Vancomycine-resistente enterokokken-infectie in ziekenhuis

Enterokokken (Enterococci), een type bacteriën, leven bij iedereen in de darmen en de vrouwelijke genitaliën, al zijn ze ook aanwezig in de omgeving. Af en toe zijn ze in staat om een infectie te veroorzaken en dan vooral in het ziekenhuis bij reeds zwakke of oudere patiënten. Zij kampen sneller met symptomen van bijvoorbeeld een wondinfectie, een urineweginfectie of een bloedbaaninfectie. Vancomycine is een type antibioticum dat de arts vaak inzet voor het behandelen van een enterokokkeninfectie. Bij een infectie met vancomycine-resistente enterokokken (VRE) is vancomycine echter niet effectief, omdat de bacterie resistent is voor het antibioticum. De behandeling verloopt hierdoor moeilijker. Na een grondig onderzoek zet de arts andere antibiotica in om deze bacteriën te doden.

• Epidemiologie van Vancomycine-resistente enterokokken infectie
• Ziekenhuisomgevingen
• Toename van infecties
• Risico op verspreiding
• Oorzaken van VRE-infectie
• Bacteriën
• Verspreiding
• Resistentie
• Risicofactoren van vancomycine-resistente enterokokken-infectie
• Symptomen
• Diverse lichaamssystemen
• Klinisch beeld
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van VRE-infecties met andere antibiotica
• Prognose van aandoening
• Complicaties
• Bloedbaaninfectie (Sepsis)
• Buikabces
• Hartinfectie (Endocarditis)
• Hersenvliesontsteking (Meningitis)
• Longontsteking (pneumonie)
• Wondinfectie
• Preventie van de verspreiding van VRE in het ziekenhuis
• Leven met vancomycine-resistente enterokokken-infectie
• Behandeling en antibioticaresistentie
• Preventie en infectiebeheer
• Misvattingen rond vancomycine-resistente enterokokken-infectie in ziekenhuis
• VRE-infecties komen alleen voor bij ernstig zieke patiënten
• Een VRE-infectie veroorzaakt altijd ernstige ziekte
• Antibiotica helpen niet tegen VRE-infecties
• Strikte isolatiemaatregelen zijn niet nodig bij VRE
• VRE kan niet worden opgespoord voordat iemand ziek wordt
• Een VRE-infectie verspreidt zich niet buiten het ziekenhuis
• VRE is net als andere ziekenhuisinfecties en niet gevaarlijker

Epidemiologie van Vancomycine-resistente enterokokken infectie

Vancomycine-resistente enterokokken (VRE) komen wereldwijd voor, maar de prevalentie varieert aanzienlijk tussen verschillende regio's en ziekenhuizen.

Ziekenhuisomgevingen

De meeste VRE-infecties ontstaan in ziekenhuisomgevingen, waar de bacteriën zich gemakkelijk kunnen verspreiden door de aanwezigheid van patiënten met een verzwakt immuunsysteem en door het gebruik van invasieve medische apparatuur zoals katheters.

Toename van infecties

Er is een toenemende trend van VRE-infecties, vooral in landen met hoge antibiotica-consumptie en in ziekenhuizen met een hoge antibioticagebruik. De opkomst van VRE is vaak gerelateerd aan langdurig gebruik van vancomycine en andere antibiotica die bijdragen aan de ontwikkeling van resistentie.

Risico op verspreiding

VRE is vooral een probleem in intensieve zorgafdelingen en andere zorginstellingen waar patiënten met verminderde weerstand worden behandeld. Het risico op verspreiding van VRE wordt verhoogd door onvoldoende naleving van infectiepreventiemaatregelen en slechte handhygiëne.

Oorzaken van VRE-infectie

Bacteriën

Enterokokken (Enterococci) zijn een groep van grampositieve, ronde bacteriën die normaal gesproken in de darmen en in het vrouwelijke geslachtsorgaan leven, al zijn de bacteriën ook te vinden in de omgeving. Meestal veroorzaakt deze kiem geen problemen. Maar de enterokok veroorzaakt soms een infectie als deze in de urinewegen, de bloedbaan of een huidwonde terechtkomt. De arts zet vaak vancomycine (een antibioticum) in om deze infectie te behandelen. De Enterococcus-kiemen zijn echter mogelijk resistent tegen vancomycine waardoor ze niet doodgaan. Hierdoor is sprake van vancomycine-resistente enterokokken (VRE). Deze infectie is moeilijk te behandelen omdat er dan minder antibiotica overblijven die de bacteriën kunnen bestrijden.

