Icterus (geelzucht) en hepatitis (leverontsteking)

De oorzaak van icterus, ook wel geelzucht genoemd, is een verhoogd bilirubinegehalte in het bloed. Bilirubine is een afbraakproduct van rode bloedcellen dat normaal gesproken door de lever wordt verwerkt. De hepatocyten (levercellen) conjugeren bilirubine, waardoor het wateroplosbaar wordt, waarna het via de galwegen naar de galblaas wordt vervoerd. Bij icterus is er echter een teveel aan bilirubine in het bloed. Er zijn drie hoofdtypen van icterus te onderscheiden: prehepatische, hepatische en posthepatische icterus. Elk type heeft verschillende oorzaken en behandelingsmethoden.

• Prehepatische icterus (geelzucht): Stijging van ongeconjugeerd bilirubine
• Hepatische icterus (geelzucht): Lever is aangetast
• Posthepatische icterus (geelzucht): Verstopte galafvoerwegen in of na de lever
• Hepatitis A (leverontsteking)
• Hepatitis B (leverontsteking)
• Hepatitis C (leverontsteking)
• Hepatitis D (leverontsteking)
• Acute hepatitis
• Chronische hepatitis
• Levercirrose (levercirrose) bij de patiënt
• Preventie van icterus en hepatitis

Prehepatische icterus (geelzucht): Stijging van ongeconjugeerd bilirubine

Prehepatische icterus, ook wel hemolytische icterus genoemd, ontstaat vóór de lever. Bij deze aandoening is er een verhoogde afbraak van hemoglobine waardoor er meer bilirubine in het bloed komt dan normaal. Dit kan bijvoorbeeld optreden bij een baby met resusantagonisme, waarbij het lichaam antistoffen tegen het foetale bloed aanmaakt. Verhoogde afbraak van rode bloedcellen kan ook voorkomen na een verkeerde bloedtransfusie. Hierdoor komt er te veel ongeconjugeerd bilirubine in de lever, die het niet in voldoende mate kan verwerken. Dit resulteert in een verhoogd niveau van ongeconjugeerd bilirubine in het bloed. Het geconjugeerd bilirubine blijft normaal omdat de leverfunctie niet is aangetast. De ontlasting blijft donkerbruin, en de urine is normaal.

Hepatische icterus (geelzucht): Lever is aangetast

Hepatische icterus, ook bekend als parenchymateuze icterus, ontstaat door problemen binnen de lever zelf. Deze aandoening wordt veroorzaakt door leverziekten zoals cirrose of hepatitis A. De lever kan het volledige aanbod aan bilirubine niet verwerken of laat verwerkte bilirubine terugvloeien naar het bloed in plaats van naar de galwegen. Dit leidt tot een verhoogd niveau van zowel geconjugeerd als ongeconjugeerd bilirubine in het bloed, doordat de hepatocyten niet goed functioneren. Het gevolg is vaak een lichte ontlasting en donkergekleurde urine (donkere urine of oranje urine).

Posthepatische icterus (geelzucht): Verstopte galafvoerwegen in of na de lever

Posthepatische icterus, ook wel afsluitingsicterus genoemd, ontstaat door een blokkade in de galafvoerwegen (zoals de ductus choledochus), meestal door een galsteen of een tumor. Deze blokkade verhindert de afvoer van geconjugeerd bilirubine naar de dunne darm, waardoor het terug in het bloed terechtkomt. Dit type icterus leidt tot een verhoogd niveau van geconjugeerd bilirubine in het bloed, terwijl het ongeconjugeerd bilirubine normaal blijft. De ontlasting zal licht tot wit zijn, en de urine is vaak donkerbruin.

Hepatitis A (leverontsteking)

Hepatitis A wordt veroorzaakt door het hepatitis A-virus. Het virus blijft goed overleven op diverse oppervlakken en verspreidt zich vaak via besmette ontlasting. Kinderdagverblijven en crèches zijn vaak plekken waar deze infectie voorkomt. De incubatietijd is doorgaans twee tot zes weken. Symptomen zijn onder andere misselijkheid, jeuk, en geelzucht. Soms voelt de patiënt pijn in de rechterbovenbuik. Hepatitis A kan ook asymptomatisch zijn, wat kan duren tot drie maanden. Het virus wordt aangetoond via een bloedtest. Vaccinatie is mogelijk en voorkomt de ziekte. Hepatitis A evolueert nooit naar chronische hepatitis.

