Hodgkin-lymfoom: Kanker van lymfesysteem

Een Hodgkin-lymfoom is een zeldzame vorm van kanker van het lymfeweefsel. Lymfeweefsel bevindt zich in de lymfeklieren, de milt, de lever, het beenmerg en op nog enkele andere plaatsen in het lichaam. Deze kanker van onbekende oorsprong, tast het immuunsysteem aan, dat onderdeel is van het lymfestelsel. Het is voor het lichaam bijgevolg moeilijk om infecties te bestrijden. Vergrote lymfeklieren koorts, gewichtsverlies en onverklaarbare jeuk zijn enkele van de veel voorkomende symptomen van een Hodgkin-lymfoom. Diverse laboratorium- en beeldvormende onderzoeken zijn nodig om de ziekte op te sporen alsook voor het opstellen en opvolgen van de behandeling. De behandeling van deze vorm van kanker bestaat uit een radiotherapie en/of chemotherapie. Voor de meeste patiënten is de prognose van een Hodgkin-lymfoom zeer gunstig, hoewel sommige patiënten complicaties krijgen door de gekozen behandelingsoptie.

• Andere benamingen Hodgkin-lymfoom
• Geschiedenis van de aandoening
• Epidemiologie ziekte
• Oorzaken van kanker van lymfesysteem is onbekend
• Symptomen: Vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via radiotherapie en/of chemotherapie
• Prognose is uitstekend
• Complicaties

Andere benamingen Hodgkin-lymfoom

"Lymphogranuloma malignum" is een andere benaming voor een Hodgkin-lymfoom. Vroeger gebruikten artsen ook de term “ziekte van Hodgkin” of “Morbus Hodgkin”, maar deze termen zijn verouderd.

Geschiedenis van de aandoening

Thomas Hodgkin, een Engels geneesheer (1798–1866), werd geboren in een vrome Quaker familie in Pentonville, Engeland. Hij was een eerlijk, gedisciplineerd en hulpvaardig persoon. Hij behaalde zijn artsendiploma in 1823 en beschreef voor het eerst een Hodgkin-lymfoom in de medische literatuur in 1832.

Epidemiologie ziekte

Een Hodgkin-lymfoom is een zeldzame vorm van een lymfoom. De incidentie in geïndustrialiseerde landen bedraagt ongeveer 2,2-3 / 100.000. In Nederland krijgen jaarlijks enkele honderden patiënten de diagnose van een Hodgkin-lymfoom. De ziekte komt minder voor in populaties afkomstig uit Oost-Azië. Een Hodgkin-lymfoom komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen met een verhouding van 1,3:1. Meer dan 90% treedt op bij volwassenen tussen 16 en 65 jaar met de piekincidentie in het derde decennium. De incidentie is stabiel.

Oorzaken van kanker van lymfesysteem is onbekend

De oorzaak van het ontstaan van een Hodgkin-lymfoom is onbekend. Een infectie met het Epstein-Barr virus (klierkoorts) speelt een rol in de totstandkoming van een Hodgkin-lymfoom bij sommige patiënten. patiënten met een hiv-infectie en patiënten met een verzwakt immuunsysteem hebben voorts een verhoogd risico in vergelijking met de algemene bevolking. Bij een Hodgkin-lymfoom groeien cellen in het lymfestelsel abnormaal en gaan ze buiten het lymfestelsel groeien. Aangezien het lymfestelsel een onderdeel is van het immuunsysteem, tast de kanker het vermogen van het lichaam aan om infecties te bestrijden.

Symptomen: Vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid

De patiënt met deze vorm van beenmergkanker heeft meestal eerst vergrote lymfeklieren, vooral in de nek en soms in de oksels of lies. Door lymfoedeem (aandoening met zwelling van ledematen) is mogelijk eveneens sprake van gezwollen voeten. De ziekte verspreidt zich mogelijk naar andere nabijgelegen lymfeklieren en tast dan de milt, de lever, het beenmerg of andere organen aan. Voorts ontstaat bij een deel van de patiënten terugkerende koorts en rillingen, nachtelijk zweten en gewichtsverlies van > 10% lichaamsgewicht. Andere symptomen zoals onverklaarbare jeuk (pruritus) bijvoorbeeld jeukende voeten, vermoeidheid / kankervermoeidheid, anorexia (verlies van eetlust), blozen en overmatig zweten (hyperhidrose) zijn ook mogelijk. Wanneer andere organen betrokken zijn, zoals het mediastinum (de ruimte tussen de twee longen), heeft de patiënt last van hoesten, pijn op de borst en kortademigheid. Voorts ervaren een deel van de patiënten een verhoogde gevoeligheid voor de effecten van alcohol of pijn in lymfeklieren onder invloed van alcohol.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bemerkt een vergrote lever (hepatomegalie) en vergrote milt (splenomegalie). Hierdoor heeft de patiënt mogelijk een vol of pijnlijk gevoel onder de ribben.

