Eierstokkanker: Kanker in eierstokken met weinig symptomen

Eierstokken (ovaria) zijn ovaalvormige vrouwelijke voortplantingsorganen die nodig zijn voor de productie van eieren. Bij eierstokkanker (ovariumcarcinoom, ovariumkanker), de vijfde meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen, start de kanker in de eierstokken. Hoewel de exacte oorzaak van eierstokkanker niet bekend is, zijn een aantal risicofactoren gekoppeld met de ziekte, waaronder een hogere leeftijd van een vrouw. De meerderheid van de patiënten met eierstokkanker vertoont geen symptomen. Andere vroege symptomen zijn rugpijn, pijn in de onderbuik en een snel vol gevoel. Afhankelijk van het kankerstadium is chirurgie en chemotherapie mogelijk.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Eierstokkanker komt wereldwijd voor en is een van de meest fatale vormen van kanker bij vrouwen. De incidentie varieert per regio, met hogere percentages in ontwikkelde landen vergeleken met ontwikkelingslanden. In Europa en Noord-Amerika is de prevalentie hoger, terwijl in Aziatische landen de cijfers lager zijn. De kans op het ontwikkelen van eierstokkanker neemt toe met de leeftijd, met een piek rond de menopauze. De overleving bij eierstokkanker is sterk afhankelijk van het stadium waarin de kanker wordt ontdekt, waarbij vroege detectie de prognose aanzienlijk verbetert.

Oorzaken

Eierstokkanker ontstaat wanneer de cellen in de eierstokken ongecontroleerd beginnen te groeien en zich vermenigvuldigen, wat leidt tot de vorming van een tumor. Hoewel de exacte oorzaak van eierstokkanker niet bekend is, zijn er verschillende theorieën over hoe deze aandoening kan ontstaan. Genetische mutaties, hormonale invloeden, en de accumulatie van cellulaire schade door vrije radicalen worden allemaal als mogelijke bijdragen gezien.

Risicofactoren

Volgende risicofactoren zijn bekend voor eierstokkanker:

• Aandoeningen: Endometriose (pijn rond de menstruatieperiode bij een vrouw)
• Anticonceptie: Vrouwen die nog nooit de anticonceptiepil hebben genomen, hebben een hoger risico.
• Asbest: De blootstelling aan asbest verhoogt de kans op het krijgen van kanker in de eierstokken.
• Bevalling: Des te ouder de vrouw bij de bevalling is, des te hoger het risico op eierstokkanker.
• Borstkanker: Vrouwen die borstkanker hebben gehad of een familiegeschiedenis van borstkanker of eierstokkanker hebben, lopen een verhoogd risico op eierstokkanker (als gevolg van defecten in de BRCA1- of BRCA2-genen).
• Erfelijke aandoeningen: Lynch-syndroom (verhoogd risico op dikkedarmkanker en andere vormen van kanker), Maffucci-syndroom (afwijkingen aan botten en huid)
• Het gebruik van talkpoeder: Talkpoeder tussen de benen verhoogt minimale de kans op het ontwikkelen van de aandoening.
• Kinderen: Des te minder kinderen, des te hoger de kans op kanker in de eierstokken.
• Leeftijd: Des te ouder een vrouw is, des te hoger de kans op dit type kanker. De meeste vrouwen (80%) hebben de menopauze reeds doorlopen wanneer ze de diagnose krijgen.
• Menopauze: Een late start van de menopauze is een andere risicofactor voor eierstokkanker.
• Menstruatie: Vrouwen waarbij de menstruatie op jonge leeftijd begonnen is, hebben een hoger risico.
• Oestrogeen: Vrouwen die vijf jaar of langer oestrogeen vervangende hormonen nemen vormen een risicofactor. Anderzijds vermindert de anticonceptiepil wel het risico op de ziekte.
• Overgewicht

Alarmsymptomen

Bij eierstokkanker zijn er enkele alarmsymptomen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van de ziekte, hoewel deze vaak pas in een later stadium optreden. Let op de volgende symptomen:

• abnormale menstruele cycli chronische buikpijn digestieve symptomen, zoals een verlies van eetlust, indigestie (maagklachten na het eten of drinken), misselijkheid en braken, constipatie, en toegenomen winderigheid een gewichtstoename of gewichtsverlies een gewijzigd ontlastingspatroon een pijnlijke geslachtsgemeenschap onverklaarbare rugpijn die geleidelijk verergert overmatige haargroei (grover en donkerder) plotselinge plasaandrang of verhoogde plasdrang (urinaire urgentie) vaginale bloedingen tussen de menstruele cyclus

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een lichamelijk onderzoek onthult bij de aanwezigheid van eierstokkanker vaak geen afwijkingen. Wanneer de eierstokkanker echter reeds in een vergevorderd stadium is, dan voelt de arts een gezwollen buik, te wijten aan ophoping van vocht (ascites).

