Chronische diarree: Oorzaken van aanhoudende losse stoelgang

Bij diarree ervaart een patiënt losse, waterige stoelgang. Meestal krijgen patiënten acuut te maken met diarree. Deze verschijnt plots en is na enkele dagen zonder complicaties weer verdwenen. Chronische diarree is een veel voorkomend probleem dat tot 5% van de bevolking op een bepaald moment in het leven treft. Hierbij houden de klachten van diarree minimaal vier weken aan. Meestal is een infectie de boosdoener, maar ook inflammatoire darmaandoeningen, medicatie en alcoholmisbruik zijn gekoppeld aan een aanhoudende waterige stoelgang. Onbehandeld leidt deze toestand tot ernstige gezondheidsproblemen dus het is belangrijk om de oorzaak op te sporen en zo snel mogelijk aan te pakken. In de meeste gevallen verlichten medicijnen en veranderingen in de levensstijl de onderliggende ziekte en de diarree.

• Oorzaken van chronische diarree
• Alcohol en cafeïne
• Alvleesklierontsteking
• Coeliakie
• Dikkedarmkanker
• Hormonale aandoeningen
• Infecties
• Inflammatoire darmaandoening
• Medicatie
• Medische oorzaken
• Prikkelbaredarmsyndroom
• Tumoren
• Voeding
• Geassocieerde symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aanhoudende losse stoelgang
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose van aanhoudend darmprobleem
• Complicaties van aanhoudende waterige ontlasting
• Irritatie
• Uitdroging
• Preventie van diarree die langer dan vier weken aanhoudt

Oorzaken van chronische diarree

Alcohol en cafeïne

Het drinken van grote hoeveelheden alcohol (alcoholmisbruik) of cafeïnehoudende dranken zoals koffie of cola veroorzaakt een losse en waterige ontlasting. Wanneer een patiënt stopt met het consumeren van deze stoffen of deze in meer gematigde hoeveelheden consumeert, verdwijnen de symptomen.

Alvleesklierontsteking

Pancreatitis (alvleesklierontsteking met buikpijn) resulteert soms in aanhoudende diarree.

Coeliakie

Ook coeliakie (maag- en darmproblemen na het eten van gluten) is gekoppeld aan chronische diarree.

Dikkedarmkanker

Dikkedarmkanker veroorzaakt zelden symptomen en is een zeldzame oorzaak van chronische diarree. Naast de aanhoudende losse, waterige stoelgang gaat kanker van de dikke darm gepaard met bloederige ontlasting en gewichtsverlies.

Hormonale aandoeningen

Voorbeelden van hormonale stoornissen die mogelijk leiden tot aanhoudende losse stoelgang zijn een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie) en diabetes mellitus (suikerziekte)

Infecties

Sommige parasieten en bacteriën leiden tot infecties die het maag- en darmkanaal treffen, zoals salmonella, shigellose of buikgriep. Vaak voorkomende symptomen zijn buikpijn, buikkrampen, diarree, misselijkheid, braken en soms ook koorts. Onbehandeld houden de klachten mogelijk aan met langdurige diarree tot gevolg.

Inflammatoire darmaandoening

Enkele ontstekingsaandoeningen van de darmen veroorzaken een losse, waterige stoelgang, met name colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn. Soms treedt hierbij ook bloed in de ontlasting, vermoeidheid, koorts, misselijkheid, maagpijn, maagkrampen en/of buikpijn op. Een genezing is niet mogelijk voor een inflammatoire darmaandoening (oktober 2020), maar dankzij medicatie en veranderingen in de levensstijl is het vaak wel mogelijk om de symptomen onder controle te krijgen.

Medicatie

Sommige medicijnen hebben als bijwerking diarree. Meestal houdt dit symptoom slechts kort aan en verdwijnt dit wanneer de patiënt stopt met het medicatiegebruik. In een aantal gevallen leidt het gebruik van geneesmiddelen tot langdurige diarree. Bekende boosdoeners zijn bepaalde NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen), antibiotica, protonpompremmers en antacida (beiden maagzuurremmers), antidepressiva, laxeermiddelen en ontlastingsverzachters, chemotherapie (medicijnen voor de behandeling van kanker) en bepaalde kruidengeneesmiddelen (deze bevatten natuurlijke laxeermiddelen).

