Lichamelijke en geestelijke shock

De term shock wordt in het algemeen voor twee heel verschillende situaties gebruikt. Meestal wordt met een shock een zekere mentale toestand bedoeld als gevolg van een traumatische gebeurtenis. Beter is dan te spreken over een geestelijke shock zoals een emotionele of een psychologische. De eigenlijke betekenis van shock is een lichamelijke toestand als gevolg van te weinig bloedtoevoer. Zo’n medische shock is levensbedreigend wat bij een emotionele of psychologische shock niet het geval is.

Afsterving van cellen

Bloed is een zeer belangrijk transportmiddel van zuurstof. Een goede bloedcirculatie zal voor voldoende doorbloeding van de weefsels kunnen zorgen. Door een tekort aan bloed zal de bloeddruk dalen en een tekort aan zuurstof in de weefsels optreden. Een van de eerste verschijnselen bij een lichamelijke shock is een tekort aan zuurstof. De druk in de bloedvaten is dan dermate laag dat de doorbloeding en de voorziening van zuurstof van de diverse organen te gering is. Dit kan leiden tot snelle afsterving van cellen. Vitale lichaamsfuncties zijn dan niet meer in staat hun werk goed te verrichten.

Automatisch compenseren

Bij een tekort aan zuurstof wil het lichaam al gauw vanzelf compenseren door sneller en met grotere hoeveelheden adem te halen. Een ander effect is dat het lichaam probeert de doorbloeding van de huid te verminderen waardoor de huid verbleekt en koud kan aanvoelen. Op die manier is er meer bloed beschikbaar voor de grote vaten en blijft de bloeddruk beter op peil. Gevolg is dikwijls dat de slijmvliezen daardoor droger worden en er een dorstprikkel ontstaat. Ook kan de hartfrequentie toenemen wat gunstig is voor de bloeddruk.

Uiteindelijk hartstilstand door te weinig bloed en zuurstof

In ernstige situaties van shock kan verminderde doorbloeding tot vermoeidheid en krachteloosheid leiden en kunnen ook het maagstelsel en darmstelsel van te weinig bloed worden voorzien. Daarna kunnen functies van de lever, milt en nieren uitvallen. Uiteindelijk kunnen ook de hersenen te weinig bloed en dus zuurstof krijgen en kan een hartstilstand het gevolg zijn.

Oorzaken lichamelijke shock

Naar gelang de oorzaak kunnen lichamelijke shocks onderverdeeld worden in cardiogene, distributieve, hypovolemische en obstructieve shocks.

Cardiogene shock

Deze vorm van een shock wordt veroorzaakt door een directe vermindering van de hartfunctie. De oorzaken daarvan kunnen verlies van pompfunctie zijn door een hartinfarct, slechte werking van de hartkleppen of hartritmestoornissen.

Distributieve shock

Door een probleem in de verdeling van het bloed kan een distributieve shock ontstaan waarbij de bloedvaten te ver open gaan staan.

Hypovolemische shock

Een hypovolemische shock ontstaat door bloedverlies. De oorzaken van het bloedverlies kunnen zowel inwendige als uitwendige bloedingen zijn.

Obstructieve shock

Doordat het bloed zich ergens in het lichaam ophoopt kan er ergens anders bloedtekort ontstaan. Dat is het geval bij een obstructieve shock waarbij ergens een obstructie ofwel verstopping aanwezig is.

Snelle hulpverlening

Iemand die in een lichamelijke shock is geraakt heeft direct medische hulp nodig. Een eerste hulpverlener kan de volgende maatregelen nemen:

• Roep hulp van een hulpdienst in.
• Vermijd spanning.
• Vermijd bruuske bewegingen.
• Leg de patiënt neer.
• Breng de benen omhoog.
• Houd bij ademhalingsmoeilijkheden het bovenlichaam rechtop.
• Voorkom afkoeling.
• Laat de patiënt niet eten of drinken.

Symptomen van een lichamelijke shock

De symptomen van de vier verschillende lichamelijk shocks zijn nagenoeg gelijk en komen neer op:

• Bleke huid
• Dorst
• Ingevallen gelaat
• Koud aanvoelende huid
• Lage bloeddruk
• Minder urine
• Misselijkheid
• Onrustig
• Overmatig zweten
• Rillen
• Snelle ademhaling
• Snelle pols
• Verlies bewustzijn
• Verwardheid
• Zwakke pols

Geestelijke shock

Een geestelijke shock is een soort schrikreactie op een traumatische gebeurtenis die kan variëren van bijna niet merkbaar tot niet meer in staat zijn om normaal te functioneren. Ook kan de duur van een geestelijke shock zeer verschillend zijn afhankelijk van de hevigheid van de gebeurtenis en de impact die deze heeft. Symptomen van een geestelijke shock:

• Ellendig gevoel
• Slap
• Slecht uitzien
• Bleke huid
• Dorst
• Klam
• Koud aanvoelende huid
• Krachteloos
• Onrustig
• Overmatig zweten

Hulpverlening bij geestelijke shock

In veel gevallen waar de geestelijke shock minder ernstig is kan een “luisterend oor” veel goed doen. Laat iemand zijn verhaal vertellen en luister aandachtig. Medeleven is dikwijls een prima medicijn. Vooral de directe omgeving of beste vriend of vriendin kunnen vaak al voldoende hulp verlenen. In andere gevallen is het goed een deskundige in te schakelen. Psychologische hulpverleners zijn er zeer velen en na enig zoeken op internet kan best iemand in de buurt gevonden worden die de nodige hulp vanuit het vak kan verlenen.

Lees verder

• Stress en lichaam en geest
• Bewegen goed voor lichaam en geest