Kortademigheid: Oorzaken, symptomen en behandelingen
Bij veel aandoeningen is een patiënt niet in staat om diep adem te halen. Deze bemoeilijkte ademhaling, bekend als 'kortademigheid', is vaak enorm angstaanjagend voor de patiënt, wat kan leiden tot gevoelens van angst en paniek. Kortademigheid is altijd een symptoom van een onderliggend probleem waarvoor medische hulp noodzakelijk is. Veel hart- en longaandoeningen zijn bekende oorzaken van kortademigheid, maar ook verschillende omgevingsfactoren kunnen bijdragen aan ademhalingsproblemen. De behandeling is gericht op het identificeren en aanpakken van de onderliggende oorzaak.- Synoniemen kortademigheid
- Normale ademhaling en relatie tot kortademigheid
- Epidemiologie
- Mechanisme
- Aandoeningen en kortademig zijn
- Omgevingsfactoren & benauwdheid
- Risicofactoren
- Risicogroepen
- Symptomen van benauwd zijn
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Diagnostische tabel voor kortademigheid
- Behandeling dyspneu
- Prognose dyspnoe
- Complicaties van kortademigheid
- Preventie
- Praktische tips voor het omgaan met kortademigheid
- Pas je ademhaling aan en oefen gecontroleerd ademhalen
- Neem kleine pauzes tijdens activiteiten
- Creëer een ademvriendelijke omgeving
- Gebruik hulpmiddelen zoals zuurstof of inhalatoren indien voorgeschreven
- Eet een evenwichtig voedingspatroon en blijf actief
- Pas je houding aan bij het ademen
- Raadpleeg een arts voor een diagnose en behandelplan
- Leer ontspanningstechnieken om angstgerelateerde kortademigheid te beheersen
- Blijf alert op symptomen die onmiddellijke medische hulp vereisen
- Misvattingen rond kortademigheid
- Kortademigheid is altijd een teken van een hartprobleem
- Kortademigheid is altijd ernstig en vereist onmiddellijke medische hulp
- Kortademigheid kan alleen worden behandeld met medicijnen
- Kortademigheid komt alleen voor bij oudere mensen
- Kortademigheid is altijd te wijten aan fysieke aandoeningen
- Kortademigheid is altijd acuut en plotseling
Synoniemen kortademigheid
‘Dyspneu’, ‘dyspnoe’ en 'dyspnoea' zijn de medische termen voor kortademigheid. Kortademigheid na inspanning wordt aangeduid als ‘dyspnoe d'effort’. Een 'bemoeilijkte ademhaling' en 'benauwdheid' zijn andere gebruikte bewoordingen voor kortademigheid.Normale ademhaling en relatie tot kortademigheid
De ademhaling is een vitaal proces dat het lichaam van zuurstof voorziet en kooldioxide verwijdert. Normale ademhaling gebeurt automatisch en efficiënt, met een gemiddelde frequentie van 12 tot 16 ademhalingen per minuut bij een volwassene in rust. Dit proces wordt gecontroleerd door het ademhalingscentrum in de hersenen, dat de ademhalingsfrequentie en diepte aanpast op basis van de zuurstof- en kooldioxidespiegels in het bloed.Normale ademhaling
De normale ademhaling bestaat uit twee fasen: inademing (inspiratie) en uitademing (expiratie). Bij de inademing wordt lucht via de luchtwegen naar de longen gezogen, waar zuurstof in het bloed wordt opgenomen. Bij de uitademing wordt kooldioxide, een afvalproduct van de celstofwisseling, uit het bloed naar de longen getransporteerd en vervolgens uit het lichaam verwijderd. Deze cyclus is essentieel voor het in stand houden van de homeostase in het lichaam.
Relatie tussen kortademigheid en normale ademhaling
Kortademigheid (dyspneu) verwijst naar een subjectief gevoel van ademnood, waarbij het moeilijk is om adem te halen of het gevoel bestaat dat er niet voldoende lucht wordt ingeademd. Kortademigheid ontstaat wanneer de ademhaling niet efficiënt kan plaatsvinden, wat kan optreden bij een verscheidenheid aan aandoeningen die de longen, hart of andere systemen beïnvloeden. Hoewel kortademigheid soms normaal kan zijn bij intense inspanning, is het vaak een teken van onderliggende gezondheidsproblemen wanneer het optreedt in rust of zonder duidelijke oorzaak.
Epidemiologie
Kortademigheid is een veelvoorkomend symptoom dat bij een groot aantal patiënten wereldwijd voorkomt. Het kan worden ervaren door mensen van alle leeftijden, maar komt vaker voor bij ouderen en mensen met bepaalde aandoeningen zoals hart- en longziekten. De prevalentie van kortademigheid varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de demografische factoren van de populatie.Prevalentie van kortademigheid
Korteademigheid is een veelvoorkomend symptoom in de huisartsenpraktijk en wordt vaak gerapporteerd door patiënten met aandoeningen zoals astma, chronische obstructieve longziekte (COPD), hartfalen en longontsteking. Volgens sommige schattingen ervaart ongeveer 10% van de volwassenen periodieke kortademigheid, vooral bij de oudere populatie of mensen met een bestaande hart- of longaandoening.
