Keelpijn: Oorzaken van pijn aan keel (pijnlijke keel)

De keel (keelholte, farynx) is een buis die voedsel naar de slokdarm transporteert. Daarnaast voert de keel lucht naar de luchtpijp en het strottenhoofd. Keelpijn is een veelvoorkomend symptoom. Vaak wordt een pijnlijke keel veroorzaakt door een virale infectie, hoewel er ook andere oorzaken zijn. Deze oorzaken kunnen al dan niet besmettelijk zijn. Naast keelpijn kan de patiënt ook te maken krijgen met een combinatie van andere symptomen. Bij de meeste patiënten verdwijnen de keelklachten vanzelf zonder medische behandeling. In veel gevallen zijn diverse thuisbehandelingen en adviezen voldoende. Sommige oorzaken vereisen echter een complexere behandeling. Door het volgen van bepaalde preventieve tips kan keelpijn worden verminderd.

• Oorzaken van zere keel
• Allergieën
• Infecties
• Overmatig gebruik
• Vervuiling
• Andere ziekten
• Symptomen bij keelpijn
• Algemeen
• Keel
• Mond en tong
• Neus
• Oren
• Alarmtekens bij keelpijnklachten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijnlijke keel
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van pijn aan de keel

Oorzaken van zere keel

Allergieën

Sommige patiënten reageren allergisch op schimmels, stof, pollen en huidschilfers van huisdieren (bijvoorbeeld huidschilfers van honden), hetgeen kan resulteren in een zere keel.

Infecties

Virussen

In de meeste gevallen wordt keelpijn veroorzaakt door een virus. Een verkoudheid of griep (influenza) zijn de bekendste virale infecties die keelpijn met zich meebrengen. Een griepje maakt patiënten snel ziek, terwijl een verkoudheid zich meestal langzaam ontwikkelt. Het influenzavirus A, B of C veroorzaakt de griep. Bekende virussen voor een verkoudheid zijn het rhinovirus of adenovirus. De verspreiding van deze virale infecties verloopt via hoesten, niezen of fysiek contact. Verder kunnen tal van andere aandoeningen die door een virus worden veroorzaakt, gepaard gaan met een zere keel. Enkele bekende virale infecties met keelpijn als gevolg zijn:

• bof: virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren
• herpangina: milde virusinfectie met blaasjes in mond en keel
• hiv
• klierkoorts: infectie door Epstein-Barr virus met keelpijn
• laryngitis: ontsteking van het strottenhoofd en de stembanden
• mazelen: virale infectieziekte met symptomen aan ogen en huid
• respiratoir syncytieel virus (RSV): aandoening met symptomen aan de luchtwegen

Bacteriën

Af en toe resulteren keelklachten ook uit een bacteriële infectie zoals bijvoorbeeld:

• brucellose: bacteriële infectie met griepachtige symptomen
• difterie: bacteriële infectie van keel en luchtwegen
• een keelholte-abces
• een peritonsillair abces (abces rond de keelamandelen als complicatie van tonsillitis)
• een streptokokkeninfectie (veroorzaakt een keelontsteking)
• epiglottitis: levensbedreigende ontsteking van het strotklepje
• gonorroe: symptomen aan urinewegen, ogen, keel en bloedbaan
• q-koorts: bacteriële infectie met griepachtige symptomen
• syfilis: bacteriële infectie via seksueel contact
• tonsillitis: ontsteking van de keelamandelen (tonsillen)

Overmatig gebruik

Langdurig spreken of zingen en schreeuwen belast de keelspieren, wat keelklachten kan veroorzaken.

Vervuiling

Verschillende irriterende stoffen zoals sigarettenrook, luchtvervuiling, en schadelijke chemicaliën in de lucht kunnen keelpijn veroorzaken. Ook droge lucht kan een risicofactor zijn. Het inademen van bepaalde stoffen (bijvoorbeeld bleekmiddel) kan eveneens leiden tot een zere keel.

Andere ziekten

Gastro-oesofageale refluxziekte, tumoren (zoals keeltumor, tongtumor, strottenhoofdtumor) en een trauma of letsel kunnen ook leiden tot pijn in de keel.

Symptomen bij keelpijn

De symptomen die gepaard gaan met keelpijn zijn zeer variabel en kunnen van mild tot ernstig zijn. Ze kunnen soms eerst verschijnen en later samen met andere symptomen optreden of pas na de pijnlijke keel zichtbaar worden. Bij de meeste gevallen (zoals bij een verkoudheid of griep) is er een combinatie van algemene symptomen met tekenen aan de keel, de mond, de tong, de neus en de oren. Vaak verergeren de pijnklachten bij het slikken of praten.

