Oorzaken van kanker: Omgevingsfactoren en medische oorzaken

Oorzaken van kanker: Omgevingsfactoren en medische oorzaken Het DNA (genetisch materiaal in een cel) zorgt voor instructies voor de celfunctie in het lichaam. Door wijzigingen in het DNA, stopt echter de normale celfunctie en ontstaat een kwaadaardige cel. Deze cel gaat zich abnormaal en ongecontroleerd delen op een bepaalde plaats in het lichaam, wat leidt tot kanker. De oorzaak van kanker is bij de meeste patiënten onbekend. Een aantal omgevingsfactoren gaan echter gepaard met de ontwikkeling van maligniteiten. Bekende voorbeelden hiervan zijn roken, alcoholgebruik en voeding. Wanneer een patiënt deze aanpast, vermindert vaak het risico op de ontwikkeling van kanker. Maar ook enkele medische oorzaken zijn risicofactoren voor de totstandkoming van kanker.
Alcohol drinken verhoogt het risico op kanker / Bron: Jarmoluk, PixabayAlcohol drinken verhoogt het risico op kanker / Bron: Jarmoluk, Pixabay

Alcohol

Des te minder alcohol iemand drinkt, des te minder risico hij loopt op het krijgen van kanker. Geen enkel type alcohol is beter of slechter dan het andere type. De alcohol zelf leidt tot schade, ongeacht of dit in wijn, bier of andere dranken zit. Niet iedereen die alcohol drinkt, ontwikkelt kanker. Sommige vormen van kanker komen echter vaker voor bij mensen die meer alcohol dan anderen drinken. Alcohol is bijvoorbeeld geassocieerd met kanker van aan de mond de keelholte, het strottenhoofd, de slokdarm, de dikke darm en het rectum. Bovendien leidt (overmatig) alcoholgebruik tot een verhoogd risico op borstkanker.

Kanker: Medische oorzaken of aandoeningen

Iatrogeen

Iatrogene oorzaken zijn door medisch ingrijpen veroorzaakt.

Medicijnen
Oestrogenen zijn betrokken bij de ontwikkeling van kanker aan de vagina, het endometrium en de borst. Alkylerende middelen bijvoorbeeld gegeven voor een Hodgkin-lymfoom zijn zelf geassocieerd met een verhoogde incidentie van secundaire acute myeloïde leukemie (AML) (AML), blaaskanker en leverkanker. Anthracyclinen en het epipodofyllotoxine medicijn etoposide zijn tot slot risicofactoren voor de ontwikkeling van secundaire AML bij langdurige overlevers.

Radiotherapie
Iedereen herkent wel de nucleaire rampen van Hiroshima, Nagasaki en Tsjernobyl. Deze leidden tot een verhoogde incidentie van leukemie na 5-10 jaar in de blootgestelde populatie. Een verhoogde incidentie van schildklierkanker en borstkanker is ook gemeld. Langdurige overlevenden die radiotherapie hebben gebruikt, bijvoorbeeld bij de ziekte van Bechterew, het Hodgkin-lymfoom (kanker van lymfesysteem met vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid), testiculaire kiemceltumoren en kinderen met kanker hebben een verhoogde incidentie van kanker aan de lichaamsgebieden die dichtbij het stralingsveld liggen.

Infecties

Een aantal infecties gaan gepaard met kanker. Zo is een bepaald type T-cel leukemie vrijwel uitsluitend te vinden bij bewoners van een zuidelijke eiland in Japan en in de Antillen, veroorzaakt door infectie met het retrovirus HTLV-1 (humaan T-cel leukemievirus) wat endemisch is in deze gebieden. Hepatocellulaire carcinoom (kanker in de lever) treedt op bij patiënten met virale hepatitis B, virale hepatitis C en een Burkitt-lymfoom (snelgroeiende kanker in lymfocyten met gezwollen lymfeklieren) en nasofaryngeale carcinomen (kwaadaardige tumor in de neus- en keelholte) zijn geassocieerd met het Epstein-Barr virus. Het Epstein-Barr virus (EBV) is tevens verbonden met de totstandkoming van een Hodgkin-lymfoom. Patiënten met een hiv-infectie of een verzwakt immuunsysteem als gevolg van een orgaantransplantatie hebben een verhoogde incidentie van een EBV-gerelateerd lymfoom en het herpesvirus-8 is geassocieerd met een Kaposisarcoom. (tumor op de huid, in de slijmvliezen en in de organen) De incidentie van baarmoederhalskanker (abnormale vaginale bloedingen en een vaginale afscheiding) stijgt bij jongere vrouwen dan weer in combinatie met een seksueel overdraagbare aandoening door het humaan papillomavirus typen 16 en 18, al is hiervoor wel een vaccin beschikbaar. Een bacteriële infectie met Helicobacter pylori leidt dan weer sneller tot de ontwikkeling van maagkanker en gastrische lymfomen, terwijl een Schistosoma japonicum-infectie vatbaar is voor de ontwikkeling van colorectale kanker (dikkedarmkanker).

