Oorzaken van kanker: Omgevingsfactoren en medische oorzaken

Het DNA (genetisch materiaal in een cel) zorgt voor instructies voor de celfunctie in het lichaam. Door wijzigingen in het DNA stopt echter de normale celfunctie en ontstaat een kwaadaardige cel. Deze cel gaat zich abnormaal en ongecontroleerd delen op een bepaalde plaats in het lichaam, wat leidt tot kanker. De oorzaak van kanker is bij de meeste patiënten onbekend. Een aantal omgevingsfactoren gaat echter gepaard met de ontwikkeling van maligniteiten. Bekende voorbeelden hiervan zijn roken, alcoholgebruik en voeding. Wanneer een patiënt deze aanpast, vermindert vaak het risico op de ontwikkeling van kanker. Maar ook enkele medische oorzaken zijn risicofactoren voor de totstandkoming van kanker.

• Alcohol
• Kanker: Medische oorzaken of aandoeningen
• Virale infecties en kanker
• Humaan papillomavirus (HPV) en baarmoederhalskanker
• Hepatitis B en leverkanker
• Epstein-Barr-virus (EBV) en lymfomen
• Hiv en verhoogd risico op kanker
• Tabak en roken
• UV-licht
• Obesitas
• Erfelijkheid
• Voeding
• Hormonale Invloeden
• Hormonale invloeden bij borstkanker
• Oestrogeen en endometriumkanker (baarmoederkanker)
• Testosteron en prostaatkanker
• Blootstelling aan hormonen in de omgeving
• Beroepsmatige risico’s
• Blootstelling aan schadelijke stoffen op de werkplek
• Asbest en longkanker
• Benzine en leukemie
• Ioniserende straling en kanker
• Preventieve maatregelen op de werkplek
• Praktische tips voor het omgaan met oorzaken van kanker: omgevingsfactoren en medische oorzaken
• Vermijd schadelijke stoffen in je omgeving
• Zorg voor een gezonde levensstijl
• Wees voorzichtig met medische behandelingen
• Ken de rol van genetica in kanker</S>
  Naast omgevingsfactoren spelen ook genetische factoren een rol bij het ontstaan van kanker. Mensen met een familiegeschiedenis van kanker kunnen een verhoogd risico hebben. Het is daarom verstandig om genetisch advies in te winnen, vooral als er meerdere gevallen van kanker in je familie zijn. Door genetisch advies te krijgen, kun je meer te weten komen over je eigen risico en mogelijke preventieve maatregelen treffen. Genetisch onderzoek kan je ook helpen om te begrijpen welke specifieke kankersoorten je meer kans hebt om te ontwikkelen, zodat je vroegtijdige preventieve stappen kunt ondernemen.
  
  [S]Bescherm jezelf tegen gevaarlijke UV-straling
• Laat je regelmatig controleren
• Misvattingen rond oorzaken van kanker: omgevingsfactoren en medische oorzaken
• Kanker wordt vooral veroorzaakt door genetische factoren
• Voeding heeft geen invloed op het risico op kanker
• Alcoholconsumptie heeft geen grote invloed op kanker
• Straling van mobiele telefoons en Wi-Fi veroorzaakt kanker
• Medische behandelingen zoals röntgenfoto’s en MRI-scans veroorzaken kanker
• Medicijnen en vaccins verhogen het risico op kanker
• Kanker is altijd te voorkomen door een gezonde leefstijl

Alcohol

Des te minder alcohol iemand drinkt, des te minder risico hij loopt op het krijgen van kanker. Geen enkel type alcohol is beter of slechter dan het andere type. De alcohol zelf leidt tot schade, ongeacht of dit in wijn, bier of andere dranken zit. Niet iedereen die alcohol drinkt, ontwikkelt kanker. Sommige vormen van kanker komen echter vaker voor bij mensen die meer alcohol dan anderen drinken. Alcohol is bijvoorbeeld geassocieerd met kanker van aan de mond, de keelholte, het strottenhoofd, de slokdarm, de dikke darm en het rectum. Bovendien leidt ARTIKEL=179094 alcoholgebruik[/ARTIKEL] tot een verhoogd risico op borstkanker.