Medische oorzaken

Een operatie waarbij de arts de galblaas verwijderd heeft (cholecystectomie), complicaties van een chirurgische ingreep en radiotherapie leiden soms tot aanhoudende klachten van diarree.

Prikkelbaredarmsyndroom

Diarree, obstipatie, een opgeblazen gevoel, misselijkheid en buikpijn zijn enkele tekenen van het prikkelbaredarmsyndroom. Deze aandoening is mogelijk chronisch van aard, maar de ziekte veroorzaakt geen schade aan de dikke darm. Het prikkelbaredarmsyndroom onderscheiden artsen van andere oorzaken van chronische diarree door de aanwezigheid van pijn die piekt net voor de ontlasting, waarbij de pijn wordt verlicht door het passeren van de ontlasting. Daarnaast treden ook veranderingen in de ontlastingsvorm of ontlastingsfrequentie op bij het prikkelbaredarmsyndroom. De arts diagnosticeert de patiënt met chronische diarree met deze aandoening wanneer diagnostische testen geen afwijkingen onthullen en de symptomen niet toe te schrijven zijn aan een andere ziekte.

Tumoren

Enkele zeldzame tumoren, meer bepaald carcinoïde tumoren (afscheiding van serotonine in het lichaam), produceren hormonen die diarree veroorzaken. Sommige patiënten kampen bijgevolg met een aanhoudende waterige stoelgang wanneer deze tumor bij hen aanwezig is.

Voeding

Bepaalde ingrediënten versnellen de snelheid van de spijsvertering. Hierdoor gaat het voedsel erg snel door de dikke darm, hetgeen leidt tot een aanhoudende losse ontlasting. Dit gebeurt bijvoorbeeld na het drinken van melk en het consumeren van kunstmatige zoetstoffen (sorbitol en fructose). Ook kruidenthee, zoals Senna, bevatten mogelijk natuurlijke laxeermiddelen. In zeldzame gevallen zijn voedselallergieën de oorzaak van een chronische losse en waterige ontlasting.

Geassocieerde symptomen

Symptomen die mogelijk gepaard gaan met een langdurige, waterige ontlasting zijn onder andere:

• buikkrampen
• een opgeblazen gevoel
• een verhoogde frequentie van stoelgang
• gewichtsverlies
• koorts
• maagpijn
• misselijkheid
• rectale bloedingen

Verder moet een patiënt met chronische diarree al dan niet dringend zijn darmen ledigen.

Verder wordt de diarree soms afgewisseld met constipatie of met een potloodontlasting (hele smalle ontlasting).

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
Patiënten met chronische diarree hebben meestal uitgebreide onderzoeken nodig, maar een medische geschiedenis en een lichamelijk onderzoek zijn mogelijk voldoende om de oorzaak te bepalen en de behandeling in te zetten. Voeding, medicijnen, operaties of radiotherapie zijn belangrijke oorzaken van chronische diarree waarvan de arts reeds kan vermoeden dat deze de oorzaak zijn van de klachten door het grondig bevragen van de patiënt.

Diagnostisch onderzoek
Verdere onderzoeken zijn geïndiceerd wanneer alarmsymptomen aanwezig zijn, wanneer er geen voor de hand liggende oorzaak aanwezig is of de wanneer nog te veel differentiële diagnoses aanwezig zijn. Een bloedonderzoek, een ontlastingsonderzoek, een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm), beeldvormende onderzoeken (zoals een CT-scan en echografie van de buik), een histologie en fysiologische testen zijn allemaal inzetbaar, maar zijn niet allemaal nodig bij elke patiënt.

Behandeling van aanhoudende losse stoelgang

Zelfzorg

De patiënt stopt met het consumeren van voedingsmiddelen die leiden tot diarree. Hiervoor is het nuttig om een voedingsdagboek samen te stellen waarin vermeld wordt welke voedingsmiddelen de diarree doen verergeren of verbeteren. Sommige patiënten moeten bepaalde groenten of fruit elimineren uit de voeding, terwijl anderen best geen gluten, kunstmatige zoetstoffen of zuivelproducten consumeren.