Leeftijd en geslacht
De prevalentie van kortademigheid neemt toe met de leeftijd, met name bij ouderen die lijden aan chronische ziekten. Er zijn ook geslachtsverschillen: mannen hebben vaak een hogere prevalentie van kortademigheid als gevolg van hartziekten, terwijl vrouwen vaker kortademigheid ervaren als gevolg van aandoeningen zoals astma en interstitiële longziekten.
Regionale verschillen
De prevalentie van kortademigheid kan variëren afhankelijk van geografische en sociaaleconomische factoren. In regio’s met beperkte toegang tot gezondheidszorg of in gebieden met hoge niveaus van luchtvervuiling is kortademigheid vaker te vinden. De prevalentie kan ook hoger zijn in stedelijke gebieden vanwege het hogere aantal mensen met luchtweg- en hartproblemen.
Mechanisme
Kortademigheid ontstaat wanneer het lichaam een tekort aan zuurstof ervaart of niet in staat is om kooldioxide effectief af te voeren. Dit kan gebeuren door een verscheidenheid aan mechanismen die het ademhalingssysteem, de bloedsomloop of beide beïnvloeden.Verstoring van de longfunctie
Een van de belangrijkste mechanismen van kortademigheid is de verstoring van de longfunctie. Aandoeningen zoals astma, COPD, longontsteking of longfibrose kunnen de luchtwegen vernauwen of beschadigen, wat leidt tot een verminderd vermogen om zuurstof op te nemen en kooldioxide af te voeren. Bij astma bijvoorbeeld veroorzaakt ontsteking van de luchtwegen vernauwing, wat de luchtstroom bemoeilijkt en een gevoel van kortademigheid veroorzaakt.
Cardiovasculaire oorzaken
Kortademigheid kan ook ontstaan door hartproblemen, zoals hartfalen, waarbij het hart niet in staat is om voldoende bloed en zuurstof naar de longen en andere delen van het lichaam te pompen. Bij hartfalen kunnen zich vochtophopingen in de longen voordoen, wat ademhalingsmoeilijkheden veroorzaakt. Deze aandoeningen kunnen het vermogen van de longen om zuurstof effectief op te nemen verminderen, wat leidt tot kortademigheid.
Neurologische en musculaire oorzaken
In sommige gevallen kan kortademigheid worden veroorzaakt door neurologische of musculaire aandoeningen die de ademhalingsspieren of het ademhalingscentrum in de hersenen beïnvloeden. Spierziekten zoals amyotrofische laterale sclerose (ALS) kunnen de spieren die betrokken zijn bij de ademhaling verzwakken, wat leidt tot ademhalingsproblemen en kortademigheid.
Aandoeningen en kortademig zijn
Kortademigheid en ademhalingsproblemen zijn gekoppeld aan vele verschillende aandoeningen.Bloeddruk
Zowel bij een hoge bloeddruk (hypertensie) als bij een lage bloeddruk (hypotensie) verschijnt dyspnoe.
Bloed
Bij diverse bloedaandoeningen komt dyspnoe tot stand:
- acidose (te hoge zuurgraad van het bloed)
- antifosfolipidensyndroom (bloedstolsels in (slag)aders)
- bloedarmoede (anemie)
- een bloeding waarbij ernstig bloedverlies optreedt.
- erfelijke sferocytose (bloedaandoening met geelzucht)
- leukopenie (verlaagd aantal witte bloedcellen (leukocyten)
- Majeed-syndroom (ziekte met symptomen aan bloed, bot en huid)
- Mallory-Weiss-syndroom (scheur met bloeding in slokdarm)
- myelofibrose (beenmergaandoening met tekort van bloedcellen)
- neutropenie (laag aantal neutrofielen (soort witte bloedcellen)
- Osler-Weber-Rendu syndroom (bloedvataandoening)
- polyarteritis nodosa (bloedvatziekte met variabele symptomen)
- polycythemia vera (bloedziekte met toename alle bloedcellen)
- scheurbuik (vitamine C-tekort met bloedingen en zwakte)
- Takayasu arteritis (zeldzame ontsteking van de bloedvaten)
- thalassemie (tekort van hemoglobine leidt tot anemie)
- trombocytose (verhoogd aantal bloedplaatjes)
Hart
Meestal zorgen hartproblemen voor dyspnoe:
- Andersen-Tawil syndroom (afwijkingen aan hart en spieren)
- aortastenose (vernauwing van aortaklep in het hart)
- beriberi (vitamine B1: thiaminetekort) met hart- of zenuwschade)
- cardiogene shock (onvoldoende bloed door hartschade)
- cardiomegalie (vergroot hart (hartvergroting)
- cardiomyopathie (hartspieraandoening)
- cor pulmonale (rechtszijdig hartfalen)
- een hartaanval
- een hartritmestoornis
- een hartstilstand (plotseling stoppen van de hartfunctie)
- Eisenmenger-syndroom (complicatie aangeboren hartafwijking)
- endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart)
- hartfalen
- mitralisklepprolaps (bloed stroomt terug naar linkerboezem)
- myocarditis (ontsteking van de hartspier)
- myxoom (primaire, goedaardige harttumor in linkerboezem)
- pulmonalisatresie (hartziekte - niet gevormde pulmonalisklep)
- vloeistof rond het hart (pericardeffusie)
- ziekte van Danon (afwijkingen aan ogen, spieren en hart)
- ziekte van Ebstein (aangeboren hartafwijking)
Kanker
Diverse soorten kanker brengen kortademigheid met zich mee zoals
- borstkanker (mammacarcinoom) bij vrouwen (tumor in borst)
- Burkitt-lymfoom (snelgroeiende kanker in lymfocyten)
- Ewing-sarcoom (kwaadaardige tumor in arm of been (botkanker)
- Hodgkin-lymfoom (kanker van lymfesysteem)
- leukemie
- kaposisarcoom (tumor op de huid, in slijmvliezen en organen)
- keelkanker
- longmetastasen (uitzaaiingen van kanker in de longen)
- mesothelioom (kanker in longen door blootstelling aan asbest)
- neuroblastoom (kanker uitgaande van zenuwcellen bij kinderen)
- non-Hodgkin lymfoom (kanker in lymfocyten van immuunsysteem)
- Pancoast-syndroom (vorm van longkanker met longtoptumor)
- strottenhoofdkanker (symptomen van keelpijn en oorpijn)
- teelbalkanker (kanker in teelballen (zaadballen, testikels)
Longen
Heel vaak leiden longaandoeningen tot dyspneu.
