Slikpijn (odynofagie): Oorzaken van pijn bij het slikken

Odynofagie duidt op pijn die een patiënt ervaart tijdens een onderdeel van het slikproces. Deze slikpijn is voelbaar in de mond, de keel, de borst en/of de slokdarm. De slikklachten wijzen op een milde tot ernstige aandoening of een omgevingsfactor. Wanneer een patiënt milde symptomen heeft zoals een verkoudheid, is een bezoek aan de arts niet nodig. Wanneer echter ernstige slikklachten optreden of slikpijn aanwezig is die de patiënt niet kan verklaren, is het belangrijk om een arts te raadplegen. Hij spoort de onderliggende oorzaak van het pijnlijk slikken op zodat de patiënt de juiste behandeling krijgt.

• Terminologie: Odynofagie versus dysfagie
• Oorzaken: Probleem met mond, keel of slokdarm
• Allergieën
• Bijwerkingen van medische behandeling
• Infecties
• Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD)
• Hiv
• Kanker
• Object vast in de keel
• Slokdarmvernauwing
• Zweren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van slikpijn
• Afwachtend beleid
• Medicatie
• Chirurgie
• Tips bij de slikklachten
• Prognose van pijnlijk slikken
• Complicaties van pijn bij het slikken

Terminologie: Odynofagie versus dysfagie

Odynofagie is de medische term voor pijnlijk slikken. Vaak verwarren patiënten dit met de term ‘dysfagie’ wat duidt op ‘moeite hebben bij het slikken’. Bij odynofagie klaagt de patiënt over pijn bij het slikken. Niet alle patiënten met slikproblemen ervaren slikpijn.

Oorzaken: Probleem met mond, keel of slokdarm

Allergieën

Wanneer een patiënt een allergie heeft voor chemicaliën, rook, pollen, …, ontstaat sneller odynofagie. Deze zorgen namelijk voor irritatie aan het keelgebied.

Bijwerkingen van medische behandeling

Soms zet de arts een behandeling in die pijn bij het slikken veroorzaakt. Voorbeelden hiervan zijn radiotherapie voor de behandeling van kanker en bijwerkingen van voorgeschreven medicijnen zoals aspirine, ibuprofen, tetracycline, steroïden, ijzer, vitamine C en kaliumchloride.

Infecties

Candida-infectie
Een patiënt met candidiasis lijdt aan een schimmelinfectie. De schimmel Candida albicans treft mogelijk de mond. Onbehandeld verspreidt deze infectie zich naar de slokdarm. Patiënten met een candida-infectie klagen bijgevolg over pijnlijk slikken.

Andere infecties
Wanneer een infectie aanwezig is aan de keel of de oren, ontstaat sneller slikpijn. Dit gebeurt bij volgende infecties:

• een keelontsteking
• een oorontsteking
• een verkoudheid
• griep
• tonsillitis (ontsteking van keelamandelen)

Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD)

Bij gastro-oesofageale reflux sluit de onderste sluitspier in de slokdarm niet goed. Hierdoor lekt het maagzuur terug in de slokdarm. Naast symptomen van brandend maagzuur en pijn op de borst klaagt de patiënt over slikpijn.

Hiv

Patiënten met een hiv-infectie hebben een zwak immuunsysteem, waardoor ze sneller een infectie oplopen. De arts zet retrovirale geneesmiddelen in om hiv te behandelen, maar deze verergeren mogelijk de pijn bij het slikken.

Kanker

Wanneer een patiënt klaagt over chronisch pijnlijk slikken, voert de arts onderzoeken uit om slokdarmkanker en keelkankeruit te sluiten. Bij beide vormen van kanker ontwikkelt een tumor zich in door alcoholmisbruik, chronisch roken en aanhoudende brandend maagzuur. In zeldzame gevallen zijn deze kankervormen erfelijk.

Object vast in de keel

Wanneer bij een patiënt kleine, scherpe voorwerpen in de keel blijven steken, doet het slikken pijn. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer kinderen onbedoeld iets inslikken, maar het gebeurt bijvoorbeeld ook door het fout inslikken van voedsel zoals een visgraat, een zonnebloempit of chips, het inslikken van grote capsules, …

Slokdarmvernauwing

Een slokdarmstrictuur (vernauwing in slokdarm) leidt tot slikpijn en slikproblemen.

