Handen wassen: Voordelen en technieken van goede handhygiëne

Regelmatig de handen wassen, vooral voor en na bepaalde activiteiten, is één van de beste manieren om ziektekiemen te verwijderen, ziek worden te voorkomen en de verspreiding van ziektekiemen naar anderen te voorkomen. Het is snel, het is eenvoudig en het kan voorkomen dat we allemaal ziek worden. Een goede handhygiëne met zeep helpt de verspreiding van vele ziekten voorkomen, zoals een infectie met het coronavirus, diarree of de griep. De handen wassen omvat vijf eenvoudige en effectieve stappen met name de handen nat maken, zeep aanbrengen, de handen schrobben, de handen spoelen en tot slot de handen afdrogen.

• Wanneer is het nodig om de handen te reinigen?
• Contact met kinderen
• Contact met voeding
• Persoonlijke hygiëne
• Gezondheidsvoordelen van goede en regelmatige handhygiëne
• Bijwerkingen
• Gebruikte materialen: met water en zeep
• Technieken om de handen te wassen
• Handen wassen met handontsmettingsmiddel
• Voordelen
• Nadelen
• Toepassing
• Medisch gebruik van handwastechnieken

Wanneer is het nodig om de handen te reinigen?

Contact met kinderen

De handen dienen grondig gereinigd te worden:

• na het schoonmaken van de billen van een kind
• na het verschonen van luiers
• voor het voeden van een kind

Contact met voeding

Mensen dienen handen te wassen:

• voor en na het hanteren van rauw voedsel zoals vlees, vis, gevogelte en groenten
• voor het eten of het hanteren van voedsel
• voor, tijdens en na het bereiden van voedsel

Persoonlijke hygiëne

In volgende omstandigheden is een goede handhygiëne noodzakelijk:

• bij het plaatsen of verwijderen van contactlenzen
• na het aanraken van afval
• na het aanraken van een dier, diervoer of dierlijk afval
• na het buitenspelen
• na het schoonmaken
• na het snuiten van de neus, hoesten of niezen
• voor en na de zorg voor iemand thuis die moet braken of diarree heeft
• voor en na het behandelen van een snede of wonde (wondzorg)
• na het gebruik van het toilet

Gezondheidsvoordelen van goede en regelmatige handhygiëne

Handen wassen heeft veel gezondheidsvoordelen, waaronder:

• het beschermt tegen impetigo (bacteriële infectie met symptomen aan gezicht en ledematen) die wordt overgedragen door direct fysiek contact
• het minimaliseert de verspreiding van influenza (griep)
• het verlaagt de kindersterfte bij thuisgeboortes
• het verlaagt luchtweginfecties
• het voorkomt infectieuze oorzaken van diarree

Bijwerkingen

Een klein nadelig effect van handen wassen is dat veelvuldig handen wassen mogelijk leidt tot handeczeem/handdermatitis (jeukende, schilferende huidaandoening met droge en gebarsten huid), wat vooral veel voorkomt bij gezondheidswerkers. Ook krijgen mensen die vaak hun handen wassen, ook sneller te maken met droge, schilferige handen. Tot slot zijn de vingernagels sneller aangetast door goede handwastechnieken; broze nagels komen namelijk sneller tot uiting.

Gebruikte materialen: met water en zeep

Water
Warm water dat comfortabel is om de handen te wassen, is niet warm genoeg om bacteriën te doden. Bacteriën groeien veel sneller bij lichaamstemperatuur (37 °C). Warm zeepwater is echter effectiever dan koud zeepwater bij het verwijderen van natuurlijke oliën die vuil en bacteriën vasthouden. Het gebruik van warm water heeft geen effect op het verminderen van de microbiële belasting van de handen.

Zeep
Het verwijderen van micro-organismen van de huid verbetert door de toevoeging van zeep of een handreinigingsmiddel aan water. Vloeibare zeep uit een pompflesje geniet de voorkeur. Een vaste zeepblok kan vanwege het herbruikbare karakter bacteriën bevatten die zijn verkregen uit eerder gebruik. Al is een bacteriële overdracht wel onwaarschijnlijk omdat de bacteriën met het schuim worden afgespoeld.

