Virale hepatitis B-infectie: Leverontsteking door virus

Virale hepatitis B is een infectieziekte waarbij de lever geïrriteerd en gezwollen is door een virus, meer bepaald het hepatitis B-virus. Dit virus bevindt zich in bloed en lichaamsvloeistoffen en is dan ook op vele manieren te verspreiden, zelfs van een moeder op haar kind. De ziekte is bij de meeste patiënten acuut en verdwijnt spontaan. Hierbij ontstaan meestal milde klachten zoals koorts, gewichtsverlies, buikpijn en geelzucht. Sommige patiënten ervaren echter chronische klachten, waardoor ze te maken krijgen met levercirrose of leverkanker. De behandeling van de infectie zelf verloopt ondersteunend. Voor hepatitis B is een vaccin voorhanden waardoor mensen beschermd zijn tegen de ziekte.

• Synoniemen hepatitis B-infectie
• Epidemiologie virale hepatitis B
• Incidentie en prevalentie
• Geografische verspreiding
• Mortaliteit en morbiditeit
• Mechanisme
• Infectie en replicatie van het virus
• Immuunrespons en leverbeschadiging
• Acute versus chronische infectie
• Oorzaken HBV: Infectie door virus
• Risicofactoren
• Bloedtransfusies en medische procedures
• Onbeschermd seksueel contact
• Nadelen van intraveneus drugsgebruik
• Moeder-op-Kind overdracht
• Risicogroepen
• Migranten uit endemische gebieden
• Gezondheidswerkers
• Intraveneus drugsgebruikers
• Patiënten met chronische nierziekten of dialysebehandeling
• Symptomen: Algemene klachten en geelzucht
• Alarmsymptomen
• Vermoeidheid en algemene malaise
• Geelzucht (Jaundice)
• Donkere urine en lichte ontlasting
• Pijn in de buik en gewichtsverlies
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Complicaties van hepatitis B
• Prognose van hepatitis B
• Acute Hepatitis b
• Chronische Hepatitis b
• Levercirrose en leverkanker
• Complicaties
• Preventie van hepatitis B
• Praktische tips voor het leven met virale hepatitis B-infectie
• Volg de voorgeschreven antivirale behandeling
• Beperk alcoholconsumptie
• Zorg voor een gezonde leverfunctie
• Monitor je gezondheid en bezoek regelmatig je arts
• Let op je mentale welzijn
• Misvattingen rond virale hepatitis B-infectie
• Hepatitis B is altijd een kortdurende en ongevaarlijke infectie
• Alleen mensen die risicogedrag vertonen kunnen hepatitis B krijgen
• Als je je goed voelt, hoef je je geen zorgen te maken over hepatitis B
• Hepatitis B kan niet effectief worden behandeld
• Hepatitis B wordt alleen via bloedcontact overgedragen
• Hepatitis B en hepatitis A zijn hetzelfde

Synoniemen hepatitis B-infectie

Een andere veelgebruikte term voor een hepatitis B-infectie is serumhepatitis. De afkorting die vaak wordt gebruikt is 'HBV-infectie' (hepatitis B-virusinfectie).

Epidemiologie virale hepatitis B

Het hepatitis B-virus (HBV) is wereldwijd verspreid, met een geschatte 296 miljoen chronische dragers volgens recente schattingen. In ontwikkelde landen ligt de prevalentie laag (ongeveer 0,5-2%), maar kan oplopen tot 10-20% in bepaalde regio's van Afrika, Azië en het Midden-Oosten. Hepatitis B kan zowel aangeboren zijn (bijvoorbeeld door verticale transmissie van moeder op kind) als verworven via contact met besmette lichaamsvloeistoffen bij volwassenen. Jaarlijks sterven ongeveer 800.000 mensen aan complicaties van hepatitis B, zoals levercirrose en leverkanker.

Incidentie en prevalentie

De prevalentie van hepatitis b varieert wereldwijd, met een hogere incidentie in landen met beperkte gezondheidszorg en een hogere prevalentie van risicofactoren. Ongeveer 257 miljoen mensen wereldwijd leven met een chronische hepatitis b-infectie, vooral in afrika en azië. De incidentie van acute infectie is in westerse landen gedaald door vaccinatieprogramma’s, terwijl deze in sommige ontwikkelingslanden hoog blijft.

