Leverkanker: Kanker in lever met geelzucht en buikpijn

De lever bevindt zich onder de rechterlong en onder de ribbenkast. Dit is één van de grootste organen van het menselijk lichaam. De lever is verdeeld in de linker- en rechterlobben. Voedselrijk bloed komt door de poortader de lever binnen, terwijl de leverslagader zuurstofrijk bloed aan de lever bezorgt. Enkele belangrijke functies van de lever zijn onder andere helpen bij de spijsvertering en de stofwisseling. Bij leverkanker, wereldwijd de derde belangrijkste doodsoorzaak, ontstaat de kanker in de levercellen. Vaak komt dit door alcoholmisbruik, maar ook andere risicofactoren zijn bekend. Buikpijn, vochtophoping in de buik en geelzucht zijn de belangrijkste kenmerken. Leverkanker genezen is enkel mogelijk wanneer de diagnose erg vroeg gebeurt, en in de andere gevallen is een combinatie van chemotherapie, radiotherapie en/of chirurgie mogelijk.

• Oorzaken kanker in lever
• Risicofactoren: Vaak door levercirrose
• Vormen leverkanker
• Symptomen: Geelzucht en buikpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Preventie

Oorzaken kanker in lever

De kanker komt tot stand door abnormale cellen die zich ongecontroleerd beginnen te delen, gaan groeien en zich vervolgens verspreiden door de lever en daar een tumor vormen. De meeste vormen van leverkanker zijn secundair. Dit houdt in dat ze het gevolg van levermetastasen, uitzaaiingen van een andere vorm van kanker die in de lever zijn terechtgekomen. Dikkedarmkanker, longkanker en borstkanker verspreiden zich regelmatig naar de lever. Primaire leverkanker komt echter weinig voor en vertegenwoordigt slechts 2% van alle vormen van kanker. Waarom deze kanker precies tot stand komt, is niet bekend, maar wel zijn diverse risicofactoren bekend voor leverkanker.

Risicofactoren: Vaak door levercirrose

Meestal is leverkanker een complicatie van levercirrose, waarbij chronische schade en littekens van de lever aanwezig zijn. Levercirrose is te wijten aan diverse mogelijke aandoeningen en omgevingsfactoren.

Aandoeningen en medische behandelingen

Volgende aangeboren en verworven aandoeningen en medische behandelingen zijn geassocieerd met kanker in de lever:

• alfa1-antitrypsine-deficiëntie (lever- en longaandoening)
• auto-immuunziekten van de lever
• de ziekte van Wilson (koperstapeling in lever, nieren en/of hersenen)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een chronische leverontsteking (hepatitis)
• hemochromatose (ijzerstapeling in het lichaam wat ook leidt tot leverfalen)
• het Beckwith-Wiedemann-syndroom (aandoening met symptomen aan buikwand, gezicht, groei, tong en tumorontwikkeling)
• L-carnitine deficiëntie
• niet-alcoholische leververvetting
• primaire biliaire cirrose (galwegaandoening met verschrompeling van de lever door littekenvorming)
• Thorotrast (kleurstof die vroeger gebruikt werd bij medische onderzoeken)
• tyrosinemie (autosomaal recessieve stofwisselingsziekte door gebrek aan een enzym dat betrokken is bij de afbraak van tyrosine zodat de concentratie tyrosine in het bloed sterk is verhoogd)
• virale hepatitis B
• virale hepatitis C

Omgevingsfactoren
Een aantal omgevingsfactoren verhogen de kans op leverkanker zoals:

• alcoholmisbruik
• chronische blootstelling aan aflatoxinen (stoffen die zich in beschimmelde tarwe, aardnoten, maïs, noten, sojabonen en pinda’s bevinden)
• een familiegeschiedenis van leverkanker
• een verzwakt immuunsysteem (hiv / aids)
• geslacht: mannen zijn vaker dan vrouwen aangetast
• het gebruik van anabole steroïden
• hormonen: androgeen en oestrogeen
• obesitas
• roken
• waterputten met arseen (arsenicum)

Voeding verhoogt mogelijk ook de totstandkoming van leverkanker, maar uit een wetenschappelijk onderzoek dat in het tijdschrift World Journal of Hepatology verscheen in januari 2017, blijkt dat wetenschappers het niet zeker zijn welke voedingsmiddelen hiertoe bijdragen. Sommige studies wijzen namelijk op een verhoogd risico bij de inname van rood vlees en veel suikers, terwijl een hoge consumptie van wit vlees, vis, groenten, fruit en granen omgekeerd ook geassocieerd zijn met het ontstaan van leverkanker.

