Klierkoorts: Infectie door Epstein-Barr virus met keelpijn

Klierkoorts is een virale infectie die onder andere vermoeidheid, koorts, een pijnlijke keel, en gezwollen lymfeklieren (meestal in de nek) met zich meebrengt. Het Epstein-Barr virus is in de meeste gevallen de oorzaak van deze infectieziekte. Vooral jongvolwassenen zijn getroffen door klierkoorts, al is de ziekte op elke leeftijd mogelijk. De behandeling bestaat vooral uit rust en voldoende vochtinname, maar in sommige gevallen is eveneens een medicamenteuze behandeling nodig. Een patiënt met klierkoorts heeft meestal goede vooruitzichten, al houdt de vermoeidheid soms wel maanden aan nadat hij hersteld is. Complicaties komen zelden voor, maar vooral een miltruptuur is potentieel levensbedreigend.

• Epidemiologie
• Synoniemen klierkoorts
• Oorzaken: Infectie door Epstein-Barr virus
• Symptomen: Keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose is meestal goed
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Wereldwijd worden de meeste mensen met dit virus besmet op jonge leeftijd (0-5 jaar), maar symptomen treden in deze periode zelden op. Een infectie op latere leeftijd gaat gepaard met een acute ziekte met koorts bekend als de ziekte van Pfeiffer (klierkoorts), die wereldwijd voorkomt bij adolescenten en jongvolwassenen. De piekleeftijd varieert tussen 15 en 17-jarigen maar de ziekte is op elke leeftijd mogelijk.

Synoniemen klierkoorts

Klierkoorts is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Drüsenfieber
• kissing disease
• kusjesziekte
• kusziekte
• maladie des fiancés
• mono
• mononucleosis infectiosa (afkorting MNI)
• ziekte van Pfeiffer

Oorzaken: Infectie door Epstein-Barr virus

Meestal veroorzaakt het Epstein-Barr virus klierkoorts. In zeldzame gevallen is een cytomegalovirus hiervan de oorzaak. De overdracht van EBV gebeurt door contact met speeksel en door het inademen van lucht (niezen, hoesten). Klierkoorts is niet zo besmettelijk als andere infecties zoals een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel).

Symptomen: Keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts

De incubatietijd (tijd tussen het oplopen van de besmetting en het verschijnen van de symptomen) bedraagt bij klierkoorts tien dagen tot acht weken. Op jonge leeftijd verloopt de infectie meestal zonder symptomen, maar bij adolescenten zijn de symptomen wel duidelijker. De incubatietijd is bij kinderen bovendien veelal korter dan bij adolescenten.

Vaak voorkomende symptomen

De meest voorkomende symptomen van de ziekte van Pfeiffer treden meestal langzaam op en omvatten lichte koorts, slaperigheid, hoofdpijn, een verlies van eetlust, milde spierpijn, spierstijfheid, malaise (een algemeen ziek gevoel), vermoeidheid, keelpijn (die langzaam verergert), een droge keel, misselijkheid, een rode keel door kleine puntvormige bloedingen op het gehemelte, gezwollen lymfeklieren (vooral in de nek of oksel) en hierdoor vaak een pijnlijke nek (nekpijn). Een voorbijgaande maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes) die sterk doet denken aan mazelen, behoort ook tot de mogelijke symptomen. De huiduitslag komt vooral voor wanneer een patiënt het antibioticum ampicilline of amoxicilline neemt voor een keelontsteking.

Minder voorkomende symptomen
Minder vaak voorkomende symptomen zijn:

• een gele tong
• een overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• een snelle hartslag (tachycardie)
• geelzucht (een gele kleur aan de huid en het oogwit)
• gezwollen oksels
• hoesten
• kortademigheid
• neusbloedingen
• pijn op de borst
• spierpijn aan de ogen
• stomatitis (ontsteking van slijmvlies in en rond mond)
• uvulitis (gezwollen huig van de tong)

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bepaalde klieren zijn gezwollen zoals aan de voor- en achterkant van de nek (cervicale lymfadenopathie) of onder de oksels. Daarnaast treedt een zwelling op van de keelamandelen met een witte bekleding. Voorts is de milt gezwollen (splenomegalie) en/of de lever gezwollen (hepatomegalie). Deze symptomen zijn klinisch zichtbaar naast de andere aanwezige symptomen van klierkoorts.