- actinomycose (bacteriële infectie met zwelling en ettering)
- Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS)
- alfa1-antitrypsine-deficiëntie
- alveolaire capillaire dysplasie (aandoening van longblaasjes)
- antrax (miltvuur) (infectie met symptomen aan huid en longen)
- asbestose (longaandoening door blootstelling aan asbest)
- aspergillose (schimmelinfectie met longproblemen)
- aspiratiepneumonie (longontsteking door vreemde stoffen)
- astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
- atelectase (instorting long door ineenkrimping longblaasjes)
- atypische pneumonie (longontsteking)
- beroepsastma (stoffen in werkomgeving vernauwen luchtwegen)
- berylliose (metaalvergiftiging door blootstelling beryllium)
- bronchiëctasieën (verwijde en geïrriteerde luchtwegen)
- bronchiolitis (luchtweginfectie met ademhalingsproblemen)
- bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
- bronchopulmonale dysplasie (longaandoening door beademing)
- byssinose (longaandoening na blootstelling katoenen stof)
- Caplan-syndroom (stoflong met reumatoïde artritis)
- chronisch obstructief longlijden (COPD)
- CMV pneumonie (cytomegalovirus) (longinfectie)
- cryptokokkose (schimmelinfectie met aantasting van longen en huid)
- een luchtwegobstructie (verstopping van de luchtwegen)
- emfyseem (longaandoening met kortademigheid en hoesten)
- extrinsieke allergische alveolitis
- geneesmiddel geïnduceerde longaandoening
- Goodpasture-syndroom (symptomen aan nieren en longen)
- histoplasmose (schimmelinfectie met longproblemen)
- idiopathische longfibrose (littekenweefsel in de longen zonder onbekende oorzaak)
- kinkhoest (bacteriële infectie met hoesten en ademnood)
- longembolie (afsluiting van slagader in longen)
- longinfarct (afsterven longweefsel door afsluiting slagader)
- longkanker (bronchuscarcinoom)
- longontsteking (pneumonie) (ontsteking onderste luchtwegen)
- mediastinitis (ontsteking van borstkasruimte tussen longen)
- mucormycose (schimmelziekte aan sinussen, hersenen en longen)
- nocardia-infectie (symptomen aan longen, hersenen en huid)
- overgevoeligheidspneumonitis (longontsteking)
- paragonimiasis (worminfectie met symptomen aan buik & longen)
- parainfluenza (virale infectie met symptomen aan luchtwegen)
- pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies)
- pneumothorax (klaplong of ingeklapte long)
- pulmonale actinomycose (bacteriële infectie aan de longen)
- pulmonale arteriële hypertensie (aandoening aan de longen)
- pulmonale hypertensie (hoge bloeddruk in de longen)
- rokershoest (hardnekkige hoest met slijm (sputum) door roken)
- sarcoïdose (aandoening aan huid, longen, ogen, zenuwstelsel)
- siderose (longziekte door blootstelling aan ijzerstof)
- silicose (blootstelling (inademen) van silica)
- tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
- verstikking
- vogelgriep (griepachtige symptomen en longgerelateerde symptomen)
Psychisch
Angst, agorafobie (angst voor drukke situaties en plaatsen), hyperventilatie en paniekaanvallen verhogen de kans op dyspneu.
Andere aandoeningen
Heel veel andere aandoeningen gaan gepaard met kortademigheid. Deze lijst is net als voorgaande lijsten niet volledig.
- acetonvergiftiging (problemen met ademhaling en bewustzijn)
- de veteranenziekte (ernstige longaandoening door bacteriën in water)
- een anafylactische shock (ernstige allergische reactie) (ernstige allergische reactie)
- een maagbreuk (aandoening met symptomen van brandend maagzuur)
- een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)
- epiglottitis (zwelling van het strotklepje)
- gebroken ribben
- het Guillain-Barre syndroom
- inademen van een vreemd object
- koolstofmonoxidevergiftiging (EHBO bij vergiftiging met koolmonoxide (co-intoxicatie))
- myasthenia gravis (neuromusculaire aandoening met spierzwakte aan gezicht = gezichtszwakte, ledematen en ogen)
Overgewicht leidt sneller tot kortademigheid / Omgevingsfactoren & benauwdheid
Daarnaast is een patiënt mogelijk kortademig door een aantal omgevingsfactoren zoals:- een bijwerking van bepaalde medicijnen zoals van bètablokkers (medicatie die hartslag en bloeddruk verlaagt)
- een slechte lichamelijke conditie
- een zwangerschap: Bij een zwangerschap is de ademhalingscapaciteit met maximaal twintig procent verminderd. De vrouw ademt echter even vaak en snel tijdens de zwangerschap.