Verspreiding

De verspreiding van de bacterie die leidt tot de vancomycine-resistente enterokokken-infectie, gebeurt door de aanraking van de handen van een patiënt of door contact met een besmet oppervlak. De bacteriën verspreiden zich vervolgens van de ene persoon naar de andere door aanraking. Hoesten of niezen verspreidt de bacteriën niet.

Resistentie

De enterokokkenbacteriën produceren verschillende stoffen waarmee ze de normale barrières tussen het darmweefsel en de bloedbaan kunnen doorbreken. De vancomycineresistentie in de bacteriën resulteert uit een plasmide, een fragment van genetisch materiaal dat de bacteriën resistent maakt tegen vancomycine.

Risicofactoren van vancomycine-resistente enterokokken-infectie

De meeste VRE-infecties zijn ziekenhuisinfecties. VRE-infecties komen vaker voor bij patiënten die:

• al lang behandeld worden met vancomycine of andere antibiotica
• een grote operatie hebben ondergaan
• een oudere leeftijd hebben
• een urinekatheter of intraveneuze (via een ader) katheter hebben die lang in blijven
• langdurig ziek zijn of een zwak immuunsysteem hebben
• lijden aan diabetes mellitus (suikerziekte)
• lijden aan nierfalen
• op een afdeling intensieve zorgen hebben gelegen
• op een kankerafdeling hebben gelegen
• op een transplantatie-eenheid zijn geweest
• zijn opgenomen in het ziekenhuis en langdurig antibiotica nemen

Symptomen

De tijd tussen het moment waarop de patiënt geïnfecteerd is en het tot uiting komen van de symptomen (incubatieperiode) is variabel.

Diverse lichaamssystemen

VRE komt soms in het lichaam voor zonder een infectie te veroorzaken. De patiënt kampt met een kolonisatie van de enterokokken, meestal in de darm. Als het aantal VRE-bacteriën toeneemt, dringen ze de bloedbaan binnen of verspreiden ze zich lokaal om een abces in de buik of een urineweginfectie te veroorzaken. Wanneer de enterokokken de bloedbaan zijn binnengedrongen, leiden ze tot meningitis, een longontsteking of een infectie van een hartklep. Verder infecteren de bacteriën ook een open wonde ingebracht, waardoor een wondinfectie ontstaat.

Klinisch beeld

Het klinisch beeld van VRE is bijgevolg afhankelijk van waar de bacteriën de infectie veroorzaken. De patiënt krijgt te maken met de tekenen van:

• een bloedbaaninfectie (sepsis): koorts, een snelle hartslag (tachycardie) en een zeer ziek gevoel, een daling van de bloeddruk en een septische shock (complicatie van sepsis met lage bloeddruk)
• een buikabces: buikpijn, koorts, gewichtsverlies, zwakte, hoesten, misselijkheid, braken, rillingen en diarree
• een hartinfectie (endocarditis: ontsteking van de binnenkant van het hart): leidt tot langdurige sepsis
• een hersenvliesontsteking (meningitis): hoofdpijn, een stijve nek, verwardheid en/of koorts
• een longontsteking (pneumonie): koorts, ademhalingsproblemen en hoesten
• een urineweginfectie: pijn of een brandend gevoel bij het urineren (dysurie), rugpijn, plasproblemen, frequent urineren (pollakisurie), troebele urine, donkere urine of koorts
• een wondinfectie: een ontstoken, rode, warme, pijnlijke, gezwollen huid waaruit mogelijk pus lekt

Diagnose en onderzoeken

De arts neemt een monster uit het getroffen gebied (bijvoorbeeld wondvocht, een bloedonderzoek, urineonderzoek, of een sputumcultuur) en stuurt dit vervolgens naar een laboratorium waar het organisme wordt gekweekt. In het laboratorium wordt getest welke antibiotica de kiem zullen doden. Deze informatie is cruciaal voor de arts om een effectieve behandeling in te zetten.

Behandeling van VRE-infecties met andere antibiotica

Patiënten met de Enterococcus-kiem die geen symptomen van een infectie hebben, hebben geen behandeling nodig. Vaak zet de arts naast vancomycine ook andere antibiotica in voor de behandeling van de meeste vancomycine-resistente enterokokken-infecties. Er zijn echter maar enkele antibiotica die deze VRE kunnen behandelen, waardoor de behandeling moeilijker verloopt. Een abces moet de arts voorts draineren (pus afvoeren). Als de infectie is geassocieerd met een intraveneuze lijn, moet de arts deze lijn zo snel mogelijk verwijderen. Ook het verwijderen van een urinekatheter is nodig om de behandeling van de urineweginfectie te vergemakkelijken.