Geografische verspreiding

Hepatitis b komt het vaakst voor in sub-Sahara afrika, zuidoost-Azië, en delen van zuid-Amerika. In westerse landen is de prevalentie lager, hoewel sommige risicogroepen, zoals migranten uit hoog-endemische gebieden, een verhoogd risico lopen.

Mortaliteit en morbiditeit

Hepatitis b kan leiden tot ernstige leveraandoeningen, zoals cirrose en hepatocellulair carcinoom. Wereldwijd sterven elk jaar naar schatting 800.000 mensen aan de gevolgen van hepatitis b, voornamelijk door levercomplicaties.

Mechanisme

Het hepatitis b-virus (HBV) infecteert hepatocyten (levercellen) en veroorzaakt ontstekingen in de lever. Het virus wordt overgedragen via bloed, speeksel, sperma, en andere lichaamsvloeistoffen, en kan zowel acute als chronische infecties veroorzaken.

Infectie en replicatie van het virus

Na infectie met het hepatitis b-virus bindt het virus zich aan hepatocyten, waar het binnenkomt en zijn genetisch materiaal in de cel introduceert. Het virus replikeert in de levercellen, wat leidt tot de productie van virusdeeltjes die in de bloedbaan terechtkomen en ontstekingsreacties veroorzaken.

Immuunrespons en leverbeschadiging

De immuunrespons van het lichaam op de infectie speelt een cruciale rol bij het verloop van de ziekte. In de acute fase kan het lichaam het virus succesvol elimineren, maar in sommige gevallen leidt de immuunrespons tot chronische ontsteking en leverbeschadiging. Chronische hepatitis b kan leiden tot fibrose, cirrose en uiteindelijk leverkanker.

Acute versus chronische infectie

In de meeste gevallen van acute hepatitis b herstellen patiënten volledig, maar in sommige gevallen blijft het virus actief in het lichaam, wat leidt tot een chronische infectie. Chronische infectie kan tientallen jaren zonder symptomen aanwezig zijn, maar kan uiteindelijk leiden tot ernstige levercomplicaties.

Oorzaken HBV: Infectie door virus

Virussen
Het hepatitis B-virus (HBV), voorheen bekend als ‘dane-partikel’, is de oorzaak van hepatitis B. Het is een kubusvormig DNA-virus met een diameter van ongeveer 42 nm, bestaande uit een omhulsel (mantel) en een kern (core). Naast hepatitis B kan HBV ook leiden tot levercarcinoom (leverkanker) en immuuncomplexziekten. Andere virussen kunnen ook hepatitisachtige symptomen veroorzaken, maar enkel HBV is verantwoordelijk voor hepatitis B. Andere virussen die hepatitisachtige infecties kunnen veroorzaken zijn:

• het coxsackievirus
• het cytomegalovirus
• het Epstein-Barrvirus (veroorzaakt klierkoorts)
• het herpes simplex-virus
• andere arbovirussen

Overdracht
Het hepatitis B-virus bevindt zich in bloed en lichaamsvloeistoffen zoals sperma. De besmetting met HBV kan plaatsvinden via bloedtransfusies, intraveneus druggebruik, tatoeages, hemodialyse, en seksueel contact. Verticale overdracht van moeder naar kind tijdens de zwangerschap, bevalling of kort na de geboorte is ook gebruikelijk. Het virus wordt niet via borstvoeding overgedragen. HBV kan tot zeven dagen op oppervlakken zoals speelgoed en tandenborstels overleven, wat betekent dat ook deze indirecte overdracht mogelijk is. Het bloed is infectieus een tot twee weken vóór het optreden van klinische symptomen, wat betekent dat de patiënt in deze periode besmettelijk is.

Risicofactoren

Verschillende factoren verhogen het risico op het oplopen van een hepatitis b-infectie. Deze risicofactoren kunnen betrekking hebben op gedragingen, omgevingen, en medische condities.

Bloedtransfusies en medische procedures

Mensen die bloedtransfusies hebben ondergaan in gebieden waar bloed niet goed wordt gescreend, of die bepaalde medische procedures ondergaan waarbij besmetting met bloed mogelijk is (zoals onveilige injecties), lopen een verhoogd risico op hepatitis b.

