Dehydratie (uitdroging): Tekort aan vocht in de weefsels
Uitdroging treedt op wanneer de vochtbalans in het lichaam verstoord is en er een tekort aan vocht in de weefsels ontstaat. Het lichaam verliest meer vocht dan de patiënt inneemt. Verschillende oorzaken, waaronder inspanning, hitte en ziekte, kunnen uitdroging veroorzaken. Zonder tijdige behandeling kan ernstige uitdroging optreden, wat een potentieel levensbedreigende situatie is. In veel gevallen kan uitdroging worden voorkomen of zelf worden behandeld.
Synoniemen dehydratie
Dehydratie is eveneens gekend onder deze synoniemen:
- dehydratatie
- exsiccose
- uitdroging
Epidemiologie van dehydratie
Prevalentie wereldwijd
De prevalentie van dehydratie varieert wereldwijd en is vooral hoog in landen met warme klimaten en beperkte toegang tot schoon drinkwater. Onder bepaalde bevolkingsgroepen, zoals ouderen en kinderen, komt dehydratie relatief vaak voor. Dehydratie is wereldwijd een veelvoorkomend probleem en draagt bij aan verhoogde morbiditeit en mortaliteit, vooral in ontwikkelingslanden.
Leeftijdsverschillen
Ouderen en jonge kinderen lopen een hoger risico op dehydratie. Bij ouderen nemen dorstgevoelens en nierfunctie vaak af, wat het risico op dehydratie verhoogt. Kinderen zijn extra vatbaar vanwege hun hoge vochtbehoefte en kwetsbaarheid voor diarree en infecties.
Invloed van klimatologische factoren
Warme en droge klimaten, evenals seizoensgebonden hittegolven, dragen bij aan een verhoogd risico op dehydratie. In warme maanden en tijdens droogte is de incidentie van dehydratie hoger, vooral bij mensen die buiten werken of sporten.
Mechanisme
Rol van vochtbalans in het lichaam
Het lichaam handhaaft een constante vochtbalans door opname en uitscheiding van vocht. Water wordt verkregen uit dranken en voedsel en gaat verloren door urine, zweet, ademhaling en ontlasting. Dehydratie treedt op wanneer het vochtverlies groter is dan de opname, wat kan leiden tot ernstige complicaties.
Invloed van elektrolytenverlies
Bij dehydratie raakt het lichaam niet alleen water, maar ook essentiële elektrolyten zoals natrium en kalium kwijt. Dit elektrolytenverlies kan de zenuw- en spierfunctie verstoren en leiden tot krampen, hartritmestoornissen en andere gezondheidsproblemen.
Oorzaken van vochtverlies
Vochtverlies kan ontstaan door verschillende factoren, zoals hoge temperaturen, intensieve inspanning, ziekte met braken of diarree, en onvoldoende inname van water. Dit verstoorde mechanisme speelt een centrale rol bij het ontstaan van dehydratie en de ernst ervan.
Oorzaken: Tekort aan vocht in de weefsels
Wanneer de patiënt onvoldoende vocht inneemt en/of te veel vocht verliest, ontstaat een tekort aan vocht in de weefsels. Door
braken, diarree,
koorts, te veel zweten (bijvoorbeeld bij inspanning in warm weer) en teveel urineren (ongecontroleerde
diabetes mellitus of door sommige
medicijnen zoals
diuretica (vocht afdrijvende geneesmiddelen) verliest hij mogelijk veel vocht en ontstaat dehydratie. Wanneer de patiënt onvoldoende eet en/of drinkt, komt dat omdat hij bijvoorbeeld ziek of
misselijk is. Ook diabetes geeft een hoger risico op dehydratie. Bovendien leidt een zere,
droge keel eveneens in een verminderde vochtinname. Soms zijn bepaalde patiënten niet in staat om vocht in te nemen, bijvoorbeeld omdat de persoon een handicap heeft, net kaakchirurgie heeft gehad of in
coma ligt. Uitdroging ontstaat eveneens in gebieden waar veilig drinkwater niet voorhanden is. Tot slot leiden aanzienlijke huidverwondingen zoals brandwonden,
mondzweren, ernstige
huidaandoeningen en
huidinfecties tot dehydratie.
