Shock: Oorzaken, soorten, symptomen, behandeling en prognose

Shock: Oorzaken, soorten, symptomen, behandeling en prognose Een shock is een levensbedreigende aandoening die optreedt wanneer het lichaam onvoldoende bloedstroom krijgt. Door een gebrek aan bloedstroom krijgen de cellen en organen niet genoeg zuurstof en voedingsstoffen om goed te functioneren. Veel organen lopen hierdoor mogelijk schade op. De klinische presentatie van een shock is zeer variabel. Een patiënt in shock heeft een extreem lage bloeddruk. Afhankelijk van de specifieke oorzaak en het type shock, ontstaan diverse symptomen zoals onder andere duizeligheid, pijn op de borst, kortademigheid en een bleke huid. Een shock vereist een onmiddellijke behandeling en verergert mogelijk heel snel. De prognose is tot slot afhankelijk van de oorzaak en het type van de shock alsook hoe snel de behandeling hiervoor is ingezet.

Oorzaken

Een shock is de toestand van onvoldoende bloedtoevoer naar de lichaamsweefsels als gevolg van problemen met de bloedsomloop. Een schok is het resultaat van elke aandoening die de bloedstroom vermindert, waaronder:
  • bepaalde geneesmiddelen die de hartfunctie of bloeddruk aanzienlijk verminderen
  • een laag bloedvolume (zoals bij hevige bloedingen of uitdroging)
  • hartproblemen (zoals een hartaanval of hartfalen)
  • veranderingen in de bloedvaten (zoals bij een infectie of een ernstige allergische reacties) Het toxisch shocksyndroom is een voorbeeld van een soort shock bij een infectie.

Een shock wordt vaak geassocieerd met zware externe of interne bloedingen door een ernstig letsel. Ruggenmergletsels veroorzaken soms ook een shock.

Soorten shock

Cardiogene shock

Wanneer het hart niet effectief bloed pompt, ontstaat mogelijk een cardiogene shock. Dit is mogelijk te wijten aan schade aan de hartspier, meestal door een groot hartinfarct. Andere oorzaken van een cardiogene shock zijn een abnormaal hartritme, cardiomyopathie (een hartspieraandoening), myocarditis (ontsteking van de hartspier), congestief hartfalen, contusio cordis of problemen met hartklepaandoeningen.

Volgende tekenen verschijnen vaak bij een cardiogene shock:

Pijn op de borst is een mogelijk symptoom van een hypovolemische shock / Bron: Pexels, PixabayPijn op de borst is een mogelijk symptoom van een hypovolemische shock / Bron: Pexels, Pixabay

Hypovolemische shock

Een hypovolemische shock is de meest voorkomende vorm van shock. Bij hypovolemie ontstaat een direct verlies van effectief circulerend bloedvolume. De belangrijkste oorzaak is bloeding (inwendig of uitwendig) of verlies van vocht uit de bloedsomloop. Mogelijke risicofactoren voor een hypovolemische shock zijn bloedingen (een traumatisch letsel, een ernstige snijwonde, een inwendige bloeding, endometriose, …), diarree, braken, uitdroging, brandwonden, overmatig urineverlies door diabetische ketoacidose, diabetes insipidus en pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier).

Bekende symptomen van een hypovolemische shock omvatten:

Distributieve shock

Bij een distributieve shock is sprake van een lage bloeddruk als gevolg van een verwijding van bloedvaten in het lichaam. Dit is mogelijk het resultaat van een systemische infectie (septische shock), een ernstige allergische reactie (anafylaxie) of een ruggenmergletsel (neurogene shock).

Netelroos treedt mogelijk op bij een anafylactische shock / Bron: Hans, PixabayNetelroos treedt mogelijk op bij een anafylactische shock / Bron: Hans, Pixabay
Anafylactische shock
Een anafylactische shock (anafylaxie) verwijst naar een ernstige en levensbedreigende allergische reactie. Dit treedt op als gevolg van het eten van bepaald voedsel (zoals noten en schaaldieren), het nemen van bepaalde medicijnen (zoals penicilline of NSAID’s), latex of een insectenbeet. De symptomen treden binnen vijftien minuten na blootstelling op, dus het is van cruciaal belang om zeer snel te reageren bij de eerste tekenen van een anafylaxie.

