Pokkenvirussen: Soorten virussen die mensen infecteren

Pokkenvirussen zijn wereldwijd voorkomende steen- of ovaalvormige virussen. Ze veroorzaken zowel bij mensen als bij dieren infecties. Mensen lopen de besmetting op door contact met besmette dieren, mensen of materialen. Meestal krijgen mensen te maken met huidproblemen, zoals letsels, bultjes of een huiduitslag in combinatie met algemene symptomen. Sommige pokkenvirussen zijn niet meer in de natuur aanwezig, maar ze zijn op een andere manier toch nog in staat om een ziekte te veroorzaken.

• Apenpokken
• Koepokken
• Molluscum contagiosum
• Orf
• Pokken (variola)
• Vaccinia

Apenpokken

Geschiedenis

Apenpokken (monkey pox in het Engels) is een zeldzame zoönose (ziekte van besmet dier overgebracht bij mensen) die voorkomt in kleine dorpen in de tropische regenwouden in verschillende landen van West- en Centraal-Afrika. De ziekte werd ontdekt in 1958 toen twee uitbraken van een pokkenziekte optraden in kolonies van apen die vastgehouden werden voor onderzoek, vandaar de naam 'apenpokken'. In 1970 werd het eerste menselijke geval van apenpokken beschreven.

Besmetting en overdracht

Vermoedelijk zijn verschillende soorten eekhoorns het dierenreservoir van apenpokken. Het virus werd in 2003 in de Verenigde Staten geïntroduceerd door West-Afrikaanse kleine zoogdieren die illegaal als huisdieren werden geïmporteerd. Dit leidde tot een wijdverspreide infectie van prairiehonden en enkele tientallen patiënten bij laboranten. Slechts enkele van deze getroffen patiënten hadden complicaties, zoals keratitis (hoornvliesontsteking) en encefalopathie (hersenaandoening). De overdracht van persoon tot persoon is ongewoon bij apenpokken, maar het is wel mogelijk. Contact met het besmette dier en materiaal zijn andere overdrachtsmogelijkheden.

Symptomen en prognose

De meeste infecties komen voor bij kinderen die geen pokkenvaccin gekregen hebben. De klinische symptomen zijn niet te onderscheiden van pokken. Volgende tekenen komen voor: een huiduitslag met blaasjes, koorts, hoofdpijn, spierpijn, rugpijn, gezwollen lymfeklieren, rillingen en uitputting. Bij de meeste patiënten houden de symptomen twee tot vier weken aan. De virale infectieziekte is mogelijk ernstig, met sterftecijfers van 10-15% bij niet-gevaccineerde mensen.

Koepokken

Koepokken komen zeer zelden voor bij mensen. Historisch gezien zijn de meeste gevallen in Groot-Brittannië gerapporteerd, met een kleinere aantal patiënten uit Duitsland, België, Nederland, Frankrijk, Zweden, Finland, Noorwegen en Rusland. De meeste gevallen komen voor in de late zomer en herfst. Het koepokkenvirus is aanwezig in onder andere huisdieren en wilde katten. Het reservoir bevindt zich in een aantal knaagdieren. Koepokken is een virale infectieziekte waarbij grote blaasjes aan de hand ontstaan, vaak bij kinderen jonger dan achttien jaar. Dit komt omdat de patiënt contact heeft gehad met geïnfecteerde koeien. De letsels zijn geassocieerd met regionale lymfadenitis (lymfeklierontsteking) en koorts. De prognose voor patiënten met deze aandoening is zeer goed. Meestal verdwijnen de klachten spontaan.

Molluscum contagiosum

Bij molluscum contagiosum - dat veroorzaakt is door het ‘molluscipoxvirus’ - is de huid geïnfecteerd. Bij de besmettelijke huidinfectie krijgt een patiënt vrijwel overal op het lichaam te maken met typische verhoogde, parelachtige bultjes of knobbeltjes. De klachten verdwijnen binnen enkele maanden al houden de klachten bij patiënten met een zwak immuunsysteem wel langer aan. Heel wat behandelingstechnieken zijn mogelijk bij de huidaandoening, zoals de letsels wegschrapen, wegbranden, bevriezen, … Ook medicatie is inzetbaar, maar de letsels op het gezicht verdwijnen hierdoor niet.

Orf

Orf is een andere benaming voor ‘schapenpokken’. Door dit pokkenvirus ontstaat een papuleuze, soms purulente virusaandoening van de geiten- en schapenhuid (schurftzweren rond de lippen). Deze infectie is besmettelijk voor de mens en veroorzaakt hierbij huidzweren en knobbels op de handen van twee tot vijf centimeter groot. Daardoor is soms ook sprake van ‘melkerspokken’. De letsels verdwijnen spontaan na circa zes weken. Het is wel belangrijk om de aangetaste handletsels af te dekken om een secundaire bacteriële infectie te voorkomen.

Pokken (variola)

Variola (pokken, pokziekte) is een zeer besmettelijke, acute, endemische voorkomende virale infectie die veroorzaakt werd door het variolavirus (pokkenvirus). Koorts, hoofdpijn, spierpijn, vermoeidheid, misselijkheid, braken en gewrichtspijn zijn de meest voorkomende klachten van het variolavirus. Op 14 december 1977 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) officieel variola tot een uitgeroeide ziekte verklaard, gevolgd door de afschaffing van de vaccinatie op 8 mei 1980. Deze uitroeiing kwam tot stand na een agressief vaccinatiebeleid en zorgvuldige detectie van nieuwe gevallen gecoördineerd door de WHO.

Vaccinia

Het vacciniavirus is een laboratoriumvirus en komt niet in de natuur voor bij mensen of dieren. Deze ziekte is het gevolg van inenting met koepokstof. Huidbultjes ontstaan circa vier dagen na de vaccinatie. Na ongeveer tien dagen komt pus uit deze bultjes die maximaal twee tot vier centimeter groot zijn. Gezwollen lymfeklieren in de oksel en milde koorts zijn andere klachten. In ernstige gevallen ontstaat hierbij encefalitis (hersenontsteking). De oorsprong ervan is onzeker, maar het is van onschatbare waarde geweest voor het maken van een vaccin voor de preventie van pokken. De vaccinatie is niet aanbevolen, behalve voor bepaalde laboratoriummedewerkers.

Lees verder

• Molluscum contagiosum: Huidinfectie met parelwitte letsels
• Virale huidinfectie: Huidinfecties veroorzaakt door virus
• Apenpokken: Tropische virale infectie met koorts en uitslag