Volvulus (darmknoop): Verdraaiing in darm met obstipatie

Volvulus is een aandoening waarbij een deel van de darm plotseling draait. Deze draaiing ontstaat vaak door een verstopping van de ontlasting die door de darmen gaat. Er zijn verschillende bekende oorzaken van deze darmknoop. De symptomen van een volvulus variëren en kunnen (ernstige) buikpijn, obstipatie, misselijkheid en uitdroging omvatten. In sommige gevallen verdwijnt de situatie spontaan, maar vaak is snelle medische behandeling noodzakelijk om ernstige complicaties of zelfs de dood te voorkomen. De darm kan afsterven doordat de bloedtoevoer naar het getroffen gebied belemmerd is.

• Synoniemen volvulus
• Epidemiologie darmdraaiing
• Onderdelen van de darmen
• Oorzaken van draaiing van de darm
• Symptomen: Buikpijn, obstipatie, misselijkheid en pijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van darmknoop
• Prognose van volvulus
• Complicaties van verdraaiing in dunne of dikke darm
• Preventieve maatregelen

Synoniemen volvulus

Synoniemen van een volvulus zijn:

• een darmdraaiing
• een darmknoop
• een darmkronkel
• een darmtorsie
• een draaiing van de darm
• een torsie

Epidemiologie darmdraaiing

In de westerse wereld bedraagt de incidentie van een darmknoop ongeveer 1,7 tot 6,2 procent van de volwassenen. Oudere mannen worden vaker getroffen door een darmknoop.

Onderdelen van de darmen

De darmen bestaan uit de dunne en de dikke darm. De dunne darm is onderverdeeld in het duodenum (twaalfvingerige darm: eerste deel van de dunne darm), het jejunum (nuchtere darm: middelste deel van de dunne darm), en het ileum (karteldarm: laatste deel van de dunne darm). De dikke darm bestaat uit het caecum (blindedarm: begin van de dikke darm) en het sigmoïd (s-vormige deel: laatste deel van de dikke darm).

Oorzaken van draaiing van de darm

Bij een volvulus ontstaat een verdraaiing of lus in de dunne darm (dunne darmknoop) of dikke darm (dikke darmknoop). Deze aandoening is het gevolg van een obstructie (verstopping) van ontlasting die door de darmen beweegt. De locatie van de darmknoop bepaalt welke klachten de patiënt heeft. Als de darmknoop niet snel wordt hersteld, kan necrose (celdood) optreden omdat de bloedstroom naar het aangetaste gebied wordt belemmerd. Een volvulus kan primair ontstaan door een probleem in de buikholte, of secundair door een andere oorzaak zoals een anatomische misvorming of de aanwezigheid van verklevingen, tumoren of divertikels. De oorzaak van een darmkronkel is echter niet altijd bekend.

Anatomisch probleem in buikholte

Een darmknoop kan overal in de dikke darm ontstaan, maar vooral het sigmoïd wordt vaak getroffen. De anatomie van het mesenterium, het zachte weefsel dat de darmen aan de buik hecht, speelt hierbij een rol. Een abnormaal lang mesenterium met een smalle hechtbasis is een risicofactor voor het ontwikkelen van een darmknoop.

Diverticulose

Bij diverticulose ontstaan kleine zakvormige uitstulpingen (divertikels) in de darmbekleding. Een overmatige hoeveelheid divertikels kan leiden tot een draaiing van de darmen, wat een aanzienlijke obstructie veroorzaakt. Diverticulose kan aangeboren zijn of zich later in het leven ontwikkelen.

Intense darmmobiliteit

Het gebruik van laxeermiddelen (geneesmiddelen bij obstipatie) in combinatie met een vezelrijke voeding en darmstoornissen kan sneller leiden tot een darmknoop, omdat de darmen dan intensiever werken.

Intestinale malrotatie

Bij intestinale malrotatie zijn de darmen vóór het eerste levensjaar van een kind niet goed gevormd of liggen ze in een afwijkende positie in de buik. Symptomen van een malrotatie kunnen ernstig zijn en omvatten: obstipatie, bloederige of donkerrode ontlasting, een gezwollen buik, shock, gallig braken, hevige buikpijn en gevoeligheid in de buik, misselijkheid of overgeven. Snelle behandeling is cruciaal voor het verhogen van de overlevingskansen van de baby.

Medicatie

Het gebruik van bepaalde geneesmiddelen die psychotropische of sedatieve stoffen bevatten, kan interfereren met de darmmotiliteit (beweeglijkheid van de darm), wat een darmknoop kan veroorzaken.

Andere oorzaken
Andere zeldzame oorzaken van een volvulus omvatten:

• bepaalde kankers
• de ziekte van Duchenne (aandoening met neurologische en spiergerelateerde symptomen)
• de ziekte van Parkinson
• zwangerschap
• een ruggenmergletsel
• langdurige obstipatie
• multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)
• ouderdom
• overeten
• problemen met postoperatief herstel
• veranderingen in voeding
• verklevingen in de buik (abdominale adhesies)

Symptomen: Buikpijn, obstipatie, misselijkheid en pijn

De symptomen van een volvulus variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de locatie van de draaiing. Milde symptomen kunnen voorkomen bij een milde volvulus, maar ernstige oorzaken kunnen leiden tot 'darmverstikking', waardoor onbehandeld volledige delen van het darmkanaal kunnen afsterven.