Anafylaxie gaat gepaard met:

Neurogene shock
Een neurogene shock is veroorzaakt door schade aan de nek (cervicale wervelkolom) waardoor een uitgebreide verwijding van de bloedvaten ontstaat.

Een neurogene shock treedt op wanneer er een ongelijke bloedverdeling in het lichaam is. Dit is vaak het gevolg van een ernstig letsel aan het centrale zenuwstelsel, een ruggenmergletsel of hersenschade. Onbehandeld ontstaat permanente orgaanschade of komt een patiënt te overlijden. Enkele van de meest voorkomende oorzaken van een neurogene shock zijn auto-ongelukken, schotwonden, sportblessures of een onjuiste toediening van spinale anesthesie (verdoving aan het ruggenmerg).

Een patiënt met een neurogene shock presenteert zich met volgende mogelijke tekenen:

Septische shock
Wanneer een patiënt lijdt aan een infectie (meestal veroorzaakt door grampositieve bacteriën), stuurt het immuunsysteem speciale cellen in het bloed om de infectie te bestrijden. Dit proces veroorzaakt een ontsteking en verlaagt mogelijk de bloeddruk. Als de bloeddruk te laag wordt, ontvangen de organen mogelijk onvoldoende zuurstof en bloedstroom, waardoor de patiënt een septische shock krijgt. Dit is potentieel levensbedreigend.

Een septische shock gaat vergezeld met volgende mogelijke tekenen:

Obstructieve shock

Een obstructieve shock is te wijten aan een fysieke verstopping van de grote bloedvaten of het hart zelf. Verschillende omstandigheden leiden tot deze vorm van een shock.

Enkele tekenen van een obstructieve shock zijn:

Nadat de patiënt stabiel is, volgt mogelijk een bloedonderzoek / Bron: Frolicsomepl, PixabayNadat de patiënt stabiel is, volgt mogelijk een bloedonderzoek / Bron: Frolicsomepl, Pixabay

Diagnose en onderzoeken

De diagnose is meestal gebaseerd op een combinatie van symptomen en een lichamelijk onderzoek. De arts bemerkt tijdens het lichamelijk onderzoek een verlaagde polsdruk, een zwakke pols en een snelle hartslag. Meestal is er geen tijd voor verdere diagnostische onderzoeken en is een snelle ondersteunende behandeling vereist. Pas wanneer de patiënt stabiel is, zijn verdere onderzoeken aanbevolen zoals een bloedonderzoek en beeldvormende onderzoeken (CT-scan, MRI-scan, echografie, röntgenfoto).

Behandeling

Eerste hulp

Bij een vermoeden van een shock moet meteen medische noodhulp worden gecontacteerd. Eerste hulp bij een shock is meteen nodig. De hulpverlener controleert vervolgens de luchtwegen, de ademhaling en de bloedcirculatie van de patiënt. Hij start indien nodig met beademen en reanimatie. Zelfs als de patiënt in staat is om zelfstandig te ademen, moet u de hulpverlener de ademhalingssnelheid minstens om de vijf minuten controleren totdat er hulp komt. Een patiënt bij bewustzijn die geen verwonding heeft aan het hoofd, het been, de nek en/of de wervelkolom of ruggengraat, mag in de shockpositie geplaatst worden. De patiënt moet hierbij op de rug gelegd worden. Hij moet dan de benen ongeveer dertig centimeter opheffen, maar het hoofd mag zeker niet getild worden. Als het opheffen van de benen pijn of een mogelijk letsel met zich meebrengt, mag de patiënt plat blijven liggen. Een patiënt moet verder warm en comfortabel blijven. Eventueel moet de hulpverlener strakke kledij losmaken. Een patiënt die braakt of veel kwijlt, moet met het hoofd naar één kant gedraaid worden om verstikking te voorkomen. Dit is wel enkel toegestaan als de patiënt vermoedelijk geen probleem aan de wervelkolom heeft. In geval van een shock mag een patiënt zeker niets innemen via de mond (geen eten en geen drinken). De patiënt mag bovendien niet verplaatst worden wanneer er een vermoeden is van een ruggenmergletsel.

