Kristallurie (kristallen in urine): Oorzaken urinekristallen

De nieren zijn verantwoordelijk voor het filteren van het bloed en het produceren van de urine. De chemische samenstelling van urine bestaat uit urinezuur, koolstof, calcium en stikstof. Soms zijn ook kristallen in de urine aanwezig, hetgeen in medische termen gekend is als ‘kristallurie’. De overmatige kristalvorming is het gevolg van een probleem met de normale nierfunctie. Een microscopisch onderzoek van een urinemonster onthult de kristallen in de urine. De vorming van kristallen gebeurt sneller in een aantal omstandigheden.

• Oorzaken van kristallen in de urine
• Blaasstenen en nierstenen
• Medicatie
• Opbouw van urinezuur
• Uitdroging
• Urineweginfecties
• Voeding
• Wijzigingen in de zuurtegraad van de urine
• Typen urinekristallen
• Alarmsignalen voor kristallen in de urine
• Behandeling van kristallurie

Oorzaken van kristallen in de urine

Blaasstenen en nierstenen

Door een urineweginfectie of een ander probleem, ledigt de blaas zich niet volledig, hetgeen resulteert in achterblijvende urine. Als urinezuurkristallen, calciumoxalaatkristallen of cystinekristallen niet uit de urine worden gespoeld, krijgen mensen te maken met nierstenen (nefrolithiasis) of blaasstenen (urolithiasis). Mensen ervaren gewoonlijk (ernstige) pijn in de flank en pijn bij het plassen, en bij grote stenen is buikpijn aanwezig. Mensen met urinekristallen hebben tevens een verhoogd risico op terugkerende nierstenen. Voldoende drinken, een gewijzigde voedingsstijl, medicatie en/of chirurgie zijn potentiële behandelingsmethoden voor de stenen in de blaas of nieren.

Medicatie

Het nemen van bepaalde medicijnen verhoogt het risico op kristalvorming in de urine. Naast de lever spelen de nieren een rol bij het metaboliseren van medicijnen in het lichaam. Afhankelijk van de interactie tussen verschillende medicijnen en de hoeveelheid vloeistof die mensen drinken, verschijnen hoge niveaus van kristallen in de urine verschijnen wanneer de arts een urineonderzoek uitvoert. Dit gebeurt vooral bij antibiotica, antivirale geneesmiddelen (medicijnen voor het bestrijden van een virale infectie), diuretica (plaspillen) en anti-epileptica. Soms ontstaan ernstige bijwerkingen door het medicatiegebruik, zoals troebele en stinkende urine, een verstopping van de urinewegen (urinewegobstructie) en slecht werkende nieren. Een andere urinekleur in combinatie met een branderig gevoel bij het plassen zijn alarmsignalen waarmee mensen best een arts opzoeken.

Opbouw van urinezuur

Een ophoping van urinezuur in het lichaam leidt mogelijk tot de vorming van kristallen in de gewrichten, hetgeen leidt tot jicht (ziekte met pijn en zwelling aan grote teen en andere gewrichten). Ook resulteert de ophoping van urinezuur mogelijk tot nierstenen. Het eten van een eiwitrijke voeding en zeevruchten verhoogt het urinezuur en is afgeraden, maar het dagelijks eten van yoghurt is dan wel nuttig voor het verlagen van het urinezuurgehalte in het bloed.

Uitdroging

Om afvalproducten uit het lichaam weg te spoelen en het aantal kristallen in de urine te verminderen, is het noodzakelijk dat mensen voldoende vocht innemen. Uitdroging (dehydratie) komt tot stand doordat mensen te weinig vocht innemen. Vermoeidheid, een bloeddrukverlaging en zelfs nierstenen zijn mogelijk het gevolg van dehydratie. De weinige mineralen in de urine gaan vervolgens uitharden en vormen dan kristallen. Door het mindere water in het lichaam, ontstaat een hogere concentratie van urinezuur. Hierdoor zijn de kristallen in de urine samengesteld uit urinezuur bij uitdroging. De beste manier om een ophoping van urinekristallen te voorkomen, is voldoende vloeistof te drinken. Hierdoor verdunt de urine en ontstaat minder snel kristalvorming. Minstens acht glazen water per dag drinken zijn nodig.