- een zware inspanning
- extreme temperaturen
- milieuvervuiling zoals chemicaliën, dampen, stof en rook
- overgewicht
- te snel naar grote hoogte begeven (acute hoogteziekte)
Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van kortademigheid kunnen verhogen. Deze factoren kunnen verband houden met onderliggende ziekten, omgevingsomstandigheden of levensstijlkeuzes die de ademhaling beïnvloeden.Roken
Roken is een van de belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van kortademigheid. Roken beschadigt de longen en draagt bij aan aandoeningen zoals COPD, astma en longkanker, die allemaal kortademigheid kunnen veroorzaken. Chronisch roken kan leiden tot een verslechtering van de longfunctie en het vermogen van de longen om zuurstof op te nemen.
Leeftijd
De prevalentie van kortademigheid neemt toe met de leeftijd, vooral bij mensen die lijden aan chronische aandoeningen zoals hartziekten of longziekten. Ouderen hebben vaak een verminderde longcapaciteit en een zwakker hart, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van kortademigheid.
Beroepsomstandigheden
Beroepen die mensen blootstellen aan schadelijke stoffen zoals stof, chemicaliën of verontreinigende stoffen kunnen het risico op kortademigheid verhogen. Dit geldt voor mensen die in de mijnbouw, de bouw, de landbouw of andere risicovolle omgevingen werken, waar blootstelling aan schadelijke deeltjes de longfunctie kan beschadigen.
Risicogroepen
Bepaalde groepen mensen lopen een hoger risico om kortademigheid te ervaren dan anderen. Dit komt vaak door onderliggende medische aandoeningen, genetische predisposities of andere factoren die het ademhalingssysteem beïnvloeden.Mensen met chronische longziekten
Patiënten met chronische aandoeningen zoals COPD, astma of interstitiële longziekten lopen een hoger risico op het ontwikkelen van kortademigheid. Deze aandoeningen beïnvloeden de longfunctie en kunnen leiden tot verminderde zuurstofopname, wat kortademigheid veroorzaakt. Het monitoren van de longfunctie en het aanpassen van de behandeling zijn cruciaal om de symptomen van kortademigheid te beheren.
Patiënten met hartziekten
Hartziekten, zoals hartfalen, kunnen leiden tot kortademigheid door verminderde circulatie en zuurstofvoorziening naar de longen en het lichaam. Patiënten met hartziekten hebben vaak vochtophoping in de longen, wat ademhalingsmoeilijkheden veroorzaakt.
Ouderen
Ouderen hebben vaak een verhoogd risico op het ontwikkelen van kortademigheid door veroudering van het ademhalings- en circulatiesysteem. Bovendien hebben veel ouderen andere chronische aandoeningen die de ademhaling kunnen beïnvloeden, zoals diabetes, hypertensie of obesitas.
Symptomen van benauwd zijn
AdemhalingsproblemenEen patiënt is acuut (zeer plotseling) kortademig of chronisch kortademig (kortademigheid of ademhalingsproblemen die een paar weken of langer aanhouden). Een patiënt met dyspnoe vindt het heel moeilijk om te ademen of om adem te krijgen. Ademloosheid, luchthonger (hongerig voor lucht), een dichtgeknepen gevoel aan de keel, een gevoel van verdrinking of verstikking en pijn, stijfheid of ongemak in de borst zijn enkele klachten die hiermee mogelijk gepaard gaan.
Bijkomende symptomen
Buiten de ademhalingsproblemen treden soms nog andere klachten op zoals koorts, een huiduitslag, duizeligheid, een zwelling van de enkels of voeten en misselijkheid of braken. Soms verbetert of verslechtert kortademigheid bij bepaalde lichaamsposities. Een liggende positie is soms een uitlokkende factor voor ademhalingsproblemen bij patiënten met bepaalde hart- en longziekten.
Alarmsymptomen
Alarmsymptomen bij kortademigheid wijzen op een ernstigere onderliggende aandoening die onmiddellijke medische aandacht vereist. Het is belangrijk om kortademigheid in combinatie met andere symptomen te evalueren om te bepalen of er sprake is van een potentieel levensbedreigende situatie.Pijn op de borst
Kortademigheid gepaard met pijn op de borst kan wijzen op een hartaanval, longembolie of andere ernstige hart- of longaandoeningen. Deze symptomen vereisen onmiddellijk medische evaluatie om de oorzaak vast te stellen en de juiste behandeling in te zetten.
Blauwe lippen of gezicht
Als kortademigheid gepaard gaat met een blauwachtige verkleuring van de lippen, het gezicht of de nagels, kan dit wijzen op ernstige zuurstoftekort in het bloed. Dit kan een teken zijn van ernstige ademhalings- of circulatoire problemen, zoals ademhalingsstilstand, longembolie of hartfalen.
