Keelpijn: Oorzaken van pijn aan keel (pijnlijke keel)

De keel (keelholte, farynx) is een buis die voedsel naar de slokdarm brengt. Daarnaast voert de keel lucht naar de luchtpijp en het strottenhoofd. Keelpijn is een vaak voorkomend symptoom. Veelal veroorzaakt een virale infectie een pijnlijke keel, al zijn ook andere oorzaken bekend. De oorzaken zijn al dan niet besmettelijk. Naast de keelpijn krijgt de patiënt vaak te maken met een combinatie van vele andere tekenen. Bij de meeste patiënten verdwijnen de keelklachten vanzelf zonder een medische behandeling. Diverse thuisbehandelingen en andere adviezen volstaan in de meeste gevallen. Andere oorzaken vereisen een complexere behandeling. Dankzij diverse tips komt pijn aan de keel minder snel tot stand.

• Oorzaken van zere keel
• Allergieën
• Infecties
• Overmatig gebruik
• Vervuiling
• Andere ziekten
• Symptomen bij keelpijn
• Algemeen
• Keel
• Mond en tong
• Neus
• Oren
• Alarmtekens bij keelpijnklachten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijnlijke keel
• Preventie van pijn aan keel

Oorzaken van zere keel

Allergieën

Sommige patiënten reageren allergisch op schimmels, stof, pollen en huidschilfers van huisdieren (bijvoorbeeld huidschilfers van honden), hetgeen een zere keel als gevolg heeft.

Infecties

Virussen
In veruit de meeste gevallen veroorzaakt een virus de pijnlijke keel. Een verkoudheid of griep (influenza) zijn de bekendste virale infecties die keelpijn met zich meebrengen. Een griepje maakt patiënten snel ziek, terwijl een verkoudheid zich meestal langzaam ontwikkelt. Het influenzavirus A, B of C veroorzaakt de griep. Bekende virussen voor een verkoudheid zijn het rhinovirus of adenovirus. De verspreiding van deze bekende virale infecties verloopt via hoesten, niezen of fysiek contact. Verder gaan tal van andere aandoeningen die veroorzaakt worden door een virus, gepaard met een zere keel. Enkele bekende virale infecties met keelpijn als gevolg zijn:

• bof: virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren
• herpangina: milde virusinfectie met blaasjes in mond en keel
• hiv
• klierkoorts: infectie door Epstein-barr virus met keelpijn
• laryngitis: ontsteking strottenhoofd en stembanden
• mazelen: virale infectieziekte met symptomen aan ogen en huid
• respiratoir syncytieel virus (RSV): aandoening symptomen aan luchtwegen

Bacteriën
Af en toe resulteren keelklachten ook uit een bacteriële infectie zoals bijvoorbeeld:

• brucellose: bacteriële infectie met griepachtige symptomen
• difterie: bacteriële infectie van keel en luchtwegen
• een keelholte-abces
• een peritonsillair abces (abces rond de keelamandelen als complicatie van tonsillitis)
• een streptokokkeninfectie (veroorzaakt een keelontsteking)
• epiglottitis: levensbedreigende ontsteking van strotklepje
• gonorroe: symptomen aan urinewegen, ogen, keel en bloedbaan
• q-koorts: bacteriële infectie met griepachtige symptomen
• syfilis: bacteriële infectie via seksueel contact
• tonsillitis: ontsteking van keelamandelen (tonsillen)

Overmatig gebruik

Langdurig spreken of zingen en schreeuwen belast de keelspieren, wat keelklachten als gevolg heeft.

Vervuiling

Verschillende irriterende stoffen zoals sigarettenrook, luchtvervuiling, en schadelijke chemicaliën in de lucht zijn mogelijk de boosdoener voor keelpijn. Ook droge lucht is mogelijk een risicofactor. Het opzettelijk of onopzettelijk innemen van bepaalde stoffen (bijvoorbeeld bleekmiddel) zorgt tot slot voor een zere keel.

Andere ziekten

Gastro-oesofageale refluxziekte, tumoren (keeltumor, tongtumor, strottenhoofdtumor) en een trauma of letsel leiden mogelijk tot pijn in de keel.

Symptomen bij keelpijn

De symptomen die vergezeld gaan met keelpijn zijn zeer variabel en variëren van mild tot ernstig. Daarnaast verschijnen ze soms eerst om dan weer tegelijkertijd of pas na de pijnlijke keel tot uiting te komen. In de meeste gevallen (zoals bij een verkoudheid of griep) is sprake van een combinatie van algemene symptomen met tekenen aan de keel, de mond, de tong, de neus en de oren. Verder verergeren de pijnklachten van door het slikken of praten.

Algemeen

Naast de typerende kenmerken van een infectie of irritatie aan de keel, komen vaak ook één of meer van volgende niet-specifieke tekenen tot stand:

• braken
• een verlies van eetlust
• gezwollen lymfeklieren
• hoofdpijn
• koorts en rillingen
• kortademigheid
• maagpijn
• misselijkheid
• spierpijn
• zwakte
• vermoeidheid

Keel

De keel is niet alleen pijnlijk, maar ook andere symptomen komen hierbij soms tot uiting:

• een droge keel
• een gezwollen keel
• een jeukende keel
• een rode keel
• slikpijn
• slikproblemen

Mond en tong

Keelpijn treedt ook op in combinatie met tong- en mondproblemen zoals:

• afwijkingen aan de tong (gele tong, witte tong, …)
• een droge mond
• een mondademhaling
• heesheid
• hoesten
• stemverlies

Neus

De neus is tevens vaak aangetast wat gepaard gaat met een loopneus, een verstopte neus of niezen.

