Hodgkin-lymfoom: Kanker van lymfesysteem

Een Hodgkin-lymfoom is een zeldzame vorm van kanker die het lymfeweefsel aantast. Dit weefsel bevindt zich in de lymfeklieren, de milt, de lever, het beenmerg en andere delen van het lichaam. Deze kanker, van onbekende oorsprong, beïnvloedt het immuunsysteem, dat deel uitmaakt van het lymfestelsel. Dit maakt het moeilijker voor het lichaam om infecties te bestrijden. Veel voorkomende symptomen van een Hodgkin-lymfoom zijn vergrote lymfeklieren, koorts, gewichtsverlies en onverklaarbare jeuk. Diverse laboratorium- en beeldvormende onderzoeken zijn noodzakelijk om de ziekte op te sporen en om de behandeling te plannen en te volgen. De behandeling van Hodgkin-lymfoom omvat meestal radiotherapie en/of chemotherapie. Voor de meeste patiënten is de prognose uitstekend, hoewel sommige patiënten complicaties kunnen ervaren door de gekozen behandelingsopties.

• Andere benamingen Hodgkin-lymfoom
• Geschiedenis van de aandoening
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van Hodgkin-lymfoom
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via radiotherapie en/of chemotherapie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van Hodgkin-lymfoom
• Gezonde levensstijl
• Infectiepreventie
• Regelmatige medische controles
• Vermijden van risicofactoren

Andere benamingen Hodgkin-lymfoom

Een Hodgkin-lymfoom werd ook wel aangeduid als "lymphogranuloma malignum." Vroeger werden de termen "ziekte van Hodgkin" of "Morbus Hodgkin" gebruikt, maar deze zijn inmiddels verouderd.

Geschiedenis van de aandoening

Thomas Hodgkin, een Engelse arts (1798–1866), werd geboren in een vrome Quakerfamilie in Pentonville, Engeland. Hij was bekend om zijn integriteit, discipline en behulpzaamheid. Na zijn afstuderen in 1823 beschreef hij in 1832 voor het eerst de ziekte die nu bekend staat als Hodgkin-lymfoom in de medische literatuur.

Epidemiologie

Een Hodgkin-lymfoom is een zeldzame vorm van lymfoom. In geïndustrialiseerde landen komt de ziekte voor bij ongeveer 2,2-3 personen per 100.000. In Nederland worden jaarlijks enkele honderden nieuwe gevallen van Hodgkin-lymfoom gediagnosticeerd. De ziekte komt minder vaak voor in populaties uit Oost-Azië. Het komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, met een verhouding van 1,3:1. Meer dan 90% van de gevallen doet zich voor bij volwassenen tussen de 16 en 65 jaar, met een piekincidentie in het derde decennium van het leven. De incidentie is in de loop der jaren stabiel gebleven.

Mechanisme

Hodgkin-lymfoom ontstaat uit B-cellen, een type witte bloedcel dat deel uitmaakt van het immuunsysteem. De ziekte wordt gekarakteriseerd door de aanwezigheid van Reed-Sternberg-cellen, een abnormaal type cellen die zijn afgeleid van B-cellen. Het mechanisme achter de ontwikkeling van Hodgkin-lymfoom is complex en omvat zowel genetische als omgevingsfactoren.

Genetische factoren
Er is steeds meer bewijs dat genetische factoren een rol spelen bij de ontwikkeling van Hodgkin-lymfoom. Genetische afwijkingen in de B-cellen, vooral die die invloed hebben op het immuunsysteem, kunnen bijdragen aan de maligniteit van de cellen. Er zijn ook gevallen waarin Hodgkin-lymfoom binnen families voorkomt, wat suggereert dat erfelijke factoren de kans op het ontwikkelen van de ziekte kunnen verhogen.

Virale infecties
Bepaalde virale infecties, zoals het Epstein-Barr-virus (EBV), worden geassocieerd met het ontstaan van Hodgkin-lymfoom. Het EBV-virus speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van de ziekte, doordat het infecteert en beïnvloedt hoe de immuuncellen zich gedragen. In veel gevallen van Hodgkin-lymfoom is het EBV-virus aanwezig in de tumorcellen.