Zwelling van de benen
Zwelling in de benen, gecombineerd met kortademigheid, kan wijzen op hartfalen of andere circulatoire aandoeningen die de bloedstroom naar de longen en andere vitale organen belemmeren. Het is belangrijk om deze symptomen snel te onderzoeken en te behandelen.
Diagnose en onderzoeken
Contact met de artsIn een aantal omstandigheden is het niet nodig om een arts te raadplegen, bijvoorbeeld uitsluitend kortademig zijn na een zware lichamelijke inspanning, of bij kortademig zijn bij een zwangerschap. Het is echter abnormaal dat een patiënt bij elke vorm van inspanning of bij het uitvoeren van een lichte activiteit, reeds kortademig is. Ook wanneer de kortademigheid verergert of optreedt in combinatie met één of meer van volgende symptomen, is het nodig om een arts te raadplegen:
- een piepende ademhaling (stridor)
- gezwollen enkels of voeten
- het onvermogen om plat te gaan liggen
- tekenen van een infectie (koorts, koude rillingen of hoesten)
Pijn op de borst is een alarmteken / Bron: Pexels, PixabayBij volgende alarmtekens in combinatie met kortademigheid, is het verstandig om meteen noodhulp in te schakelen en ook de patiënt niet zelf te laten rijden met een auto omdat het risico bestaat op bewusteloosheid:
- duizeligheid
- flauwvallen
- kortademigheid die plotseling begint of ernstig is
- misselijkheid of overgeven
- pijn op de borst
Vraaggesprek
De diagnose van de oorzaak van dyspnea begint met een zeer grondige medische geschiedenis en lichamelijk examen. De arts zal veel vragen stellen over het ontstaan, de duur, de ernst en de progressie van de symptomen. Factoren die de symptomen verergeren en verlichten, zijn ook belangrijk. Naast het vragen over kortademigheid, zal de arts vragen over familie- en sociale geschiedenis en alle andere factoren die kunnen bijdragen aan de symptomen.
Lichamelijk onderzoek
Vervolgens voert de arts een lichamelijke onderzoek uit. Hij beluistert met zijn stethoscoop naar de geluiden van het hart en de longen (ademgeluiden). Dit onderzoek is in medische termen gekend als 'auscultatie'. Bovendien zoekt de arts naar tekenen van een zwelling van de armen en benen. Hij spoort tevens eventueel vergrote aderen in de nek op (lymfadenopathie: gezwollen lymfeklieren).
Diagnostisch onderzoek
Nadat de arts het lichamelijk onderzoek heeft afgerond, bepaalt hij mogelijk dat de patiënt nog verdere onderzoeken nodig heeft.
Bloedonderzoek
Een standaard bloedonderzoek identificeert tekenen van een infectie of bloedarmoede. Gespecialiseerde bloedonderzoeken wijzen op een obstructieve longziekte (lucht niet goed kunnen uitademen uit de longen), bloedstolsels of hartziekten.
Echocardiografie
Een echocardiografie is een echografisch onderzoek waarmee de arts in staat is om rechtstreeks in de hartkamers en ventielen te kijken. De test toont structurele problemen in het hart die kortademigheid veroorzaken.
Elektrocardiografie
Een elektrocardiografie (hartfilmpje) is inzetbaar voor het opsporen van hartaandoeningen en hartritmeproblemen.
Inspanningstest
Een inspanningstest (zoals een fietsergometrie) bekijkt de long- en hartfunctie tijdens een inspanning of lichaamsbeweging.
Longfunctieonderzoek
De arts test met behulp van een longfunctieonderzoek de werking van de longen en het longstelsel. De resultaten onthullen mogelijk een obstructieve longziekte en andere longaandoeningen.
Röntgenfoto van de borst
Met een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) spoort de arts een longontsteking, een klaplong of een andere longziekte en tekenen van hartfalen op.
Spirometrie
Met een spirometrie-onderzoek is de arts in staat om de longcapaciteit en longfunctietesten. Hiermee identificeert hij tevens een obstructieve longziekte, zoals COPD, astma of chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen).
Ventilatie- of perfusiescan
Een ventilatie- en perfusiescan is een gespecialiseerde scanonderzoek dat een bloedstolsel in de longen aangeeft.
