Ziekte van Crohn: Aandoening met diarree en buikpijn

De ziekte van Crohn is een chronische ziekte waarbij delen van het spijsverteringskanaal ontstoken zijn. Meestal is het onderste gedeelte van de dunne darm en het begin van de dikke darm aangetast, maar de ziekte tast mogelijk elk gedeelte van het spijsverteringskanaal van de mond tot het einde van de endeldarm (anus) aan. Diarree, buikpijn en gewichtsverlies zijn de belangrijkste symptomen van deze inflammatoire darmziekte. Patiënten met deze aandoening hebben vaak rustige periodes die afgewisseld zijn met een opflakkering van de klachten. Een bekende remedie is niet voorhanden voor de ziekte van Crohn, maar met voeding, medicijnen, supplementen en chirurgie verminderen de symptomen. De vooruitzichten zijn voor de meeste patiënten met de ziekte van Crohn goed. De symptomenreeks is echter variabel in het aantal klachten maar ook in uitgebreidheid, waardoor sommige patiënten levensbedreigende complicaties ervaren als gevolg van de ziekte.

• Oorzaken: Auto-immuunaandoening
• Risicofactoren ziekte van Crohn
• Darmgerelateerde symptomen: Buikpijn, diarree en gewichtsverlies
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via voeding, medicatie, supplementen en chirurgie
• Complicaties chronische ziekte
• Prognose

Oorzaken: Auto-immuunaandoening

De exacte oorzaak van de ziekte van Crohn is onbekend. De chronische inflammatoire darmaandoening (ontstekingsaandoening van de darm) treedt op wanneer het lichaam per ongeluk het eigen immuunsysteem aanvalt en gezond lichaamsweefsel in het spijsverteringskanaal vernietigt. Wanneer de gedeelten van het spijsverteringskanaal gezwollen (zwelling van dikke darm) of ontstoken blijven, raken de darmwanden verdikt bij deze auto-immuunaandoening.

Risicofactoren ziekte van Crohn

Factoren die een rol spelen bij de ziekte van Crohn omvatten:

• Genen en familiegeschiedenis: Mensen van joodse afkomst lopen een hoger risico.
• Huidskleur: Blanke mensen zijn vaker aangetast door de ziekte dan mensen met een andere huidskleur.
• Leeftijd: De ziekte van Crohn is op elke leeftijd mogelijk, maar mensen tussen de leeftijd van 15 tot 35 jaar krijgen het vaakst de diagnose van de aandoening.
• Medicatie: Niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) maken de symptomen erger.
• Reactie op bacteriën: een hogere reactie op normale bacteriën in de darmen door het lichaam.
• Roken
• Voeding: Een vetrijke voeding en veel geraffineerde suikers verergert de symptomen van de ziekte.
• Woonplaats: Inwoners van een stedelijk of geïndustrialiseerd gebied zijn meer getroffen.

Darmgerelateerde symptomen: Buikpijn, diarree en gewichtsverlies

De klinische eigenschappen zijn zeer variabel en mede afhankelijk van het gebied van de darm dat aangetast is. De ziekte presenteert zich geleidelijk of acuut en ook de darmgerelateerde symptomen zelf zijn mild tot ernstig. Vaak komen en gaan de symptomen van de ziekte van Crohn. De belangrijkste symptomen van de ziekte van Crohn zijn buikpijn, diarree en gewichtsverlies.

Buikpijn

De buikpijn valt soms te beschrijven als kolieken, wat te beschrijven valt als krampachtige buikkrampen / darmkrampen. Bij colonaandoeningen is vaak slechts minimaal ongemak aanwezig, wat dus anders is bij de ziekte van Crohn. Deze kolieken wijzen op een verstopping, maar over het algemeen zijn hiervan geen bijzondere kenmerken aanwezig. Ook is het mogelijk dat de patiënt het gevoel heeft dat hij zich moet ontlasten, hoewel de darmen reeds leeg zijn door de diarree. Dit symptoom, dat gekend is als “tenesmen”, gaat gepaard met persen, pijn en krampen. Verder zijn mogelijk onverteerde voedselresten in de stoelgang aanwezig.

Diarree

Waterige diarree is aanwezig bij 80% van de gevallen en meestal bevat dit bloed, waardoor het moeilijk te onderscheiden van colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree, chronische buikpijn en pijnlijke stoelgangsdrang). Steatorree (vetdiarree) is een ander symptoom dat zich presenteert als de dunne darm is getroffen. Diarree is mogelijk eveneens het gevolg van malabsorptie (problemen met de opname van voedingsstoffen) van galzuur, ontstaan door de effecten van een oude en inactieve ziekte in plaats van de actieve ziekte van Crohn. Bij 15% van de patiënten zijn geen maagdarmstoornissen aanwezig. Soms is sprake van een groene ontlasting en een stinkende ontlasting.

Acute fase

De ziekte van Crohn verschijnt mogelijk eveneens als een noodsituatie met een acute pijnlijke rechter fossa iliacale wat appendicitis (ontsteking van het aanhangsel van de blindedarm) nabootst.

