Slikpijn (odynofagie): Oorzaken van pijn bij het slikken

Odynofagie duidt op pijn die een patiënt ervaart tijdens een onderdeel van het slikproces. Deze slikpijn is voelbaar in de mond, de keel, de borst en/of de slokdarm. De slikklachten wijzen op een milde tot ernstige aandoening of een omgevingsfactor. Wanneer een patiënt milde symptomen heeft, zoals een verkoudheid, is een bezoek aan de arts niet altijd nodig. Wanneer echter ernstige slikklachten optreden of slikpijn aanwezig is die de patiënt niet kan verklaren, is het belangrijk om een arts te raadplegen. Hij spoort de onderliggende oorzaak van het pijnlijk slikken op zodat de patiënt de juiste behandeling krijgt.

• Terminologie: Odynofagie versus dysfagie
• Oorzaken: Probleem met mond, keel of slokdarm
• Allergieën
• Bijwerkingen van medische behandeling
• Infecties
• Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD)
• Hiv
• Kanker
• Object vast in de keel
• Slokdarmvernauwing
• Zweren
• Symptomen
• Wanneer de arts te raadplegen?
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van pijnlijk slikken
• Complicaties van pijn bij het slikken
• Preventie

Terminologie: Odynofagie versus dysfagie

Odynofagie is de medische term voor pijnlijk slikken. Vaak verwarren patiënten dit met de term ‘dysfagie’, wat duidt op ‘moeite hebben bij het slikken’. Bij odynofagie klaagt de patiënt over pijn bij het slikken. Niet alle patiënten met slikproblemen ervaren slikpijn.

Oorzaken: Probleem met mond, keel of slokdarm

Allergieën

Wanneer een patiënt een allergie heeft voor chemicaliën, rook, pollen, enzovoort, ontstaat sneller odynofagie. Deze allergieën veroorzaken namelijk irritatie aan het keelgebied.

Bijwerkingen van medische behandeling

Soms veroorzaakt een medische behandeling pijn bij het slikken. Voorbeelden hiervan zijn radiotherapie voor de behandeling van kanker en bijwerkingen van voorgeschreven medicijnen zoals aspirine, ibuprofen, tetracycline, steroïden, ijzer, vitamine C en kaliumchloride.

Infecties

Candida-infectie

Een patiënt met candidiasis lijdt aan een schimmelinfectie. De schimmel Candida albicans kan de mond aantasten. Onbehandeld verspreidt deze infectie zich naar de slokdarm. Patiënten met een candida-infectie klagen vaak over pijnlijk slikken.

Andere infecties

Wanneer een infectie aanwezig is aan de keel of de oren, kan slikpijn ontstaan. Dit gebeurt bij de volgende infecties:

• een keelontsteking
• een oorontsteking
• een verkoudheid
• griep
• tonsillitis (ontsteking van de keelamandelen)

Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD)

Bij gastro-oesofageale reflux sluit de onderste sluitspier in de slokdarm niet goed. Hierdoor lekt het maagzuur terug in de slokdarm. Naast symptomen van brandend maagzuur en pijn op de borst klaagt de patiënt vaak ook over slikpijn.

Hiv

Patiënten met een hiv-infectie hebben een verzwakt immuunsysteem, waardoor ze sneller een infectie oplopen. De arts zet retrovirale geneesmiddelen in om hiv te behandelen, maar deze kunnen de pijn bij het slikken verergeren.

Kanker

Wanneer een patiënt klaagt over chronisch pijnlijk slikken, voert de arts onderzoeken uit om slokdarmkanker en keelkanker uit te sluiten. Bij beide vormen van kanker ontwikkelt een tumor zich mogelijk door alcoholmisbruik, chronisch roken en aanhoudende brandend maagzuur. In zeldzame gevallen kunnen deze kankervormen erfelijk zijn.

Object vast in de keel

Wanneer bij een patiënt kleine, scherpe voorwerpen in de keel blijven steken, doet het slikken pijn. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer kinderen onbedoeld iets inslikken, of bij het inslikken van voedsel zoals een visgraat, zonnebloempit of chips, of het inslikken van grote capsules.

Slokdarmvernauwing

Een slokdarmstrictuur (vernauwing in de slokdarm) leidt tot slikpijn en slikproblemen.

Zweren

Wanneer zweren de mond (mondzweren), de keel (keelzweren), de slokdarm (slokdarmzweren) en de maag (maagzweren) aantasten, kan de patiënt slikpijn ervaren. Maagzweren ontstaan vaak door chronisch gebruik van ontstekingsremmende geneesmiddelen en door onbehandelde gastro-oesofageale reflux.

Symptomen

De patiënt voelt milde tot ernstige branderige tot knijpende pijn in de mond, de keel, de borst en/of de slokdarm. De pijn kan overal in de keel voelbaar zijn of slechts aan één zijde of plaats. Verder treedt de slikpijn op met of kort na het begin van het slikken. Mogelijk ervaart de patiënt enkel pijn bij het slikken, maar vaak verschijnen er nog meerdere symptomen in combinatie met het pijnlijk slikken:

• een metaalachtige smaak in de mond
• gezwollen lymfeklieren in de nek of hals
• heesheid
• het globusgevoel (het brokgevoel in de keel)
• hoesten
• hoofdpijn
• keelpijn
• koorts
• kortademigheid
• moeite met slikken (dysfagie)
• nekstijfheid
• oorpijn
• pijn in de mondholte die verergert wanneer de patiënt probeert te slikken
• pijn op de borst
• rillingen
• rode, ontstoken amandelen
• spierpijn (in de bovenrug)
• tongpijn
• wheezing (piepend geluid bij de uitademing)
• zweten (hyperhidrose)

Wanneer de arts te raadplegen?