Diagnostische tabel voor kortademigheid
Kortademigheid, of dyspneu, is een aandoening waarbij je moeite hebt met ademhalen, wat kan variëren van milde benauwdheid tot ernstige ademnood. Het kan verschillende oorzaken hebben, variërend van tijdelijke aandoeningen zoals verkoudheid tot chronische aandoeningen zoals hartaandoeningen of longaandoeningen. Het identificeren van de oorzaak van kortademigheid is essentieel voor een juiste behandeling. De onderstaande tabel biedt informatie over de oorzaken, diagnostische methoden, symptomen en behandelingsopties.| Aandoening | Symptomen | Diagnostische methoden | Mogelijke oorzaken | Behandeling en opvolging |
|---|---|---|---|---|
| Astma | Benauwdheid, piepende ademhaling, hoesten, soms pijn op de borst | Bloedonderzoeken, spirometrie, longenonderzoeken | Verstopping van de luchtwegen door ontstekingen, meestal veroorzaakt door allergieën of infecties | Gebruik van inhalatoren (bronchodilatoren en corticosteroïden), het vermijden van triggers zoals allergenen of irriterende stoffen, en soms orale medicatie |
| Hartfalen | Vermoeidheid, zwelling van de enkels, snelle ademhaling, hoesten, verminderde inspanningstolerantie | Hartonderzoeken zoals echocardiogram, bloedonderzoeken om natriuretische peptide niveaus te controleren, röntgenfoto van de borst | Onvoldoende pompfunctie van het hart, vaak door coronaire hartziekte, hoge bloeddruk of hartklepaandoeningen | Behandeling met diuretica, ACE-remmers, beta-blokkers, soms operatie of plaatsing van een pacemaker of defibrillator |
| Longembolie | Plotselinge kortademigheid, pijn op de borst, snelle hartslag, mogelijk hoesten met bloed | CT-scan van de longen, beeldvormende onderzoeken zoals een longscintigrafie, d-dimeer test en echografie van de benen om trombose uit te sluiten | Bloedstolsels die naar de longen reizen en de bloedstroom blokkeren, vaak als gevolg van diep veneuze trombose (DVT) | Behandeling met antistollingsmedicatie (bijv. heparine of warfarine), in sommige gevallen trombolyse of operatie |
| COPD (Chronische obstructieve longziekte) | Chronische hoest, slijmproductie, benauwdheid, frequente luchtweginfecties | Spirometrie, röntgenfoto van de borst, longenfunctietests | Langdurige blootstelling aan rook of irriterende stoffen zoals stof, gas of chemicaliën, vaak door roken | Behandeling met bronchodilatoren, corticosteroïden, zuurstoftherapie en revalidatieprogramma’s. Stoppen met roken is cruciaal |
| Pneumothorax (klaplong) | Plotselinge scherpe pijn op de borst, kortademigheid, snelle ademhaling | Beeldvormende onderzoeken zoals een röntgenfoto of CT-scan van de borst, lichamelijk onderzoek om te luisteren naar de ademhaling | Lucht die in de pleuraholte komt, kan worden veroorzaakt door trauma, longziekten zoals COPD of spontaan optreden, vooral bij jonge, gezonde mensen | Chirurgische ingrepen zoals toracocentese (verwijderen van lucht uit de pleuraholte) of een drain in de borstholte om de lucht weg te laten lopen |
| Anemie (bloedarmoede) | Vermoeidheid, bleekheid, duizeligheid, versnelde hartslag, kortademigheid bij inspanning | Bloedonderzoeken om het hemoglobinegehalte en andere bloedparameters te controleren, soms beenmergonderzoek | Oorzaken kunnen ijzertekort, vitamine B12-tekort, bloedverlies of chronische ziekten zijn | Behandeling met ijzersupplementen, vitamine B12-injecties, bloedtransfusies of behandeling van de onderliggende oorzaak van bloedarmoede |
| Anxiogene kortademigheid (door angst) | Snelle ademhaling, gevoel van verstikking, duizeligheid, hartkloppingen, paniekaanvallen | Lichamelijk onderzoek en psychische stoornissen onderzoek, beoordeling van triggers en symptomen, mogelijk mentale gezondheid screening | Psychologische oorzaken, zoals angststoornissen of paniekstoornissen, kunnen leiden tot kortademigheid | Behandeling met cognitieve gedragstherapie (CGT), ademhalingsoefeningen, kalmerende medicijnen en behandeling van de onderliggende angststoornis |
Behandeling dyspneu
De behandeling varieert van persoon tot persoon, afhankelijk van de oorzaak van het symptoom.
Diverse medicijnen zijn voorhanden / Bron: Stevepb, PixabayDiverse medicijnen verhelpen het overmatige slijm uit de luchtwegen en verbeteren de ademhaling. De arts zet corticosteroïden of bronchodilatoren (luchtwegverwijders: (luchtwegverwijdende geneesmiddelen) in om de strakke luchtwegen te openen zodat de ademhaling eenvoudiger verloopt. Astma reageert normaal gezien goed op medicijnen. Bij een infectie (zoals een longontsteking) zet de arts antibiotica in waarop de patiënt vaak ook goed reageert. Af en toe schrijft de arts opioïden (krachtige pijnstillers), anti-inflammatoire medicijnen (ontstekingsremmers) en medicijnen tegen angst voor.
Zuurstof
Af en toe is zuurstofondersteuning nodig. Deze zuurstoftoediening gebeurt via een masker of een ademhalingstoestel. Hiervoor kijkt de arts naar de gezondheidstoestand en symptomen van de patiënt.
Longrevalidatie
In een aantal omstandigheden is longrevalidatie aanbevolen. Dit adviseert de arts vooral bij patiënten met een chronische longziekte. De patiënt krijgt hierbij individuele ademhalingsoefeningen om meer lucht te krijgen.