Anale en perianale symptomen

De ziekte van Crohn gaat bij één op de vier patiënten soms gepaard met anale en perianale (rond de anus) symptomen. Deze symptomen gaan vaak vooraf aan de darmgerelateerde symptomen. Enterische fistels aan de blaas of vagina komen voor bij 20-40% van de gevallen. Pus, slijm of ontlasting rond de endeldarm of anus (veroorzaakt door een fistel) en rectale bloedingen en een bloederige ontlasting zijn symptomen die hierbij tot uiting komen.

Niet-specifieke symptomen

Niet-specifieke symptomen van vermoeidheid, malaise (een algemeen ziek gevoel), slaapzucht, een verlies van eetlust, misselijkheid, braken en/of lichte koorts zijn meestal aanwezig bij patiënten. Andere mogelijke symptomen omvatten:

• aanhoudend hikken
• constipatie
• gevoelige, rode bulten (knobbeltjes) onder de huid, die veranderen in huidzweren
• gewrichtspijn en zwelling van de gewrichten
• gezwollen tandvlees
• mondzweren, onderdeel van stomatitis (ontsteking van slijmvlies in en rond mond)
• neuszweren
• zweren of zwelling in de ogen (bij de ziekte van Crohn komen oogproblemen voor)

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De patiënt met de ziekte van Crohn vertoont weinig fysieke tekenen, afgezien van het gewichtsverlies en de algemene slechte gezondheid. Afteuze mondzweren, gezwollen gewrichten en een huiduitslag zijn soms zichtbaar bij het lichamelijk onderzoek. Ook bij het onderzoek van de buik bemerkt de arts geen problemen, hoewel sommige patiënten toch een beetje gevoelig zijn aan de rechter iliacale fossa (zwelling of gevoeligheid in de onderbuik). De arts onderzoekt steeds de anus om oedemateuze anale letsels, fistels of perianale abcessen op te sporen.

Diagnostisch onderzoek

Niet-acute symptomen
De patiënt krijgt een sigmoïdoscopie (inwendig kijkonderzoek van het laatste gedeelte van de dikke darm). Als de dunne darm aangetast is, lijkt het rectum (endeldarm) normaal, maar een biopsie is nodig want soms bevinden zich niet-specifieke histologische veranderingen in de mucosa (slijmvliezen). Zelfs wanneer een groot gedeelte van het colon getroffen is, is het mogelijk dat de endeldarm gespaard is bij de ziekte van Crohn. Af en toe zijn wel fragmentarische wijzigingen te bemerken aan de endeldarm. Een bariumonderzoek of CT-scan met orale contrast (via de mond ingenomen) is steeds nodig bij patiënten verdacht van de ziekte van Crohn. Ook beeldvormend onderzoek van de dunne darm biedt informatie over de ziekte wat mogelijk is via een magnetische resonantie enteroclysis. Voorts voert de arts een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm) uit als hij vermoedt dat het colon (dikke darm) betrokken is, behalve bij patiënten met een ernstige acute ziekte.

Acute symptomen
Bij patiënten die acuut met dikkedarmgerelateerde symptomen kampen, is een röntgenfoto, echografie of CT-scan van de buik mogelijk.

Anale letsels
Een endoanale echografie en MRI-scan zijn bruikbaar om perianale symptomen te evalueren.

Andere onderzoeken
Een ontlastings- en bloedonderzoek zijn nodig om andere mogelijke oorzaken van de symptomen uit te sluiten. Soms bemerkt de arts witte stipjes in de ontlasting.

Differentiële diagnose

Buiten colitis ulcerosa doet het klinisch beeld van de ziekte van Crohn ook nog denken aan enkele andere aandoeningen waaronder:

• amoebiasis (darminfectie door parasiet met braken en buikpijn)
• appendicitis
• bacteriële gastro-enteritis (buikgriep veroorzaakt door bacteriën)
• coeliakie en hla-dq2/dq8 (maag- en darmproblemen door het eten van gluten)
• colitis ulcerosa
• diverticulitis
• giardiasis (infectie van dunne darm met diarree en buikkrampen)
• het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie)
• intestinale carcinoïd tumor (carcinoïd syndroom: afscheiding van serotonine in het lichaam)
• intestinale tuberculose
• ischemie (tekort aan bloeddoorstroming door gebrek aan zuurstof in het bloed)
• tuberculose
• virale gastro-enteritis (buikgriep veroorzaakt door een virus)
• ziekte van Behçet (aandoening met zweren en uveitis)

Behandeling via voeding, medicatie, supplementen en chirurgie

Voeding

Een evenwichtige, gezonde voeding met genoeg calorieën, eiwitten en voedingsstoffen uit een verscheidenheid van voedselgroepen is nodig bij de ziekte van Crohn. Sommige patiënten zijn gevoeliger voor bepaalde voedingsmiddelen dan anderen, en verergeren de darmgerelateerde symptomen.