Onbeschermd seksueel contact

Hepatitis b wordt vaak overgedragen via onbeschermd seksueel contact, vooral met meerdere partners. Mensen die seksueel risicogedrag vertonen, zoals ongeveilig seksueel contact met een geïnfecteerde partner, hebben een verhoogd risico.

Nadelen van intraveneus drugsgebruik

Het delen van naalden bij intraveneus drugsgebruik verhoogt aanzienlijk het risico op hepatitis b, omdat het virus via bloed kan worden overgedragen. Dit geldt ook voor tatoeages of piercings die met niet-steriele naalden worden uitgevoerd.

Moeder-op-Kind overdracht

Hepatitis b kan van moeder op kind worden overgedragen tijdens de bevalling. Dit komt vooral voor in regio’s waar hepatitis b veel voorkomt. De kans op chronische infectie is veel hoger wanneer een baby op jonge leeftijd wordt geïnfecteerd.

Risicogroepen

Er zijn specifieke risicogroepen die een verhoogde kans hebben om hepatitis b op te lopen of de infectie chronisch te ontwikkelen.

Migranten uit endemische gebieden

Mensen die afkomstig zijn uit landen waar hepatitis b endemisch is, hebben een veel hoger risico op infectie. Dit geldt met name voor mensen uit azië, afrika, en delen van zuid-Amerika, waar de prevalentie van het virus veel hoger is.

Gezondheidswerkers

Gezondheidswerkers die in contact komen met bloed en andere lichaamsvloeistoffen hebben een verhoogd risico op hepatitis b-infectie, vooral als ze niet gevaccineerd zijn tegen het virus. Het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen kan het risico verlagen.

Intraveneus drugsgebruikers

Personen die intraveneuze drugs gebruiken en naalden delen, lopen een significant verhoogd risico op hepatitis b-infectie. De kans op overdracht is groter wanneer naalden of andere injectie-apparatuur niet goed worden gesteriliseerd.

Patiënten met chronische nierziekten of dialysebehandeling

Mensen die nierdialyse ondergaan, vooral in ontwikkelingslanden met minder toegang tot veilige medische praktijken, hebben een verhoogd risico op hepatitis b. De constante blootstelling aan medische apparatuur en bloedbehandelingen vergroot de kans op infectie.

Symptomen: Algemene klachten en geelzucht

De incubatietijd van HBV varieert van vier tot zes weken tot zes maanden. Hepatitis B kan zich manifesteren als acute, subacute of chronische leverontsteking. Bij veel patiënten blijven de symptomen mild of onopgemerkt. Acute hepatitis B verdwijnt bij ongeveer 99% van de patiënten spontaan zonder ernstige gevolgen. Symptomen van een acute HBV-infectie kunnen zijn:

• koorts
• gewrichtspijn
• vermoeidheid
• misselijkheid
• braken
• verlies van eetlust
• buikpijn
• donkere urine
• een kleigekleurde ontlasting
• geelzucht (vergeling van huid, slijmvliezen en ogen)

Sommige patiënten kunnen ook huiduitslag ervaren, zoals netelroos of een maculopapulaire uitslag, en polyartritis (ontsteking van meerdere gewrichten). Andere zeldzame symptomen zijn arteritis en glomerulonefritis (ontsteking van de niervaatjes).

Alarmsymptomen

Hepatitis b-infectie kan zowel in de acute als chronische fase subtiele of ernstige symptomen veroorzaken. Alarmsymptomen kunnen wijzen op verergering van de infectie en moeten niet genegeerd worden.

Vermoeidheid en algemene malaise

Een veel voorkomend symptoom bij zowel acute als chronische hepatitis b is algemene vermoeidheid en een gevoel van ziekte. Dit kan zich ontwikkelen tot een gevoel van zwakte, misselijkheid, en verlies van eetlust.

Geelzucht (Jaundice)

Geelzucht, of de geelverkleuring van de huid en ogen, is een typisch symptoom van verergerde hepatitis b, vooral wanneer er schade aan de lever optreedt. Het wijst op een verhoogd bilirubinegehalte in het bloed.

Donkere urine en lichte ontlasting

Verandering in de urine- en ontlastingskleur kan een teken zijn van leverbeschadiging. Donkere urine wordt vaak geassocieerd met verhoogde bilirubineproductie, terwijl de ontlasting licht kan zijn door verminderde galproductie.