Vormen leverkanker

Een hepatocellulair carcinoom (kanker op huid, in slijmvliezen en in organen) is de meest voorkomende vorm van leverkanker. Een andere vorm van leverkanker is een cholangiocarcinoom, al beschouwen de meeste artsen dit wel als kanker van de galwegen. Tot slot is een hepatoblastoom bekend, leverkanker die uitgaat van embryonale cellen.

Symptomen: Geelzucht en buikpijn

De meeste symptomen zijn bij leverkanker vrij algemeen, zeker wanneer reeds een andere leverziekte aanwezig is. Hierdoor is het steeds nodig om patiënten in risicogroepen regelmatig op te volgen.

De symptomen van leverkanker omvatten:

• braken
• buikpijn of gevoeligheid in de buik (vooral in de rechterbovenhoek, verspreidt zich soms naar de schouder)
• clubbing (nagelafwijking: trommelstokvingers)
• donkere urine of oranje urine
• een algemene achteruitgang
• een jeukende huid
• een vergrote buik (door een vergroting van de lever)
• een vol gevoel na het eten, ook bij een kleine maaltijd
• geelzucht van de huid, de tong en het wit van de ogen (icterus)
• gemakkelijk blauwe plekken of bloedingen
• kleigekleurde ontlasting
• koorts
• leverpijn
• misselijkheid
• onverklaarbaar gewichtsverlies
• rugpijn
• vermoeidheid / kankervermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van leverkanker gebeurt mogelijk bij het regelmatig opvolgen van een patiënt met levercirrose. De lever is vergroot (hepatomegalie) bij het lichamelijk onderzoek. De arts bemerkt ook andere tekenen van cirrose.

Diagnostisch onderzoek

Als de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan leverkanker, bestelt hij volgende onderzoeken:

• een CT-scan van de buik
• een echografie van de buik
• een leverbiopsie (stukje verdacht leverweefsel wegnemen en microscopisch laten onderzoeken; een leverbiopsie bevestigt de diagnose)
• een MRI-scan van de lever
• een uitgebreid bloedonderzoek

Behandeling

De kankerbehandeling hangt af van het tumorstadium bij leverkanker. In een vroeg stadium is de kanker nog vrij goed te behandelen, maar wanneer uitzaaiingen in andere organen aanwezig zijn, is dit veel moeilijker.

Chirurgie is een behandelmogelijkheid wanneer de tumor in de lever nog niet uitgezaaid is. Voor de operatie krijgt de patiënt soms nog chemotherapie via een katheter of intraveneus (via een ader) om de tumor te verkleinen. Radiotherapie op het aangetaste levergebied is ook nuttig, maar bij patiënten met levercirrose of andere leverziekten is radiotherapie niet altijd eenvoudig uit te voeren. Verder is een levertransplantatie bij levercirrosepatiënten met maximaal drie tumoren en bij een grootte van maximum vijf centimeter tumoren mogelijk. Andere therapeutische mogelijkheden omvatten chemo-embolisatie met lipiodol-platinol, radiofrequency ablatie (RFA) en een ethanolinjectie. Is de kanker niet te verwijderen via een operatie en zijn reeds uitzaaiingen aanwezig, dan is palliatieve behandeling met chemotherapie nog een mogelijkheid om de levenskwaliteit te verbeteren.

Prognose

Indien de arts de leverkanker niet volledig heeft verwijderd, komt de patiënt meestal binnen de drie tot zes maanden te overlijden, afhankelijk van het kankerstadium, de effectiviteit van de behandeling en de oorzaak van leverkanker.

Preventie

Leverkanker voorkomen is mogelijk door virale hepatitis tijdig te behandelen; kinderen laten zich hiervoor inenten. Voorts is het verstandig om geen grote hoeveelheden alcohol te drinken, gezond te eten, niet te roken en regelmatige lichaamsbeweging uit te oefenen. Het is daarnaast aanbevolen om maatregelen te treffen om een infectie met hepatitis B of C te voorkomen. Patiënten met bepaalde vormen van hemochromatose (ijzerstapeling) hebben regelmatig opvolgonderzoeken bij de arts nodig om tijdig leverkanker op te sporen. De screeningsonderzoeken zijn tot slot eveneens vereist voor patiënten met hepatitis B of C of levercirrose.

Lees verder

• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips
• Levercirrose (cirrose) door hepatitis of alcoholmisbruik
• Hepatocellulair carcinoom: Vorm van leverkanker
• Leverpijn: Oorzaken en behandeling van pijn aan lever
• Levermetastasen: Uitzaaiingen van kanker in de lever