Kanker: Medische oorzaken of aandoeningen

Iatrogeen
Iatrogene oorzaken zijn door medisch ingrijpen veroorzaakt.

Medicijnen
Oestrogenen zijn betrokken bij de ontwikkeling van kanker aan de vagina, het endometrium en de borst. Alkylerende middelen, bijvoorbeeld gegeven voor een Hodgkin-lymfoom, zijn zelf geassocieerd met een verhoogde incidentie van secundaire acute myeloïde leukemie (AML), blaaskanker en leverkanker. Anthracyclinen en het epipodofyllotoxine medicijn etoposide zijn tot slot risicofactoren voor de ontwikkeling van secundaire AML bij langdurige overlevers.

Radiotherapie
Iedereen herkent wel de nucleaire rampen van Hiroshima, Nagasaki en Tsjernobyl. Deze leidden tot een verhoogde incidentie van leukemie na 5-10 jaar in de blootgestelde populatie. Een verhoogde incidentie van schildklierkanker en borstkanker is ook gemeld. Langdurige overlevenden die radiotherapie hebben gebruikt, bijvoorbeeld bij de ziekte van Bechterew, het Hodgkin-lymfoom (kanker van lymfesysteem met vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid), testiculaire kiemceltumoren en kinderen met kanker hebben een verhoogde incidentie van kanker aan de lichaamsgebieden die dichtbij het stralingsveld liggen.

Infecties
Een aantal infecties gaan gepaard met kanker. Zo is een bepaald type T-cel leukemie vrijwel uitsluitend te vinden bij bewoners van een zuidelijk eiland in Japan en in de Antillen, veroorzaakt door infectie met het retrovirus HTLV-1 (humaan T-cel leukemievirus) wat endemisch is in deze gebieden. Hepatocellulaire carcinoom (kanker in de lever) treedt op bij patiënten met virale hepatitis B, virale hepatitis C en een Burkitt-lymfoom (snelgroeiende kanker in lymfocyten met gezwollen lymfeklieren) en nasofaryngeale carcinomen (kwaadaardige tumor in de neus- en keelholte) zijn geassocieerd met het Epstein-Barr virus. Het Epstein-Barr virus (EBV) is tevens verbonden met de totstandkoming van een Hodgkin-lymfoom. Patiënten met een hiv-infectie of een verzwakt immuunsysteem als gevolg van een orgaantransplantatie hebben een verhoogde incidentie van een EBV-gerelateerd lymfoom en het herpesvirus-8 is geassocieerd met een Kaposisarcoom (tumor op de huid, in de slijmvliezen en in de organen). De incidentie van baarmoederhalskanker (abnormale vaginale bloedingen en een vaginale afscheiding) stijgt bij jongere vrouwen dan weer in combinatie met een seksueel overdraagbare aandoening door het humaan papillomavirus typen 16 en 18, al is hiervoor wel een vaccin beschikbaar. Een bacteriële infectie met Helicobacter pylori leidt dan weer sneller tot de ontwikkeling van maagkanker en gastrische lymfomen, terwijl een Schistosoma japonicum-infectie vatbaar is voor de ontwikkeling van colorectale kanker (dikkedarmkanker).

Virale infecties en kanker

Bepaalde virussen kunnen het risico op kanker verhogen. Deze virussen veranderen de cellen die ze infecteren en kunnen leiden tot kwaadaardige cellen die zich ongecontroleerd delen. Sommige virale infecties zijn nauw verbonden met specifieke soorten kanker. De meest bekende voorbeelden hiervan zijn het humaan papillomavirus (HPV), het hepatitis B-virus (HBV) en het Epstein-Barr-virus (EBV).

Humaan papillomavirus (HPV) en baarmoederhalskanker

HPV is een veelvoorkomend virus dat wordt overgedragen via seksueel contact. Het infecteert de huid en slijmvliezen, zoals die in de baarmoederhals, en kan celveranderingen veroorzaken die uiteindelijk leiden tot baarmoederhalskanker. Vaccinatie tegen HPV kan het risico op deze kankersoort aanzienlijk verminderen.

Hepatitis B en leverkanker

Hepatitis B is een virus dat de lever infecteert. Chronische infectie met dit virus kan leiden tot ontsteking van de lever, wat na verloop van tijd kan leiden tot cirrose en uiteindelijk leverkanker. Vaccinatie tegen hepatitis B is een belangrijke maatregel om het risico op leverkanker te verminderen.