Pijn in de buik en gewichtsverlies

Patiënten met gevorderde hepatitis b kunnen pijn in de buik ervaren, vooral in de rechterbovenbuik waar de lever zich bevindt. Onverklaard gewichtsverlies kan ook optreden bij chronische leveraandoeningen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van hepatitis B wordt gesteld door middel van specifiek bloedonderzoek. Het hepatitis B surface-antigeen (HBsAg) en het hepatitis B core-antigeen (HBcAg) worden gemeten in het bloed. HBsAg is een eiwit op het oppervlak van het HBV-deeltje en wordt gevonden bij geïnfecteerde patiënten. Het HBeAg is een ander antigeen dat afgeleid is van het HBcAg. Aanwezigheid van HBsAg en HBeAg in het bloed wijst op een actieve HBV-infectie. Serologische testen en PCR (polymerase chain reaction) kunnen ook worden uitgevoerd om de virale load en de aanwezigheid van specifieke antistoffen te bepalen.

Behandeling

De behandeling van acute hepatitis B is voornamelijk symptomatisch. Antivirale medicijnen zoals lamivudine kunnen worden voorgeschreven aan ernstig zieke patiënten, hoewel ze niet altijd effectief zijn. De behandeling richt zich op het verlichten van symptomen en het ondersteunen van de leverfunctie.

Vermoedelijke blootstelling
Mensen die mogelijk zijn blootgesteld aan besmette bloed- of lichaamsvloeistoffen moeten idealiter binnen een week na blootstelling een hepatitis B-vaccinatie krijgen om de infectie te voorkomen of de ernst ervan te verminderen.

Chronische HBV-infectie
Bij patiënten met chronische HBV-infectie kunnen antivirale medicijnen zoals tenofovir of entecavir worden gebruikt om de virusreplicatie te onderdrukken en complicaties te voorkomen. Regelmatige controle door een arts, inclusief echografie van de lever en bloedonderzoek, is noodzakelijk om de voortgang van de ziekte en eventuele leverschade te monitoren.

Complicaties van hepatitis B

Hoewel veel volwassenen volledig herstellen van een acute hepatitis B-infectie, kan 2 tot 6 procent van de geïnfecteerde volwassenen een chronische infectie ontwikkelen, die kan leiden tot levercirrose en leverkanker. Bij ongeveer 90% van de zuigelingen die met HBV zijn geïnfecteerd, ontwikkelt zich een chronische infectie. Chronische hepatitis B kan gepaard gaan met aanhoudende vermoeidheid, buikpijn en gewrichtspijn. Langdurige infectie kan leiden tot ernstige levercomplicaties zoals cirrose en hepatocellulair carcinoom.

Prognose van hepatitis B

De prognose van hepatitis b varieert afhankelijk van de acute of chronische aard van de infectie en de snelheid van diagnose en behandeling. Het is mogelijk voor sommige patiënten om volledig te herstellen, terwijl anderen langdurige levercomplicaties kunnen ontwikkelen.

Acute Hepatitis b

De meeste mensen herstellen volledig van acute hepatitis b, vooral wanneer ze op jonge leeftijd worden geïnfecteerd en een sterke immuunrespons hebben. De prognose is beter wanneer de infectie snel wordt herkend en de patiënt de juiste zorg ontvangt.

Chronische Hepatitis b

Chronische hepatitis b kan tientallen jaren aanwezig zijn zonder duidelijke symptomen. Echter, het kan uiteindelijk leiden tot levercirrose en leverkanker. Met tijdige behandeling en antivirale therapieën kunnen de meeste patiënten een goed beheersbare ziekte ervaren.

Levercirrose en leverkanker

Bij chronische hepatitis b kan de lever door langdurige ontsteking ernstig beschadigd raken, wat leidt tot cirrose. Dit vergroot de kans op het ontwikkelen van leverkanker. Regelmatige controles en antivirale behandeling kunnen het risico op deze complicaties verkleinen.