Immuunsysteem dysfunctie
Een abnormale reactie van het immuunsysteem kan leiden tot de ontwikkeling van Hodgkin-lymfoom. In gezonde omstandigheden bestrijdt het immuunsysteem infecties en andere lichaamsvreemde stoffen, maar in gevallen van Hodgkin-lymfoom kunnen de cellen die normaal betrokken zijn bij deze verdediging zich abnormaal gaan gedragen en ongecontroleerd gaan delen.

Oorzaken van Hodgkin-lymfoom

De precieze oorzaak van Hodgkin-lymfoom is onbekend. Infectie met het Epstein-Barr-virus (klierkoorts) speelt mogelijk een rol bij de ontwikkeling van de ziekte bij sommige patiënten. Mensen met HIV of een verzwakt immuunsysteem hebben een verhoogd risico op Hodgkin-lymfoom. Bij deze aandoening groeien cellen in het lymfestelsel abnormaal en kunnen ze zich buiten het lymfestelsel verspreiden. Omdat het lymfestelsel deel uitmaakt van het immuunsysteem, wordt het vermogen van het lichaam om infecties te bestrijden aangetast.

Risicofactoren

Verschillende risicofactoren kunnen de kans op het ontwikkelen van Hodgkin-lymfoom verhogen. Deze factoren kunnen zowel genetisch als omgevingsgerelateerd zijn.

Genetische aanleg
Hodgkin-lymfoom komt vaker voor bij mensen met een familiegeschiedenis van de ziekte. Dit wijst op een genetische aanleg die het risico verhoogt. Erfelijke factoren kunnen invloed hebben op het functioneren van het immuunsysteem, wat de kans op het ontwikkelen van kanker vergroot.

Virale infecties
Zoals eerder vermeld, is het Epstein-Barr-virus (EBV) een bekende risicofactor voor Hodgkin-lymfoom. Mensen die een infectie met EBV hebben doorgemaakt, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van de ziekte, vooral als de infectie optreedt op jonge leeftijd.

Immuunsysteemdisfunctie
Mensen met een zwak of verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld als gevolg van hiv/aids of immunosuppressieve therapieën, hebben een hoger risico op het ontwikkelen van Hodgkin-lymfoom. Een verzwakt immuunsysteem kan de controle over abnormale cellen verminderen, wat de kans op kanker verhoogt.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen hebben een hoger risico op het ontwikkelen van Hodgkin-lymfoom. Het is belangrijk om deze risicogroepen te identificeren om vroegtijdig in te kunnen grijpen.

Jongeren en ouderen
Hodgkin-lymfoom komt het vaakst voor bij mensen in twee leeftijdsgroepen: jongeren tussen de 15 en 35 jaar en ouderen boven de 55 jaar. Jongeren hebben vaak een betere prognose, terwijl de ziekte bij ouderen vaak ernstiger is en gepaard gaat met een hogere mortaliteit.

Mannen
Mannen hebben een hoger risico op het ontwikkelen van Hodgkin-lymfoom in de oudere leeftijdsgroepen (boven de 55 jaar), hoewel vrouwen vaker getroffen worden in de jongere leeftijdsgroepen.

Mensen met een verzwakt immuunsysteem
Individuen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door hiv/aids of immunosuppressieve behandelingen, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van Hodgkin-lymfoom. Het immuunsysteem speelt een cruciale rol in het controleren van ongecontroleerde celgroei, en een verzwakt immuunsysteem verhoogt de kans op kanker.

Symptomen: Vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid

Patiënten met Hodgkin-lymfoom ervaren vaak eerst vergrote lymfeklieren, voornamelijk in de nek en soms in de oksels of lies. Er kan ook lymfoedeem optreden, wat leidt tot gezwollen voeten. De ziekte kan zich uitbreiden naar andere nabijgelegen lymfeklieren en invloed uitoefenen op de milt, lever, beenmerg of andere organen. Bij een deel van de patiënten kunnen terugkerende koorts, rillingen, nachtelijk zweten en gewichtsverlies van meer dan 10% van het lichaamsgewicht optreden. Andere symptomen kunnen onverklaarbare jeuk (pruritus), zoals jeukende voeten, vermoeidheid / kankervermoeidheid, anorexia (verlies van eetlust), blozen en overmatig zweten (hyperhidrose) zijn. Als andere organen betrokken raken, zoals het mediastinum (de ruimte tussen de longen), kunnen symptomen zoals hoesten, pijn op de borst en kortademigheid optreden. Sommige patiënten kunnen ook een verhoogde gevoeligheid voor alcohol ervaren, wat pijn in de lymfeklieren kan verergeren.

