Kristallurie (kristallen in urine): Oorzaken urinekristallen

De nieren zijn verantwoordelijk voor het filteren van het bloed en het produceren van urine. De urine bevat verschillende chemicaliën, waaronder urinezuur, koolstof, calcium en stikstof. In sommige gevallen kunnen er kristallen in de urine aanwezig zijn, wat in medische termen bekend staat als kristallurie. De overmatige vorming van kristallen is het gevolg van een probleem met de normale nierfunctie. Een microscopisch onderzoek van een urinemonster onthult de kristallen in de urine. De vorming van kristallen kan in verschillende omstandigheden sneller plaatsvinden.

• Oorzaken van kristallen in de urine
• Blaasstenen en nierstenen
• Medicatie
• Opbouw van urinezuur
• Uitdroging
• Urineweginfecties
• Voeding
• Wijzigingen in de zuurtegraad van de urine
• Typen urinekristallen
• Alarmsignalen voor kristallen in de urine
• Behandeling van kristallurie
• Preventieve maatregelen tegen kristallurie
• Voldoende water drinken
• Gezond dieet
• Vermijd oxalaatrijke voedingsmiddelen
• Regelmatige controle
• Handhygiëne
• Medicatietrouw
• Stoppen met roken
• Beperk alcoholinname
• Voldoende lichaamsbeweging

Oorzaken van kristallen in de urine

Blaasstenen en nierstenen

Door een urineweginfectie of een ander probleem, ledigt de blaas zich niet volledig, hetgeen resulteert in achterblijvende urine. Als urinezuurkristallen, calciumoxalaatkristallen of cystinekristallen niet uit de urine worden gespoeld, krijgen mensen te maken met nierstenen (nefrolithiasis) of blaasstenen (urolithiasis). Mensen ervaren gewoonlijk (ernstige) pijn in de flank en pijn bij het plassen, en bij grote stenen is buikpijn aanwezig. Mensen met urinekristallen hebben tevens een verhoogd risico op terugkerende nierstenen. Voldoende drinken, een gewijzigde voedingsstijl, medicatie en/of chirurgie zijn potentiële behandelingsmethoden voor de stenen in de blaas of nieren.

Medicatie

Het nemen van bepaalde medicijnen verhoogt het risico op kristalvorming in de urine. Naast de lever spelen de nieren een rol bij het metaboliseren van medicijnen in het lichaam. Afhankelijk van de interactie tussen verschillende medicijnen en de hoeveelheid vloeistof die mensen drinken, verschijnen hoge niveaus van kristallen in de urine wanneer de arts een urineonderzoek uitvoert. Dit gebeurt vooral bij antibiotica, antivirale geneesmiddelen (medicijnen voor het bestrijden van een virale infectie), diuretica (plaspillen) en anti-epileptica. Soms ontstaan ernstige bijwerkingen door het medicatiegebruik, zoals troebele en stinkende urine, een verstopping van de urinewegen (urinewegobstructie) en slecht werkende nieren. Een andere urinekleur in combinatie met een branderig gevoel bij het plassen zijn alarmsignalen waarmee mensen best een arts opzoeken.

Opbouw van urinezuur

Een ophoping van urinezuur in het lichaam leidt mogelijk tot de vorming van kristallen in de gewrichten, hetgeen leidt tot jicht (ziekte met pijn en zwelling aan grote teen en andere gewrichten). Ook resulteert de ophoping van urinezuur mogelijk in nierstenen. Het eten van een eiwitrijke voeding en zeevruchten verhoogt het urinezuur en is afgeraden, maar het dagelijks eten van yoghurt is dan wel nuttig voor het verlagen van het urinezuurgehalte in het bloed.

