Colitis: Soorten en symptomen van ontsteking van dikke darm

Colitis is de medische term voor ‘ontsteking van de dikke darm’. Deze aandoening kan ontstaan door verschillende oorzaken, zoals infecties, een slechte bloedtoevoer en auto-immuunaandoeningen. Belangrijke kenmerken van colitis zijn diarree, frequente stoelgang, buikpijn, buikkrampen en constipatie. De diagnose van colitis wordt gesteld op basis van de patiëntgeschiedenis, lichamelijk onderzoek, laboratoriumonderzoeken en diverse andere testen. De behandeling van colitis is afhankelijk van het specifieke type colitis.

• Soorten van ontsteking van de dikke darm
• Antibioticum-geassocieerde colitis
• Chemische colitis
• Colitis ulcerosa
• Diverticulitis
• Medicatie-geassocieerde colitis
• Ziekte van Crohn
• Oorzaken van een ontstoken dikke darm
• Bacteriën
• Ischemische colitis
• Parasitaire infecties
• Pseudomembraneuze colitis
• Alarmtekens / Dringende symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling voor colitis
• Medicatie
• Huismiddeltjes
• Voeding bij dikkedarmontsteking
• Aanbevolen
• Niet aanbevolen
• Prognose
• Antibioticum-geassocieerde colitis
• Chemische colitis
• Colitis ulcerosa
• Diverticulitis
• Medicatie-geassocieerde colitis
• Ziekte van Crohn
• Complicaties
• Antibioticum-geassocieerde colitis
• Chemische colitis
• Colitis ulcerosa
• Diverticulitis
• Medicatie-geassocieerde colitis
• Ziekte van Crohn
• Preventie van ontsteking van de dikke darm

Soorten van ontsteking van de dikke darm

Antibioticum-geassocieerde colitis

De dikke darm bevat normaal gesproken veel natuurlijke en gezonde bacteriën. Wanneer patiënten antibiotica innemen voor de behandeling van een ziekte, kunnen deze medicijnen de ‘goede’ bacteriën doden. Dit creëert ruimte voor schadelijke bacteriën om een ontsteking van de dikke darm te veroorzaken. De meest voorkomende antibioticagerelateerde bacteriële infectie die darmproblemen veroorzaakt, is ‘Clostridium difficile’. Bij milde symptomen kan de patiënt worden behandeld met metronidazol. Bij matige symptomen wordt vaak vancomycine voorgeschreven. Bij ernstige gevallen is een combinatie van medicatie noodzakelijk, toegediend via intraveneuze en klysma-toediening. Patiënten met zeer ernstige darmproblemen of een darmruptuur kunnen een chirurgische ingreep nodig hebben.

Chemische colitis

Chemische colitis ontstaat wanneer chemicaliën in de dikke darm terechtkomen, wat kan leiden tot ernstige schade. De mucosale bekleding van de dikke darm kan ontstoken raken door de sterke chemicaliën, bijvoorbeeld als complicatie van een klysma.

Colitis ulcerosa

Colitis ulcerosa (ook wel colitis membranacea genoemd) is een chronische darmaandoening waarbij de dikke darm aangetast wordt. Op het slijmvlies van de dikke darm ontstaan zweertjes waarbij etter en vaak ook bloed vrijkomt. Deze auto-immuunziekte veroorzaakt ontsteking in de darm en buikpijn. Koorts komt ook regelmatig voor bij deze ziekte.

Diverticulitis

Een divertikel (diverticulum) is een zakvormige uitstulping van de dikke darm. Diverticulitis is de ontsteking van deze divertikels en komt vaak voor bij ouderen. Het dichtstbijzijnde weefsel van de dikke darm aan de linkerkant raakt ontstoken en veroorzaakt acute buikpijn, koorts, rillingen, constipatie, winderigheid, een opgeblazen gevoel, misselijkheid, braken, een groene ontlasting, verlies van eetlust en niet eten. Deze symptomen kunnen lijken op een blindedarmontsteking (appendicitis). De arts behandelt diverticulitis met antibiotica, aangezien onbehandelde diverticulitis kan verergeren en leiden tot darmperforatie (gat in de darm), abcesvorming, gegeneraliseerde peritonitis, een darmbloeding en een darmobstructie. In geval van complicaties is vaak een operatie nodig.

Medicatie-geassocieerde colitis

Colitis kan ontstaan door het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals NSAID's (niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen), mycofenolaat, ipilimumab en retinoïnezuur.