Diagnostisch onderzoek

Indien in het bloed atypische mononucleaire cellen (geactiveerde CD8 positieve T-lymfocyten, ook wel Pfeiffer-cellen) worden aangetroffen, wijst dit sterk op de aanwezigheid op een infectie met het Eppstein-Barr virus. Daarnaast toont een bloedonderzoek leverfunctiestoornissen en lymfocytose (verhoging van het aantal lymfecellen, witte bloedcellen die zijn aangemaakt in de lymfeklieren).

Differentiële diagnose

Klinisch soortgelijke aandoeningen die lijken op klierkoorts omvatten toxoplasmose (parasitaire infectie met symptomen aan hersenen, longen, hart, ogen en/of lever), een cytomegalie-infectie, virale hepatitis (ontsteking van de lever) en een acute hiv-infectie.

Behandeling

In de meeste gevallen is geen specifieke behandeling nodig en herstelt de patiënt vrij snel. Zelfzorgmaatregelen zijn vaak voldoende, maar soms is medicatie vereist.

Zelfzorg
Voldoende vocht drinken, gorgelen met warm zout water om de keelpijn te verminderen, een gezonde en evenwichtige voeding en voldoende rust bieden vaak verlichting van de symptomen. Ook mag de patiënt vrij verkrijgbare pijnstillers nemen om de pijn en koorts te minderen, zoals paracetamol of ibuprofen. Tot slot vermijdt de patiënt contactsporten indien de milt gezwollen is (om een gescheurde milt te voorkomen).

Professionele medische zorg

Corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmende medicijnen) zijn nodig wanneer de infectie de hersenen aantast en hierdoor neurologische schade is opgetreden, zoals bijvoorbeeld bij encefalitis, meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek) of het Guillain-Barré syndroom. Ook is medicatie nodig bij trombocytopenie (een tekort aan bloedplaatjes) of bij hemolyse (versnelde bloedafbraak), of wanneer de keelamandelen gezwollen zijn en dit leidt tot ademhalingsfalen (ernstige ziekte met langzame ademhaling).

Prognose is meestal goed

De koorts zakt meestal binnen de tien dagen. Binnen vier weken herstellen tevens de gezwollen lymfeklieren en de milt. De vermoeidheid verdwijnt meestal binnen een paar weken, maar soms blijft dit wel twee tot drie maanden hangen.

Complicaties

Enkele complicaties van klierkoorts omvatten:

• ademhalingsproblemen als gevolg van gezwollen amandelen
• andere neurologische problemen (zeldzaam), zoals het Guillain-Barré-syndroom (zwakte en pijn door zenuwschade), convulsies (stuipen: oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn), Bell’s palsy (plotse aangezichtsverlamming door zenuwschade) en ongecoördineerde bewegingen
• bloedarmoede (anemie), die optreedt wanneer rode bloedcellen in het bloed sneller dan normaal afsterven
• een depressie
• een huiduitslag (soms)
• een milde ontsteking van de lever (hepatitis)
• een miltruptuur: Hierbij treedt een scheur in de milt op, hetgeen zeldzaam optreedt. De patiënt ervaart hierbij scherpe, plotselinge pijn aan de linkerkant van de bovenbuik. Een miltruptuur is een medische noodsituatie.
• een ontsteking van de hartspier (myocarditis)
• een ontsteking van de hersen- en ruggenmergsvliezen (meningitis)
• een ontsteking van de hersenen (encefalitis)
• een ontsteking van de mesenteriale lymfeknopen, in de rechterbenedenhoek van de buik vlakbij de blinde darm (appendix) (mesenteriale adenitis)
• een verlaagd aantal bloedplaatjes (trombocytopenie) waardoor bloedstollingsproblemen ontstaan
• gezwollen of ontstoken testikels
• zwakte

Bovendien blijkt uit een medische studie uit 2007 die verscheen in het tijdschrift “Nursing Standard” dat het risico van multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening) verhoogd is bij patiënten die eerder klierkoorts gehad hebben, ongeacht de leeftijd, het geslacht, de duur of de ernst van de infectie.

Af en toe komen patiënten te overlijden aan klierkoorts. Dit betreft dan vooral patiënten met een zwak immuunsysteem.

Preventie

Patiënten met klierkoorts zijn zeer besmettelijk terwijl ze symptomen vertonen en dit tot enkele maanden later. De besmettelijke periode is echter variabel per persoon. Het virus overleeft gedurende enkele uren buiten het lichaam. Zoenen of het delen van gebruiksvoorwerpen is afgeraden wanneer iemand in contact komt met klierkoorts.

Lees verder

• Keelpijn: Oorzaken van pijn aan keel (pijnlijke keel)