Urineweginfecties

Vaak zijn urineweginfecties het gevolg van bacteriën die de urinewegen binnendringen of een infectie van de urethra. Bacteriën leiden tot de aanwezigheid van grote hoeveelheden calciumoxalaat en amorfe uraten in de urine. Nierstenen, blaasstenen, de billen van achteren naar voren vegen, en een verzwakt immuunsysteem zijn enkele risicofactoren van een urineweginfectie. Een urineweginfectie veroorzaakt mogelijk kristallurie. Andere symptomen van een urineweginfectie zijn pijn bij het urineren (dysurie), stinkende urine en de drang om vaak te gaan plassen (pollakisurie). De behandeling bestaat uit het drinken van veel water om de bacteriën uit het lichaam te krijgen en de concentratie van urinekristallen te verdunnen. Wanneer de infectie verergert, en de patiënt kampt met koorts, donkere urine met een stinkende geur en buik- of bekkenpijn, is het verstandig om een arts te raadplegen.

Voeding

Het eten van voedsel dat rijk is aan eiwitten leidt bij een aantal mensen tot de ontwikkeling van kristallen in de urine. Te veel eiwitconsumptie doet tevens het urinezuur en het calciumgehalte van de urine toenemen, waardoor de vorming van kristallen sneller tot stand komt.

Wijzigingen in de zuurtegraad van de urine

Een te hoge zuurgraad of te lage zuurgraad van de urine, verhoogt het risico op urinekristallen. Hierdoor lopen mensen de kans op het krijgen van nierstenen, een urineweginfectie of een verstopping in de urinewegen.

Typen urinekristallen

Diverse soorten kristallen in de urine zijn mogelijk. Veel voorkomende typen zijn:

• ammoniak-biuraatkristallen
• amorfe kristallen
• bilirubine-kristallen
• calciumcarbonaatkristallen
• calciumfosfaatkristallen
• calciumoxalaat-kristallen
• cholesterolkristallen
• cysteïne-kristallen
• drievoudige fosfaatkristallen of struvietstenen
• sulfonamidekristallen
• urinezuurkristallen
• zwavelkristallen

Alarmsignalen voor kristallen in de urine

Bij volgende tekenen is het verstandig om een arts te raadplegen:

• bloed in de urine
• donkere urine
• een brandend gevoel bij het plassen
• koorts
• misselijkheid en braken
• pijn net onder de ribbenkast, de onderrug (lage rugpijn) of de onderbuik
• troebele urine

Behandeling van kristallurie

Afhankelijk van de oorzaak van de kristallen in de urine, schrijft de arts een behandelplan voor. De arts behandelt het onderliggend probleem, en geeft verder adviezen voor een gezonde levens- en voedingsstijl voor het verminderen van het risico op kristalvorming in de urine. Veel water drinken is nodig voor het spoelen van de nieren; hierdoor elimineren mensen tevens het overtollige afval uit het lichaam. Mensen die veel bewegen of in een warm klimaat leven, hebben een hogere dagelijkse vochtinname nodig om uitdroging te voorkomen. Het eten van een gezonde en gevarieerde voeding is verder nodig. Overmatig veel eiwitten innemen is niet aanbevolen. Verder is een verminderde zoutinname nodig. Zoute snacks, bewerkte voedingsmiddelen en gefrituurde items bevatten overmatige hoeveelheden zout, die het calciumgehalte van de urine verhogen en het meer zuur maken. Minder suiker innemen is tevens aanbevolen. Ook is het verstandig om het gebruik van oxalaatrijke voedingsmiddelen zoals bieten, groenten en zoete aardappelen te verminderen en dit vooral bij mensen die lijden aan calciumoxalaatstenen (het belangrijkste type van nierstenen).

Lees verder

• Urineweginfecties: Wat zijn de risicofactoren?
• Blaasstenen: Harde ophopingen van mineralen in de blaas
• Nierstenen: Vorming van kristallen met pijn in buik en rug
• Dehydratie (uitdroging): Tekort aan vocht in de weefsels