Oren

Gehoorverlies en verstopte oren komen ook voor in combinatie met keelpijn.

Tal van andere symptomen zijn echter mogelijk; deze zijn afhankelijk van de oorzaak van de keelpijnklachten.

Alarmtekens bij keelpijnklachten

Wanneer een pijnlijke keel snel optreedt en gepaard gaat met koorts of gevoeligheid aan de voorzijde van de nek, wijst dit potentieel op een ernstige aandoening. De patiënt gaat dan het best naar de arts voor een controlebezoek. Ook bij slik- en ademhalingsproblemen is professioneel medisch advies nodig. Het is ook verstandig om onmiddellijk medische hulp in te roepen wanneer een patiënt geen medicijnen kan innemen, hartkloppingen heeft, duizelig is, gezwollen lippen en een gezwollen tong heeft. Bovendien zoeken zwangere vrouwen het best medische hulp op als ze keelpijn ervaren die na drie dagen nog niet verdwenen is. Kwijlen, nekstijfheid, roodheid of zwelling van de nek, bloederig sputum en/of ademhalingsproblemen zijn tot slot andere alarmsignalen.

Diagnose en onderzoeken

De arts probeert eerst een volledig beeld te krijgen van de geschiedenis van de symptomen. Vervolgens voert de arts een lichamelijk onderzoek uit. Veelal is sprake van een infectie en wil de arts bijkomende onderzoeken uitvoeren om het onderscheid tussen een bacteriële en virale infectie te detecteren. Hij neemt een keeluitstrijkje en voert vervolgens een snelle antigeendetectietest uit (snelle streptest). De resultaten voor deze test duren slechts enkele minuten. De arts stuurt een keeluitstrijkje soms naar het laboratorium voor een definitieve diagnose als de eerste snelle streptest negatief is. De laboratoriumresultaten zijn meestal binnen 24 tot 48 uur beschikbaar. Meestal zijn verdere testen niet nodig, maar afhankelijk van de medische geschiedenis en de bevindingen van het lichamelijk onderzoek, zijn soms toch nog verdere testen vereist zoals een bloedonderzoek en een CT-scan van het keel- en nekgebied (spoort abces, trauma / letsel, tumor, enzovoort op).

Behandeling van pijnlijke keel

De behandeling van keelpijn is afhankelijk van de oorzaak. Een onmiddellijke remedie bestaat niet voor een keel die zeer doet. Wel voelt de patiënt zich beter dankzij enkele adviezen:

• een hard snoepje, een zuigtablet of een keelpastille innemen voor een hogere speekselproductie waardoor de keel vochtig blijft
• een luchtbevochtiger gebruiken in de ruimtes waar patiënten veel tijd doorbrengen
• gorgelen met zout water
• keel vochtig houden door veel water te drinken
• koude vloeistoffen (sorbet of ijslolly’s) of anders juist warme vloeistoffen (cafeïnevrije thee, water met honing of warme soep met bouillon) innemen
• medicatie nemen:
• allergische reacties (antihistaminica)
• bacteriële infectie (antibiotica)
• brandend maagzuur (antacida, protonpompremmers (medicijnen die het maagzuur verminderen), …
• verstopte neus of loopneus (neussprays)
• zwelling van weefsel in neus verminderen (decongestiva)
• pijnstillers en pijnstillende keelsprays: Vrij verkrijgbare pijnstillers zijn nuttig. Kinderen mogen wel geen aspirine gebruiken daar ze hierdoor mogelijk ernstige bijwerkingen krijgen, zoals het Reye-syndroom. Tevens verhoogt het risico op verstikking wanneer kleine kinderen pillen via de mond innemen.
• rusten: lichaam en keel (stem) laten rusten

Preventie van pijn aan keel

Bepaalde oorzaken van een zere keel zijn vaak te voorkomen. Volgende tips helpen hierbij:

• contact vermijden met patiënten die al besmet zijn met een virale infectie van de hogere luchtwegen of met keelontsteking (en andere bacteriële infecties)
• direct contact met zakdoeken, servetten, Kleenex of handdoeken vermijden die een zieke patiënt gebruikt
• excessief of langdurig schreeuwen of zingen voorkomen
• geen persoonlijke voorwerpen delen (zoals borden, bekers of gebruiksvoorwerpen)
• goede persoonlijke hygiënische gewoonten hanteren zoals frequent en grondig de handen wassen met handontsmettingsmiddelen op basis van alcohol of met water en zeep
• passende veiligheidsmaatregelen en beschermende sportartikelen nemen ter preventie van een traumatisch letsel aan de nek en keel
• potentieel geïnfecteerde oppervlakken niet aanraken (computers, deurknoppen of telefoons)
• sigarettenrook, verontreinigende stoffen en schadelijke chemische stoffen in de lucht vermijden
• voedsel voorzichtig kauwen (voorkomt letsel aan de keel door bijvoorbeeld een visgraat
• zieke patiënten moeten de mond bedekken wanneer ze willen hoesten of niezen en tevens vaak de eigen handen wassen

Lees verder

• Slikpijn (odynofagie): Oorzaken van pijn bij het slikken
• Chronische keelpijn: Oorzaken van aanhoudende pijnlijke keel
• Keelkanker: Kanker in keel, stembanden of keelamandelen
• Keelontsteking (faryngitis): Oorzaken van ontsteking keel
• Keelslijmen: Oorzaken van opbouw van slijm in keel