komt voor bij knaagdieren, andere zoogdieren en kan ook mensen infecteren. De overdracht vindt plaats via direct contact met besmette dieren of mensen.

Apenpokken wordt alleen overgedragen door dieren

Hoewel dieren een belangrijke bron van besmetting zijn, kan het virus ook van mens op mens worden overgedragen. Dit gebeurt via direct huidcontact, lichaamsvloeistoffen of druppelinfecties. Besmette oppervlakken en materialen kunnen eveneens bijdragen aan de verspreiding.

Apenpokken is een dodelijke ziekte

De meeste gevallen van apenpokken verlopen mild en herstellen binnen enkele weken. Er zijn echter ernstigere varianten van het virus, maar deze komen minder vaak voor. De ziekte is in de meeste gevallen niet dodelijk, vooral bij tijdige medische zorg.

Iedereen loopt evenveel risico op apenpokken

Bepaalde groepen lopen een hoger risico op ernstige symptomen, waaronder mensen met een verzwakt immuunsysteem, jonge kinderen en ouderen. De verspreiding hangt ook af van blootstellingsrisico’s, zoals reizen naar endemische gebieden of nauw contact met besmette personen.

Apenpokken veroorzaakt altijd huiduitslag

Hoewel huiduitslag een typisch symptoom is, ervaren sommige mensen mildere symptomen zoals koorts, spierpijn en gezwollen lymfeklieren zonder duidelijke uitslag. Dit kan het lastig maken om de ziekte in een vroeg stadium te herkennen.

Er is geen bescherming tegen apenpokken

Bestaande pokkenvaccins bieden enige bescherming tegen apenpokken. Daarnaast kunnen goede hygiëne en het vermijden van nauw contact met besmette personen het risico verkleinen. In sommige gevallen worden antivirale middelen gebruikt bij ernstige infecties.

Tijdens een besmetting kunnen symptomen zoals huidinfectie en koorts optreden, wat soms tot verwarring met andere ziekten leidt. Een goede diagnose via bloedonderzoeken of andere methoden is essentieel voor een juiste behandeling.

Lees verder

• Pokkenvirussen: Soorten virussen die mensen infecteren