Orthopneu: Kortademigheid bij liggen, vaak door hartfalen

Orthopneu is de medische term voor kortademigheid die optreedt wanneer een persoon ligt. Dit symptoom komt niet voor in andere posities, zoals staan of zitten. Orthopneu wordt vaak veroorzaakt door hartfalen of longaandoeningen, maar kan ook het gevolg zijn van andere gezondheidsproblemen. Het symptoom verdwijnt meestal wanneer de patiënt een andere houding aanneemt. Na het stellen van de diagnose van de onderliggende aandoening volgt een gerichte behandeling. De prognose hangt af van de ernst van de oorzaak van de orthopneu.

• Oorzaken: Meestal hartfalen of longaandoening
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van orthopneu
• Preventie en levensstijl

Oorzaken: Meestal hartfalen of longaandoening

Orthopneu kan verschillende oorzaken hebben. Het is belangrijk om de onderliggende oorzaak te identificeren om een effectieve behandeling te kunnen starten.

Hartfalen

Bij patiënten met congestief hartfalen is er vaak sprake van een aanzienlijke hoeveelheid overtollig vocht in het lichaam. Wanneer deze extra vloeistof zich herverdeelt bij het liggen, kan het verzwakte hart moeite hebben om het extra werk te verrichten dat nodig is om te voorkomen dat vocht zich ophoopt in de longen (longoedeem). Dit leidt tot onvoldoende zuurstofopname en veroorzaakt kortademigheid bij het liggen.

Longaandoeningen

Bij patiënten met astma (chronische ontsteking van de luchtwegen), chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies) of chronische obstructieve longziekte (COPD) kunnen ademhalingsproblemen verergeren wanneer de patiënt ligt. Deze aandoeningen kunnen leiden tot symptomen zoals piepende ademhaling en kortademigheid, die vaak meer tijd nodig hebben om te verlichten dan bij een rechtopstaande houding.

Obesitas
Ernstige obesitas kan ook orthopneu veroorzaken. Het extra lichaamsvet kan de ademhaling bemoeilijken, vooral in liggende positie.

Slaapapneu

Slaapapneu en snurken kunnen symptomen veroorzaken die lijken op orthopneu. Bij slaapapneu zijn de luchtwegen tijdelijk geblokkeerd tijdens de slaap, wat ademhalingsproblemen kan veroorzaken, ook in liggende positie.

Vergrote schildklier

Een vergrote schildklier, oftewel struma (vergrote schildklier), kan de luchtstroom in de bovenste luchtwegen belemmeren wanneer een patiënt ligt, wat leidt tot orthopneu.

Verlamming van ademhalingsspieren

Orthopneu kan ook optreden bij patiënten met een verlamming van één of beide diafragmaspieren, de belangrijkste ademhalingsspieren. Dit kan de ademhaling in liggende positie bemoeilijken.

Symptomen

Orthopneu wordt gekenmerkt door kortademigheid die specifiek optreedt bij liggen.

Kortademigheid bij het liggen

Orthopneu wordt vaak ervaren als een beklemmend gevoel op de borst, waardoor ademhalen moeilijk of ongemakkelijk wordt. Sommige patiënten ervaren ook pijn op de borst. De ernst van orthopneu kan variëren; sommigen vinden verlichting door hun bovenlichaam met één of twee kussens te ondersteunen, terwijl anderen alleen verlichting vinden door rechtop te zitten of te staan.

Andere symptomen

De symptomen kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak van orthopneu. Bij hartfalen kunnen bijkomende symptomen optreden, zoals:

• een aanhoudende hoest
• een piepende ademhaling
• een verhoogde hartslag
• misselijkheid
• veranderingen in eetlust
• vermoeidheid
• verwardheid

Diagnose en onderzoeken

Een juiste diagnose van orthopneu vereist een grondig onderzoek om de oorzaak te achterhalen.