Risicofactoren
Onvoldoende vochtinname
Een lage vochtinname door onvoldoende drinken of beperkte toegang tot water is een van de belangrijkste risicofactoren voor dehydratie. Dit kan voorkomen bij mensen die niet regelmatig drinken of geen toegang hebben tot schoon drinkwater.
Verhoogde vochtbehoefte
Intensieve fysieke activiteiten, hoge temperaturen, of koorts verhogen de behoefte aan vocht. Mensen die zware lichamelijke arbeid verrichten of intensief sporten zonder voldoende te drinken, lopen een verhoogd risico op dehydratie.
Gezondheidsproblemen zoals diarree en braken
Patiënten die lijden aan ziekten die gepaard gaan met overmatig vochtverlies, zoals gastro-enteritis, hebben een verhoogd risico op dehydratie. Braken en diarree veroorzaken aanzienlijk vochtverlies, vooral bij kinderen en ouderen.
Risicogroepen
Kinderen
Kinderen zijn kwetsbaarder voor dehydratie door hun kleinere lichaamsvolume en hogere stofwisseling. Infecties die braken en diarree veroorzaken, zijn bij kinderen vaak ernstiger, waardoor ze snel vocht verliezen.
Ouderen
Bij ouderen zijn dorstgevoel en nierfunctie vaak verminderd, wat het risico op dehydratie vergroot. Dit komt door fysiologische veranderingen en mogelijk door medicatiegebruik dat het vochtverlies verhoogt.
Mensen met chronische ziekten
Patiënten met chronische aandoeningen zoals diabetes, nieraandoeningen of hartfalen lopen een verhoogd risico op dehydratie. Medicijnen zoals diuretica verhogen het risico doordat ze vocht uit het lichaam verwijderen.
Symptomen: Huid en urine
Milde tot matige uitdroging
Milde tot matige uitdroging kenmerkt zich door volgende symptomen:
Ernstige uitdroging
De symptomen van ernstige uitdroging omvatten:
Alarmsymptomen
Ernstige dorst en verminderde urineproductie
Een plotselinge en intense dorst in combinatie met weinig of donkere urine is een alarmsymptoom van ernstige dehydratie. Deze symptomen duiden op een tekort aan vocht en elektrolyten en vereisen onmiddellijke behandeling.
Verwarring en bewustzijnsveranderingen
Bij ernstige dehydratie kunnen patiënten symptomen vertonen zoals verwarring, duizeligheid, en zelfs bewustzijnsverlies. Deze tekenen wijzen op een ernstige verstoring van de elektrolytenbalans en hydratatie in het lichaam.
Droge huid en slijmvliezen
Droge huid, droge mond en slijmvliezen zijn tekenen van uitdroging. Dit gaat vaak gepaard met een verlaagde bloeddruk en verhoogde hartslag, wat kan wijzen op een ernstig vochttekort.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
De arts merkt bij een lichamelijk onderzoek dat de patiënt een lage bloeddruk (
hypotensie) vertoont. De bloeddruk daalt eveneens wanneer de patiënt opstaat nadat hij heeft gelegen. De arts drukt tevens op een vingertip. Deze krijgt de witte kleur en wordt daarna niet meer (snel) terug roze. De huid is ook niet meer zo elastisch als normaal. Slechts langzaam komt de huid weer op z’n juiste positie terecht als de arts een plooi maakt in de huid. Mogelijk heeft de patiënt koorts, diarree en hierdoor
gewichtsverlies. Tot slot bemerkt hij bij de patiënt een versnelde hartslag (tachycardie)
Diagnostisch onderzoek
De nierfunctie valt met een
bloedonderzoek en urineonderzoek te controleren. Verder is een
urineonderzoek ook nodig om de oorzaak van de uitdroging te onderzoeken (diabetes, leverproblemen, …). De kleur van de urine is een goede graadmeter voor dehydratie. Heldere of licht gekleurde urine wijst op een goede vochtbalans. Urine met een donkergele of oranje kleur wijzen meestal op uitdroging. Tot slot is een bloedsuikertest nodig bij diabetici.
