Urineonderzoek (urinetest): Analyse van urinemonster
Bij een urineonderzoek onderzoekt een arts of laborant de fysieke, chemische en microscopische aspecten van urine. Een urineanalyse is een eenvoudig en relatief goedkoop onderzoek dat veel nuttige informatie biedt over diverse aandoeningen. Door middel van een urinetest kunnen artsen niet alleen ziektes diagnosticeren, maar ook de voortgang van een ziekte en de effectiviteit van een behandeling monitoren. Vaak wordt een urinetest gecombineerd met andere onderzoeken om een diagnose te stellen of uit te sluiten. Aanvullende testen en een klinische beoordeling zijn vaak nodig om de bevindingen van een urineonderzoek verder te evalueren en om de oorzaken of specifieke kenmerken van onderliggende gezondheidsproblemen te identificeren.
Soorten urineonderzoek
Er zijn verschillende soorten urineonderzoeken die kunnen worden uitgevoerd, afhankelijk van de symptomen of het gezondheidsprobleem dat moet worden geëvalueerd:
Algemeen urineonderzoek (dipstick-test)
Dit is de meest voorkomende vorm van urineanalyse, waarbij een teststrip in het urinemonster wordt gedompeld om te controleren op de aanwezigheid van verschillende stoffen, zoals eiwitten, glucose, bloed, ketonen, en pH-waarde. Het kan aanwijzingen geven voor aandoeningen zoals diabetes, infecties of nierproblemen.
Urinecultuur
Bij een urinecultuur wordt het monster gekweekt op een voedingsbodem om bacteriën of andere pathogenen te identificeren die een infectie kunnen veroorzaken. Dit is vooral nuttig bij het diagnosticeren van urineweginfecties (UWI).
Microscopisch onderzoek
Bij dit onderzoek wordt het urinemonster onder een microscoop bekeken om te zoeken naar cellen, kristallen of bacteriën die niet zichtbaar zijn bij een standaard test. Het kan helpen bij het identificeren van nierstenen, infecties of andere afwijkingen.
Indicatie van urineonderzoek
Medische aandoeningen opsporen
Een urinetest wordt ingezet bij symptomen zoals
buikpijn,
rugpijn,
frequent plassen (pollakisurie),
pijn bij het plassen,
pijn in de flank,
koorts,
bloed in de urine of andere
plasklachten. Dit onderzoek helpt bij het vaststellen van de oorzaak van deze symptomen. Via urineonderzoek kunnen aandoeningen zoals urineweginfecties,
nierstenen, ongecontroleerde
diabetes mellitus (
te hoge bloedsuikers), nierschade,
spierafbraak (rhabdomyolyse),
eiwit in de urine (proteïnurie) en
glomerulonefritis (ontsteking van de nierfilters) opgespoord worden.
Standaard medisch onderzoek
Een urinetest is ook een standaard onderdeel van medische onderzoeken zoals jaarlijkse screening, pre-operatieve beoordelingen, ziekenhuisopnames, screenings voor nierziekten, diabetes mellitus (suikerziekte), hypertensie (
hoge bloeddruk), en leverziekten.
Ziekteprogressie en respons op therapie meten
Urineonderzoek kan worden gebruikt om de voortgang van een ziekte te monitoren en de effectiviteit van therapieën te evalueren bij de volgende aandoeningen en symptomen:

Een urineanalyse kan ook een zwangerschap bevestigen. /
Bron: PublicDomainPictures, PixabayAndere indicaties
Naast het opsporen van ziektes kan een urinemonster ook gebruikt worden om te bepalen of een vrouw zwanger is. Een urinetest kan tevens de aanwezigheid van geneesmiddelen en drugs in het lichaam aantonen. Deze testen detecteren stoffen die niet in een standaard urineanalyse worden gemeten. Bijvoorbeeld, een zwangerschapstest meet het niveau van humaan choriongonadotrofine (HCG), het zwangerschapshormoon.