Prognose van aandoening

De meeste patiënten genezen van VRE-infecties. De vooruitzichten zijn vaak meer afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de ziekte dan van het infecterende organisme. De behandelingsduur hangt af van de infectieplaats. Bij een hartklepinfectie (endocarditis) is vaak zes weken antibioticatherapie vereist.

Complicaties

De complicaties van een vancomycine-resistente enterokokken (VRE)-infectie kunnen ernstig zijn en variëren afhankelijk van de locatie van de infectie en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt. Mogelijke complicaties zijn:

Bloedbaaninfectie (Sepsis)

Sepsis kan ontstaan wanneer VRE-bacteriën de bloedbaan binnendringen. Dit kan leiden tot:

• Koorts
• Snelle hartslag (tachycardie)
• Daling van de bloeddruk
• Septische shock

Buikabces

Een buikabces kan ontstaan als de bacteriën zich in de buik verspreiden. Dit kan leiden tot:

• Buikpijn
• Gewichtsverlies
• Misselijkheid
• Braken

Hartinfectie (Endocarditis)

Endocarditis kan optreden als VRE de hartkleppen infecteert. Dit kan resulteren in:

• Ontsteking van de binnenkant van het hart
• Langdurige Sepsis

Hersenvliesontsteking (Meningitis)

Als VRE een hersenvliesontsteking veroorzaakt, kunnen de symptomen zijn:

• Hoofdpijn
• Stijve nek
• Verwardheid

Longontsteking (pneumonie)

VRE kan leiden tot longontsteking met symptomen zoals:

• Ademhalingsproblemen
• Koorts

Wondinfectie

Een wondinfectie door VRE kan resulteren in:

• Ontstoken, rode, warme, pijnlijke, gezwollen huid
• Mogelijk Pus

Preventie van de verspreiding van VRE in het ziekenhuis

De beste manier om de verspreiding van VRE te voorkomen, is dat alle mensen een goede handhygiëne toepassen. Daarnaast zijn andere maatregelen nodig ter voorkoming van de verspreiding van de enterokokken.

Bezoekers

Bezoekers moeten de handen wassen bij het binnenkomen en buitengaan van een ziekenhuiskamer en na het bezoek aan een patiënt met VRE mogen ze geen andere ziekenhuispatiënten bezoeken.

Patiënten

Patiënten moeten zelf ook hun handen wassen als ze zich door de kamer of het ziekenhuis verplaatsen. Urinekatheters of intraveneuze lijnen vervangt een verpleegkundige of arts regelmatig om het risico op VRE-infecties te minimaliseren. Patiënten die geïnfecteerd zijn met VRE, legt de arts in een eenpersoonskamer of in een semi-privéruimte met een andere patiënt met VRE. Dit voorkomt de verspreiding van ziektekiemen onder ziekenhuismedewerkers, andere patiënten en bezoekers.

Ziekenhuispersoneel

Het ziekenhuispersoneel en alle zorgverleners moeten de handen wassen met water en zeep of een op alcohol gebaseerd handontsmettingsmiddel voor en na de verzorging van elke patiënt. Ziekenhuismedewerkers en artsen moeten voorts geschikte kledingstukken gebruiken, zoals handschoenen bij het betreden van de kamer van een geïnfecteerde patiënt, en een masker dragen wanneer er kans is op contact met lichaamsvloeistoffen. Het risico op het krijgen van VRE wordt ook verminderd door het ongepast gebruik van antibiotica te elimineren.

Leven met vancomycine-resistente enterokokken-infectie

Vancomycine-resistente enterokokken (VRE) zijn bacteriën die resistent zijn tegen de antibioticum vancomycine. Deze infecties komen vaak voor in ziekenhuizen en kunnen leiden tot ernstige ziekten zoals urineweginfecties of bloedvergiftiging.

Behandeling en antibioticaresistentie

De behandeling van VRE-infecties kan andere antibiotica omvatten, zoals linezolid of daptomycine. Het is belangrijk om infectiepreventiepraktijken te volgen, zoals isolatie van patiënten met VRE, om verspreiding te voorkomen.

Preventie en infectiebeheer

Preventie van VRE-infecties in ziekenhuizen omvat strikte hygiëne, zoals het regelmatig wassen van handen en het desinfecteren van oppervlakken. Het gebruik van antibiotica moet zorgvuldig worden beheerd om resistentie te voorkomen.