Uitdroging

Om afvalproducten uit het lichaam weg te spoelen en het aantal kristallen in de urine te verminderen, is het noodzakelijk dat mensen voldoende vocht innemen. Uitdroging (dehydratie) komt tot stand doordat mensen te weinig vocht innemen. Vermoeidheid, een bloeddrukverlaging en zelfs nierstenen zijn mogelijk het gevolg van dehydratie. De weinige mineralen in de urine gaan vervolgens uitharden en vormen dan kristallen. Door het mindere water in het lichaam, ontstaat een hogere concentratie van urinezuur. Hierdoor zijn de kristallen in de urine samengesteld uit urinezuur bij uitdroging. De beste manier om een ophoping van urinekristallen te voorkomen, is voldoende vloeistof te drinken. Hierdoor verdunt de urine en ontstaat minder snel kristalvorming. Minstens acht glazen water per dag drinken zijn nodig.

Urineweginfecties

Vaak zijn urineweginfecties het gevolg van bacteriën die de urinewegen binnendringen of een infectie van de urethra. Bacteriën leiden tot de aanwezigheid van grote hoeveelheden calciumoxalaat en amorfe uraten in de urine. Nierstenen, blaasstenen, de billen van achteren naar voren vegen, en een verzwakt immuunsysteem zijn enkele risicofactoren van een urineweginfectie. Een urineweginfectie veroorzaakt mogelijk kristallurie. Andere symptomen van een urineweginfectie zijn pijn bij het urineren (dysurie), stinkende urine en de drang om vaak te gaan plassen (pollakisurie). De behandeling bestaat uit het drinken van veel water om de bacteriën uit het lichaam te krijgen en de concentratie van urinekristallen te verdunnen. Wanneer de infectie verergert en de patiënt kampt met koorts, donkere urine met een stinkende geur en buik- of bekkenpijn, is het verstandig om een arts te raadplegen.

Voeding

Het eten van voedsel dat rijk is aan eiwitten leidt bij een aantal mensen tot de ontwikkeling van kristallen in de urine. Te veel eiwitconsumptie doet tevens het urinezuur en het calciumgehalte van de urine toenemen, waardoor de vorming van kristallen sneller tot stand komt.

Wijzigingen in de zuurtegraad van de urine

Een te hoge zuurgraad of te lage zuurgraad van de urine verhoogt het risico op urinekristallen. Hierdoor lopen mensen de kans op het krijgen van nierstenen, een urineweginfectie of een verstopping in de urinewegen.

Typen urinekristallen

Diverse soorten kristallen in de urine zijn mogelijk. Veel voorkomende typen zijn:

• ammoniak-biuraatkristallen
• amorfe kristallen
• bilirubine-kristallen
• calciumcarbonaatkristallen
• calciumfosfaatkristallen
• calciumoxalaat-kristallen
• cholesterolkristallen
• cysteïne-kristallen
• drievoudige fosfaatkristallen of struvietstenen
• sulfonamidekristallen
• urinezuurkristallen
• zwavelkristallen

Alarmsignalen voor kristallen in de urine

Bij volgende tekenen is het verstandig om een arts te raadplegen:

• bloed in de urine
• donkere urine
• een brandend gevoel bij het plassen
• koorts
• misselijkheid en braken
• pijn net onder de ribbenkast, de onderrug (lage rugpijn) of de onderbuik
• troebele urine

Behandeling van kristallurie

Afhankelijk van de oorzaak van de kristallen in de urine, schrijft de arts een behandelplan voor. De arts behandelt het onderliggende probleem en geeft verder adviezen voor een gezonde levens- en voedingsstijl voor het verminderen van het risico op kristalvorming in de urine. Veel water drinken is nodig voor het spoelen van de nieren; hierdoor elimineren mensen tevens het overtollige afval uit het lichaam. Mensen die veel bewegen of in een warm klimaat leven, hebben een hogere dagelijkse vochtinname nodig om uitdroging te voorkomen. Het eten van een gezonde en gevarieerde voeding is verder nodig. Overmatig veel eiwitten innemen is niet aanbevolen. Verder is een verminderde zoutinname nodig. Zoute snacks, bewerkte voedingsmiddelen en gefrituurde items bevatten overmatige hoeveelheden zout, die het calciumgehalte van de urine verhogen en het meer zuur maken. Minder suiker innemen is tevens aanbevolen. Ook is het verstandig om het gebruik van oxalaatrijke voedingsmiddelen zoals bieten, groenten en zoete aardappelen te verminderen, vooral bij mensen die lijden aan calciumoxalaatstenen (het belangrijkste type van nierstenen).