Verzameling van urinemonster
Het beste urinemonster wordt meestal in de vroege ochtend verzameld, omdat de urine dan het geconcentreerdst is. Vasten is meestal niet nodig bij het verzamelen van een urinemonster, en standaard medicatie kan vaak worden voortgezet, tenzij de arts andere instructies geeft. Vrouwen moeten het gebied rond de urethra reinigen met een speciaal doekje, en vervolgens het opvangpotje vasthouden om de urine op te vangen. Mannen reinigen eerst de uiteinden van de penis met een doekje voordat ze de urine in een schoon potje verzamelen. Het monster moet worden verzameld zonder de eerste en laatste stroom urine. Ongeveer 30 tot 60 ml (3 tot 5 eetlepels) is voldoende voor het onderzoek. De rest van de urine kan in het toilet worden doorgespoeld. Het verzamelde monster moet zo snel mogelijk aan de arts worden overhandigd, maar kan eventueel in de koelkast worden bewaard.
Urinetest door arts of laboratorium
Fysiek onderzoek
Kleur en helderheid
De laborant beoordeelt de kleur van de urine met het blote oog en noteert de helderheid. Normale urine is meestal lichtgeel en
helder, niet troebel. Abnormale kleur, helderheid of troebelheid kan wijzen op:
Geur
De geur van de urine wordt ook beoordeeld door de laborant.
Ammoniakgeur
Een
ammoniakgeur kan duiden op diabetes mellitus, leverziekte,
menopauze, zwangerschap, nier- of
blaasstenen, nierziekte, uitdroging of een urineweginfectie.
Koffiegeur
Uitdroging kan leiden tot een
urinegeur die doet denken aan koffie.
Geur van rotte eieren
Een geur die aan rotte
eieren doet denken, kan wijzen op een blaasontsteking,
cystinurie (cystinestenen), diabetes mellitus,
hemolytische anemie,
leverproblemen,
prostatitis (ontsteking van de prostaat) of een vergrote prostaat. Ook voeding en medicatie kunnen bijdragen aan een dergelijke geur.
Zoete geur
Een
zoete urinegeur kan voorkomen bij diabetes,
diabetische ketoacidose, foetor hepaticus,
maple syrup urine disease (een stofwisselingsziekte), schimmelinfecties, uitdroging en urineweginfecties.
Microscopisch onderzoek
Een microscopisch onderzoek kan de volgende stoffen identificeren:
- bacteriën of andere ziektekiemen
- rode bloedcellen (erytrocyten, kunnen wijzen op nieraandoeningen, blaaskanker of andere aandoeningen)
- slijm
- urinecilinders (casts, afgietsels van niertubuli, duiden vaak op nierproblemen)
- urinekristallen (kristallurie, kunnen wijzen op nierstenen)
- witte bloedcellen (leukocyten, duiden vaak op infecties)
- andere stoffen
Chemisch onderzoek (urinechemie)
Bij chemisch onderzoek wordt een speciale teststrip (peilstok) gebruikt om de aanwezigheid van stoffen in de urine te meten. Deze strip bevat chemicaliën die van kleur veranderen bij contact met bepaalde stoffen of bij verhoogde waarden.
Urineanalyse: Onderzoek met teststrip
De peilstoktest controleert de volgende factoren:
Bilirubine
Bilirubine, een geelachtig pigment dat ontstaat bij de afbraak van rode bloedcellen, wordt gemeten in de urine om leverschade of
geelzucht op te sporen. Bilirubine kan ook worden gemeten via een
bloedonderzoek.
Bloed
De aanwezigheid van bloed in de urine (hematurie) kan veroorzaakt worden door nierbeschadiging, infecties, nierstenen, blaasstenen of bloedaandoeningen. Verdere onderzoeken zijn vaak noodzakelijk.
Concentratie
Het soortelijk gewicht meet de concentratie van de deeltjes in de urine. Hoge concentraties kunnen duiden op uitdroging (
dehydratie).
Eiwit
De eiwittest meet de hoeveelheid eiwitten, zoals albumine, in de urine. Verhoogde eiwitwaarden kunnen wijzen op nierproblemen (proteïnurie). Albumine en andere eiwitten kunnen ook door een bloedtest worden gemeten.