Stoppen met roken is noodzakelijk / Bron: Geralt, PixabayEen andere levensstijl doorvoeren is bovendien belangrijk om de ernst van de kortademige symptomen te verminderen zoals:
- gewicht verliezen indien nodig
- stoppen met roken
- vermijden van blootstelling aan verontreinigende stoffen
Prognose dyspnoe
Bij een patiënt die kortademig is, zijn de vooruitzichten afhankelijk van de oorzaak, de medische geschiedenis en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt. Wel is kortademigheid vrijwel steeds een ernstig symptoom dat soms levensbedreigende complicaties heeft. Een snelle evaluatie en behandeling zijn vaak van levensbelang.Complicaties van kortademigheid
Hoewel dyspneu op zich niet levensbedreigend hoeft te zijn, kunnen er ernstige complicaties optreden als de oorzaak niet wordt gediagnosticeerd en behandeld.Enkele van de meestvoorkomende complicaties van dyspneu zijn:
Acuut hartfalen
Dit is een aandoening waarbij het hart niet in staat is om voldoende bloed rond te pompen om aan de behoeften van het lichaam te voldoen. Symptomen van acuut hartfalen zijn onder meer ernstige kortademigheid, pijn op de borst, snelle ademhaling, verwarring en oedeem (vocht vasthouden) in de benen en enkels. Acuut hartfalen is een medische noodsituatie die onmiddellijke behandeling vereist.
Longembolie
Dit is een bloedstolsel in de longen. Symptomen van een longembolie zijn onder meer plotselinge, intense kortademigheid, pijn op de borst die erger wordt bij diep ademhalen, hoesten (soms met bloed), snelle hartslag en duizeligheid. Een longembolie kan levensbedreigend zijn en vereist onmiddellijke medische aandacht.
Pneumonie
Dit is een infectie van de longen die wordt veroorzaakt door bacteriën, virussen of schimmels. Symptomen van pneumonie zijn onder meer koorts, hoesten met slijm, kortademigheid, pijn op de borst, snelle ademhaling en vermoeidheid. Pneumonie kan ernstig zijn, vooral voor ouderen, jonge kinderen en mensen met een zwak immuunsysteem.
Astma-aanval
Astma is een chronische aandoening die de luchtwegen ontsteekt en vernauwt, waardoor het moeilijk wordt om te ademen. Symptomen van een astma-aanval zijn onder meer piepen, kortademigheid, hoesten, benauwdheid op de borst en snelle ademhaling. Ernstige astma-aanvallen kunnen levensbedreigend zijn.
Chronische obstructieve longziekte (COPD)
Dit is een progressieve aandoening die de longen beschadigt en het moeilijk maakt om te ademen. COPD omvat emfyseem en chronische bronchitis. Symptomen van COPD zijn onder meer kortademigheid, chronische hoest, piepen en vermoeidheid. COPD kan een invaliderende aandoening zijn en het risico op hart- en vaatziekten en longkanker verhogen.
Vermoeidheid en verminderde inspanningstolerantie
Kortademigheid kan het moeilijk maken om dagelijkse activiteiten uit te voeren, wat kan leiden tot vermoeidheid en een verminderd vermogen om te sporten of andere fysieke activiteiten te ondernemen.
Angst en paniek
De angst om niet genoeg lucht te kunnen krijgen kan leiden tot angst en paniekaanvallen, wat de symptomen van dyspneu kan verergeren.
Slaapproblemen
Kortademigheid kan het moeilijk maken om comfortabel te slapen, wat kan leiden tot slaperigheid en vermoeidheid overdag.
Depressie
Chronische dyspneu kan leiden tot gevoelens van hopeloosheid en depressie.
Het is belangrijk om een arts te raadplegen bij dyspneu, vooral als het gepaard gaat met andere symptomen zoals pijn op de borst, hoesten, koorts of snelle ademhaling. Vroege diagnose en behandeling van de onderliggende oorzaak van dyspneu kunnen complicaties helpen voorkomen en de kwaliteit van leven verbeteren.
Preventie
De preventie van kortademigheid hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. Er zijn echter verschillende maatregelen die mensen kunnen nemen om hun risico op kortademigheid te verlagen.Stoppen met roken
Roken is de belangrijkste vermijdbare risicofactor voor kortademigheid, vooral bij aandoeningen zoals COPD en longkanker. Het stoppen met roken kan de longfunctie verbeteren en het risico op ademhalingsproblemen aanzienlijk verminderen.
Gezond voedingspatroon
Een gezond en evenwichtig voedingspatroon kan bijdragen aan een goede longgezondheid. Het verminderen van zoutinname kan bijvoorbeeld helpen bij het beheersen van hartfalen, terwijl voedingsstoffen zoals antioxidanten kunnen helpen de longfunctie te behouden.
Regelmatige lichaamsbeweging
Lichaamsbeweging helpt de ademhalingsspieren te versterken en de algehele longfunctie te verbeteren. Regelmatige lichaamsbeweging kan helpen bij het voorkomen van kortademigheid door de algehele gezondheid te bevorderen.
