Leverkanker: Kanker in lever met geelzucht en buikpijn

De lever bevindt zich onder de rechterlong en onder de ribbenkast. Dit is één van de grootste organen van het menselijk lichaam. De lever is verdeeld in de linker- en rechterlobben. Voedselrijk bloed komt door de poortader de lever binnen, terwijl de leverslagader zuurstofrijk bloed aan de lever bezorgt. Enkele belangrijke functies van de lever zijn onder andere helpen bij de spijsvertering en de stofwisseling. Bij leverkanker, wereldwijd de derde belangrijkste doodsoorzaak, ontstaat de kanker in de levercellen. Vaak komt dit door alcoholmisbruik, maar ook andere risicofactoren zijn bekend. Buikpijn, vochtophoping in de buik en geelzucht zijn de belangrijkste kenmerken. Leverkanker genezen is enkel mogelijk wanneer de diagnose erg vroeg gebeurt, en in de andere gevallen is een combinatie van chemotherapie, radiotherapie en/of chirurgie mogelijk.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Vormen leverkanker
• Symptomen: Geelzucht en buikpijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Leverkanker is wereldwijd de derde belangrijkste oorzaak van kankersterfte, na long- en darmkanker. De incidentie varieert sterk tussen verschillende regio’s, met de hoogste percentages in Azië en Afrika, waar chronische hepatitis B en C veel voorkomende risicofactoren zijn. De mortaliteit van leverkanker is hoog, mede door het feit dat de ziekte vaak in een laat stadium wordt ontdekt. In ontwikkelde landen zoals de VS en Europa is leverkanker ook een groeiend probleem, vooral onder personen met risicofactoren zoals levercirrose en chronische hepatitis-infecties. De incidentie neemt toe met de vergrijzing van de bevolking en de stijging van risicofactoren zoals obesitas en alcoholmisbruik.

Oorzaken

Leverkanker ontstaat door de ontwikkeling van abnormale cellen in de lever die ongecontroleerd beginnen te groeien en zich verspreiden. De meeste gevallen van leverkanker zijn secundair, wat betekent dat ze voortkomen uit metastasen van andere vormen van kanker die naar de lever zijn verspreid. Primaire leverkanker komt veel minder vaak voor en vertegenwoordigt slechts 2% van alle kankergevallen. De precieze oorzaak van primaire leverkanker is niet volledig begrepen, maar er zijn verschillende risicofactoren geïdentificeerd die bijdragen aan de ontwikkeling van de ziekte.

Risicofactoren

Meestal is leverkanker een complicatie van levercirrose, waarbij chronische schade en littekens in de lever aanwezig zijn. Levercirrose kan worden veroorzaakt door verschillende aandoeningen en omgevingsfactoren.

Aandoeningen en medische behandelingen

Volgende aangeboren en verworven aandoeningen en medische behandelingen zijn geassocieerd met kanker in de lever:

• alfa1-antitrypsine-deficiëntie (lever- en longaandoening)
• auto-immuunziekten van de lever
• de ziekte van Wilson (koperstapeling in lever, nieren en/of hersenen)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een chronische leverontsteking (hepatitis)
• hemochromatose (ijzerstapeling in het lichaam wat ook leidt tot leverfalen)
• het Beckwith-Wiedemann-syndroom (aandoening met symptomen aan buikwand, gezicht, groei, tong en tumorontwikkeling)
• L-carnitine deficiëntie
• niet-alcoholische leververvetting
• primaire biliaire cirrose (galwegaandoening met verschrompeling van de lever door littekenvorming)
• Thorotrast (kleurstof die vroeger gebruikt werd bij medische onderzoeken)
• tyrosinemie (autosomaal recessieve stofwisselingsziekte door gebrek aan een enzym dat betrokken is bij de afbraak van tyrosine zodat de concentratie tyrosine in het bloed sterk is verhoogd)
• virale hepatitis B
• virale hepatitis C

Omgevingsfactoren

Een aantal omgevingsfactoren verhogen de kans op leverkanker, zoals:

• alcoholmisbruik
• chronische blootstelling aan aflatoxinen (stoffen die zich in beschimmelde tarwe, aardnoten, maïs, noten, sojabonen en pinda’s bevinden)
• een familiegeschiedenis van leverkanker
• een verzwakt immuunsysteem (hiv / aids)
• geslacht: mannen zijn vaker dan vrouwen aangetast
• het gebruik van anabole steroïden
• hormonen: androgeen en oestrogeen
• obesitas
• roken
• waterputten met arseen (arsenicum)

Voeding verhoogt mogelijk ook de totstandkoming van leverkanker, maar uit een wetenschappelijk onderzoek dat in het tijdschrift World Journal of Hepatology verscheen in januari 2017, blijkt dat wetenschappers het niet zeker zijn welke voedingsmiddelen hiertoe bijdragen. Sommige studies wijzen namelijk op een verhoogd risico bij de inname van rood vlees en veel suikers, terwijl een hoge consumptie van wit vlees, vis, groenten, fruit en granen omgekeerd ook geassocieerd zijn met het ontstaan van leverkanker.

Vormen leverkanker

Een hepatocellulair carcinoom (kanker op huid, in slijmvliezen en in organen) is de meest voorkomende vorm van leverkanker. Een andere vorm van leverkanker is een cholangiocarcinoom, al beschouwen de meeste artsen dit wel als kanker van de galwegen. Tot slot is een hepatoblastoom bekend, leverkanker die uitgaat van embryonale cellen.