Alarmsymptomen

Het herkennen van de alarmsymptomen van Hodgkin-lymfoom is essentieel voor een vroege diagnose en behandeling. Patiënten met Hodgkin-lymfoom presenteren vaak met een combinatie van symptomen die wijzen op een systemische ziekte.

Vergrote lymfeklieren
Een van de meest voorkomende symptomen van Hodgkin-lymfoom is een vergrote lymfeklier, meestal in de nek, oksels of liezen. De lymfeklieren zijn vaak pijnloos, maar kunnen gevoelig worden bij druk of infecties.

Koorts en nachtelijk zweten
Koorts die niet te verklaren is, vaak gepaard gaand met overmatig nachtzweten, is een veelvoorkomend symptoom van Hodgkin-lymfoom. Deze systemische symptomen wijzen op een ziekte die invloed heeft op het immuunsysteem en het hele lichaam.

Gewichtsverlies
Onverklaard gewichtsverlies is een ander belangrijk symptoom van Hodgkin-lymfoom. Patiënten kunnen aanzienlijke hoeveelheden gewicht verliezen zonder dat dit gerelateerd is aan veranderingen in het dieet of de activiteit.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek kan de arts vergrote lever (hepatomegalie) en vergrote milt (splenomegalie) opmerken, wat kan leiden tot een vol of pijnlijk gevoel onder de ribben.

Laboratoriumonderzoek
Een belangrijk kenmerk van Hodgkin-lymfoom is de aanwezigheid van kwaadaardige Reed-Sternberg-cellen in een weefselmonster dat verkregen wordt via een lymfeklierbiopsie. Dit onderzoek is essentieel voor de definitieve diagnose van Hodgkin-lymfoom. Het bloedbeeld kan normaal zijn, maar bij sommige patiënten kunnen een normochromische anemie (vorm van bloedarmoede), lymfopenie (tekort aan lymfocyten) en af en toe eosinofilie aanwezig zijn. De bezinkingssnelheid is vaak verhoogd, wat een indicatie van ziekteactiviteit kan zijn. De leverbiochemie kan afwijkend zijn, met of zonder leverbetrokkenheid. Verhoogde niveaus van serum lactaatdehydrogenase kunnen een ongunstige prognostische factor zijn. Urinezuur niveaus kunnen normaal of verhoogd zijn.

Beeldvormend onderzoek
Beeldvormende onderzoeken worden uitgevoerd om de tumorlocatie en de betrokkenheid van andere organen te bepalen. Dit kan onder andere een röntgenfoto van de borst (thoraxfoto) omvatten, die mediastinale uitbreiding kan tonen, met of zonder longbetrokkenheid. Een CT-scan kan betrokkenheid van intrathoracale lymfeknooppunten in 70% van de gevallen aantonen. Een PET-scan is nuttig voor het bepalen van het stadium van de kanker, wat belangrijk is voor de keuze van de behandelingsoptie. Het kan ook helpen bij het beoordelen van de effectiviteit van de behandeling.

Differentiële diagnose
De differentiële diagnose van Hodgkin-lymfoom omvat onder andere:

• cytomegalie-infectie
• non-Hodgkin-lymfoom (kanker in lymfocyten met vergrote lymfeklieren en algemene symptomen)
• kleincellige longkanker
• klierkoorts
• sarcoïdose (auto-immuunaandoening die ogen, longen, huid en zenuwstelsel aantast)
• serumziekte (aandoening met koorts, huiduitslag en gewrichtspijn)
• syfilis
• systemische lupus erythematosus
• toxoplasmose (infectie met symptomen in hersenen en ogen)
• tuberculose (bacteriële infectie die vooral de longen aantast)

Behandeling via radiotherapie en/of chemotherapie

De behandeling van Hodgkin-lymfoom hangt af van het stadium en type van de kanker, de grootte van de tumor, de leeftijd en algehele gezondheid van de patiënt, en de aanwezigheid van symptomen.