Ziekte van Crohn

Bij de ziekte van Crohn ontstaat ontsteking in een deel van het maag-darmkanaal. Vaak is het uiteinde van de dunne darm aangetast, maar de ziekte kan elk deel van het spijsverteringskanaal beïnvloeden. Ontstekingen en littekens ontwikkelen zich in verschillende delen van het spijsverteringskanaal. Belangrijke symptomen zijn buikkrampen, (bloederige) diarree en buikpijn. De ziekte van Crohn kan ook leiden tot artritis (gewrichtsontsteking), schilfering en zweervorming van de huid, evenals oogafwijkingen zoals waterige ogen en jeukende ogen.

Oorzaken van een ontstoken dikke darm

Bacteriën

Darmontstekingen ontstaan vaak door besmette voedingsmiddelen, wat leidt tot aandoeningen zoals voedselvergiftigingen of andere darminfecties.

Ischemische colitis

Ischemische colitis ontstaat wanneer de dikke darm onvoldoende bloedtoevoer krijgt door lage bloeddruk (hypotensie), uitdroging, hartritmestoornissen of een verstopping van bloedvaten. Dit resulteert in bloederige diarree, koorts, pijn en gevoeligheid in het aangetaste darmgebied. Het linker colon is vaak beschadigd, wat leidt tot kleine hoeveelheden helderrood bloed uit het rectum. Gangreen (afsterven van weefsel) van de dikke darm kan zich ontwikkelen bij ongeveer 15% van de patiënten. Ischemische colitis kan uiteindelijk resulteren in peritonitis, een potentieel dodelijke infectie van de buikholte. Ischemische colitis komt het vaakst voor bij ouderen.

Parasitaire infecties

Infectieuze colitis is vaak het gevolg van parasitaire infecties, vaak door besmet water, wat leidt tot ernstige darmproblemen.

Pseudomembraneuze colitis

Pseudomembraneuze colitis verwijst naar een vorm van colitis met oedemateuze en ulcereuze ontsteking van het slijmvlies (gezwollen slijmvlies met zweervorming). Deze vorm van ontstoken dikke darm ontstaat vaak na het gebruik van breedspectrumantibiotica.

De patiënt kan zich presenteren met een combinatie van de volgende symptomen:

• aanzienlijk gewichtsverlies
• bloedvergiftiging (sepsis)
• buikpijn of buikkrampen
• constipatie
• diarree (soms met de aanwezigheid van bloed)
• een darmperforatie
• een lage bloeddruk (hypotensie)
• een toxisch megacolon (gevaarlijke verbreding van de dikke darm)
• een verlies van eetlust
• frequente stinkende diarree / frequente stoelgang
• ijzertekort (ferriprieve anemie)
• koorts, soms gepaard met koude rillingen
• spierspasmen
• uitdroging (dehydratie)
• vermoeidheid en lusteloosheid

Alarmtekens / Dringende symptomen

Wanneer de patiënt last heeft van de volgende tekenen, is het verstandig om onmiddellijk een arts te raadplegen:

• acute uitdroging (dehydratie)
• duizeligheid
• afscheiding van pus rond de anus
• een snelle hartslag (tachycardie)
• ernstige buikpijn, soms met een opgeblazen gevoel
• geen uitscheiding van ontlasting
• koorts in combinatie met koude rillingen
• minimale of geen urine (anurie) gedurende bijna twaalf uur of langer
• ontlasting bevat meestal bloed
• pijn en zwelling in het anale gebied
• veelvuldig flauwvallen
• vaak braken

Diagnose en onderzoeken

Voor het opsporen van een vorm van colitis voert de arts verschillende onderzoeken uit:

• een biopsie
• een bloedonderzoek
• een colonoscopie (endoscopie met camera om het volledige zicht op de dikke darm en het omringende gebied te geven)
• een CT-scan
• een enterografie (röntgenfoto’s van de dunne darm)
• een ontlastingsonderzoek
• een videocapsule-endoscopie

Behandeling voor colitis

Het doel van de behandeling is om de symptomen te verlichten. Dit kan worden bereikt met medicatie, chirurgie, huismiddeltjes en voedingsaanpassingen.

Medicatie

Antibiotica kunnen de symptomen onder controle houden en voorkomen dat de bacteriën zich verder verspreiden. Daarnaast kunnen ontstekingsremmers worden voorgeschreven om de ontsteking te verminderen. Sommige patiënten kunnen immunosuppressiva krijgen om verdere irritatie in de dikke darm te voorkomen.

Huismiddeltjes

Patiënten kunnen het beste vijf à zes keer per dag kleinere maaltijden met tussenpozen nemen. Het gebruik van multivitaminen en mineralen is nuttig omdat een ontstoken colon vaak leidt tot voedingsstoffentekorten. Het is ook aanbevolen om te stoppen met roken om het risico op ontsteking te minimaliseren. Stress verminderen is ook nuttig. Yoga en meditatie kunnen voor sommige patiënten een goede oplossing bieden.

