Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie

Pijn is een veelvoorkomend symptoom bij kanker en kan voortkomen uit de ziekte zelf of de behandelingen daarvoor. Het effectief behandelen van pijn is een cruciaal onderdeel van de algehele kankerzorg. Elke patiënt heeft recht op adequate pijnbestrijding. Diverse medicijnen en behandelingsopties zijn beschikbaar om pijn te verlichten. Daarom is het essentieel dat patiënten hun pijnklachten tijdig met hun arts bespreken, zodat er een passend behandelplan kan worden opgesteld. Het goed beheersen van pijn kan de levenskwaliteit aanzienlijk verbeteren: patiënten slapen beter, ervaren minder stress en depressie, krijgen meer eetlust en zijn over het algemeen actiever. Een goede communicatie met de arts is de sleutel tot effectieve pijnbehandeling bij kanker.

• Oorzaken van pijn bij kanker
• Behandelingen
• Kanker zelf
• Medische onderzoeken
• Redenen om geen pijnmedicatie te vVragen
• Angst om pijn te vermelden
• Angst voor bijwerkingen
• Angst voor verslaving
• Onbekendheid of terughoudendheid van artsen
• Soorten pijnklachten bij kanker
• Bespreken van pijnklachten met een arts
• Soorten medicijnen voor pijnbestrijding
• Niet-opioïde pijnstillers
• Opioïden of narcotica
• Andere soorten medicatie
• Hoe pijnmedicatie te gebruiken?
• Arts informeren
• Geen doses overslaan
• Niet zelf stoppen met medicatie
• Aanvullende behandelingen voor kankerpijn

Oorzaken van pijn bij kanker

Pijn geassocieerd met kanker kan diverse oorzaken hebben.

Behandelingen

Veel soorten kankerbehandelingen, zoals chemotherapie, radiotherapie en operaties, kunnen pijn veroorzaken. Deze behandelingen kunnen bijvoorbeeld schade toebrengen aan weefsels of zenuwen, wat leidt tot pijn.

Kanker zelf

Wanneer een tumor groeit, kan deze druk uitoefenen op omliggende zenuwen (beknelde zenuw), botten, organen of het ruggenmerg, wat pijn veroorzaakt. Bovendien kunnen tumoren bepaalde chemicaliën afscheiden die direct pijn veroorzaken of een reactie van het lichaam uitlokken die tot pijn leidt.

Medische onderzoeken

Sommige medische onderzoeken, zoals een biopsie of een beenmergtest, kunnen ook pijnlijk zijn.

Redenen om geen pijnmedicatie te vVragen

Het behandelen van pijn is een essentieel onderdeel van kankerzorg, net zoals het behandelen van andere bijwerkingen van kanker en de bijbehorende behandelingen. Desondanks krijgen veel kankerpatiënten niet de adequate pijnbehandeling die ze nodig hebben. Hiervoor zijn verschillende redenen.

Angst om pijn te vermelden

Sommige patiënten willen hun arts niet tot last zijn, of ze zijn bang of angstig dat het melden van pijn betekent dat hun kanker verergert. Anderen zijn bezorgd dat hun artsen hen zullen beschouwen als klagers of dat de kosten van pijnmedicatie te hoog zijn.

Angst voor bijwerkingen

Sommige patiënten vrezen de bijwerkingen van pijnmedicatie, zoals slaperigheid, concentratieproblemen, gedragsveranderingen of medicatie-afhankelijkheid. Hoewel sommige bijwerkingen inderdaad kunnen optreden bij sterke pijnstillers, verdwijnen deze vaak zodra de juiste dosering is gevonden en de patiënt een stabiele spiegel van de medicatie heeft opgebouwd.