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Bij symptomen van orthopneu moet een patiënt medisch advies inwinnen. Orthopneu is vaak een teken van een onderliggende aandoening zoals hartfalen. De arts start met een lichamelijk onderzoek om de ernst en het patroon van de ademhalingsmoeilijkheden te evalueren. Daarnaast worden de symptomen besproken en wordt de medische geschiedenis van de patiënt doorgenomen.

Diagnostisch onderzoek

Afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak kunnen de volgende testen worden uitgevoerd:

• Arteriële Bloedgasmeting: Een bloedtest om te controleren of de patiënt voldoende zuurstof in het bloed heeft.
• Bloedonderzoek: Analyse van bloedmonsters om diverse aandoeningen op te sporen.
• Echocardiografie: Een echoscopie van het hart met behulp van geluidsgolven om de werking en structuur van het hart te beoordelen.
• Elektrocardiografie (ECG): Met sensoren op de huid worden de elektrische signalen van het hart gemeten om de hartfunctie te controleren.
• Röntgenfoto (Thoraxfoto) of CT-scan van de Borstkas: Beelden van de borstkas om problemen met de longen of het hart te visualiseren.
• Longfunctietesten: Een spirometrie waarbij de patiënt in een apparaatje ademt om de longcapaciteit en functie te evalueren.

Behandeling

De behandeling van orthopneu richt zich op zowel het verlichten van de symptomen als het aanpakken van de onderliggende oorzaak.

Houdingsveranderingen

Sommige patiënten vinden verlichting door in een hogere positie te slapen, bijvoorbeeld door extra kussens te gebruiken om het bovenlichaam te ondersteunen. Dit kan helpen om orthopneu te verminderen.

Gewichtsverlies

Bij patiënten met obesitas kan gewichtsverlies helpen om orthopneu te verminderen. Dit kan worden bereikt door advies van een arts of diëtist over dieet en lichaamsbeweging.

Medicatie

Afhankelijk van de onderliggende oorzaak kan de arts verschillende medicijnen voorschrijven, zoals:

• diuretica (plaspillen) om overtollig vocht uit het lichaam te verwijderen
• geneesmiddelen om slijm uit de longen te verminderen
• inotrope medicijnen om de kracht van de hartspiersamentrekkingen te verbeteren
• ontstekingsremmende medicijnen
• steroïden
• vasodilatoren (vaatverwijdende middelen) om de bloedvaten te verwijden

Prognose van orthopneu

De prognose van orthopneu hangt af van de onderliggende aandoening. Bij hartfalen of andere ernstige aandoeningen kan langdurige medische zorg en levensstijlveranderingen nodig zijn. In sommige gevallen kan een operatie noodzakelijk zijn. De vooruitzichten variëren afhankelijk van de ernst en aard van de onderliggende aandoening.

Preventie en levensstijl

Het nemen van preventieve maatregelen en het aanpassen van de levensstijl kan helpen om orthopneu te voorkomen of te verlichten.

Gezonde levensstijl

Het handhaven van een gezonde levensstijl, waaronder een gebalanceerd dieet, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van roken, kan bijdragen aan een beter hart- en longgezondheid en daarmee helpen om orthopneu te voorkomen.

Regelmatige controle

Voor patiënten met bekende hart- of longaandoeningen is het belangrijk om regelmatig medisch gecontroleerd te worden om de voortgang te volgen en tijdig in te grijpen bij veranderingen in symptomen.

Orthopneu is een veelvoorkomend symptoom dat kan wijzen op verschillende onderliggende aandoeningen. Het is belangrijk om een grondige diagnose te laten stellen en de juiste behandeling te krijgen om zowel de symptomen te verlichten als de oorzaak aan te pakken.

Lees verder

• Kortademigheid: Oorzaken, symptomen en behandelingen
• Hartfalen: Slecht rondpompen van bloed door het hart
• Pijn bij ademen: Oorzaken en symptomen van ademhalingspijn
• Ademhalingsproblemen: Oorzaken van moeite met ademen