Professionele medische behandeling

De behandeling van shock is gebaseerd op de vermoedelijke onderliggende oorzaak. De arts zorgt er voor dat de luchtwegen geopend worden en de patiënt voldoende kan ademen. Elke aanwezige bloeding moet worden gestopt. Mogelijk is hiervoor een operatie of embolisatie vereist. Vaak krijgt de patiënt een intraveneuze (via een ader) vochttoediening of een bloedtransfusie. De arts zorgt er ook voor dat de patiënt een normale lichaamstemperatuur handhaaft. Verder zet de arts af en toe vasopressoren in. Patiënten met een distributieve shock behandelt de arts met breedspectrum- en organismespecifieke antibiotica.

Prognose

De prognose van een shock hangt af van de onderliggende oorzaak en de aard en omvang van gelijktijdige problemen. Een hypovolemische, anafylactische en neurogene shock zijn gemakkelijk te behandelen en reageren goed op een medische behandeling. Een septische shock is echter een ernstige aandoening met een sterftecijfer tussen 30% en 50%. De prognose van een cardiogene shock is nog slechter met een sterftecijfer tussen 70% en 90% (StatPearls, oktober 2020).

Preventie

Het is belangrijk om hartaandoeningen, valongelukken, verwondingen, uitdroging en andere oorzaken van een shock te voorkomen. Als een patiënt een bekende allergie heeft (bijvoorbeeld bij insectenbeten of insectensteken), moet hij steeds adrenaline bij zich hebben.

Lees verder

© 2019 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Lichamelijke en geestelijke shockDe term shock wordt in het algemeen voor twee heel verschillende situaties gebruikt. Meestal wordt met een shock een zek…
Shock: oorzaken, symptomen en behandelingShock: oorzaken, symptomen en behandelingShock wordt gezien als een stoornis in de doorbloeding en de zuurstofvoorziening waardoor de bloeddruk te lang te laag i…
Obstructieve shockObstructieve shock word veroorzaakt door een (gedeeltelijke) blokkade ergens in de circulatie. De blokkade kan in het ve…
Septische shock door bloedvergiftigingSeptische shock door bloedvergiftigingEen septische shock is het gevolg van een bloedvergiftiging dat kan optreden door een infectie, bevalling, abortus of ee…

Prebiotica: Werking, voordelen en nadelen voor gezondheidPrebiotica: Werking, voordelen en nadelen voor gezondheidHet menselijke maagdarmkanaal huisvest triljoenen goede en slechte bacteriën. Goede darmbacteriën hebben talloze en bela…
Spierverharding in de schouder: oorzaken en behandelingSpierverharding in de schouder: oorzaken en behandelingEen spierverharding in de schouder duidt op verharde spieren in de schouder. In medische kringen wordt spierverharding m…
Bronnen en referenties
  • Geraadpleegd op 27 augustus 2019:
  • Coëlho, medisch zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Distrubutive, septic, neurogenic, pyschogenic Shock, https://www.studocu.com/en-us/document/orange-coast-college/emt-1basic/summaries/distrubutive-septic-neurogenic-pyschogenic-shock/5451951/view
  • Shock (circulatory), https://en.wikipedia.org/wiki/Shock_(circulatory)
  • Shock, https://medlineplus.gov/ency/article/000039.htm
  • Shock, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK531492/
  • The Five Types of Shock, https://uniontestprep.com/teas/blog/the-five-types-of-shock
  • Types of shock, https://www.visitcompletecare.com/types-of-shock/
  • What You Should Know About Shock, https://www.healthline.com/health/shock
  • Afbeelding bron 1: Pexels, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Hans, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: Frolicsomepl, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 10-10-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 12
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.