Infectie
De aanwezigheid van nitrieten of leukocytenesterase in de urine wijst vaak op een urineweginfectie.
Leukocyten (witte bloedcellen)
Leukocyten komen normaal gesproken niet voor in de urine. Een verhoogd aantal leukocyten kan duiden op een urineweginfectie, nierinfectie, zwangerschap of verstopte urinewegen.
Ketonen
Ketonen, die ontstaan bij de afbraak van vetten, kunnen in de urine worden aangetroffen. Hoge niveaus van ketonen kunnen wijzen op ketoacidose, een ernstige aandoening die vaak voorkomt bij ongecontroleerde diabetes mellitus. Ketonen kunnen ook voorkomen bij andere omstandigheden zoals:
- een dieet met weinig koolhydraten
- intense fysieke inspanning
- ernstig braken
- koorts
- extreem vasten
Suiker
De glucose-urinetest meet de hoeveelheid suiker (glucose) in de urine. Normaal gesproken is de hoeveelheid glucose te laag om opgemerkt te worden, maar de aanwezigheid van glucose (glycosurie) kan duiden op diabetes mellitus. Het glucoseniveau kan ook via een bloedtest worden gecontroleerd.
Zuurgraad (pH)
De pH-waarde meet de hoeveelheid zuur in de urine. Abnormale pH-waarden kunnen wijzen op nier- of urinewegaandoeningen. Een lage pH-waarde duidt op een hogere zuurgraad, terwijl een hoge pH-waarde wijst op een lagere zuurgraad.
Praktische tips voor het omgaan met urineonderzoek (urinetest)
Urineonderzoek is een veelgebruikte diagnostische methode om verschillende aandoeningen te detecteren, van infecties tot nierproblemen en diabetes. Het biedt waardevolle informatie over de gezondheid van het lichaam. Hoewel het meestal eenvoudig is, kunnen patiënten zich soms onzeker voelen over hoe ze zich moeten voorbereiden of wat ze kunnen verwachten van het proces. Het is belangrijk om goed geïnformeerd te zijn over hoe je het beste met urineonderzoek omgaat, of je nu een urinetest moet ondergaan voor een routinematige controle of als onderdeel van een diagnose.
Zorg voor een schone urinemonster
Een van de belangrijkste zaken om in gedachten te houden bij het afnemen van een urinemonster, is dat het monster zo schoon mogelijk moet zijn. Dit voorkomt vervuiling van het monster door bacteriën of andere stoffen die niet gerelateerd zijn aan de aandoening die getest moet worden. Het is aan te raden om voor de test eerst je handen goed te wassen en het genitale gebied voorzichtig schoon te maken met een doekje (bij vrouwen van voren naar achteren, bij mannen rond de eikel). Dit zorgt ervoor dat de kans op besmetting zo klein mogelijk is.
Verzamel het urine in een steriele container
Wanneer je de urine verzamelt, gebruik dan altijd de steriele container die je hebt ontvangen van de arts of het laboratorium. Dit voorkomt dat er verontreinigingen in het monster terechtkomen die de testresultaten kunnen beïnvloeden. Het wordt vaak aanbevolen om een zogenaamde 'midstream' urine te verzamelen, wat betekent dat je eerst een beetje urine weglaat om de eerste verontreinigingen te verwijderen en daarna het monster verzamelt.
Wees bewust van het juiste moment om het monster in te leveren
Het tijdstip van de dag kan invloed hebben op de testresultaten, afhankelijk van het type urinetest dat uitgevoerd wordt. Bij sommige tests wordt het aanbevolen om de urine in de ochtend op te vangen, omdat de concentratie van bepaalde stoffen in de urine dan het hoogst is. Andere tests kunnen gedurende de dag worden afgenomen. Vraag aan je arts of laboratoriumtechnicus wanneer je het monster moet inleveren en hoe snel het in het laboratorium moet worden geanalyseerd om accurate resultaten te garanderen.
