Kortademigheid: Oorzaken, symptomen en behandelingen
Bij heel wat aandoeningen is een patiënt niet goed in staat om diep adem te halen. Deze bemoeilijkte ademhaling, gekend als ‘kortademigheid’, is voor de patiënt doorgaans enorm angstaanjagend waardoor hij zich angstig voelt. Kortademigheid is steeds een symptoom van een onderliggend probleem waarvoor medische hulp noodzakelijk is. Veel hart- en longaandoeningen vormen de basis van kortademigheid, maar ook enkele omgevingsfactoren spelen een rol in de totstandkoming van de ademhalingsproblemen. De behandeling is verder gestoeld op het identificeren en behandelen van de oorzaak.
Synoniemen kortademigheid
‘Dyspneu’, ‘dyspnoe’ en 'dyspnoea' zijn de medische termen voor kortademigheid. Kortademigheid na inspanning wordt aangeduid als ‘dyspnoe d'effort’. Een 'bemoeilijkte ademhaling' en 'benauwdheid' zijn andere gebruikte bewoordingen voor kortademigheid.
Aandoeningen en kortademig zijn
Kortademigheid en
ademhalingsproblemen zijn gekoppeld aan vele verschillende aandoeningen.
Bloeddruk
Zowel bij een hoge bloeddruk (
hypertensie) als bij een lage bloeddruk (
hypotensie) verschijnt dyspnoe.
Bloed
Bij diverse
bloedaandoeningen komt dyspnoe tot stand:
Hart
Meestal zorgen
hartproblemen voor dyspnoe:
Kanker
Diverse soorten kanker brengen kortademigheid met zich mee zoals
Longen
Heel vaak leiden
longaandoeningen tot dyspneu.
Psychisch
Angst,
agorafobie (angst voor drukke situaties en plaatsen),
hyperventilatie en
paniekaanvallen verhogen de kans op dyspneu.
Andere aandoeningen
Heel veel andere aandoeningen gaan gepaard met kortademigheid. Deze lijst is net als voorgaande lijsten niet volledig.
Omgevingsfactoren & benauwdheid
Daarnaast is een patiënt mogelijk kortademig door een aantal omgevingsfactoren zoals:
- een bijwerking van bepaalde medicijnen zoals van bètablokkers (medicatie die hartslag en bloeddruk verlaagt)
- een slechte lichamelijke conditie
- een zwangerschap: Bij een zwangerschap is de ademhalingscapaciteit met maximaal twintig procent verminderd. De vrouw ademt echter even vaak en snel tijdens de zwangerschap.
- een zware inspanning
- extreme temperaturen
- milieuvervuiling zoals chemicaliën, dampen, stof en rook
- overgewicht
- te snel naar grote hoogte begeven (acute hoogteziekte)
Symptomen van benauwd zijn
Ademhalingsproblemen
Een patiënt is acuut (zeer plotseling) kortademig of chronisch kortademig (kortademigheid of ademhalingsproblemen die een paar weken of langer aanhouden). Een patiënt met dyspnoe vindt het heel moeilijk om te ademen of om adem te krijgen. Ademloosheid, luchthonger (hongerig voor lucht), een dichtgeknepen gevoel aan de keel, een gevoel van verdrinking of verstikking en
pijn, stijfheid of ongemak in de borst zijn enkele klachten die hiermee mogelijk gepaard gaan.
Bijkomende symptomen
Buiten de ademhalingsproblemen treden soms nog andere klachten op zoals koorts, een
huiduitslag,
duizeligheid, een zwelling van de enkels of
voeten en
misselijkheid of
braken. Soms verbetert of verslechtert kortademigheid bij bepaalde lichaamsposities. Een liggende positie is soms een uitlokkende factor voor ademhalingsproblemen bij patiënten met bepaalde hart- en longziekten.
Diagnose en onderzoeken
Contact met de arts
In een aantal omstandigheden is het niet nodig om een arts te raadplegen, bijvoorbeeld uitsluitend kortademig zijn na een zware lichamelijke inspanning, of bij kortademig zijn bij een zwangerschap. Het is echter abnormaal dat een patiënt bij elke vorm van inspanning of bij het uitvoeren van een lichte activiteit, reeds kortademig is. Ook wanneer de kortademigheid verergert of optreedt in combinatie met één of meer van volgende symptomen, is het nodig om een arts te raadplegen:

Pijn op de borst is een alarmteken /
Bron: Pexels, Pixabay Alarmtekens
Bij volgende alarmtekens in combinatie met kortademigheid, is het verstandig om meteen noodhulp in te schakelen en ook de patiënt niet zelf te laten rijden met een auto omdat het risico bestaat op
bewusteloosheid:
Vraaggesprek
De diagnose van de oorzaak van dyspnea begint met een zeer grondige
medische geschiedenis en lichamelijk examen. De arts zal veel vragen stellen over het ontstaan, de duur, de ernst en de progressie van de symptomen. Factoren die de symptomen verergeren en verlichten, zijn ook belangrijk. Naast het vragen over kortademigheid, zal de arts vragen over familie- en sociale geschiedenis en alle andere factoren die kunnen bijdragen aan de symptomen.
Lichamelijk onderzoek
Vervolgens voert de arts een lichamelijke onderzoek uit. Hij beluistert met zijn stethoscoop naar de geluiden van het hart en de longen (
ademgeluiden). Dit onderzoek is in medische termen gekend als '
auscultatie'. Bovendien zoekt de arts naar tekenen van een zwelling van de armen en
benen. Hij spoort tevens eventueel vergrote aderen in de nek op (lymfadenopathie:
gezwollen lymfeklieren).
Diagnostisch onderzoek
Nadat de arts het lichamelijk onderzoek heeft afgerond, bepaalt hij mogelijk dat de patiënt nog verdere onderzoeken nodig heeft.
Bloedonderzoek
Een standaard
bloedonderzoek identificeert tekenen van een infectie of bloedarmoede. Gespecialiseerde bloedonderzoeken wijzen op een
obstructieve longziekte (lucht niet goed kunnen uitademen uit de longen), bloedstolsels of hartziekten.
Echocardiografie
Een
echocardiografie is een
echografisch onderzoek waarmee de arts in staat is om rechtstreeks in de hartkamers en ventielen te kijken. De test toont structurele problemen in het hart die kortademigheid veroorzaken.
Elektrocardiografie
Een
elektrocardiografie (hartfilmpje) is inzetbaar voor het opsporen van hartaandoeningen en hartritmeproblemen.
Inspanningstest
Een inspanningstest (zoals een
fietsergometrie) bekijkt de long- en hartfunctie tijdens een inspanning of lichaamsbeweging.
Longfunctieonderzoek
De arts test met behulp van een longfunctieonderzoek de werking van de longen en het longstelsel. De resultaten onthullen mogelijk een obstructieve longziekte en andere longaandoeningen.
Röntgenfoto van de borst
Met een
röntgenfoto van de
borstkas (
thoraxfoto) spoort de arts een longontsteking, een klaplong of een andere longziekte en tekenen van hartfalen op.
Spirometrie
Met een
spirometrie-onderzoek is de arts in staat om de longcapaciteit en longfunctietesten. Hiermee identificeert hij tevens een obstructieve longziekte, zoals COPD, astma of
chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen).
Ventilatie- of perfusiescan
Een ventilatie- en perfusiescan is een gespecialiseerde scanonderzoek dat een bloedstolsel in de longen aangeeft.
Behandeling dyspneu
De behandeling varieert van persoon tot persoon, afhankelijk van de oorzaak van het symptoom.

Diverse medicijnen zijn voorhanden /
Bron: Stevepb, Pixabay Medicatie
Diverse
medicijnen verhelpen het overmatige slijm uit de luchtwegen en verbeteren de ademhaling. De arts zet
corticosteroïden of
bronchodilatoren (luchtwegverwijders: (luchtwegverwijdende geneesmiddelen) in om de strakke luchtwegen te openen zodat de ademhaling eenvoudiger verloopt. Astma reageert normaal gezien goed op medicijnen. Bij een infectie (zoals een longontsteking) zet de arts
antibiotica in waarop de patiënt vaak ook goed reageert. Af en toe schrijft de arts
opioïden (krachtige
pijnstillers), anti-inflammatoire medicijnen (ontstekingsremmers) en medicijnen tegen angst voor.
Zuurstof
Af en toe is zuurstofondersteuning nodig. Deze zuurstoftoediening gebeurt via een masker of een ademhalingstoestel. Hiervoor kijkt de arts naar de gezondheidstoestand en symptomen van de patiënt.
Longrevalidatie
In een aantal omstandigheden is longrevalidatie aanbevolen. Dit adviseert de arts vooral bij patiënten met een chronische longziekte. De patiënt krijgt hierbij individuele ademhalingsoefeningen om meer lucht te krijgen.

Stoppen met roken is noodzakelijk /
Bron: Geralt, Pixabay Levensstijl
Een andere levensstijl doorvoeren is bovendien belangrijk om de ernst van de kortademige symptomen te verminderen zoals:
- gewicht verliezen indien nodig
- stoppen met roken
- vermijden van blootstelling aan verontreinigende stoffen
Prognose dyspnoe
Bij een patiënt die kortademig is, zijn de vooruitzichten afhankelijk van de oorzaak, de medische geschiedenis en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt. Wel is kortademigheid vrijwel steeds een ernstig symptoom dat soms levensbedreigende complicaties heeft. Een snelle evaluatie en behandeling zijn vaak van levensbelang.
Lees verder