Tabak bevat tal van kankerverwekkende stoffen / Bron: Geralt, PixabayTabak bevat tal van kankerverwekkende stoffen / Bron: Geralt, Pixabay

Tabak en roken

De incidentie van longkanker bij mannen en vrouwen is erg hoog. De associatie van roken met longkanker is wetenschappelijk aangetoond. Circa zeventig van de zevenduizend chemicaliën die zich in tabak bevinden, zijn kankerverwekkend en/of veroorzaken hart- en longaandoeningen. De belangrijkste kankerverwekkende stoffen zijn:
  • acetyleen (de gebruikte brandstof in lastoortsen)
  • ammonia
  • arseen (arsenicum)
  • benzine
  • cadmium (cadmiumvergiftiging)
  • chromium
  • cyanide
  • de gifgassen koolstofmonoxide en stikstofoxide
  • ethyleenoxide
  • formaldehyde
  • methanol (methylalcohol)
  • nicotine (deze verslavende stof is één van de zwaarste chemische stoffen in tabaksrook)
  • nitrosaminen
  • polynucleaire aromatische koolwaterstoffen
  • vinylchloride

Het roken van sigaretten is verantwoordelijk voor één derde van alle sterfgevallen door kanker. Roken leidt niet enkel tot longkanker, maar gaat ook gepaard met mondkanker, lipkanker, strottenhoofdkanker, slokdarmkanker (slikproblemen en problemen met eten) en blaaskanker.

UV-licht

Ultraviolet licht verhoogt het risico op huidkanker (basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom en melanoom). De incidentie van een melanoom is dan ook bijzonder hoog in de witte Anglo-Keltische bevolking van Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika, waar de blootstelling aan UV-licht gecombineerd is met een genetische aanleg van de bevolking.

Zwaarlijvigheid vormt een risicofactor voor het ontwikkelen van kanker / Bron: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0)Zwaarlijvigheid vormt een risicofactor voor het ontwikkelen van kanker / Bron: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0)

Voeding en lichaamsbeweging

Voedingsfactoren zijn aan één derde van de sterfgevallen door kanker toe te schrijven, hoewel het vaak moeilijk is om deze te onderscheiden van andere epidemiologische factoren. Zo is de incidentie van maagkanker bijzonder hoog in het Verre Oosten, terwijl borst- en darmkanker vaker optreden in de westerse, economisch meer ontwikkelde landen. Mogelijk is er dus een verband tussen het optreden van kanker en de consumptie van voedingsvezels, rood vlees, verzadigde vetten, gezouten vis, vitamine E, vitamine A en vele anderen. Toenemende zwaarlijvigheid in de ontwikkelde wereld gaat gepaard met een toename van borst- en baarmoederkanker (abnormale vaginale bloedingen) bij vrouwen na de menopauze, dikkedarmkanker en rectumkanker, slokdarmkanker, nierkanker, alvleesklierkanker (tumor in alvleesklier met symptomen van geelzucht en buikpijn), galblaaskanker, leverkanker, een non-Hodgkin lymfoom (kanker in lymfocyten van immuunsysteem met vergrote lymfeklieren en algemene symptomen), een multiple myeloom (ziekte van Kahler: bloedarmoede, botpijn en verhoogd calciumgehalte in het bloed), hoofd- en halskanker, eierstokkanker en een agressieve vorm van prostaatkanker.

Lees verder

© 2017 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Oorzaken van kanker - 10 krachtige kankerbestrijdersOorzaken van kanker - 10 krachtige kankerbestrijdersNa 30 jaar studie in een Parijs' ziekenhuis is er veel geleerd over de strijd tegen kanker. Men zag duizenden patiënten…
Kanker in de keel: symptomen & behandeling van keelkankerKanker in de keel: symptomen & behandeling van keelkankerHeb je een zweertje achteraan in de mond dat pijnlijk aanvoelt en maar niet verdwijnt? Laat je dan voor alle zekerheid e…
Kanker in de mond: oorzaken & symptomen van mondkankerKanker in de mond: oorzaken & symptomen van mondkankerKanker in de mond: het is een van de meest stiekeme, maar ook gevaarlijkste vormen van kanker. Doordat mondkanker niet a…
7 tips om kanker te voorkomenEr zijn heel wat dingen die je kunt doen om het risico dat je kanker krijgt te verkleinen. Dit betekent misschien wel kl…

Hodgkin-lymfoom: Kanker van lymfesysteemHodgkin-lymfoom: Kanker van lymfesysteemEen Hodgkin-lymfoom is een zeldzame vorm van kanker van het lymfeweefsel. Lymfeweefsel bevindt zich in de lymfeklieren,…
Erfelijke sferocytose: Bloedaandoening met geelzuchtErfelijke sferocytose: Bloedaandoening met geelzuchtErfelijke sferocytose is een bloedaandoening waarbij een afbraak van rode bloedcellen gebeurt. Dit is het gevolg van ver…
Bronnen en referenties
  • Geraadpleegd op 8 januari 2017:
  • AETIOLOGY AND EPIDEMIOLOGY, boek: Clinical Medicine, Door: Parveen Kumar, Michael Clark, Uitgever: Elsevier, ISBN: 9780702029936, blz. 449-451
  • Carcinogens in Tobacco Products, http://www.cancer.org/cancer/cancercauses/tobaccocancer/carcinogens-found-in-tobacco-products
  • Causes, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/cancer/basics/causes/con-20032378
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Colorectal carcinoma associated with schistosomiasis: a possible causal relationship, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2928231/
  • Does body weight affect cancer risk?, http://www.cancer.org/cancer/cancercauses/dietandphysicalactivity/bodyweightandcancerrisk/body-weight-and-cancer-risk-effects
  • How alcohol causes cancer, http://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/causes-of-cancer/alcohol-and-cancer/how-alcohol-causes-cancer
  • Skin Cancer Facts, http://www.cancer.org/cancer/cancercauses/sunanduvexposure/skin-cancer-facts
  • Ziekte van de cellen, http://www.allesoverkanker.be/ziekte-van-de-cellen
  • Afbeelding bron 1: Jarmoluk, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Geralt, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0)
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 06-04-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 13
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.