Symptomen: Geelzucht en buikpijn

De meeste symptomen zijn bij leverkanker vrij algemeen, zeker wanneer reeds een andere leverziekte aanwezig is. Hierdoor is het steeds nodig om patiënten in risicogroepen regelmatig op te volgen.

De symptomen van leverkanker omvatten:

• braken
• buikpijn of gevoeligheid in de buik (vooral in de rechterbovenhoek, verspreidt zich soms naar de schouder)
• clubbing (nagelafwijking: trommelstokvingers)
• donkere urine of oranje urine
• een algemene achteruitgang
• een jeukende huid
• een vergrote buik (door een vergroting van de lever)
• een vol gevoel na het eten, ook bij een kleine maaltijd
• geelzucht van de huid, de tong en het wit van de ogen (icterus)
• gemakkelijk blauwe plekken of bloedingen
• kleigekleurde ontlasting
• koorts
• leverpijn
• misselijkheid
• onverklaarbaar gewichtsverlies
• rugpijn
• vermoeidheid / kankervermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van leverkanker gebeurt mogelijk bij het regelmatig opvolgen van een patiënt met levercirrose. De lever is vergroot (hepatomegalie) bij het lichamelijk onderzoek. De arts bemerkt ook andere tekenen van cirrose en kan een buikonderzoek uitvoeren om afwijkingen vast te stellen. Soms kan leverkanker ook worden ontdekt tijdens een routineonderzoek naar andere aandoeningen, zoals de echografie van de buik bij levercirrose. Bij verdenking van leverkanker wordt vaak een biopsie van de lever uitgevoerd, waarbij een naald door de huid wordt ingebracht om een klein stukje leverweefsel te verwijderen voor onderzoek.

Beeldvorming

Om leverkanker te diagnosticeren en te evalueren, kunnen de volgende beeldvormende onderzoeken worden uitgevoerd:

• echografie van de buik (ultrasonografie)
• magnetic resonance imaging (MRI)
• positronemissietomografie (PET-scan)
• computed tomography (CT-scan)

Laboratoriumonderzoek

Daarnaast kunnen laboratoriumtesten worden uitgevoerd om de diagnose van leverkanker te bevestigen:

• serum alfa-fetoproteïne (AFP) (verhoogd bij leverkanker)
• serum levertests (ter controle van leverfunctie)
• leverbiopsie (om cellen te onderzoeken op kankercellen)

Behandeling

De behandeling van leverkanker hangt af van de grootte en het aantal tumoren, de mate van leverfunctie en de algemene gezondheid van de patiënt. De behandelingsopties omvatten:

Chirurgie

Bij patiënten met een enkele tumor en een goede leverfunctie kan een operatie worden uitgevoerd om de tumor en een deel van de gezonde lever te verwijderen. Dit wordt vaak een hepatectomie genoemd. Bij een levertransplantatie wordt de gehele lever verwijderd en vervangen door een gezonde lever van een donor.

Ablatie en embolisatie

In sommige gevallen kan de tumor worden behandeld door middel van ablatie (verbranding of bevriezing van de tumor) of embolisatie (afsluiting van de bloedvaten die de tumor van bloed voorzien). Dit kan worden uitgevoerd via een naald die door de huid naar de tumor wordt gebracht of via een katheter die in de bloedvaten wordt ingebracht.

Radiotherapie en chemotherapie

Leverkanker kan soms worden behandeld met radiotherapie (gebruik van straling om kankercellen te doden) of chemotherapie (gebruik van geneesmiddelen om kankercellen te doden). Chemotherapie kan worden gegeven via orale medicatie of intraveneuze infusie.

Targeted Therapy

Targeted therapy is een behandelingsvorm waarbij geneesmiddelen worden gebruikt die gericht zijn op specifieke moleculen die betrokken zijn bij de groei en verspreiding van kankercellen. Deze therapie kan effectiever zijn dan chemotherapie en heeft vaak minder bijwerkingen.

Immunotherapie

Immunotherapie is een behandelingsoptie die het immuunsysteem van de patiënt helpt om kankercellen beter te herkennen en te vernietigen. Dit wordt gedaan door het gebruik van immunomodulerende middelen of antilichamen.

Prognose

De prognose van leverkanker hangt af van de stadia van de ziekte, de algemene gezondheid van de patiënt en de respons op de behandeling. Vroegtijdige opsporing en behandeling kunnen de overlevingskansen aanzienlijk verbeteren. De 5-jaars overleving varieert, met betere uitkomsten bij patiënten met vroege stadia van leverkanker en degenen die een succesvolle behandeling ondergaan.

Complicaties

Leverkanker kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• leverfalen
• bloeding
• infecties (door verzwakt immuunsysteem)
• ascites (vochtophoping in de buikholte)
• galwegobstructie (door tumoren die de galwegen blokkeren)

Preventie

Preventieve maatregelen kunnen het risico op leverkanker verlagen, waaronder:

• vaccinatie tegen hepatitis B
• behandeling van hepatitis C
• gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging
• beperkingen van alcoholconsumptie
• stoppen met roken

De belangrijkste manier om leverkanker te voorkomen is door risicofactoren te beheersen en regelmatige medische controles te ondergaan, vooral voor mensen met een verhoogd risico.

Lees verder

• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips
• Levercirrose (cirrose) door hepatitis of alcoholmisbruik
• Hepatocellulair carcinoom: Vorm van leverkanker
• Leverpijn: Oorzaken en behandeling van pijn aan lever
• Levermetastasen: Uitzaaiingen van kanker in de lever