Neem contact op met de arts bij:

• ernstige slikpijn
• constante of verergerende symptomen
• pijn die niet met zelfzorgmaatregelen verlicht kan worden
• voorkomende koorts, gewichtsverlies of veranderingen in het slikpatroon

Diagnose en onderzoeken

Een endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) is een veelgebruikt onderzoek om odynofagie te diagnosticeren. De arts gebruikt hierbij een kleine verlichte camera (endoscoop). Hij plaatst de endoscoop in de keel van de patiënt. Op deze manier krijgt de arts een beeld van de slokdarm. De patiënt moet op vraag tijdens het onderzoek slikken. Om de onderliggende oorzaak van het pijnlijk slikken vast te stellen, kan de arts daarnaast nog andere onderzoeken inzetten zoals:

• bloedonderzoek
• CT-scan van de keel en/of slokdarm
• magnesiumtest
• röntgenfoto’s
• slikonderzoek (radiologisch onderzoek van het slikproces met contrastvloeistof)
• slokdarmmanometrie (meting van de druk en coördinatie van de spieren van de slokdarm)
• urineonderzoek

Behandeling

De arts stelt een passende behandeling voor, afhankelijk van de oorzaak van de slikpijn. Mogelijke behandelingen zijn:

• antibiotica (bij infecties)
• antifungale geneesmiddelen (bij schimmelinfecties)
• antihistaminica (bij allergieën)
• maagzuurremmers (bij gastro-oesofageale refluxziekte)
• steroïden (bij ontstekingen)
• operatie (bij slokdarmvernauwing of kanker)

Prognose van pijnlijk slikken

De prognose van odynofagie hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling.

Wanneer de arts de oorzaak van odynofagie snel identificeert en een passende behandeling start, kunnen de klachten aanzienlijk verbeteren of volledig verdwijnen. Bijvoorbeeld, bij infecties zoals keelpijn of candidiasis kan de slikpijn vaak effectief worden behandeld met antibiotica of antifungale middelen. In dergelijke gevallen kunnen de symptomen vaak snel verlichten zodra de infectie onder controle is.

Bij aandoeningen zoals gastro-oesofageale refluxziekte of allergieën kunnen de klachten ook aanzienlijk verbeteren door het gebruik van maagzuurremmers, antihistaminica of door het vermijden van triggerfactoren. Het is echter mogelijk dat de patiënt langdurige behandelingen nodig heeft om de symptomen onder controle te houden.

Bij ernstige onderliggende aandoeningen zoals kanker kan de prognose variëren. Als kanker op tijd wordt gedetecteerd en adequaat wordt behandeld, bijvoorbeeld door chirurgie of chemotherapie, kan de prognose positief zijn. Bij gevorderde of onbehandelbare kankervormen kan de prognose echter minder gunstig zijn.

Over het algemeen, hoe sneller de oorzaak wordt vastgesteld en behandeld, hoe beter de kans op herstel en verbetering van de symptomen.

Complicaties van pijn bij het slikken

Onbehandelde odynofagie kan leiden tot verschillende ernstige complicaties, vooral als de oorzaak van de pijn niet wordt aangepakt. Mogelijke complicaties zijn:

• Uitdroging: Chronische pijn bij het slikken kan ervoor zorgen dat patiënten minder eten en drinken, wat leidt tot uitdroging. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor de algehele gezondheid en het functioneren van organen.
• Ondervoeding: Door moeite met slikken kunnen patiënten niet voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen. Dit kan leiden tot gewichtsverlies, vermoeidheid, en andere gezondheidsproblemen die voortkomen uit onvoldoende voeding.
• Bloedarmoede (anemie): Bij ernstige ondervoeding kan er een tekort aan essentiële voedingsstoffen ontstaan, wat kan leiden tot bloedarmoede. Bloedarmoede kan vermoeidheid, kortademigheid en een verzwakt immuunsysteem veroorzaken.
• Verhoogde vatbaarheid voor infecties: Ondervoeding en uitdroging kunnen het immuunsysteem verzwakken, waardoor patiënten vatbaarder worden voor infecties, zoals ademhalings- of urinaire tractinfecties.
• Slokdarmvernauwing: Langdurige odynofagie kan leiden tot slokdarmvernauwing (strictuur), wat verdere slikproblemen en pijn kan veroorzaken.
• Kankerprogressie: Als odynofagie een symptoom is van slokdarm- of keelkanker en deze aandoeningen niet tijdig worden behandeld, kan de kanker zich verder verspreiden en de prognose verslechteren.

Het is van cruciaal belang om bij aanhoudende of ernstige slikproblemen een arts te raadplegen om complicaties te voorkomen en een passende behandeling te starten.

Preventie

Voor de preventie van odynofagie is het belangrijk om:

• het gebruik van irriterende stoffen zoals alcohol en tabak te vermijden
• gezond te eten en te drinken
• de mond en keel goed te reinigen
• medicijnen alleen op voorschrift van de arts in te nemen