Diagnostisch onderzoek

Via een transvaginale echografie spoort de arts enkele vroege vormen van eierstokkanker op. De meerderheid van de patiënten heeft echter een vergevorderd kankerstadium III (verspreiding in de buikholte) of IV (buiten het buikvlies) wanneer de arts de diagnose stelt. Levermetastasen komen namelijk vaak voor bij eierstokkanker. Een bloedonderzoek onthult de aanwezigheid van de serum CA125 tumormarker, maar dit is doorgaans geen nuttig diagnostisch instrument. Wel zet de arts dit in om de effectiviteit van de behandeling na te gaan. Vaak zet de arts een laparoscopie (inwendig kijkonderzoek van de buikholte) of een verkennende laparotomie (chirurgisch openen van de buikholte) in om de oorzaak van de symptomen te achterhalen. Een biopsie van het verdachte eierstokweefsel is nodig voor het bevestigen van de diagnose. Heeft de patiënte bloedingen uit het rectum, dan is een colonoscopie aanbevolen. Verder is het nog mogelijk om vocht uit de buik te zuigen (aspiratie). Een vochtophoping in de buik (ascites) wijst meestal op reeds uitgezaaide eierstokkanker.

Differentiële diagnose

De symptomen van eierstokkanker zijn niet altijd gemakkelijk te herkennen, omdat ze lijken op deze van een aantal vaker voorkomende aandoeningen zoals het prikkelbaredarmsyndroom (aandoening met chronische diarree en obstipatie) of een tijdelijk blaasprobleem. Het belangrijkste verschil tussen eierstokkanker en andere mogelijke aandoeningen is echter de blijvende aanwezigheid en een geleidelijke verslechtering van de symptomen.

Behandeling

Chirurgie speelt een belangrijke rol in de behandeling van ovariumkanker. Vaak verwijdert de arts de baarmoeder (hysterectomie) samen met de eierstokken en het omliggende weefsel. Chemotherapie wordt vaak aanbevolen bij een uitgezaaide vorm van eierstokkanker, ook na een chirurgische ingreep. Bij een beginnende vorm van eierstokkanker kan de arts soms besluiten tot een minder ingrijpende behandeling. De chemotherapie kan ook op maat worden aangepast volgens de noodzaak en reactie van de patiënt. In sommige gevallen kan doelgerichte therapie, immunotherapie of hormoontherapie worden overwogen.

Prognose

De prognose bij eierstokkanker hangt sterk af van het stadium waarin de ziekte wordt ontdekt. Bij vroege detectie zijn de overlevingskansen aanzienlijk beter, met een vijfjaarsoverleving van ongeveer 90%. Voor latere stadia is de prognose echter minder gunstig, waarbij de vijfjaarsoverleving kan dalen tot ongeveer 30% in stadium IV.

Complicaties

Eierstokkanker kan leiden tot verschillende complicaties, afhankelijk van het stadium van de ziekte en de behandeling. Mogelijke complicaties zijn onder andere:

• vaginaal bloedverlies
• maagdarmproblemen zoals misselijkheid en braken
• pijn en ongemak door de tumor
• infecties door chirurgische ingrepen
• ernstige bloedingen
• urineproblemen
• psychologische impact zoals angst en depressie

Preventie

Er is geen gegarandeerde manier om eierstokkanker te voorkomen. Echter, er zijn verschillende strategieën die de risico’s kunnen verlagen:

• regelmatig medisch onderzoek en screenings, vooral voor vrouwen met een familiegeschiedenis van eierstokkanker gezonde levensstijl en dieet, waaronder voldoende fruit en groenten anticonceptie (bij gebruik van de pil, wordt het risico op eierstokkanker verminderd) het verminderen van de blootstelling aan risicofactoren zoals asbest een mogelijke preventieve operatie voor vrouwen met een hoge genetische risico

Lees verder

• Eierstokcysten (cysten in eierstok): Soorten en symptomen
• Eierstokpijn: Oorzaken van pijn aan eierstok of eierstokken
• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips
• Eierstoktumoren: Typen en symptomen van tumor op eierstokken