Epstein-Barr-virus (EBV) en lymfomen

Het Epstein-Barr-virus is een herpesvirus dat de infectieziekte mononucleosis (de ziekte van Pfeiffer) veroorzaakt. Chronische infectie met EBV wordt in verband gebracht met verschillende vormen van kanker, zoals het Burkitt-lymfoom, hodgkinlymfoom en nasofaryngeale kanker. Het virus kan de normale celdeling verstoren en bijdragen aan de ontwikkeling van kwaadaardige cellen.

Hiv en verhoogd risico op kanker

Het humaan immunodeficiëntievirus (HIV) tast het immuunsysteem aan en vermindert de afweer tegen infecties en bepaalde kankers. Patiënten met hiv hebben een verhoogd risico op bepaalde virale infecties die kanker kunnen veroorzaken, zoals HPV en het Epstein-Barr-virus. Bovendien kunnen hiv-positieve patiënten lijden aan aids-gerelateerde tumoren, zoals Kaposi-sarcoom.

Tabak en roken

De incidentie van longkanker bij mannen en vrouwen is erg hoog. De associatie van roken met longkanker is wetenschappelijk aangetoond. Circa zeventig van de zevenduizend chemicaliën die zich in tabak bevinden, zijn kankerverwekkend en/of veroorzaken hart- en longaandoeningen. De belangrijkste kankerverwekkende stoffen zijn:

• acetyleen (de gebruikte brandstof in lastoortsen)
• ammonia
• arseen (arsenicum)
• benzine
• cadmium (cadmiumvergiftiging)
• chromium
• cyanide
• de gifgassen koolstofmonoxide en stikstofoxide
• ethyleenoxide
• formaldehyde
• methanol (methylalcohol)
• nicotine (deze verslavende stof is één van de zwaarste chemische stoffen in tabaksrook)
• nitrosaminen
• polynucleaire aromatische koolwaterstoffen
• vinylchloride

Het roken van sigaretten is verantwoordelijk voor één derde van alle sterfgevallen door kanker. Roken leidt niet enkel tot longkanker, maar gaat ook gepaard met mondkanker, lipkanker, strottenhoofdkanker, slokdarmkanker (slikproblemen en problemen met eten) en blaaskanker.

UV-licht

Ultraviolet licht verhoogt het risico op huidkanker (basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom en melanoom). De incidentie van een melanoom is dan ook bijzonder hoog in de witte Anglo-Keltische bevolking van Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika, waar de blootstelling aan UV-licht gecombineerd is met een genetische aanleg van de bevolking.

Obesitas

Bij obesitas wordt het risico op kanker met ongeveer 20% verhoogd. Dit verhoogde risico geldt voor onder andere kanker van de borst, baarmoeder, dikke darm, slokdarm, nieren, galblaas, eierstokken en het myeloom (tumor in het beenmerg). Dit hangt mogelijk samen met hormonale invloeden, onder andere door de verhoogde aanmaak van oestrogenen in vetweefsel bij vrouwen. Overgewicht leidt niet alleen tot een verhoogd risico op kanker, maar wordt ook geassocieerd met een verhoogd risico op chronische aandoeningen, zoals diabetes type 2, hypertensie, hart- en vaatziekten en hoge cholesterolspiegels.

Erfelijkheid

Erfelijkheid speelt ook een belangrijke rol in de ontwikkeling van kanker. Bekende genetische syndromen die het risico op kanker verhogen, zijn onder andere:

• het Lynch-syndroom (hereditaire non-polyposis colorectale kanker (HNPCC))
• het BRCA1- en BRCA2-syndroom (verhoogd risico op borstkanker en eierstokkanker)
• het FAP-syndroom (familiaire adenomatose polyposis - verhoogd risico op dikke darmkanker)
• het Li-Fraumeni-syndroom (verhoogd risico op verschillende kankertypes, zoals borstkanker, leukemie, hersentumoren en sarcomen (kanker in de botten of weke delen)

Voeding

Er is een sterke associatie met het ontwikkelen van een dikkedarmkanker bij een dieet met veel rood vlees en vleeswaren. Overmatig gebruik van vlees kan via een hogere consumptie van vetten en cholesterol leiden tot een verhoogd risico op kanker. Hiernaast is overmatig zoutgebruik in voedingsmiddelen een risicofactor voor het ontwikkelen van maagkanker. Een dieet rijk aan fruit en groenten is daarentegen geassocieerd met een lager risico op de ontwikkeling van kanker.