Preventieve maatregelen tegen kristallurie

Om het risico op kristalvorming in de urine te minimaliseren, zijn er enkele preventieve maatregelen die mensen kunnen nemen:

Voldoende water drinken

Minimaal acht glazen per dag om de nieren goed te laten functioneren en afvalstoffen uit te spoelen. Water helpt de urine te verdunnen en voorkomt dat mineralen kristallen vormen.

Gezond dieet

Eet een gevarieerd dieet met beperkte hoeveelheden eiwitten, zout en suiker.

• Eiwitten: Een te hoge eiwitinname verhoogt de urinezuur- en calciumconcentratie in de urine, wat kan leiden tot kristallen. Beperk de inname van rood vlees, gevogelte, vis, eieren en zuivelproducten.
• Zout: Te veel zout verhoogt het calciumgehalte in de urine en maakt deze meer zuur, wat kristalvorming bevordert. Verminder de inname van bewerkte voedingsmiddelen, fastfood en zoute snacks.
• Suiker: Overmatige suikerconsumptie kan het risico op nierstenen verhogen. Beperk snoep, frisdranken en bewerkte voedingsmiddelen met toegevoegde suikers.

Vermijd oxalaatrijke voedingsmiddelen

Beperk de inname van voedingsmiddelen die rijk zijn aan oxaalzuur, een stof die kan binden aan calcium en kristallen kan vormen.

• Groenten: Bieten, spinazie, rabarber, selderij en boerenkool.
• Fruit: Citrusvruchten, druiven, vijgen en gedroogd fruit.
• Noten en zaden: Amandelen, cashewnoten, pinda's, sesamzaad en zonnebloempitten.
• Chocolade en cacao: Donkere chocolade en cacaopoeder bevatten oxaalzuur.
• Granen: Havermout en volkorenzemelen.

Regelmatige controle

Laat de urine regelmatig controleren, vooral als er een voorgeschiedenis is van nier- of blaasstenen. Dit helpt om vroege tekenen van kristallurie op te sporen en tijdig te behandelen.

Handhygiëne

Was handen grondig en regelmatig met zeep en water, vooral na toiletbezoek en voor het eten. Dit helpt om de verspreiding van bacteriën en parasieten te voorkomen die urineweginfecties kunnen veroorzaken, wat kan leiden tot kristallurie.

Medicatietrouw

Neem medicijnen zoals voorgeschreven door uw arts en bespreek eventuele bijwerkingen. Sommige medicijnen kunnen het risico op kristalvorming in de urine verhogen.

Gewichtstoename beheersen
Overgewicht vergroot het risico op nierstenen en andere gezondheidsproblemen. Behoud een gezond gewicht door middel van een uitgebalanceerd dieet en regelmatige lichaamsbeweging.

Stoppen met roken

Roken verhoogt het risico op nierstenen en andere gezondheidsproblemen. Stop met roken om uw algehele gezondheid te verbeteren.

Beperk alcoholinname

Overmatige alcoholconsumptie kan het risico op nierstenen en andere gezondheidsproblemen verhogen. Beperk of vermijd alcohol om uw gezondheid te beschermen.

Voldoende lichaamsbeweging

Regelmatige lichaamsbeweging helpt om een gezond gewicht te behouden, de bloeddruk te verlagen en het risico op nierstenen en andere gezondheidsproblemen te verminderen. Streef naar ten minste 30 minuten matige lichaamsbeweging per dag.

Naast deze preventieve maatregelen is het belangrijk om bij aanhoudende of ernstige symptomen, zoals pijn in de flank, bloed in de urine of koorts, een arts te raadplegen voor een juiste diagnose en behandeling.

Lees verder

• Urineweginfecties: Wat zijn de risicofactoren?
• Blaasstenen: Harde ophopingen van mineralen in de blaas
• Nierstenen: Vorming van kristallen met pijn in buik en rug
• Dehydratie (uitdroging): Tekort aan vocht in de weefsels