Klierkoorts: Infectie door Epstein-Barr virus met keelpijn

Klierkoorts is een virale infectie die gekenmerkt wordt door symptomen zoals vermoeidheid, koorts, een pijnlijke keel en gezwollen lymfeklieren, meestal in de nek. Het Epstein-Barr virus (EBV) is de belangrijkste veroorzaker van deze aandoening. Hoewel klierkoorts vooral jongvolwassenen treft, kan het op elke leeftijd voorkomen. De behandeling bestaat doorgaans uit rust en voldoende vochtinname, en in sommige gevallen kan medicamenteuze behandeling noodzakelijk zijn. De vooruitzichten voor patiënten met klierkoorts zijn meestal goed, hoewel vermoeidheid soms maanden aanhoudt na het herstel. Complicaties zijn zeldzaam, maar een miltruptuur kan levensbedreigend zijn.

• Epidemiologie
• Synoniemen van klierkoorts
• Oorzaken: Infectie door Epstein-Barr virus
• Symptomen: Keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Ondersteunende zorg en herstel
• Prognose
• Complicaties
• Impact op langetermijngezondheid
• Preventie

Epidemiologie

Wereldwijd raken de meeste mensen op jonge leeftijd (0-5 jaar) besmet met het Epstein-Barr virus, hoewel de symptomen in deze vroege levensfase vaak niet optreden. Bij infectie op latere leeftijd kan de ziekte zich uiten als een acute aandoening met koorts, bekend als de ziekte van Pfeiffer of klierkoorts. Deze aandoening komt veel voor bij adolescenten en jongvolwassenen, met een piekleeftijd tussen de 15 en 17 jaar, maar kan op elke leeftijd voorkomen.

Synoniemen van klierkoorts

Klierkoorts staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Drüsenfieber
• Kissing disease
• Kusjesziekte
• Kusziekte
• Maladie des fiancés
• Mono
• Mononucleosis infectiosa (afkorting MNI)
• Ziekte van Pfeiffer

Oorzaken: Infectie door Epstein-Barr virus

Klierkoorts wordt meestal veroorzaakt door het Epstein-Barr virus (EBV). In zeldzame gevallen kan een cytomegalovirus verantwoordelijk zijn. Het overdracht van EBV vindt plaats via contact met speeksel en door het inademen van lucht die besmet is met het virus (bijvoorbeeld door niezen of hoesten). Klierkoorts is minder besmettelijk dan andere infecties zoals een verkoudheid.

Symptomen: Keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts

De incubatietijd van klierkoorts, de periode tussen besmetting en het optreden van symptomen, bedraagt doorgaans tussen de tien dagen en acht weken. Bij jonge kinderen verloopt de infectie vaak zonder symptomen, terwijl adolescenten duidelijkere symptomen vertonen. De incubatietijd is bij kinderen vaak korter dan bij adolescenten.

Vaak voorkomende symptomen

De meest voorkomende symptomen van de ziekte van Pfeiffer ontstaan meestal geleidelijk en omvatten lichte koorts, slaperigheid, hoofdpijn, een verlies van eetlust, milde spierpijn, spierstijfheid, malaise (een algemeen ziek gevoel), vermoeidheid, keelpijn (die vaak verergert), een droge keel, misselijkheid, een rode keel met kleine puntvormige bloedingen op het gehemelte, gezwollen lymfeklieren (vooral in de nek of oksel) en vaak een pijnlijke nek (nekpijn). Soms kan een voorbijgaande maculopapulaire uitslag (huiduitslag met vlekken en bultjes) optreden, die sterk lijkt op mazelen. Deze huiduitslag komt vooral voor bij patiënten die het antibioticum ampicilline of amoxicilline gebruiken voor een keelontsteking.

Minder vaak voorkomende symptomen

Minder vaak voorkomende symptomen zijn onder andere:

• Een gele tong
• Overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• Een snelle hartslag (tachycardie)
• Geelzucht (gele verkleuring van huid en oogwit)
• Gezwollen oksels
• Hoesten
• Kortademigheid
• Neusbloedingen
• Pijn op de borst
• Spierpijn aan de ogen
• Stomatitis (ontsteking van het slijmvlies in en rond de mond)
• Uvulitis (gezwollen huig van de tong)

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij een lichamelijk onderzoek kunnen gezwollen klieren worden aangetroffen, zoals aan de voor- en achterkant van de nek (cervicale lymfadenopathie) of onder de oksels. Ook kan er een zwelling van de keelamandelen optreden met een witte bekleding. Daarnaast kan de milt gezwollen zijn (splenomegalie) en/of de lever (hepatomegalie). Deze symptomen zijn vaak zichtbaar naast de andere symptomen van klierkoorts.

Diagnostisch onderzoek

Een diagnostisch onderzoek kan atypische mononucleaire cellen (geactiveerde CD8-positieve T-lymfocyten, ook wel Pfeiffer-cellen genoemd) in het bloed aantonen, wat sterk wijst op een infectie met het Epstein-Barr virus. Daarnaast kan een bloedonderzoek leverfunctiestoornissen en lymfocytose (verhoging van het aantal lymfocyten, een type witte bloedcellen) aan het licht brengen.