Aanbevolen
Deze voedingsmiddelen zijn aanbevolen:

• laag lactosegehalte kazen zoals Cheddar en Zwitserse kaas en een enzymproduct (zoals Lactaid) breken lactose af
• meermaals per dag kleinere hoeveelheden eten
• voldoende drinken

Afgeraden
Volgende voedingsproducten consumeert de patiënt het best niet:

• vet, vettig of gefrituurd voedsel en sauzen (boter, margarine en slagroom)
• vezelrijke voedingsmiddelen (zemelen, bonen, noten, zaden en popcorn)
• voedingsmiddelen die winderigheid veroorzaken zoals bonen
• zuivelproducten (bij problemen bij de vertering van zuivelvetten)

Medicatie en supplementen

Bij patiënten met milde symptomen is enkel een symptomatische behandeling nodig. Stoppen met roken is aanbevolen bij de ziekte van Crohn. Diarree valt te behandelen met medicijnen. Anemie (bloedarmoede), als gevolg van een vitamine B12-tekort, een foliumzuurtekort of ijzertekort (ferriprieve anemie) vereist een behandeling met het geschikte supplement. Anemie bij een meer actieve ziekte verbetert meestal als de patiënt beter is. Af en toe is erytropoëtine (EPO) vereist. Patiënten met een actieve (matig/ernstig) aanvallen krijgen een behandeling in het ziekenhuis. Corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers), zoals prednison, zet de arts in voor de behandeling van matige tot ernstige symptomen van de ziekte van Crohn (oraal of via het rectum). De behandeling van deze patiëntengroep is vrij gelijkaardig als patiënten met colitis ulcerosa. Immunosuppressiva (geneesmiddelen die het immuunsysteem onderdrukken) en antibiotica (behandeling fistels) zijn ook nog inzetbaar.

Chirurgie

Een chirurgische behandeling van de ziekte van Crohn is bij ongeveer 80% van de patiënten op een bepaald ogenblik tijdens het verloop van de ziekte vereist. Hierbij verwijdert de arts het beschadigde of zieke deel van de darm. Soms verwijdert de arts zelfs de volledige dikke darm (cocolectomie), met of zonder rectum. De indicaties voor chirurgie zijn:

• complicaties (bijvoorbeeld toxische dilatatie, bloedingen, infecties, obstructie, een vernauwing van de darm, darmperforatie (gat in darm), abcessen, enterocutaneuze fistel)
• een groeiachterstand bij kinderen ondanks een medische behandeling
• falen van de medische behandeling, met acute of chronische klachten die leiden tot een slechte gezondheid

Complicaties chronische ziekte

Patiënten zijn mogelijk bezorgd, in verlegenheid gebracht, angstig, verdrietig en/of depressief wanneer ze aan deze darmziekte lijden. Andere stressvolle gebeurtenissen in het leven, zoals een verhuis, een verlies van een baan, of het verlies van een geliefde doen de spijsverteringsproblemen vaak verergeren.

Daarnaast lopen patiënten met de ziekte van Crohn een hoger risico voor de dunne darm en dikkedarmkanker. Daarom beveelt de arts vaak testen aan om darmkanker op te sporen, zoals een colonoscopie.

Patiënten met ernstigere symptomen van de ziekte van Crohn lijden aan volgende problemen:

• bijwerkingen van medicijnen
• bloedarmoede, een tekort aan rode bloedcellen (anemie)
• botverlies
• een abces of infectie in de darmen
• een darmobstructie (verstopping in darm met buikpijn en braken)
• een gebrek aan belangrijke voedingsstoffen zoals vitamine B12 en ijzer (ijzergebrek: ferriprieve anemie)
• een groeiachterstand bij kinderen
• een ontsteking van de galwegen (primaire scleroserende cholangitis)
• een ontsteking van de lever (hepatitis)
• een ontsteking van de ogen tussen het oogbindvlies (conjunctiva) en de sclera (episcleritis), en af en toe ook een oogkasontsteking
• een vertraagde seksuele ontwikkeling van kinderen
• een zwelling van de gewrichten
• fistels in de blaas, de huid of de vagina
• ondervoeding en vitaminetekorten, zoals een tekort aan vitamine A
• problemen met het handhaven van een gezond gewicht

Prognose

Ondanks het steeds terugkerende karakter van deze chronische aandoening, hebben veel patiënten een goede prognose en lijden ze een bijna normaal leven. De aandoening is namelijk gekenmerkt door asymptomatische periodes die gevolgd worden door opflakkeringen van symptomen. Patiënten met een uitgebreide ziekte hebben echter vaak frequente recidieven, waardoor meerdere ziekenhuisopnames nodig zijn en de kwaliteit van leven verminderd is.

Lees verder

• Chronische buikpijn: Oorzaken van aanhoudende pijn in buik
• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling
• Chronische diarree: Oorzaken van aanhoudende losse stoelgang
• Inflammatoire darmziekte: Ontstekingsaandoening van darm
• Buikpijn: Veelvoorkomende oorzaken van pijn in buikstreek