Vancomycine-resistente enterokokken-infectie in ziekenhuis

Enterokokken (Enterococci), een type bacteriën, leven bij iedereen in de darmen en de vrouwelijke genitaliën, al zijn ze ook aanwezig in de omgeving. Af en toe zijn ze in staat om een infectie te veroorzaken en dan vooral in het ziekenhuis bij reeds zwakke of oudere patiënten. Zij kampen sneller met symptomen van bijvoorbeeld een wondinfectie, een urineweginfectie of een bloedbaaninfectie. Vancomycine is een type antibioticum dat de arts vaak inzet voor het behandelen van een enterokokkeninfectie. Bij een infectie met vancomycine-resistente enterokokken (VRE) is vancomycine echter niet effectief, omdat de bacterie resistent is voor het antibioticum. De behandeling verloopt hierdoor moeilijker. Na een grondig onderzoek, zet de arts andere antibiotica in om deze bacteriën te doden.

• Oorzaken van VRE-infectie
• Bacteriën
• Verspreiding
• Resistentie
• Risicofactoren van vancomycine-resistente enterokokken-infectie
• Symptomen
• Diverse lichaamssystemen
• Klinisch beeld
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van VRE-infecties met andere antibiotica
• Prognose van aandoening
• Preventie van de verspreiding van VRE in het ziekenhuis

Oorzaken van VRE-infectie

Bacteriën

Enterokokken (Enterococci) zijn een groep van grampositieve, ronde bacteriën die normaal gesproken in de darmen en in het vrouwelijke geslachtsorgaan leven, al zijn de bacteriën ook te vinden in de omgeving. Meestal veroorzaakt deze kiem geen problemen. Maar de enterokok veroorzaakt soms een infectie als deze in de urinewegen, de bloedbaan of een huidwonde terechtkomt. De arts zet vaak vancomycine (een antibioticum) in om deze infectie te behandelen. De Enterococcus-kiemen zijn echter mogelijk resistent tegen vancomycine waardoor ze niet doodgaan. Hierdoor is sprake van vancomycine-resistente enterokokken (VRE). Deze infectie is moeilijk te behandelen omdat er dan minder antibiotica overblijven die de bacteriën kunnen bestrijden.

Verspreiding

De verspreiding van de bacterie die leidt tot de vancomycine-resistente enterokokken-infectie, gebeurt door de aanraking van de handen van een patiënt of door contact met een besmet oppervlak. De bacteriën verspreiden zich vervolgens van de ene persoon naar de andere door aanraking. Hoesten of niezen verspreidt de bacteriën niet.

Resistentie

De enterokokkenbacteriën produceren verschillende stoffen waarmee ze de normale barrières tussen het darmweefsel en de bloedbaan kunnen doorbreken. De vancomycineresistentie in de bacteriën resulteert uit een plasmide, een fragment van genetisch materiaal dat de bacteriën resistent maakt tegen vancomycine.

Risicofactoren van vancomycine-resistente enterokokken-infectie

De meeste VRE-infecties zijn ziekenhuisinfecties. VRE-infecties komen vaker voor bij patiënten die:

• al lang behandeld worden met vancomycine of andere antibiotica
• een grote operatie hebben ondergaan
• een oudere leeftijd hebben
• een urinekatheter of intraveneuze (via een ader) katheter hebben die lang in blijven
• langdurig ziek zijn of een zwak immuunsystemen hebben
• lijden aan diabetes mellitus (suikerziekte)
• lijden aan nierfalen
• op een afdeling intensieve zorgen hebben gelegen
• op een kankerafdeling hebben gelegen
• op een transplantatie-eenheid zijn geweest
• zijn opgenomen in het ziekenhuis en langdurig antibiotica nemen

Symptomen

De tijd tussen het moment waarop de patiënt geïnfecteerd is en het tot uiting komen van de symptomen (incubatieperiode) is variabel.

Diverse lichaamssystemen

VRE komt soms in het lichaam voor zonder een infectie te veroorzaken. De patiënt kampt met een kolonisatie van de enterokokken, meestal in de darm. Als het aantal VRE-bacteriën toeneemt, dringen ze de bloedbaan binnen of verspreiden ze zich lokaal om een abces in de buik of een urineweginfectie te veroorzaken. Wanneer de enterokokken de bloedbaan zijn binnengedrongen, leiden ze tot meningitis, een longontsteking of een infectie van een hartklep. Verder infecteren de bacteriën ook een open wonde ingebracht, waardoor een wondinfectie ontstaat.