Enkele andere leefstijladviezen zijn:

• een vezelarme voeding consumeren
• geen alcohol of cafeïne drinken
• heldere vloeistoffen drinken om uitdrogingsverschijnselen te voorkomen
• kleinere voedingsporties eten (om overeten te voorkomen)

Zelfzorgmedicijnen zoals bismut (Pepto-Bismol) en loperamide (Imodium) vertragen de passage van ontlasting, maar een patiënt mag deze enkel maar op korte termijn gebruiken. Het is verstandig om bij chronische diarree eerst een arts te raadplegen alvorens deze medicijnen te gebruiken.

Professionele medische behandeling

Bepaalde medicijnen verlichten de onderliggende ziekte die leidt tot chronische diarree. Colitis ulcerosa, de ziekte van Crohn, pancreatitis of coeliakie behandelt de arts met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken) of andere immunosuppressiva (medicatie die het immuunsysteem onderdrukt). Een behandeling met medicijnen voor het tegengaan van de diarree (antidiarreïca) is inzetbaar om de symptomen te verlichten bij de meeste patiënten voor wie geen specifieke behandeling beschikbaar is, maar de medicijnen zijn niet aanbevolen als langdurige therapie. Antibiotica zijn verder inzetbaar wanneer bacteriën of parasieten de chronische diarree veroorzaakt hebben. Medicijnen met codeïne vergroten de tijd die de ontlasting nodig heeft om door het spijsverteringskanaal te gaan, waardoor de patiënt meer ontlasting kan passeren. Wel verhogen medicijnen met codeïne het risico op medicatieverslaving, dus deze medicijnen zijn ook enkel op korte termijn bruikbaar.

Prognose van aanhoudend darmprobleem

De prognose van chronische diarree hangt af van de oorzaak. Het is meestal wel mogelijk om een inflammatoire darmaandoening, een infectie of een ander spijsverteringsprobleem onder controle te krijgen waardoor ook de diarree vermindert of de ontlasting weer normaal wordt. Verder verlichten de klachten van chronische diarree eveneens wanneer de aanhoudende waterige stoelgang te wijten is aan een voedingsbron. Veranderingen in de levensstijl verlichten vaak ook de losse ontlasting. Het is wel belangrijk om een arts te bezoeken indien de diarree langer dan twee weken aanhoudt, vooral wanneer dit optreedt bij zuigelingen, ouderen of patiënten met een zwak immuunsysteem. Een tijdige behandeling biedt een snelle verlichting van de klachten.

Complicaties van aanhoudende waterige ontlasting

Irritatie

Chronische diarree veroorzaakt mogelijk irritatie van de dikke darm of het rectum, hetgeen mogelijk leidt tot fragiel weefsel en bloedingen.

Uitdroging

Uitdroging is de belangrijkste complicatie van chronische diarree, omdat de patiënt te veel vocht verliest en dit niet aanvult. Veel voorkomende symptomen van uitdroging zijn donkere urine, extreme dorst, duizeligheid, bevingen (tremoren), braken, koorts en vermoeidheid. De patiënt moet water, bouillon en ongezoete, cafeïnevrije thee drinken.

Preventie van diarree die langer dan vier weken aanhoudt

Onderliggende medische aandoeningen die leiden tot een aanhoudende waterige ontlasting zijn niet altijd te voorkomen. Wel zijn er enkele stappen beschikbaar om het risico op een darminfectie te verminderen:

• de handen wassen na het gebruik van het toilet, het verwisselen van een luier of het bezoeken van een zieke patiënt (goede handhygiëne)
• de handen wassen na het hanteren van voedsel
• fruit en groenten wassen voor gebruik
• keukenoppervlakken reinigen om besmetting te voorkomen
• uit een schone waterbron drinken of het water filteren
• vlees goed koken
• vlees grondig schoonmaken alvorens te koken

Lees verder

• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling
• Brandende diarree: Oorzaken van branderig gevoel bij diarree
• Witte diarree: Oorzaken van wit gekleurde losse ontlasting
• Rode diarree: Oorzaken van bloed of rode kleur in ontlasting