Algemeen

Naast de typerende kenmerken van een infectie of irritatie aan de keel, kunnen vaak ook één of meer van de volgende niet-specifieke symptomen optreden:

• braken
• verlies van eetlust
• gezwollen lymfeklieren
• hoofdpijn
• koorts en rillingen
• kortademigheid
• maagpijn
• misselijkheid
• spierpijn
• zwakte
• vermoeidheid

Keel

De keel kan niet alleen pijnlijk zijn, maar ook andere symptomen kunnen hierbij optreden:

• droge keel
• gezwollen keel
• jeukende keel
• roodheid van de keel
• slikproblemen

Mond en tong

Keelpijn kan ook gepaard gaan met tong- en mondproblemen zoals:

• afwijkingen aan de tong (gele tong, witte tong, …)
• droge mond
• mondademhaling
• heesheid
• hoesten
• stemverlies

Neus

De neus kan ook aangetast zijn, wat gepaard gaat met een loopneus, een verstopte neus of niezen.

Oren

Gehoorverlies en verstopte oren kunnen eveneens voorkomen in combinatie met keelpijn.

Tal van andere symptomen zijn echter mogelijk; deze zijn afhankelijk van de oorzaak van de keelpijnklachten.

Alarmtekens bij keelpijnklachten

Wanneer een pijnlijke keel plotseling optreedt en gepaard gaat met koorts of gevoeligheid aan de voorzijde van de nek, kan dit wijzen op een ernstige aandoening. Het is raadzaam om dan een arts te raadplegen voor een controlebezoek. Ook bij slik- en ademhalingsproblemen is professioneel medisch advies noodzakelijk. Het is bovendien verstandig om onmiddellijk medische hulp in te roepen wanneer een patiënt geen medicijnen kan innemen, hartkloppingen heeft, duizelig is, gezwollen lippen en een gezwollen tong heeft. Zwangere vrouwen dienen ook medische hulp te zoeken als ze keelpijn ervaren die na drie dagen nog niet verdwenen is. Kwijlen, nekstijfheid, roodheid of zwelling van de nek, bloederig sputum en/of ademhalingsproblemen zijn andere alarmsignalen.

Diagnose en onderzoeken

De arts probeert eerst een volledig beeld te krijgen van de symptomen door de medische geschiedenis van de patiënt te bespreken. Vervolgens wordt een lichamelijk onderzoek uitgevoerd. Vaak is sprake van een infectie, en de arts wil mogelijk aanvullende onderzoeken uitvoeren om het onderscheid tussen een bacteriële en virale infectie te maken. Een keeluitstrijkje wordt genomen en een snelle antigeendetectietest (snelle streptest) wordt uitgevoerd. De resultaten van deze test zijn binnen enkele minuten beschikbaar. Indien de eerste snelle streptest negatief is, kan de arts besluiten een keeluitstrijkje naar het laboratorium te sturen voor een definitieve diagnose. De laboratoriumresultaten zijn meestal binnen 24 tot 48 uur beschikbaar. Verdere testen zijn meestal niet nodig, maar afhankelijk van de medische geschiedenis en de bevindingen van het lichamelijk onderzoek, kunnen aanvullende testen zoals een bloedonderzoek en een CT-scan van het keel- en nekgebied noodzakelijk zijn (om abcessen, trauma/letsel, tumoren, enzovoort op te sporen).

Behandeling van pijnlijke keel

De behandeling van keelpijn is afhankelijk van de oorzaak. Er bestaat geen onmiddellijke remedie voor een pijnlijke keel, maar enkele adviezen kunnen de symptomen verlichten:

• een hard snoepje, een zuigtablet of een keelpastille innemen voor een hogere speekselproductie, waardoor de keel vochtig blijft
• een luchtbevochtiger gebruiken in de ruimtes waar de patiënt veel tijd doorbrengt
• gorgelen met zout water
• de keel vochtig houden door veel water te drinken
• koude vloeistoffen (zoals sorbet of ijslolly’s) of juist warme vloeistoffen (zoals cafeïnevrije thee, water met honing of warme soep met bouillon) innemen
• medicatie nemen:
• allergische reacties (antihistaminica)
• bacteriële infectie (antibiotica)
• brandend maagzuur (antacida, protonpompremmers (medicijnen die het maagzuur verminderen), …
• verstopte neus of loopneus (neussprays)
• zwelling van weefsel in neus verminderen (decongestiva)
• pijnstillers en pijnstillende keelsprays: Vrij verkrijgbare pijnstillers kunnen nuttig zijn. Kinderen mogen echter geen aspirine gebruiken vanwege het risico op ernstige bijwerkingen zoals het Reye-syndroom. Tevens verhoogt het risico op verstikking als kleine kinderen pillen via de mond innemen.
• rusten: het lichaam en de keel (stem) laten rusten