Hepatitis B (leverontsteking)

Hepatitis B is zeer resistent en besmettelijk, overgedragen via besmet bloed, seksueel contact, of van moeder op kind. De incubatietijd bedraagt twee tot zes maanden. Symptomen zijn vermoeidheid, gewrichtspijn, chronische buikpijn, misselijkheid en koorts. Geelzucht kan ook optreden. Er is een vaccin beschikbaar tegen hepatitis B. Ongeveer 10% van de gevallen ontwikkelen zich tot chronische hepatitis.

Hepatitis C (leverontsteking)

Hepatitis C wordt veroorzaakt door besmet bloed, vooral bij mensen die intraveneuze drugs gebruiken of via moeder-op-kind overdracht. De incubatietijd is enkele weken tot maanden. Hepatitis C leidt in 80% van de gevallen tot chronische hepatitis. Dit type hepatitis is moeilijker te behandelen en kan leiden tot ernstige levercomplicaties.

Hepatitis D (leverontsteking)

Hepatitis D komt alleen voor bij mensen die ook hepatitis B hebben. Het hepatitis D-virus verergert de symptomen van hepatitis B door een superinfectie te veroorzaken. Dit kan leiden tot ernstigere leverproblemen dan bij hepatitis B alleen.

Acute hepatitis

Acute hepatitis presenteert zich vaak als een milde griepachtige aandoening. Geelzucht kan soms pas later optreden. Symptomen omvatten vermoeidheid, braken, pijnlijke gewrichten, en algemeen onwel zijn. Bij acute hepatitis is de urine vaak donker en de ontlasting verkleurd. Jeuk kan ook voorkomen. Meestal herstelt de patiënt volledig, maar langdurige vermoeidheid kan aanhouden. In sommige gevallen kan acute hepatitis evolueren naar een chronische vorm of ernstige complicaties veroorzaken. Diagnose gebeurt via bloedonderzoek. Aanbevelingen zijn rust, alcoholverbod, en het vermijden van medicatie die de lever belast. Speciaal dieet is doorgaans niet nodig.

Chronische hepatitis

Chronische hepatitis wordt gediagnosticeerd wanneer symptomen en abnormale levertests langer dan zes maanden aanhouden na een acute infectie. Ongeveer 50% van de patiënten herstelt spontaan, maar de aandoening kan ook leiden tot levercirrose of zelfs leverkanker. Stoppen met alcohol is essentieel. Behandeling richt zich op het beheersen van symptomen en het voorkomen van complicaties.

Levercirrose (levercirrose) bij de patiënt

Levercirrose ontstaat door chronische beschadiging van levercellen, die worden vervangen door bindweefsel. Dit proces is onomkeerbaar. De meest voorkomende oorzaken zijn alcoholmisbruik, hepatitis B en C, maar vaak blijft de oorzaak onbekend. In de vroege stadia van cirrose merkt de patiënt mogelijk weinig symptomen, hoewel geelzucht, verlaagde albuminewaarden, en vochtophoping in de buikholte kunnen optreden. Cirrose kan ook leiden tot portale hypertensie, wat de vorming van spataderen in de slokdarm en daarmee het risico op bloedingen met zich meebrengt. Levercirrose wordt vastgesteld door bloedonderzoek, een leverbiopsie, of door beeldvorming zoals echografie of CT-scan. Behandeling omvat rust, eiwitrijk dieet, alcoholstop, en eventueel vocht afdrijvende medicijnen. In ernstige gevallen kan een levertransplantatie nodig zijn.

Preventie van icterus en hepatitis

Preventieve maatregelen zijn essentieel om icterus en hepatitis te voorkomen:

• Regelmatige controle van leverfunctie bij risicopatiënten
• Beheer van chronische aandoeningen zoals diabetes en hartziekten
• Vaccinatie tegen hepatitis A en B
• Gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging
• Stoppen met alcoholgebruik
• Vermijden van risicovol gedrag zoals intraveneus drugsgebruik
• Goede hygiëne en veilig seksueel gedrag

Lees verder

• Geelzucht (icterus): Soorten, oorzaken en symptomen
• Virale hepatitis A-infectie: Ontsteking van lever door virus
• Virale hepatitis B-infectie: Leverontsteking door virus
• Virale hepatitis C-infectie: Ontsteking van lever door virus
• Virale hepatitis D-infectie: Ontstoken lever door virus