Complicaties

• Levercirrose: Langdurige ontsteking door hepatitis B kan leiden tot littekenvorming in de lever, bekend als levercirrose. Dit vermindert de leverfunctie en kan uiteindelijk leiden tot leverfalen.
• Leverkanker: Chronische hepatitis B verhoogt het risico op het ontwikkelen van leverkanker (hepatocellulair carcinoom). Dit risico neemt toe bij aanwezigheid van levercirrose.
• Acuut leverfalen: In zeldzame gevallen kan acute hepatitis B leiden tot een ernstige en plotselinge afname van de leverfunctie, wat resulteert in acute leverfalen.
• Chronische hepatitis B: Sommige mensen ontwikkelen een chronische vorm van hepatitis B, die langdurige ontsteking en voortdurende schade aan de lever kan veroorzaken.
• Verhoogd risico op andere infecties: Mensen met chronische hepatitis B kunnen een verhoogd risico hebben op andere infecties door een verzwakt immuunsysteem of door de invloed van de leverziekte op het immuunsysteem.
• Nierproblemen: In sommige gevallen kan hepatitis B leiden tot nierproblemen, waaronder glomerulonefritis (ontsteking van de nierfilters).
• Extrahepatische klachten: Hepatitis B kan ook leiden tot symptomen buiten de lever, zoals artritis, huiduitslag en vasculitis (ontsteking van bloedvaten).

Preventie van hepatitis B

Hepatitis B kan worden voorkomen door middel van een vaccin dat sinds 1982 beschikbaar is. Het vaccin bestaat uit een serie van drie injecties: de eerste bij de geboorte, de tweede minimaal één maand later, en de derde minimaal acht weken na de tweede. Het vaccin biedt effectieve bescherming tegen hepatitis B. Daarnaast moeten risicofactoren worden vermeden, zoals het delen van naalden en het niet veilig uitoefenen van seks. Strenge hygiënische maatregelen in medische omgevingen, zoals het correct gebruik van steriele apparatuur en de zorgvuldige behandeling van bloed en lichaamsvloeistoffen, zijn essentieel om besmetting te voorkomen.

Praktische tips voor het leven met virale hepatitis B-infectie

Volg de voorgeschreven antivirale behandeling

Virale hepatitis B is een infectie die wordt veroorzaakt door het hepatitis B-virus (HBV). De behandeling bestaat vaak uit antivirale middelen die het virus onderdrukken. Het is van cruciaal belang dat je de voorgeschreven medicatie strikt opvolgt en de behandeling volledig afmaakt, ook als je geen symptomen meer ervaart. Het niet volgen van de behandeling kan leiden tot verergering van de infectie en complicaties zoals levercirrose of leverkanker. Overleg met je arts over eventuele bijwerkingen van de antivirale middelen, zoals maagklachten of vermoeidheid. Zorg ervoor dat je regelmatig bloedonderzoeken ondergaat om de effectiviteit van de behandeling te controleren en je gezondheid te monitoren.

Beperk alcoholconsumptie

Alcohol heeft een schadelijk effect op de lever, vooral wanneer je al lijdt aan hepatitis B. Het is essentieel om je alcoholgebruik te beperken of volledig te vermijden. Alcohol kan de ontsteking in de lever verergeren en de effectiviteit van de behandeling verminderen. Overleg met je arts of andere zorgverleners over je alcoholconsumptie en vraag om advies over gezonde alternatieven. Door een evenwichtig voedingspatroon te volgen, kun je je lever ondersteunen en het herstel bevorderen.

Zorg voor een gezonde leverfunctie

Naast het volgen van je antivirale behandeling, is het belangrijk om maatregelen te nemen die je leverfunctie ondersteunen. Eet een evenwichtig voedingspatroon dat rijk is aan groenten, fruit en volkorenproducten, en beperk het gebruik van vette, bewerkte voedingsmiddelen. Probeer daarnaast te zorgen voor een gezond gewicht om extra belasting van de lever te voorkomen. Het vermijden van ongezonde vetten, zoals transvetten, kan helpen om je lever gezond te houden. Zorg er ook voor dat je voldoende water drinkt om je lichaam gehydrateerd te houden, wat belangrijk is voor een optimale leverfunctie.