Angst voor verslaving

Er is vaak angst om verslaafd te raken aan pijnstillers. Het is echter belangrijk te weten dat het lichaam na verloop van tijd een tolerantie kan ontwikkelen voor pijnmedicatie, wat betekent dat een hogere dosis nodig kan zijn om dezelfde pijnverlichting te bereiken. Dit is een normaal proces en betekent niet dat de patiënt verslaafd is, zolang de medicatie wordt gebruikt zoals voorgeschreven door de arts.

Onbekendheid of terughoudendheid van artsen

Artsen zouden bij elk bezoek aan een kankerpatiënt moeten vragen naar pijnklachten. Echter, niet alle artsen zijn voldoende op de hoogte van pijnbehandeling, en in sommige gevallen zijn ze terughoudend om over pijn te praten. In zulke situaties is het belangrijk dat de arts de patiënt doorverwijst naar een pijnspecialist.

Soorten pijnklachten bij kanker

Iedere patiënt ervaart pijn anders. Pijn kan worden omschreven als dof, brandend, kloppend, scherp of zeurend. De intensiteit varieert van mild tot ernstig, en de pijn kan continu aanwezig zijn of in aanvallen optreden. De ervaring van pijn hangt af van het type kanker, de locatie, het stadium en de pijntolerantie van de patiënt. De meeste patiënten ervaren een van de volgende soorten pijn:

• Acute pijn: Acute pijn is meestal hevig en komt plotseling op, maar neemt relatief snel af. Deze pijn waarschuwt het lichaam voor een mogelijke verwonding of schade.
• Chronische pijn: Chronische pijn blijft lange tijd aanhouden en kan bonzend, kloppend of scherp zijn. Deze pijn heeft een grote impact op het dagelijks leven van de patiënt. Hoewel de pijn niet volledig verdwijnt, kan deze vaak worden verlicht met medicatie.
• Doorbraakpijn: Dit type pijn treedt op wanneer een patiënt die chronische pijn behandelt met medicatie, plotselinge pijnflitsen ervaart. Deze pijn, bekend als ‘doorbraakpijn’, doorbreekt de effecten van de medicatie, is vaak intens, maar van korte duur.

Bespreken van pijnklachten met een arts

Voor een effectieve pijnbehandeling is het essentieel dat patiënten hun pijnklachten zo nauwkeurig en eerlijk mogelijk met hun arts bespreken. De patiënt moet de arts informeren over:

• De aard van de pijn (brandend, dof, kloppend, scherp, continu of intermitterend).
• De duur van de pijn.
• De intensiteit van de pijn.
• De locatie van de pijn.
• Het moment van de dag waarop de pijn verergert of verbetert.
• De activiteiten die beperkt worden door de pijn.
• Factoren die de pijn verergeren of verlichten.

De patiënt kan zijn pijn beoordelen met behulp van een schaal of grafiek, en het bijhouden van een pijndagboek kan nuttig zijn om patronen en triggers te identificeren. Dit helpt de arts bij het evalueren van de effectiviteit van de voorgeschreven behandelingen en het aanpassen ervan indien nodig.

Soorten medicijnen voor pijnbestrijding

Er zijn drie hoofdtypen geneesmiddelen voor kankerpijn. De arts overlegt met de patiënt welk middel het meest geschikt is en de minste bijwerkingen heeft. Over het algemeen begint men met de laagst mogelijke effectieve dosis. Als een medicijn niet effectief is, kan de arts een alternatief voorstellen. Het kan enige tijd duren om het juiste geneesmiddel en de juiste dosering te vinden.

Niet-opioïde pijnstillers

Niet-opioïde pijnstillers omvatten paracetamol (Tylenol) en niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID's), zoals aspirine, ibuprofen (Advil, Motrin) en naproxen (Aleve). Ze zijn vooral effectief bij milde tot matige pijn en zijn vaak zonder recept verkrijgbaar.

Opioïden of narcotica

Opioïden of narcotica zijn krachtige pijnstillers die worden gebruikt om matige tot ernstige pijn te behandelen. Deze medicatie is alleen op recept verkrijgbaar. Veel voorkomende opioïden zijn codeïne, fentanyl, morfine en oxycodon. Deze middelen kunnen worden gebruikt in combinatie met andere pijnstillers.