Praktische tips voor het omgaan met kortademigheid
Kortademigheid, oftewel dyspneu, kan variëren van een lichte ademhalingsmoeilijkheid tot ernstige benauwdheid die je dagelijkse activiteiten belemmert. Het kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, zoals astma, COPD, hartproblemen of andere medische aandoeningen. Ongeacht de oorzaak, zijn er verschillende praktische manieren om kortademigheid te verlichten en te beheren, zodat je beter kunt functioneren in je dagelijks leven.Pas je ademhaling aan en oefen gecontroleerd ademhalen
Wanneer je kortademig bent, kan het helpen om je ademhaling te controleren. Probeer langzaam in te ademen door je neus, waarbij je je buik uitzet, en langzaam uit te ademen door je mond. Deze techniek, vaak de "lippen-uitademing" genoemd, helpt om de ademhalingsspieren te ontspannen en de luchtwegen open te houden. Het kan ook helpen om de ademhaling te vertragen en de luchtstroom te verbeteren, waardoor je je minder benauwd voelt.Neem kleine pauzes tijdens activiteiten
Als je merkt dat je kortademig wordt bij het uitvoeren van lichamelijke activiteiten, is het belangrijk om regelmatig korte pauzes te nemen. Dit voorkomt oververmoeidheid en helpt om je ademhaling onder controle te houden. Als je bijvoorbeeld huishoudelijke taken doet of een trap op loopt, neem dan even een moment om te rusten en je ademhaling weer te kalmeren. Het is belangrijk om naar je lichaam te luisteren en te voorkomen dat je jezelf overbelast.Creëer een ademvriendelijke omgeving
Het is essentieel om een omgeving te creëren die je ademhaling vergemakkelijkt. Zorg voor voldoende ventilatie in je huis, vooral in ruimtes waar je veel tijd doorbrengt. Als het buiten luchtvochtigheid of vervuiling hoog is, probeer dan binnenshuis te blijven. In sommige gevallen kan het gebruik van een luchtbevochtiger helpen om droge lucht te verhelpen, wat kortademigheid kan verergeren. Vermijd ook irriterende stoffen zoals rook, sterke geuren en chemische dampen.Gebruik hulpmiddelen zoals zuurstof of inhalatoren indien voorgeschreven
Als je kortademigheid wordt veroorzaakt door een aandoening zoals astma of COPD, kan het gebruik van een inhalator of zuurstoftherapie nuttig zijn. Volg altijd de instructies van je arts met betrekking tot het gebruik van deze hulpmiddelen. Zorg ervoor dat je inhalator goed werkt en neem deze altijd mee als je de deur uitgaat. Als je zuurstoftherapie nodig hebt, zorg dan dat je het juiste apparaat hebt en volg de voorgeschreven hoeveelheid zuurstof.Eet een evenwichtig voedingspatroon en blijf actief
Een gezond voedingspatroon speelt een belangrijke rol in het beheren van kortademigheid, vooral als je gewicht en conditie een rol spelen. Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon met veel groenten, fruit, volle granen en magere eiwitten. Vermijd zware maaltijden, vooral vlak voor het slapen, omdat dit de ademhaling kan bemoeilijken. Het handhaven van een gezond gewicht door middel van regelmatig bewegen kan je longfunctie verbeteren en kortademigheid verlichten. Probeer dagelijks lichte lichaamsbeweging, zoals wandelen, te doen, zodat je longcapaciteit en conditie verbeteren.Pas je houding aan bij het ademen
Je houding kan invloed hebben op je ademhaling. Probeer rechtop te zitten of staan als je kortademig bent, omdat dit de longcapaciteit vergroot en het ademen vergemakkelijkt. Als je zit, zorg dan dat je rug recht is en je schouders naar achteren zijn, zodat je longen zich volledig kunnen uitbreiden. Het ligt ook vaak gemakkelijker om te ademen wanneer je iets voorover leunt, bijvoorbeeld met je handen op je knieën of een tafel. Dit kan de ademhaling vergemakkelijken, vooral bij ernstige benauwdheid.Raadpleeg een arts voor een diagnose en behandelplan
Als je vaak last hebt van kortademigheid, is het belangrijk om een arts te raadplegen voor een grondige evaluatie. Kortademigheid kan een symptoom zijn van onderliggende aandoeningen, zoals hart- of longziekten, die professionele behandeling vereisen. Je arts kan onderzoeken wat de oorzaak van je kortademigheid is en een passend behandelplan voor je opstellen. Dit kan onder andere medicatie, therapieën of veranderingen in je levensstijl omvatten.Leer ontspanningstechnieken om angstgerelateerde kortademigheid te beheersen
Kortademigheid kan soms verergeren door angst of stress, waardoor een vicieuze cirkel van ademhalingsmoeilijkheden ontstaat. Het beoefenen van ontspanningstechnieken zoals meditatie, yoga of ademhalingsoefeningen kan helpen om je stressniveau te verlagen en je ademhaling te stabiliseren. Focus op langzame, diepe ademhalingen en probeer je gedachten te kalmeren. Dit helpt niet alleen om de lichamelijke symptomen te verlichten, maar kan ook helpen om de angst die kortademigheid kan veroorzaken, te verminderen.Blijf alert op symptomen die onmiddellijke medische hulp vereisen
Hoewel kortademigheid meestal beheersbaar is, is het belangrijk om alert te blijven op symptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen. Als je kortademigheid plotseling verergert, gepaard gaat met pijn op de borst, blauwe lippen of vingertoppen, of als je moeite hebt met het ademen ondanks het gebruik van je medicatie, zoek dan direct medische hulp. Het kan een teken zijn van een ernstige aandoening, zoals een hartaanval of longembolie, waarvoor snelle interventie noodzakelijk is.Met deze praktische tips kun je leren omgaan met kortademigheid en de impact ervan op je dagelijks leven verminderen. Door regelmatig ademhalingstechnieken toe te passen, je omgeving aan te passen en samen te werken met je arts, kun je de symptomen beter beheersen en je welzijn verbeteren.