Misvattingen rond vancomycine-resistente enterokokken-infectie in ziekenhuis

Een vancomycine-resistente enterokokken (VRE)-infectie is een zorgwekkende bacteriële infectie die voornamelijk voorkomt in ziekenhuizen en andere zorginstellingen. Door de resistentie tegen vancomycine, een krachtig antibioticum, is deze infectie moeilijker te behandelen dan standaard enterokokkeninfecties. Rond VRE bestaan veel misvattingen, die kunnen leiden tot onnodige paniek of juist onderschatting van het probleem.

VRE-infecties komen alleen voor bij ernstig zieke patiënten

Hoewel patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals kankerpatiënten of transplantatiepatiënten, een hoger risico lopen, betekent dit niet dat gezonde personen in een ziekenhuisomgeving nooit besmet kunnen raken. VRE kan zich verspreiden via besmette oppervlakken, urine, ontlasting of via direct contact met een besmette patiënt. Iedereen die in contact komt met besmette materialen zonder goede hygiënemaatregelen kan risico lopen, ongeacht de algemene gezondheidstoestand.

Een VRE-infectie veroorzaakt altijd ernstige ziekte

Niet iedereen die met VRE besmet raakt, ontwikkelt daadwerkelijk een infectie. Sommige patiënten dragen de bacterie bij zich zonder symptomen, een toestand die bekendstaat als kolonisatie. Dit betekent dat de bacterie aanwezig is, maar geen infectie of klachten veroorzaakt. Toch kunnen deze dragers de bacterie onbedoeld overdragen aan anderen, wat in ziekenhuizen problematisch kan zijn, vooral voor patiënten met een verzwakt immuunsysteem.

Antibiotica helpen niet tegen VRE-infecties

Het klopt dat VRE resistent is tegen vancomycine, maar dat betekent niet dat er geen behandelopties zijn. Er bestaan nog andere antibiotica die effectief kunnen zijn, afhankelijk van de ernst en de locatie van de infectie. Soms kan een combinatie van antibiotica worden gebruikt om de bacterie te bestrijden. Daarnaast kunnen ondersteunende behandelingen zoals wondverzorging en het reguleren van elektrolyten een belangrijke rol spelen bij het herstel.

Strikte isolatiemaatregelen zijn niet nodig bij VRE

Omdat VRE zich gemakkelijk kan verspreiden via contact met besmette oppervlakken of handen van zorgverleners, zijn strikte hygiënemaatregelen noodzakelijk. In ziekenhuizen worden patiënten met VRE vaak in isolatie verpleegd om verdere verspreiding te voorkomen. Zorgpersoneel moet handschoenen en schorten dragen en strikte handhygiëne toepassen. Deze maatregelen verkleinen het risico op besmetting van andere patiënten, vooral diegenen met een verzwakt immuunsysteem.

VRE kan niet worden opgespoord voordat iemand ziek wordt

Een VRE-infectie kan worden gedetecteerd met bloedonderzoek, kweken van urine of ontlasting, of andere laboratoriumtesten. Dit is belangrijk om dragerschap te identificeren en verdere verspreiding in het ziekenhuis te voorkomen. Screening van risicopatiënten, zoals mensen die eerder in contact zijn geweest met besmette personen of die recent een langdurige ziekenhuisopname hebben gehad, kan helpen bij het vroegtijdig opsporen van VRE.

Een VRE-infectie verspreidt zich niet buiten het ziekenhuis

Hoewel VRE-infecties vooral in ziekenhuizen voorkomen, betekent dat niet dat de bacterie zich niet daarbuiten kan verspreiden. Mensen die een ziekenhuis verlaten terwijl ze drager zijn, kunnen de bacterie meenemen naar andere zorginstellingen of zelfs naar huis. Goede hygiëne en bewustzijn over de overdracht van VRE zijn cruciaal, vooral bij mensen die thuis zorg nodig hebben of in contact komen met kwetsbare personen.

VRE is net als andere ziekenhuisinfecties en niet gevaarlijker

Hoewel VRE zich gedraagt als andere ziekenhuisinfecties, is de resistentie tegen vancomycine een extra complicatie. Dit betekent dat de infectie moeilijker te behandelen is en een langere ziekenhuisopname kan vereisen. Bovendien kan VRE bij bepaalde patiënten leiden tot ernstige complicaties zoals bloedvergiftiging of infecties in organen zoals de nieren of het hart. Daarom is preventie en zorgvuldige monitoring van groot belang.

Lees verder

• Ziekenhuisinfecties: Oorzaken, soorten en risicofactoren