Monitor je gezondheid en bezoek regelmatig je arts

Omdat hepatitis B kan leiden tot langdurige leverproblemen, is het belangrijk om je gezondheid goed te monitoren. Dit omvat regelmatige controleafspraken bij je arts om de voortgang van de infectie te evalueren. Bij sommige patiënten kunnen complicaties zoals leverbeschadiging of leverkanker optreden, daarom is het essentieel om nauwlettend te volgen hoe je lichaam reageert op de behandeling. Maak regelmatig een afspraak voor beeldvormende onderzoeken om te controleren of er geen verdere schade aan je lever is opgetreden. Het stellen van de juiste diagnose in een vroeg stadium is cruciaal voor een succesvol behandelingsresultaat.

Let op je mentale welzijn

De diagnose hepatitis B kan emotioneel belastend zijn, vooral omdat het een chronische ziekte is die langdurige zorg vereist. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan je mentale gezondheid en stress te verminderen. Zoek indien nodig ondersteuning bij een psycholoog of counselor om je mentaal welzijn te behouden. Deel je gevoelens met familie, vrienden of een steungroep die ervaring heeft met chronische ziekten. Het kan ook nuttig zijn om ontspanningstechnieken, zoals ademhalingsoefeningen of meditatie, in je dagelijkse routine op te nemen om stress te verlichten en je geestelijke gezondheid te bevorderen.

Misvattingen rond virale hepatitis B-infectie

Hepatitis B is een virale infectie die de lever aantast en kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, zoals levercirrose of leverkanker. Ondanks de beschikbare vaccinatie en behandelingsopties bestaan er nog steeds veel misverstanden over deze infectie, wat kan leiden tot onnodige angst of een onderschatting van de risico’s.

Hepatitis B is altijd een kortdurende en ongevaarlijke infectie

Hoewel sommige mensen hepatitis B zonder langdurige complicaties kunnen doorstaan, kan de infectie bij anderen chronisch worden. Dit verhoogt het risico op ernstige leverziekten, waaronder levercirrose en leverkanker. Regelmatige medische opvolging en behandeling zijn cruciaal om de progressie van de ziekte te beperken.

Alleen mensen die risicogedrag vertonen kunnen hepatitis B krijgen

Hepatitis B wordt vaak geassocieerd met onbeschermd seksueel contact of drugsgebruik met besmette naalden, maar de infectie kan ook op andere manieren worden overgedragen. Het kan worden overgebracht via besmet bloed, van moeder op baby tijdens de geboorte, of door medische ingrepen waarbij onvoldoende steriele instrumenten worden gebruikt.

Als je je goed voelt, hoef je je geen zorgen te maken over hepatitis B

Veel mensen met een chronische hepatitis B-infectie merken lange tijd geen symptomen op, terwijl de infectie hun lever geleidelijk beschadigt. Dit betekent dat iemand zich gezond kan voelen terwijl er onopgemerkt schade optreedt, wat het belang van regelmatige bloedonderzoeken benadrukt.

Hepatitis B kan niet effectief worden behandeld

Hoewel er geen genezing bestaat voor chronische hepatitis B, zijn er effectieve antivirale geneesmiddelen die de virusreplicatie kunnen onderdrukken en het risico op levercomplicaties kunnen verminderen. Voor mensen met een verhoogd risico is vaccinatie bovendien een zeer doeltreffende preventieve maatregel.

Hepatitis B wordt alleen via bloedcontact overgedragen

Naast bloedcontact kan hepatitis B ook via andere lichaamsvloeistoffen, zoals speeksel en sperma, worden overgedragen. Dit betekent dat de infectie ook via seksueel contact en bij medische of tandheelkundige procedures kan worden verspreid als er onvoldoende hygiënische voorzorgsmaatregelen worden genomen.

Hepatitis B en hepatitis A zijn hetzelfde

Hoewel beide infecties de lever aantasten, verschillen ze in overdrachtswijze en impact. Hepatitis A wordt voornamelijk via besmet voedsel en water verspreid en veroorzaakt zelden chronische ziekte. Hepatitis B daarentegen kan chronisch worden en leiden tot ernstige levercomplicaties. Daarom is een duidelijk onderscheid en gerichte preventie belangrijk.

Lees verder

• Icterus (geelzucht) en hepatitis (leverontsteking)
• Geelzucht (icterus): Soorten, oorzaken en symptomen
• Levercirrose (cirrose) door hepatitis of alcoholmisbruik
• Leverkanker: Kanker in lever met geelzucht en buikpijn
• Levergezondheid: Tips voor goede leverfunctie