Hormonale Invloeden

Hormonale invloeden bij borstkanker

Hormonale factoren spelen een grote rol in de ontwikkeling van verschillende kankersoorten, vooral borstkanker. Oestrogeen, een belangrijk vrouwelijk geslachtshormoon, kan de celgroei in borstweefsel bevorderen. Langdurige blootstelling aan hoge niveaus van oestrogeen, bijvoorbeeld door vroege menstruatie, laat een verhoogd risico op borstkanker achter. Daarnaast kunnen hormonale therapieën, zoals die gebruikt worden bij de behandeling van menopauzale symptomen, ook het risico verhogen.

Oestrogeen en endometriumkanker (baarmoederkanker)

Langdurige blootstelling aan hoge niveaus van oestrogeen kan niet alleen borstkanker veroorzaken, maar ook endometriumkanker, of baarmoederkanker. Vrouwen die geen of weinig progesteron krijgen, bijvoorbeeld na de menopauze, hebben een verhoogd risico op deze vorm van kanker. Het gebruik van oestrogeentherapie zonder progesteron kan het risico op endometriumkanker vergroten.

Testosteron en prostaatkanker

Testosteron is het belangrijkste mannelijke geslachtshormoon en speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van prostaatkanker. Hoge niveaus van testosteron kunnen de groei van kankercellen in de prostaat stimuleren. Dit is de reden waarom mannen met prostaatkanker vaak hormonale therapieën ondergaan om de hoeveelheid testosteron in hun lichaam te verlagen.

Blootstelling aan hormonen in de omgeving

Naast de hormonale veranderingen in het lichaam kunnen ook externe bronnen van hormonen het risico op kanker verhogen. Chemische stoffen in de omgeving, zoals bepaalde pesticiden en ftalaten (gebruikte weekmakers), kunnen hormoonverstorende stoffen bevatten die het risico op kanker kunnen verhogen door hun effect op het hormoonhuishouden.

Beroepsmatige risico’s

Blootstelling aan schadelijke stoffen op de werkplek

Patiënten die werken in omgevingen waar schadelijke stoffen aanwezig zijn, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van kanker. Blootstelling aan asbest, benzine, oplosmiddelen en industriële chemicaliën kan het risico op verschillende soorten kanker, zoals longkanker, nierkanker en leukemie, verhogen. Dit komt doordat de chemicaliën in het lichaam kunnen reageren met het DNA en mutaties kunnen veroorzaken die leiden tot kanker.

Asbest en longkanker

Asbest is een groep mineralen die in de 20e eeuw veel werd gebruikt in de bouw- en scheepvaartindustrie. Blootstelling aan asbestvezels kan leiden tot mesothelioom, een zeldzame en agressieve vorm van longkanker. Deze ziekte wordt vaak ontdekt na vele jaren van blootstelling, wat betekent dat mensen die asbest hebben ingeademd, nog steeds risico lopen op het ontwikkelen van kanker.

Benzine en leukemie

Benzine is een chemische stof die in veel industrieën voorkomt. Blootstelling aan benzine kan het risico op leukemie verhogen, vooral bij mensen die langdurig in aanraking komen met deze stof. Benzine bevat kankerverwekkende stoffen zoals benzeen, die schadelijke effecten op het beenmerg hebben en de ontwikkeling van leukemie kunnen bevorderen.

Ioniserende straling en kanker

Ioniserende straling, zoals die afkomstig van röntgenstraling, nucleaire straling en radioactieve stoffen, kan het DNA in cellen beschadigen en leiden tot kanker. Patiënten die beroepsmatig in contact komen met straling, zoals artsen, technici in de nucleaire industrie en bepaalde wetenschappers, kunnen een verhoogd risico lopen op kanker, met name leukemie en schildklierkanker.