Differentiële diagnose
Dehydratie valt eveneens te verwarren met volgende aandoeningen, syndromen of symptomen:
Behandeling van uitdrogingsverschijnselen
Zelfzorg
Een natte handdoek, en verluchting voorzien in de vorm van het ontdoen van overtollige kledij en
airconditioning, koelt de patiënt af bij warmteblootstelling of een verhoogde temperatuur. De huid blootstellen aan extreme koude is niet aanbevolen, omdat de bloedvaten hierdoor juist nog meer vernauwen. Op ijsblokjes zuigen of water of sportdranken die elektrolyten bevatten drinken verhelpt de uitdroging wel. Bij een patiënt met mondzweren of een patiënt die net kaakchirurgie heeft gehad, helpt het goed om te drinken met behulp van een rietje. Is de oorzaak van de uitdroging een maagvirus, dan is de patiënt normaal gezien binnen enkele dagen hersteld. Zouttabletten leiden mogelijk tot ernstige complicaties dus die neemt de patiënt best niet in.
Professionele medische zorg
Indien de patiënt
diarree heeft, vraagt hij best eetadviezen aan de arts. Mogelijk is medicatie vereist. Daarnaast is ernstige uitdroging een medische noodsituatie. Hiervoor verblijft de patiënt in een ziekenhuis waar hij intraveneus vocht toegediend krijgt. De arts behandelt hier eveneens de oorzaak van de dehydratie.
Prognose aandoening
De prognose van dehydratie hangt sterk af van de ernst van de uitdroging en de snelheid waarmee behandeling wordt ingezet.
Herstel bij tijdige behandeling
Bij tijdige hydratatie en vervanging van elektrolyten herstellen de meeste patiënten volledig. Het herstel is meestal snel bij lichte tot matige uitdroging.
Complicaties bij vertraagde interventie
Indien behandeling te laat wordt gestart, kunnen ernstige complicaties zoals nierfalen, cardiovasculaire instabiliteit en overlijden optreden, vooral bij kwetsbare groepen zoals jonge kinderen en ouderen.

Pijn op de borst is een complicatie van uitdroging /
Bron: Pexels, PixabayComplicaties dehydratie
Onbehandelde ernstige uitdroging leidt tot blijvende hersenschade,
pijn op de borst,
ademhalingsproblemen, flauwvallen,
anurie (afwezige urineproductie),
epileptische aanvallen,
hersenoedeem (zwelling van de
hersenen), een
hypovolemische shock (een shock door een te laag bloedvolume),
nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie) of de dood.
Preventie uitdroging
Voldoende drinken is belangrijk, zeker bij warm weer en bij inspanning, of bij koorts, braken of diarree. Zieke personen, vooral
baby’s, kinderen of ouderen, letten goed op hun vochtinname. Indien het drinken moeilijk verloopt, neemt de begeleider of patiënt onmiddellijk contact op met een arts. Hij moet hierbij niet wachten totdat symptomen van uitdroging zijn opgetreden.
Praktische tips voor het omgaan met dehydratie
Dehydratie ontstaat wanneer je lichaam meer vocht verliest dan het opneemt, waardoor je niet genoeg vocht hebt om goed te functioneren. Het kan veroorzaakt worden door onvoldoende drinken, overmatig zweten, braken, diarree, of door andere medische aandoeningen. Dehydratie kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, dus het is belangrijk om goed voor je hydratatie te zorgen. Hier zijn praktische tips om dehydratie te voorkomen en ermee om te gaan.
Drink regelmatig water gedurende de dag
Het belangrijkste advies bij het voorkomen van dehydratie is regelmatig drinken. Probeer gedurende de dag kleine hoeveelheden water te drinken, zelfs als je geen dorst hebt. Het is vaak beter om de hele dag door bij te vullen in plaats van in één keer veel te drinken. Een goede richtlijn is om minstens 8 glazen water per dag te drinken, maar dit kan variëren afhankelijk van je lichaamsgrootte, activiteitsniveau en omgevingstemperatuur.
Vermijd cafeïne en alcohol
Cafeïne en alcohol kunnen beide vochtafdrijvend werken, wat kan bijdragen aan dehydratie. Als je deze dranken consumeert, zorg er dan voor dat je extra water drinkt om de verloren vocht aan te vullen. Als je merkt dat je gevoelig bent voor dehydratie, is het beter om cafeïne- en alcoholconsumptie te beperken, vooral op warme dagen of wanneer je ziek bent.