De standaardbehandeling in een vroeg stadium bestaat uit een combinatie van chemotherapie en radiotherapie. Bij veel patiënten is Hodgkin-lymfoom in een gevorderd stadium ook behandelbaar met deze technieken. Als de tumor terugkeert of de patiënt niet reageert op de eerste behandeling, wordt vaak hoge dosis chemotherapie gegeven, gevolgd door een stamceltransplantatie met eigen stamcellen.

Prognose

De prognose voor Hodgkin-lymfoom is over het algemeen uitstekend, vooral als de ziekte in een vroeg stadium wordt ontdekt en behandeld. Ongeveer 85% van de patiënten overleeft minimaal vijf jaar na de diagnose. In tegenstelling tot veel andere vormen van kanker, is Hodgkin-lymfoom goed te behandelen, zelfs in latere stadia. Patiënten moeten echter regelmatig getest worden en ondergaan beeldvormende onderzoeken om een eventuele terugkeer van de ziekte op te sporen en om de langetermijneffecten van de behandeling te volgen.

Complicaties

Behandeling van Hodgkin-lymfoom kan leiden tot complicaties, vooral op de lange termijn. Mogelijke complicaties van chemotherapie en radiotherapie zijn:

• Andere kankers
• Beenmergaandoeningen, zoals leukemie
• Een hartaandoening
• Een verzwakt immuunsysteem, wat leidt tot een verhoogde vatbaarheid voor infecties
• Longproblemen
• Onvruchtbaarheid
• Schildklierproblemen

Preventie van Hodgkin-lymfoom

Er is momenteel geen bewezen manier om Hodgkin-lymfoom volledig te voorkomen, vooral omdat de exacte oorzaak van de ziekte onbekend is. Er zijn echter enkele algemene gezondheidsmaatregelen en aanbevelingen die mogelijk het risico kunnen verlagen of vroegtijdige opsporing kunnen bevorderen:

Gezonde levensstijl

• Voeding: Het handhaven van een gezond dieet met veel groenten, fruit en volle granen kan bijdragen aan een sterk immuunsysteem en algemene gezondheid.
• Lichaamsbeweging: Regelmatige fysieke activiteit helpt bij het behouden van een gezond gewicht en versterkt het immuunsysteem, wat kan bijdragen aan een verminderd risico op verschillende soorten kanker.

Infectiepreventie

• Epstein-Barr virus: Hoewel er geen directe manier is om Epstein-Barr-virusinfecties te voorkomen, kan het vermijden van gedeeld gebruik van persoonlijke artikelen en nauw contact met geïnfecteerde personen mogelijk helpen bij het verminderen van de verspreiding van het virus.
• Immuunsysteem: Mensen met een verhoogd risico op infecties, zoals HIV-patiënten, moeten hun immuunsysteem goed beheren door middel van medische behandeling en preventieve zorg.

Regelmatige medische controles

• Monitoren van symptomen: Het is belangrijk om ongebruikelijke symptomen zoals aanhoudende koorts, onverklaarbaar gewichtsverlies of vergrote lymfeklieren te laten controleren door een arts, aangezien vroege opsporing van kanker de behandelingskansen kan verbeteren.
• Screening: Voor mensen met een verhoogd risico op Hodgkin-lymfoom, zoals die met een familiegeschiedenis of chronische infecties, kan regelmatig medisch toezicht en periodieke onderzoeken nuttig zijn.

Vermijden van risicofactoren

Het vermijden van roken en het beperken van alcoholconsumptie zijn algemeen aanbevolen voor het bevorderen van een goede gezondheid en kunnen helpen het risico op verschillende gezondheidsproblemen te verlagen, hoewel de directe link met Hodgkin-lymfoom nog niet volledig is vastgesteld.

Hoewel preventieve maatregelen belangrijk zijn, blijft het essentieel om aandacht te besteden aan de vroege signalen van de ziekte en medische hulp te zoeken voor een tijdige diagnose en behandeling.

Lees verder

• Non-Hodgkin lymfoom: Kanker in lymfocyten van immuunsysteem
• Lymfoom: Soorten en symptomen van kanker van lymfocyten
• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips
• Burkitt-lymfoom: Snelgroeiende kanker in lymfocyten