Preventieve maatregelen op de werkplek

Veel van de hierboven beschreven risico’s kunnen worden verminderd door preventieve maatregelen op de werkplek. Het dragen van beschermende kleding, het naleven van veiligheidsprotocollen, het regelmatig uitvoeren van gezondheidscontroles en het minimaliseren van blootstelling aan schadelijke stoffen kunnen helpen om het risico op beroepsgebonden kanker te verlagen.

Praktische tips voor het omgaan met oorzaken van kanker: omgevingsfactoren en medische oorzaken

Vermijd schadelijke stoffen in je omgeving

Omgevingsfactoren kunnen een belangrijke rol spelen in het ontstaan van kanker. Schadelijke stoffen zoals alcohol en sigarettenrook kunnen het risico op verschillende soorten kanker verhogen. Het vermijden van deze stoffen kan je gezondheid aanzienlijk verbeteren. Daarnaast is het belangrijk om je bewust te zijn van andere chemische stoffen, zoals sommige industrieën die metalen of schadelijke stoffen gebruiken. Probeer altijd veilige werkomstandigheden na te streven, en draag beschermende uitrusting wanneer nodig. Een gezonde leefomgeving zonder vervuiling kan je helpen om het risico op kanker te verminderen.

Zorg voor een gezonde levensstijl

Een gezonde levensstijl speelt een cruciale rol in het verminderen van de kans op kanker. Het is belangrijk om een evenwichtig voedingspatroon te volgen, rijk aan fruit, groenten en vezels. Dit kan het lichaam helpen om zijn natuurlijke afweersystemen te versterken en schadelijke stoffen sneller af te voeren. Regelmatige lichaamsbeweging en het handhaven van een gezond gewicht zijn ook essentieel om je risico op kanker te verlagen. Het vermijden van overgewicht kan vooral belangrijk zijn voor het verlagen van het risico op obesitas, wat geassocieerd wordt met verschillende soorten kanker.

Wees voorzichtig met medische behandelingen

Sommige medische behandelingen kunnen het risico op kanker verhogen. Dit geldt bijvoorbeeld voor langdurig gebruik van bepaalde medicijnen of voor behandelingen zoals radiotherapie of bestraling. Als je dergelijke behandelingen ondergaat, is het belangrijk om je arts te raadplegen over mogelijke bijwerkingen en om regelmatig bloedonderzoeken te laten uitvoeren om je gezondheid te monitoren. Je arts kan je adviseren over alternatieven of aanvullende maatregelen om je risico te verlagen.

Ken de rol van genetica in kanker</S>
Naast omgevingsfactoren spelen ook genetische factoren een rol bij het ontstaan van kanker. Mensen met een familiegeschiedenis van kanker kunnen een verhoogd risico hebben. Het is daarom verstandig om genetisch advies in te winnen, vooral als er meerdere gevallen van kanker in je familie zijn. Door genetisch advies te krijgen, kun je meer te weten komen over je eigen risico en mogelijke preventieve maatregelen treffen. Genetisch onderzoek kan je ook helpen om te begrijpen welke specifieke kankersoorten je meer kans hebt om te ontwikkelen, zodat je vroegtijdige preventieve stappen kunt ondernemen.

[S]Bescherm jezelf tegen gevaarlijke UV-straling

Langdurige blootstelling aan de zon en onbeschermd zonnebaden kunnen het risico op huidkanker verhogen. Het is van groot belang om jezelf te beschermen tegen schadelijke UV-stralen. Gebruik een breed spectrum zonnebrandcrème met een hoge SPF, draag beschermende kleding en zoek schaduw wanneer de zon op zijn krachtigst is. Vermijd ook zonnebanken, die het risico op huidkanker aanzienlijk verhogen. Door deze eenvoudige maatregelen te nemen, kun je het risico op huidkanker verminderen.

Laat je regelmatig controleren

Preventie en vroege opsporing zijn cruciaal voor het omgaan met kanker. Regelmatige medische controles en screenings kunnen helpen om kanker in een vroeg stadium op te sporen, wat de overlevingskansen vergroot. Het is belangrijk om de aanbevolen controles en beeldvormende onderzoeken te ondergaan, vooral als je risicofactoren hebt, zoals een familiegeschiedenis van kanker of eerdere blootstelling aan schadelijke stoffen. Op deze manier kun je sneller ingrijpen en mogelijk ernstige complicaties voorkomen.