Eet vochtige voedingsmiddelen
Naast drinken, kunnen bepaalde voedingsmiddelen ook bijdragen aan je vochtinname. Kies voor waterhoudende groenten en fruit, zoals komkommer, meloen, appels, sinaasappels en tomaten. Deze voedingsmiddelen helpen je lichaam gehydrateerd te blijven. Maak een maaltijdsalade met veel groenten of een smoothie met fruit en water om je vochtinname te verhogen.
Let op tekenen van dehydratie
Het is belangrijk om alert te zijn op de tekenen van dehydratie, zoals een droge mond, vermoeidheid, duizeligheid, donkere urine, of een droge huid. Als je een van deze symptomen ervaart, verhoog dan onmiddellijk je vochtinname en let goed op hoe je lichaam reageert. Bij ernstige symptomen, zoals verwardheid, snelle hartslag of flauwvallen, moet je direct medische hulp inroepen.
Vermijd langdurige blootstelling aan hitte
Bij warm weer is de kans op uitdroging groter. Vermijd langdurige blootstelling aan de zon of intensieve fysieke activiteiten in de hitte. Als je toch naar buiten moet, draag dan lichte, ademende kleding en een hoed, en neem regelmatig pauzes in de schaduw of een koele omgeving. Het drinken van water voordat je dorst hebt is essentieel om uitdroging te voorkomen.
Herstel vochtverlies na inspanning
Als je veel hebt gezweet, bijvoorbeeld door intensief sporten, is het belangrijk om zowel vocht als elektrolyten aan te vullen. Water is essentieel, maar je kunt ook dranken gebruiken die natrium, kalium en andere elektrolyten bevatten, zoals sportdranken of kokoswater. Dit helpt niet alleen om je vochtbalans te herstellen, maar ook om de balans van mineralen in je lichaam te herstellen.
Gebruik een hydraterend drankje bij ziekte
Als je last hebt van braken of diarree door ziekte, verlies je veel vocht. In dit geval is het belangrijk om orale rehydratatieoplossingen (ORS) te gebruiken, die speciaal zijn ontworpen om zowel vocht als elektrolyten aan te vullen. Deze zijn vaak te verkrijgen bij de apotheek en kunnen helpen om uitdroging te voorkomen, vooral bij kinderen en ouderen.
Drink warme dranken bij koud weer
Koude temperaturen kunnen ook leiden tot dehydratie, omdat je minder dorst hebt, zelfs als je veel vocht verliest. Het drinken van warme dranken, zoals kruidenthee of bouillon, kan je helpen om je vochtinname te verhogen zonder dat je het ongemak van koude dranken ervaart. Zorg ervoor dat de drank niet te heet is, om je mond en keel te beschermen.
Monitor vochtinname bij ouderen of zieken
Ouderen en mensen met bepaalde medische aandoeningen hebben een verhoogd risico op dehydratie, omdat ze mogelijk minder dorst ervaren of hun vochtinname niet goed in de gaten houden. Het kan nuttig zijn om je ouders of andere kwetsbare personen eraan te herinneren regelmatig water te drinken en hun vochtinname te controleren. Zorg ervoor dat hun omgeving koel is en dat er voldoende toegang is tot hydratatie.
Herstel langzaam bij ernstige dehydratie
Als je ernstige dehydratie hebt, bijvoorbeeld door langdurige diarree, oververhitting of ziekte, herstel dan langzaam. Begin met kleine slokjes water of ORS-oplossingen en verhoog de inname geleidelijk. Te snel drinken kan maagklachten veroorzaken. Als je symptomen van ernstige dehydratie ervaart, zoek dan onmiddellijk medische hulp om een intraveneuze vochttoediening te krijgen.
Dehydratie kan snel leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, dus het is essentieel om proactief te zijn in het behouden van een goede vochtbalans. Door regelmatig te drinken, je dieet aan te passen, en goed op je lichaam te letten, kun je dehydratie voorkomen en ermee omgaan als het zich voordoet.
Lees verder