Voeding bij dikkedarmontsteking

Aanbevolen

Patiënten met diarree verliezen veel vocht; daarom moeten ze voldoende water en eventueel sportdranken drinken. Probiotica zoals kaas en yoghurt zijn goede voedingsmiddelen. Andere geschikte voedingsmiddelen zijn gerst, granen en gepeld fruit. Verder kunnen bepaalde gestoomde of gekookte groenten nuttig zijn.

Niet aanbevolen

De volgende voedingsmiddelen worden niet aanbevolen:

• alcoholische dranken
• chocolade
• fruit zoals bessen en ananas
• gekookte groenten zoals kool of maïs
• gekruid voedsel (kan de stoelgang irriteren)
• koffie
• rauw eten
• thee
• volle granen zoals havermout, noten of zaden
• zuivelproducten

Prognose

De prognose van colitis hangt sterk af van het type en de ernst van de aandoening, evenals van de reactie op behandeling.

Antibioticum-geassocieerde colitis

De prognose is meestal goed bij tijdige behandeling. Patiënten herstellen vaak volledig als de onderliggende bacteriële infectie effectief wordt aangepakt met antibiotica. In ernstige gevallen kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn, maar dit is relatief zeldzaam.

Chemische colitis

De prognose hangt af van de ernst van de schade door de chemicaliën. Bij milde gevallen kan de dikke darm herstellen na het stoppen van de blootstelling aan de schadelijke stoffen. Ernstige gevallen kunnen echter leiden tot langdurige schade of complicaties.

Colitis ulcerosa

Colitis ulcerosa is een chronische aandoening met periodes van opvlammingen en remissie. Behandeling kan helpen om opvlammingen te verminderen en symptomen te beheersen, maar de aandoening kan chronisch zijn met mogelijke invloed op de levenskwaliteit.

Diverticulitis

De prognose is over het algemeen goed met adequate behandeling. Patiënten herstellen vaak na een antibioticakuur en veranderingen in dieet. In ernstige gevallen kunnen complicaties zoals een darmperforatie leiden tot een slechtere prognose en noodzaak voor chirurgische ingrepen.

Medicatie-geassocieerde colitis

Bij het stoppen met het gebruik van de veroorzakende medicatie en behandeling van de ontsteking is de prognose meestal goed. Het is belangrijk om alternatieve medicijnen te overwegen om herhaling te voorkomen.

Ziekte van Crohn

De ziekte van Crohn is een chronische aandoening met periodes van opvlammingen en remissie. Behandeling kan de symptomen beheersen en de progressie van de ziekte vertragen, maar de aandoening kan langdurig en chronisch zijn, met een impact op de levenskwaliteit.

Complicaties

Antibioticum-geassocieerde colitis

Mogelijke complicaties zijn ernstige diarree, uitdroging, een toxisch megacolon, en in extreme gevallen een darmperforatie. Herhaalde infecties met Clostridium difficile kunnen optreden, wat aanvullende behandelingen vereist.

Chemische colitis

Complicaties kunnen variëren van chronische ontsteking tot schade aan de dikke darmwand, wat kan leiden tot verstoorde darmfunctie en soms een operatie.

Colitis ulcerosa

Complicaties omvatten verhoogd risico op darmperforatie, ernstige bloedingen, toxic megacolon, en een verhoogd risico op darmkanker bij langdurige gevallen. Patiënten kunnen ook last krijgen van extra-intestinale manifestaties zoals gewrichtsontstekingen en huidafwijkingen.

Diverticulitis

Complicaties kunnen bestaan uit een darmperforatie, abcesvorming, peritonitis, en een darmobstructie. Ernstige gevallen kunnen een chirurgische ingreep vereisen.

Medicatie-geassocieerde colitis

Complicaties kunnen ontstaan door de onderliggende aandoening of door voortzetting van symptomen na het stoppen van de medicatie. In zeldzame gevallen kunnen ernstige ontstekingen optreden.

Ziekte van Crohn

Complicaties omvatten darmobstructies, fistels, abcessen, en verhoogd risico op darmkanker. Chronische ontstekingen kunnen leiden tot littekenvorming en vernauwing van de darm.

Preventie van ontsteking van de dikke darm

Hygiëne is cruciaal voor de preventie van colitis. Dit omvat het zorgen voor schoon drinkwater, regelmatig handen wassen en goede hygiëne in de keuken. Verder is het verstandig om te stoppen met roken en om de bloeddruk, het cholesterolniveau en diabetes goed onder controle te houden.

Lees verder

• Colitis ulcerosa: Chronische darmziekte met diarree
• Colitis ulcerosa bij kinderen: Ontsteking van dikke darm
• Divertikelaandoeningen: Diverticulose & acute diverticulitis
• Oogproblemen bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
• Ziekte van Crohn: Aandoening met diarree en buikpijn