Hydratatie voor het urinetest
Hoewel het belangrijk is om voldoende gehydrateerd te blijven, kan overmatige vochtinname vlak voor het urinetest leiden tot verdunde urine, wat de testresultaten kan beïnvloeden. Het is aan te raden om je normale vochtinname te handhaven, maar niet te veel water te drinken vlak voor het verzamelen van je urine. Overleg met je arts of het noodzakelijk is om je vochtinname aan te passen voor de test.
Vermijd bepaalde voedingsmiddelen en medicijnen
Sommige voedingsmiddelen, zoals bietjes, kunnen de kleur van je urine veranderen, waardoor het moeilijker wordt om de juiste resultaten te interpreteren. Daarnaast kunnen bepaalde medicijnen, zoals antibiotica, de resultaten van een urinetest beïnvloeden. Het is belangrijk om je arts te informeren over alle medicijnen die je gebruikt, inclusief vrij verkrijgbare medicijnen, vitamines, en kruidenmiddelen, voordat je een urinemonster aflevert. Vraag ook of er specifieke voedingsmiddelen of medicijnen zijn die je tijdelijk moet vermijden voordat je het monster inlevert.
Bij het inleveren van het urinemonster is het belangrijk om eventuele symptomen die je ervaart of je medische geschiedenis door te geven aan het laboratorium of de arts. Als je last hebt van pijn bij het plassen, bloed in de urine, of andere specifieke klachten, kan dit nuttige informatie zijn om te helpen bij de interpretatie van de resultaten. Het verstrekken van gedetailleerde informatie over je gezondheidstoestand helpt je arts om een beter beeld te krijgen van wat er mogelijk aan de hand is.
Volg de instructies van je arts op voor specifieke tests
Afhankelijk van de reden voor je urinetest, kunnen er specifieke instructies zijn die je moet volgen. Dit kan variëren van het verzamelen van urine over een bepaalde periode, zoals bij een 24-uurs urinecollectie, tot het vermijden van bepaalde activiteiten of eetgewoonten die de test kunnen beïnvloeden. Volg altijd de instructies van je arts op om te zorgen dat de testresultaten zo nauwkeurig mogelijk zijn.
Lees de testresultaten samen met je arts
Na het urineonderzoek zal de arts of laboratoriumtechnicus de resultaten beoordelen. Urineonderzoek kan informatie verschaffen over de aanwezigheid van infecties, eiwitten, glucose, bloed, en andere stoffen die van belang kunnen zijn voor je gezondheid. Het is belangrijk om je arts te raadplegen voor de uitleg van de resultaten. Niet alle afwijkingen zijn ernstig, maar een arts kan je helpen de betekenis van de bevindingen te begrijpen en de nodige vervolgstappen te bepalen.
Zorg voor opvolging na het urineonderzoek
Als je arts afwijkende resultaten uit het urineonderzoek heeft opgemerkt, kunnen er vervolgstappen nodig zijn, zoals aanvullende tests of behandeling. Het is belangrijk om de voorgestelde opvolging serieus te nemen. Dit kan een vervolgonderzoek zijn, of indien nodig, een behandeling om de oorzaak van de afwijking te verhelpen, zoals antibiotica voor een urineweginfectie of aanpassingen in je dieet of medicatie bij andere aandoeningen.
Bereid je voor op verdere tests bij onverwachte bevindingen
In sommige gevallen kan een urineonderzoek leiden tot onverwachte bevindingen die nader onderzoek vereisen, zoals de aanwezigheid van eiwitten of bloed in de urine. Dit kan wijzen op onderliggende problemen zoals nierziekte, een infectie of andere aandoeningen. Wees voorbereid op aanvullende tests die je arts kan aanbevelen, zoals bloedonderzoek of beeldvormende onderzoeken, om de oorzaak van de afwijkingen vast te stellen en een geschikte behandeling te starten.
Met deze praktische tips kun je ervoor zorgen dat je je goed voorbereidt op urineonderzoek en dat de resultaten zo betrouwbaar mogelijk zijn. Door goed geïnformeerd te zijn en samen te werken met je arts, kun je ervoor zorgen dat je gezondheidsproblemen snel en efficiënt worden opgespoord en behandeld.