Andere soorten medicatie

Daarnaast kunnen artsen andere geneesmiddelen voorschrijven om pijn te verlichten, zoals anticonvulsiva of antidepressiva voor de behandeling van zenuwpijn of steroïden om pijn door zwelling te verminderen.

Hoe pijnmedicatie te gebruiken?

Het is van groot belang dat patiënten hun pijnmedicatie innemen zoals voorgeschreven door de arts. Hieronder volgen enkele tips om de effectiviteit van de medicatie te maximaliseren:

Arts informeren

De arts moet altijd op de hoogte zijn van alle andere geneesmiddelen die de patiënt gebruikt, omdat sommige pijnmedicatie kan interageren met andere geneesmiddelen. Als een bepaald medicijn niet werkt, moet de patiënt dit ook aan de arts melden, zodat deze de behandeling kan aanpassen door bijvoorbeeld:

• Het medicijn vaker voor te schrijven.
• Een ander pijnmedicijn voor te schrijven.
• De dosis te verhogen.

Geen doses overslaan

Patiënten moeten hun medicatie regelmatig innemen en geen doses overslaan. Pijn is het beste te beheersen als deze vroeg wordt behandeld. Wachten tot de pijn ernstig wordt, maakt de behandeling moeilijker en kan leiden tot de noodzaak van hogere doses.

Niet zelf stoppen met medicatie

Patiënten moeten niet op eigen initiatief stoppen met hun pijnmedicatie. Bij bijwerkingen of andere problemen met het geneesmiddel moet de arts worden geraadpleegd. De arts kan dan alternatieve behandelingsopties voorstellen of, indien nodig, een ander geneesmiddel voorschrijven.

Aanvullende behandelingen voor kankerpijn

In sommige gevallen kan de arts andere behandelingen inzetten naast pijnmedicatie om kankerpijn te verlichten.

Chemotherapie
Chemotherapie kan worden gebruikt om een tumor te verkleinen en daarmee de pijn te verminderen. Hoewel chemotherapie ook bijwerkingen kan veroorzaken, kan het soms effectief zijn in het verminderen van kankerpijn.

Chirurgie
Een operatie kan nodig zijn om een tumor te verwijderen die pijn veroorzaakt. In bepaalde gevallen kan de chirurg de zenuwen doorsnijden die pijnsignalen naar de hersenen sturen, om de pijn te verlichten.

Complementaire of Alternatieve behandelingen
Patiënten kunnen ook baat hebben bij complementaire of alternatieve therapieën zoals acupunctuur, chiropractie, meditatie of biofeedback. Deze methoden worden meestal naast conventionele behandelingen gebruikt.

Radiofrequente ablatie
Bij radiofrequente ablatie worden zenuwweefsels verwarmd door radiogolven, wat kan helpen om pijn te verminderen.

Radiotherapie
Radiotherapie kan worden ingezet om een tumor te verkleinen die pijn veroorzaakt, wat kan leiden tot verlichting van de pijn.

Transcutane Elektrische Zenuwstimulatie (TENS)
TENS (transcutane elektrische zenuwstimulatie) is een techniek waarbij milde elektrische stroompjes worden toegepast op de plek van de pijn, wat kan helpen om pijn te verzachten.

Zenuwblokkade
Bij een zenuwblokkade wordt een specifiek type pijnmedicatie rond of in een zenuw geïnjecteerd om pijn te verlichten.

Lees verder

• Oorzaken van kanker: Omgevingsfactoren en medische oorzaken
• Kankerbehandeling: Verschillende behandelingen voor kanker
• Chemotherapie (cytostatica) bij kanker en bijwerkingen
• Radiotherapie (behandeling via bestraling): Tumor verkleinen
• Chronische pijn: Soorten, oorzaken en behandeling