Zweren

Wanneer zweren de mond (mondzweren), de keel (keelzweren), de slokdarm (slokdarmzweren) en de maag (maagzweren) aantasten, krijgt de patiënt mogelijk slikpijn. Maagzweren komen sneller tot stand door het chronisch gebruik van ontstekingsremmende geneesmiddelen en door onbehandelde gastro-oesofageale reflux.

Symptomen

De patiënt voelt milde tot ernstige brandende tot knijpende pijn in de mond, de keel, de borst en/of de slokdarm. De pijn is overal voelbaar in de keel of slechts aan één zijde of plaats. Verder treedt de slikpijn op met of kort na het begin van het slikken. Mogelijk ervaart de patiënt enkel pijn bij het slikken, maar vaak verschijnen nog meerdere symptomen in combinatie met het pijnlijk slikken:

• een metaalachtige smaak in de mond
• gezwollen lymfeklieren in de nek of hals
• heesheid
• het globusgevoel (het brokgevoel in de keel)
• hoesten
• hoofdpijn
• keelpijn
• koorts
• kortademigheid
• moeite met slikken (dysfagie)
• nekstijfheid
• oorpijn
• pijn in de mondholte die verergert wanneer de patiënt probeert te slikken
• pijn op de borst
• rillingen
• rode, ontstoken amandelen
• spierpijn (in de bovenrug)
• tongpijn
• wheezing (piepend geluid bij de uitademing)
• zweten (hyperhidrose)

Diagnose en onderzoeken

Een endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) is een veelgebruikt onderzoek om odynofagie te diagnosticeren. De arts gebruikt hierbij een kleine verlichte camera (endoscoop). Hij plaatst de endoscoop in de keel van de patiënt. Op deze manier krijgt de arts een beeld van de slokdarm. De patiënt moet op vraag tijdens het onderzoek slikken. Om de onderliggende oorzaak van het pijnlijk slikken op te sporen, voert de arts nog andere onderzoeken uit zoals:

• een bloedonderzoek
• een CT-scan
• een keeluitstrijkje (slijm nemen uit de achterkant van de keel)
• een MRI-scan
• een röntgenfoto van de slokdarm met barium (contrastvloeistof)
• een sputumcultuur

Behandeling van slikpijn

De behandelrichtlijnen voor Odynofagie omvatten het volgende:

Afwachtend beleid

Soms vindt de arts geen onderliggende oorzaak voor het pijnlijk slikken of is odynofagie slechts tijdelijk. Slikpijn komt bijvoorbeeld vaak voor na een infectie of allergie. Wanneer deze gezondheidsproblemen verholpen zijn, verdwijnt de pijn bij het slikken vaak aanzienlijk.

Medicatie

Afhankelijk van de onderliggende oorzaak, schrijft de arts medicijnen voor. Geneesmiddelen voorkomen bijvoorbeeld de terugvloei van maagzuur in de keelholte en de slokdarm. Voor het behandelen van candidiasis zet de arts antimycotica in (schimmeldodende geneesmiddelen).

Chirurgie

Een tumor die slikpijn veroorzaakt, behandelt de arts via een chirurgische ingreep. Ook voert de arts een operatie uit wanneer een agressieve medicamenteuze behandeling onvoldoende effectief is bij de behandeling van gastro-oesofageale reflux.

Tips bij de slikklachten

Enkele tips helpen bij de slikproblemen:

• droog, ruw, pittig en zeer heet of koud voedsel vermijden
• kleine maaltijden eten, langzaam eten en voedsel goed kauwen
• vochtige lucht inademen (luchtbevochtiger)
• voldoende blijven drinken om een droge keel te voorkomen, en om zwelling en pijn te verlichten

Prognose van pijnlijk slikken

Wanneer de arts de oorzaak van odynofagie snel opspoort en behandelen, verbeteren de klachten aanzienlijk.

Complicaties van pijn bij het slikken

Onbehandeld ontstaan mogelijk ernstige complicaties. Patiënten gaan dan namelijk minder eten en uiteindelijk gewicht verliezen. Het lichaam krijgt dan onvoldoende voeding en vocht, hetgeen leidt tot uitdroging, ondervoeding en bloedarmoede (anemie). Daarnaast is een patiënt dan meer vatbaar voor infecties.