Algemene symptomen van een volvulus zijn onder andere buikklachten, verlies van eetlust, koorts, misselijkheid/braken, ondervoeding, pijn en uitdroging (dehydratie).

Buikklachten

Patiënten met een volvulus kunnen een opgezette buik, (ernstige) buikpijn, kolieken, obstipatie, geen winderigheid en een gevoelig buikgebied ervaren.

Een gebrek aan eetlust

Patiënten met volvulus verliezen vaak het verlangen om te eten door de buikgerelateerde symptomen.

Koorts

Koorts kan een gevolg zijn van ernstige volvulus en een ontsteking in de buikholte.

Misselijkheid/braken

Patiënten met een ernstige darmdraaiing kunnen last hebben van misselijkheid en/of braken.

Ondervoeding

Door de darmknoop kan voedsel niet efficiënt door de darmen bewegen, waardoor vitaminen en voedingsstoffen uit voedsel onvoldoende in het lichaam worden opgenomen.

Pijn

Pijn is een algemeen symptoom van volvulus en kan duiden op een beperking van de bloedstroom naar een deel van de darm. De klinische presentatie van pijn kan divers zijn, zoals krampen, darmpijn, plotselinge spasmen en samentrekkingen van de spieren.

Uitdroging

Een darmknoop kan leiden tot waterige diarree, wat snel uitdroging veroorzaakt als de patiënt deze vloeistoffen niet vervangt.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts begint met het bevragen van de patiënt over de medische geschiedenis, eerdere operaties en medicatiegebruik. Bij het lichamelijk onderzoek worden zichtbare symptomen beoordeeld. Vervolgens luistert de arts met een stethoscoop (auscultatie) naar de darmgeluiden, die bij een volvulus overactief kunnen zijn.

Diagnostisch onderzoek

Na het vraaggesprek en lichamelijk onderzoek worden beeldvormende onderzoeken uitgevoerd om de darmen te visualiseren, zoals een CT-scan, MRI-scan of een bariumklysma (röntgenfoto van de dikke darm en het rectum). Daarnaast kan een ontlastingsstaaltje worden geanalyseerd.

Behandeling van darmknoop

Conservatief

Bij een milde darmdraaiing kan een conservatieve aanpak worden gevolgd, waarbij geen directe medische behandeling nodig is. De arts adviseert dan een aangepast voedingspatroon (voedingspatroon voor patiënten met divertikels), voldoende lichaamsbeweging en mogelijk een klysma om de dikke darm te reinigen.

Spoed sigmoïdoscopie of colonoscopie

Soms kan een spoed sigmoïdoscopie of colonoscopie worden uitgevoerd om decompressie (druk verlichten) van de volvulus te bereiken. In sommige gevallen kan de darmknoop verminderen door de druk van ingevoerde lucht in de darmen. Deze procedure is succesvol bij meer dan negentig procent van de patiënten met een sigmoïdvolvulus, maar is minder effectief bij een fecale volvulus.

Operatie

In ernstige gevallen is een operatie nodig om de darmen terug in de juiste positie te brengen. Als weefselsterfte is opgetreden, verwijdert de arts het aangetaste deel van de darmen. Deze ingreep staat bekend als een colectomie. Na de operatie kan de patiënt een (tijdelijk) stoma krijgen (colostoma). Recente ontwikkelingen in de medische technologie hebben geleid tot minimaal invasieve chirurgische technieken, zoals laparoscopische chirurgie, die kunnen worden toegepast bij de behandeling van volvulus. Deze methoden verminderen het risico op complicaties en verkorten de hersteltijd.

Prognose van volvulus

Een snelle diagnose en behandeling is essentieel omdat bepaalde darmknopen gepaard gaan met een slechte prognose of zelfs de dood. Bij een vertraagde diagnose en behandeling van een fecale volvulus overlijdt ongeveer een derde van de patiënten. Ook endoscopische decompressie of chirurgische resectie zijn niet altijd effectief. Ongeveer tien procent van de patiënten overlijdt na deze procedures. Ongeveer de helft van de patiënten die een endoscopische decompressie hebben ondergaan, krijgt een terugkeer van de symptomen.

Complicaties van verdraaiing in dunne of dikke darm

Mogelijke complicaties van een volvulus zijn:

• een darmperforatie (openbarsten van de darm door onvoldoende bloedtoevoer)
• afsterven van een deel van of de volledige darm (door verminderde bloedtoevoer)
• Mallory-Weiss syndroom (scheur met bloeding in de slokdarm)
• peritonitis (buikvliesontsteking door een infectie in de buikholte)
• sepsis (bloedvergiftiging)

Deze ernstige complicaties kunnen vaak fataal zijn.

Preventieve maatregelen

Onderzoek naar preventieve maatregelen heeft aangetoond dat een vezelrijk dieet en regelmatige lichaamsbeweging het risico op volvulus kunnen verminderen. Het vermijden van overmatig laxeermiddelgebruik is ook essentieel om darmmobiliteitsproblemen te voorkomen.