Misvattingen rond oorzaken van kanker: omgevingsfactoren en medische oorzaken

Er bestaan veel misvattingen over de oorzaken van kanker, met name over de rol van omgevingsfactoren en medische invloeden. Mensen maken zich zorgen over voeding, straling, erfelijkheid en medische behandelingen als mogelijke oorzaken. Het is belangrijk om feit van fictie te onderscheiden, zodat verkeerde informatie geen onnodige angst veroorzaakt of patiënten ervan weerhoudt om de juiste medische zorg te zoeken.

Kanker wordt vooral veroorzaakt door genetische factoren

Hoewel genetische aanleg een rol kan spelen, is de meerderheid van de kankergevallen niet erfelijk bepaald. Omgevingsfactoren zoals roken, blootstelling aan schadelijke stoffen en leefstijlkeuzes spelen een veel grotere rol. Zelfs bij erfelijke vormen van kanker is het vaak een combinatie van genetische en omgevingsfactoren die de ziekte tot uiting brengt.

Voeding heeft geen invloed op het risico op kanker

Een evenwichtig voedingspatroon kan het risico op kanker verlagen, terwijl ongezonde voeding het risico kan verhogen. Hoge consumptie van bewerkte voedingsmiddelen, rood vlees en een tekort aan vezels worden in verband gebracht met bepaalde soorten kanker, zoals darmkanker. Aan de andere kant kunnen groenten, fruit en volle granen helpen beschermen tegen de ziekte.

Alcoholconsumptie heeft geen grote invloed op kanker

Alcohol is een bekende risicofactor voor verschillende soorten kanker, waaronder lever-, mond-, keel- en borstkanker. Zelfs matig drinken kan het risico verhogen. Dit komt doordat alcohol in het lichaam wordt omgezet in schadelijke stoffen die cellen kunnen beschadigen en mutaties kunnen veroorzaken.

Straling van mobiele telefoons en Wi-Fi veroorzaakt kanker

Er is geen wetenschappelijk bewijs dat blootstelling aan straling van mobiele telefoons en draadloze netwerken kanker veroorzaakt. De straling van deze apparaten is niet-ioniserend, wat betekent dat het geen DNA-schade veroorzaakt zoals ioniserende straling (bijvoorbeeld röntgenstraling) dat kan doen. Langdurig onderzoek heeft geen overtuigend verband aangetoond tussen mobiele telefoongebruik en tumoren.

Medische behandelingen zoals röntgenfoto’s en MRI-scans veroorzaken kanker

Hoewel overmatige blootstelling aan ioniserende straling kanker kan veroorzaken, zijn medische beeldvormende onderzoeken zoals röntgenfoto’s en CT-scans zorgvuldig gereguleerd om de blootstelling te minimaliseren. MRI-scans maken zelfs helemaal geen gebruik van ioniserende straling en zijn volledig veilig op dit vlak. De voordelen van diagnostische beeldvorming wegen doorgaans ruimschoots op tegen de minimale risico’s.

Medicijnen en vaccins verhogen het risico op kanker

Er zijn geen betrouwbare wetenschappelijke studies die aantonen dat geneesmiddelen of vaccins kanker veroorzaken. Sommige medicijnen kunnen bijwerkingen hebben, maar het risico op kanker door medicatie is uiterst klein. In tegendeel, veel medicijnen en vaccins helpen juist bij het voorkomen of behandelen van bepaalde vormen van kanker.

Kanker is altijd te voorkomen door een gezonde leefstijl

Hoewel een gezonde leefstijl het risico op kanker aanzienlijk kan verminderen, biedt het geen absolute bescherming. Factoren zoals ouderdom, genetische mutaties en onbekende omgevingsfactoren spelen ook een rol. Zelfs mensen die gezond leven, kunnen kanker ontwikkelen. Regelmatige medische controles en vroege opsporing blijven daarom cruciaal.

Lees verder

• Kanker: Grootste doodsoorzaak bij mannen
• Kankerbehandeling: Verschillende behandelingen voor kanker
• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Radiotherapie (behandeling via bestraling): Tumor verkleinen
• Chemotherapie (cytostatica) bij kanker en bijwerkingen