Klinisch beeld

Het klinisch beeld van VRE is bijgevolg afhankelijk van waar de bacteriën de infectie veroorzaken. De patiënt krijgt te maken met de tekenen van:

• een bloedbaaninfectie (sepsis): koorts, een snelle hartslag (tachycardie) en een zeer ziek gevoel, een daling van de bloeddruk en een septische shock (complicatie van sepsis met lage bloeddruk)
• een buikabces: buikpijn, koorts, gewichtsverlies, zwakte, hoesten, misselijkheid, braken, rillingen en diarree
• een hartinfectie (endocarditis: ontsteking van de binnenkant van het hart): leidt tot langdurige sepsis
• een hersenvliesontsteking (meningitis): hoofdpijn, een stijve nek, verwardheid en/of koorts
• een longontsteking (pneumonie): koorts, ademhalingsproblemen en hoesten
• een urineweginfectie: pijn of een brandend gevoel bij het urineren (dysurie), rugpijn, plasproblemen, frequent urineren (pollakisurie), troebele urine, donkere urine of koorts
• een wondinfectie: een ontstoken, rode, warme, pijnlijke, gezwollen huid waaruit mogelijk pus lekt

Diagnose en onderzoeken

De arts neemt een monster uit het getroffen gebied (bijvoorbeeld wondvocht nemen, een bloedonderzoek uitvoeren, een urineonderzoek, een sputumcultuur) en stuurt dit vervolgens naar een laboratorium waar ze het organisme gaan kweken. In het laboratorium wordt voorts getest welke antibiotica de kiem zullen doden. Deze informatie is cruciaal voor de arts om een effectieve behandeling in te zetten.

Behandeling van VRE-infecties met andere antibiotica

Patiënten met de Enterococcus-kiem die geen symptomen van een infectie hebben, hebben geen behandeling nodig. Vaak zet de arts naast vancomycine ook andere antibiotica in voor de behandeling van om de meeste vancomycine-resistente enterokokken-infecties te behandelen. Er zijn echter maar enkele antibiotica die deze VRE kunnen behandelen, waardoor de behandeling moeilijker verloopt. Een abces moet de arts voorts draineren (pus afvoeren). Als de infectie is geassocieerd met een intraveneuze lijn, moet de arts deze lijn zo snel mogelijk verwijderen. Ook het verwijderen van een urinekatheter is nodig om de behandeling van de urineweginfectie te vergemakkelijken.

Prognose van aandoening

De meeste patiënten genezen van VRE-infecties. De vooruitzichten zijn vaak meer afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de ziekte dan van het infecterende organisme. De behandelingsduur hangt af van de infectieplaats. Bij een hartklepinfectie (endocarditis) is vaak zes weken antibioticatherapie vereist.

Preventie van de verspreiding van VRE in het ziekenhuis

De beste manier om de verspreiding van VRE te voorkomen, is dat alle mensen een goede handhygiëne toepassen. Daarnaast zijn andere maatregelen nodig ter voorkoming van de verspreiding van de enterokokken.

Bezoekers
Bezoekers moeten de handen wassen bij het binnenkomen en buitengaan van een ziekenhuiskamer en na het bezoek aan een patiënt met VRE mogen ze geen andere ziekenhuispatiënten bezoeken.

Patiënten
Patiënten moeten zelf ook hun handen wassen als ze zich door de kamer of het ziekenhuis verplaatsen. Urinekatheters of intraveneuze lijnen vervangt een verpleegkundige of arts regelmatig om het risico op VRE-infecties te minimaliseren. Patiënten die geïnfecteerd zijn met VRE, legt de arts in een eenpersoonskamer of in een semi-privéruimte met een andere patiënt met VRE. Dit voorkomt de verspreiding van ziektekiemen onder ziekenhuismedewerkers, andere patiënten en bezoekers.

Ziekenhuispersoneel
Het ziekenhuispersoneel en alle zorgverleners moeten de wassen met water en zeep of een op alcohol gebaseerd handontsmettingsmiddel wassen voor en na de verzorging van elke patiënt. Ziekenhuismedewerkers en artsen moeten voorts geschikte kledingstukken gebruiken, zoals handschoenen bij het betreden van de kamer van een geïnfecteerde patiënt, en een masker dragen wanneer er kans is op contact met lichaamsvloeistoffen. Het risico op het krijgen van VRE wordt ook verminderd door het ongepast gebruik van antibiotica te elimineren.

Lees verder

• Ziekenhuisinfecties: Oorzaken, soorten en risicofactoren