Technieken om de handen te wassen

De juiste handwastechniek ter voorkoming van overdracht van ziekten omvat de volgende stappen:

• Doe eerst alle sieraden af; vuil en bacteriën blijven namelijk gemakkelijk onder sieraden zitten.
• Maak de handen nat met warm of koud stromend water. Stilstaande bassins zijn mogelijk vervuild dus daarom opteren mensen steeds voor stromend water. Draai vervolgens de kraan dicht en breng zeep aan.
• Schuim handen door ze met een ruime hoeveelheid zeep te wrijven, inclusief de handruggen, tussen de vingers en onder de nagels. Zeep haalt ziektekiemen van de huid en zorgt er ook voor dat mensen hun handen ook grondiger wassen dan wanneer ze enkel gebruik maken van water. Mensen gebruiken het beste vloeibare zeep uit een pompje.
• Schrob minimaal twintig seconden. Schrobben veroorzaakt wrijving, wat helpt bij het verwijderen van ziektekiemen uit de huid, en bij langdurig schrobben worden meer ziektekiemen verwijderd.
• Goed spoelen onder stromend water.
• Het effectief drogen van de handen is een essentieel onderdeel van het handhygiëneproces. Droog de natte handen af met een schone handdoek of laat de handen aan de lucht drogen. Natte en vochtige handen worden gemakkelijker opnieuw besmet. Stoffen handdoeken moeten dagelijks uitgewassen worden. Bij ziekte heeft het gebruik van een papieren handdoek de voorkeur. Papieren handdoeken zijn voorts ook veel hygiënischer dan de elektrische handdrogers die in veel toiletten aanwezig zijn.

De meest gemiste gebieden zijn de duim, de pols, de gebieden tussen de vingers en onder de vingernagels. Kunstnagels en afgestoken nagellak kunnen micro-organismen bevatten. Vochtinbrengende lotion wordt vaak aanbevolen om uitdroging van de handen te voorkomen; een droge huid leidt soms tot huidbeschadiging, wat het risico op overdracht van een infectie vergroot.

Handen wassen met handontsmettingsmiddel

Voordelen

Handen wassen met water en zeep is in de meeste situaties de beste manier om ziektekiemen te verwijderen. Als zeep en water niet direct beschikbaar zijn, bijvoorbeeld tijdens het reizen, is een handdesinfecterend middel op alcoholbasis (handalcohol/handgel) nuttig. Dit moet ten minste 60% tot 95% alcohol bevatten. Ontsmettingsmiddelen met alcohol doden bacteriën, multiresistente bacteriën (MRSA en VRE), tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen) en sommige virussen (waaronder hiv, herpes, RSV, rhinovirus, vaccinia, influenza, en hepatitis) en schimmels.

Nadelen

Ontsmettingsmiddelen verwijderen echter niet alle soorten ziektekiemen. Handdesinfecterende middelen zijn namelijk het meest effectief tegen bacteriën en minder effectief tegen sommige virussen (zoals het norovirus of Norwalk-virus, de meest voorkomende oorzaak van besmettelijke buikgriep). Handdesinfecterende middelen zijn tevens niet zo effectief als de handen zichtbaar vuil of vettig zijn. Handdesinfecterende middelen verwijderen verder mogelijk geen schadelijke chemicaliën van handen zoals pesticiden en zware metalen.

Toepassing

Mensen brengen het gelproduct aan op de handpalm en wrijven vervolgens de handen tegen elkaar. De gel moet over alle oppervlakken van de handen en vingers gewreven worden totdat de handen droog zijn. Dit duurt ongeveer twintig seconden.

Medisch gebruik van handwastechnieken

Het medisch wassen van de handen voorkomt ook ziekten in een ziekenhuisomgeving / ziekenhuisinfecties. Medisch personeel moet op volgende momenten altijd de handen wassen:

• voor patiëntenzorg
• na contact met de omgeving
• na blootstelling aan bloed/lichaamsvloeistoffen
• voor een aseptische taak, en
• na patiëntenzorg.

Er zijn elektronische apparaten die feedback geven om het ziekenhuispersoneel eraan te herinneren dat ze hun handen moeten wassen wanneer ze het vergeten. De medische handhygiëne duurt minimaal vijftien seconden en gebruikt royale hoeveelheden zeep en water of gel om elk deel van de handen in te schuimen en te wrijven. Handen moeten samen worden gewreven met in elkaar grijpende vingers. Als er vuil onder de vingernagels zit, kan een borstel worden gebruikt om dit te verwijderen. Omdat er kiemen in het water op de handen kunnen achterblijven, is het belangrijk om goed af te spoelen en droog te vegen met een schone handdoek. Na het drogen moet een papieren handdoek worden gebruikt om de kraan dicht te draaien en een uitgangsdeur te openen. Dit voorkomt herbesmetting van de handen van die oppervlakken.