Prognose

De prognose van keelpijn hangt af van de onderliggende oorzaak. Bij virale infecties zoals verkoudheid of griep is de prognose over het algemeen goed. De symptomen verbeteren meestal binnen een week zonder medische tussenkomst. Bij bacteriële infecties, zoals streptokokkeninfecties, kan een behandeling met antibiotica de duur en ernst van de symptomen verkorten.

De meeste patiënten herstellen volledig van keelpijn zonder blijvende gevolgen. Chronische keelpijn of herhaalde episoden kunnen echter wijzen op een ernstigere aandoening of een aanhoudende irritatie die verdere evaluatie vereist.

Complicaties

Hoewel keelpijn vaak onschuldig is, kunnen er complicaties optreden, vooral als de oorzaak niet op tijd wordt behandeld:
Bacteriële complicaties

• Tonsillitis: Ontsteking van de keelamandelen kan verergeren en leiden tot ernstige infecties of abcessen, zoals een peritonsillair abces.
• Epiglottitis: Een ernstige ontsteking van het strotklepje die kan leiden tot ademhalingsproblemen en vereist onmiddellijke medische aandacht.
• Reumatische koorts: Een zeldzame complicatie van onbehandelde streptokokkeninfecties die kan leiden tot hartproblemen, gewrichtspijn en huiduitslag.

Virale complicaties

• Klierkoorts: Kan leiden tot een vergrote milt en leverproblemen.
• Laryngitis: Kan leiden tot chronische heesheid of stemverlies bij langdurige irritatie.
• Mazelen: Kan ernstige complicaties zoals longontsteking en encefalitis veroorzaken.

Andere complicaties

• Gastro-oesofageale refluxziekte: Kan verergeren en leiden tot oesofagitis en andere spijsverteringsproblemen.
• Tumoren in de keel, tong of strottenhoofd kunnen zich ontwikkelen of verergeren, vooral bij langdurige irritatie of niet-behandelde symptomen.

Vroegtijdige diagnose en behandeling zijn cruciaal om complicaties te voorkomen en om een snelle en volledige genezing te bevorderen.

Preventie van pijn aan de keel

Bepaalde oorzaken van een zere keel kunnen vaak worden voorkomen. Volgende tips helpen hierbij:

• contact vermijden met patiënten die al besmet zijn met een virale infectie van de hogere luchtwegen of met keelontsteking (en andere bacteriële infecties)
• direct contact met zakdoeken, servetten, Kleenex of handdoeken vermijden die een zieke patiënt heeft gebruikt
• excessief of langdurig schreeuwen of zingen voorkomen
• geen persoonlijke voorwerpen delen (zoals borden, bekers of gebruiksvoorwerpen)
• goede persoonlijke hygiënische gewoonten hanteren, zoals frequent en grondig de handen wassen met handontsmettingsmiddelen op basis van alcohol of met water en zeep
• passende veiligheidsmaatregelen en beschermende sportartikelen gebruiken ter preventie van een traumatisch letsel aan de nek en keel
• potentieel geïnfecteerde oppervlakken niet aanraken (zoals computers, deurknoppen of telefoons)
• sigarettenrook, verontreinigende stoffen en schadelijke chemische stoffen in de lucht vermijden
• voedsel voorzichtig kauwen (om letsel aan de keel te voorkomen, bijvoorbeeld door een visgraat)
• zieke patiënten moeten hun mond bedekken wanneer ze willen hoesten of niezen en bovendien vaak de eigen handen wassen

Lees verder

• Slikpijn (odynofagie): Oorzaken van pijn bij het slikken
• Chronische keelpijn: Oorzaken van aanhoudende pijnlijke keel
• Keelkanker: Kanker in keel, stembanden of keelamandelen
• Keelontsteking (faryngitis): Oorzaken van ontsteking keel
• Keelslijmen: Oorzaken van opbouw van slijm in keel