Laboratoriumonderzoek

Het kenmerk van een Hodgkin-lymfoom is de aanwezigheid van kwaadaardige Reed-Sternberg cellen die te vinden zijn in een weefselmonster dat de arts verkrijgt bij een lymfeklierbiopsie. Dit onderzoek is dan ook nodig om de definitieve diagnose te stellen van een Hodgkin-lymfoom. Het bloedbeeld is soms normaal, al is bij sommige patiënten een normochromische anemie (vorm van bloedarmoede met een acute bloeding) aanwezig. Lymfopenie (tekort aan lymfocyten: type witte bloedcellen) en af en toe eosinofilie is aanwezig. De bezinkingssnelheid is meestal verhoogd en is een indicator van de ziekteactiviteit. Voorts is de leverbiochemie vaak abnormaal, met of zonder betrokkenheid van de lever. Wanneer het serum lactaatdehydrogenase verhoogd is, is dit een ongunstige prognostische factor. Het urinezuur is normaal of verhoogd.

Beeldvormend onderzoek

Voorts voert de arts nog beeldvormende onderzoeken uit om de lokalisatie van de tumor en de betrokkenheid van andere organen in kaart te brengen. De arts maakt bijvoorbeeld een röntgenfoto van de borst (thoraxfoto), wat een mediastinale uitbreiding vertoont, met of zonder longbetrokkenheid. Bovendien voert hij een CT-scan uit, hetgeen de betrokkenheid van intrathoracale (in de borstkas) lymfeknooppunten in 70% van de gevallen aangeeft. Ook een PET-scan is nuttig voor het bepalen van het kankerstadium wat nuttig is voor het kiezen van de behandeltechniek. Ook voor het beoordelen van de effectiviteit van de behandeling is een PET-scan een waardevol onderzoeksinstrument.

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen vormen de differentiële diagnose voor een Hodgkin-lymfoom. De arts moet met andere woorden met behulp van de beeldvormende- en laboratoriumonderzoeken trachten om volgende aandoeningen uit te sluiten:

• een cytomegalie-infectie
• een non-Hodgkin lymfoom (kanker in lymfocyten van immuunsysteem met vergrote lymfeklieren en algemene symptomen)
• kleincellige longkanker
• klierkoorts
• sarcoïdose (auto-immuunaandoening aan ogen, longen, huid en zenuwstelsel)
• serumziekte (aandoening met koorts, huiduitslag en gewrichtspijn)
• syfilis
• systemische lupus erythematosus
• toxoplasmose (infectie met symptomen aan hersenen en ogen)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Behandeling via radiotherapie en/of chemotherapie

De behandeling van de aandoening is afhankelijk van het stadium en het precieze type van de kanker, de grootte van de tumor, de leeftijd en algemene gezondheid van de patiënt en de aanwezigheid van de symptomen.

De voorkeursbehandeling in een vroeg stadium bestaat uit korte chemotherapie gevolgd door radiotherapie. Bij een groot deel van de patiënten is een Hodgkin-lymfoom in een gevorderd stadium ook nog behandelbaar via deze behandelingstechnieken. Keert de tumor terug of reageert de patiënt niet op de eerste behandeling, dan krijgt de patiënt een hoge dosis chemotherapie, gevolgd door een stamceltransplantatie die eigen stamcellen gebruikt.

Prognose is uitstekend

Een Hodgkin-lymfoom is een vorm van kanker die goed te genezen valt, zeker wanneer de diagnose en behandeling in een vroeg stadium starten. Ongeveer 85% van de patiënten overleeft ten minste vijf jaar na de diagnose van de ziekte. In tegenstelling tot andere vormen van kanker, is een Hodgkin-lymfoom namelijk goed geneesbaar in de latere stadia. Wel heeft de patiënt ook na de behandeling nog regelmatig testen en beeldvormende onderzoeken nodig. Op deze manier spoort de arts mogelijk een terugkeer van een Hodgkin-lymfoom uit en volgt hij tevens de langetermijneffecten van de behandeling op.

Complicaties

Een behandeling voor Hodgkin-lymfoom gaat soms gepaard met complicaties. Lange termijn complicaties van chemotherapie of radiotherapie omvatten:

• andere kankers
• beenmergaandoeningen (zoals leukemie)
• een hartaandoening
• een verzwakt immuunsysteem en hierdoor sneller vatbaar voor infecties
• longproblemen
• onvruchtbaarheid
• schildklierproblemen

Lees verder

• Non-Hodgkin lymfoom: Kanker in lymfocyten van immuunsysteem
• Lymfoom: Soorten en symptomen van kanker van lymfocyten
• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips
• Burkitt-lymfoom: Snelgroeiende kanker in lymfocyten