Differentiële diagnose

Klinisch vergelijkbare aandoeningen die moeten worden onderscheiden van klierkoorts zijn onder andere toxoplasmose (een parasitaire infectie die symptomen kan veroorzaken in de hersenen, longen, hart, ogen en/of lever), een cytomegalie-infectie, virale hepatitis (ontsteking van de lever) en een acute HIV-infectie.

Behandeling

In de meeste gevallen is een specifieke behandeling niet noodzakelijk en herstelt de patiënt relatief snel. Zelfzorgmaatregelen zijn vaak voldoende, maar in sommige gevallen kan medicatie vereist zijn.

Zelfzorg

Het is belangrijk om voldoende vocht te drinken, te gorgelen met warm zout water om de keelpijn te verlichten, een gezonde en evenwichtige voeding te volgen en voldoende rust te nemen om verlichting van de symptomen te bereiken. Vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals paracetamol of ibuprofen, kunnen helpen bij het verlichten van pijn en koorts. Verder moet de patiënt contact met sportactiviteiten vermijden indien de milt gezwollen is, om een gescheurde milt te voorkomen.

Professionele medische zorg

Corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) kunnen nodig zijn wanneer de infectie complicaties zoals encefalitis, meningitis (hersenvliesontsteking) of het Guillain-Barré-syndroom veroorzaakt. Medicatie kan ook nodig zijn bij trombocytopenie (een tekort aan bloedplaatjes) of hemolyse (versnelde afbraak van rode bloedcellen), of wanneer gezwollen keelamandelen leiden tot ademhalingsfalen.

Ondersteunende zorg en herstel

Na het acute stadium van klierkoorts kunnen patiënten baat hebben bij ondersteunende zorg om het herstel te bevorderen. Dit kan onder meer inhouden:

• Revalidatie: Voor langdurige vermoeidheid kan een programma van gecontroleerde fysieke activiteit en revalidatie nuttig zijn.
• Psychologische ondersteuning: Bij aanhoudende vermoeidheid en psychische klachten kan counseling of therapie helpen bij het omgaan met emotionele stress.
• Voeding en dieet: Het volgen van een dieet rijk aan voedingsstoffen kan bijdragen aan een sneller herstel en het versterken van het immuunsysteem.

Prognose

De koorts zakt meestal binnen tien dagen. Binnen vier weken verdwijnen ook de gezwollen lymfeklieren en de milt. De vermoeidheid verdwijnt vaak binnen enkele weken, maar kan soms twee tot drie maanden aanhouden.

Complicaties

Enkele mogelijke complicaties van klierkoorts zijn:

• Ademhalingsproblemen door gezwollen amandelen
• Neurologische problemen (zeldzaam), zoals het Guillain-Barré-syndroom (zwakte en pijn door zenuwschade), convulsies (stuipen), Bell’s palsy (aangezichtsverlamming) en ongecoördineerde bewegingen
• Bloedarmoede (anemie) door versnelde afbraak van rode bloedcellen
• Depressie
• Huiduitslag (soms)
• Milde leverontsteking (hepatitis)
• Miltruptuur: Een scheur in de milt die zeldzaam optreedt, maar levensbedreigend kan zijn. De patiënt ervaart vaak scherpe, plotselinge pijn aan de linkerkant van de bovenbuik. Dit vereist onmiddellijke medische aandacht.
• Ontsteking van de hartspier (myocarditis)
• Ontsteking van de hersen- en ruggenmergsvliezen (meningitis)
• Ontsteking van de hersenen (encefalitis)
• Ontsteking van de mesenteriale lymfeknopen, in de rechterbenedenhoek van de buik nabij de blinde darm (mesenteriale adenitis)
• Verlaagd aantal bloedplaatjes (trombocytopenie) wat kan leiden tot bloedstollingsproblemen
• Gezwollen of ontstoken testikels
• Zwakte

Bovendien blijkt uit een medische studie uit 2007, gepubliceerd in het tijdschrift “Nursing Standard,” dat het risico op multiple sclerose (een chronische auto-immuunaandoening) verhoogd kan zijn bij patiënten die eerder klierkoorts hebben gehad, ongeacht leeftijd, geslacht, duur of ernst van de infectie.

In zeldzame gevallen kan klierkoorts dodelijk zijn, vooral bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem.

Impact op langetermijngezondheid

Langetermijneffecten van klierkoorts kunnen invloed hebben op de gezondheid, zoals:

• Langdurige vermoeidheid: Bij sommige patiënten kan vermoeidheid langdurig aanhouden, wat invloed kan hebben op dagelijkse activiteiten en kwaliteit van leven.
• Immuunsysteem: De infectie kan tijdelijke veranderingen in het immuunsysteem veroorzaken, wat de vatbaarheid voor andere infecties kan verhogen.
• Psychologische effecten: Langdurige symptomen kunnen bijdragen aan angst of depressie, wat aanvullende ondersteuning kan vereisen.

Preventie

Patiënten met klierkoorts zijn besmettelijk zolang zij symptomen vertonen, en dit kan enkele maanden aanhouden. De besmettelijke periode varieert echter per persoon. Het virus kan enkele uren buiten het lichaam overleven, dus het is aan te raden om zoenen of het delen van gebruiksvoorwerpen te vermijden wanneer iemand in contact komt met klierkoorts.

Lees verder

• Keelpijn: Oorzaken van pijn aan keel (pijnlijke keel)