Distributieve shock: Abnormale verdeling van bloedstroom

Een distributieve shock, ook wel vaatverwijdende shock genoemd, ontstaat wanneer de bloedstroom niet goed verdeeld is in de kleinste bloedvaten (haarvaten of capillairen). Dit leidt tot onvoldoende bloedtoevoer naar de weefsels en organen van het lichaam. Er zijn verschillende soorten distributieve shock, elk met eigen oorzaken en behandelingen. Typische kenmerken zijn een lage bloeddruk en een snelle hartslag. Het is cruciaal om de oorzaak van de shock snel te identificeren en te behandelen om de kans op overleving te vergroten.

• Soorten en oorzaken van distributieve shock
• Anafylactische shock
• Neurogene shock
• Septische shock
• Bijniercrisis
• Systemisch inflammatoir respons syndroom (SIRS)
• Toxisch shocksyndroom
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van distributieve shock
• Prognose en overleving

Soorten en oorzaken van distributieve shock

Distributieve shock ontstaat door overmatige vaatverwijding (vasodilatatie) en een ongecontroleerde verdeling van de bloedstroom. Dit resulteert in onvoldoende weefselperfusie, wat kan leiden tot schade aan vitale organen.

Anafylactische shock

Anafylaxie is een ernstige en plotselinge allergische reactie die kan leiden tot anafylactische shock. Bij anafylaxie heeft de patiënt vaak een voorgeschiedenis van blootstelling aan een bepaald antigeen, hoewel dit niet altijd het geval is. Dit antigeen veroorzaakt de vorming van IgE-antilichamen die zich hechten aan mestcellen en basofielen. Bij herhaalde blootstelling aan hetzelfde antigeen komt histamine vrij uit deze cellen, wat leidt tot uitgebreide vaatverwijding en lekkage van vloeistof uit de haarvaten. Oorzaken kunnen onder andere allergische reacties op geneesmiddelen of toxines zijn, evenals zware metaalvergiftiging.

Neurogene shock

Neurogene shock wordt gekenmerkt door een verminderde sympathische stimulatie, wat resulteert in een verlaagde vaattonus. Dit type shock wordt vaak veroorzaakt door hersentrauma of ruggenmergletsel.

Septische shock

Septische shock is de meest voorkomende vorm van distributieve shock en ontstaat door een ernstige infectie, meestal door bacteriën. Echter, ook virussen, schimmels en parasieten kunnen betrokken zijn. De infectieplaatsen die vaak leiden tot septische shock zijn de borstkas, de buik en het urogenitale kanaal. Deze shock ontstaat door een overmatige immuunrespons op de infectie, wat leidt tot een systemische afgifte van cytokines. Deze cytokines veroorzaken vaatverwijding en lekkage van vloeistof uit de haarvaten. Septische shock kan ook leiden tot septische cardiomyopathie, een aandoening van de hartspier die bijdraagt aan de shocktoestand (hartspieraandoening).

Bijniercrisis

Een distributieve shock kan ook ontstaan door een bijniercrisis, waarbij er onvoldoende productie van steroïde hormonen is. Oorzaken van bijnierinsufficiëntie die kunnen leiden tot een distributieve shock omvatten:

• acute verergering van chronische bijnierinsufficiëntie
• onderdrukking van de bijnierfunctie door toegediende steroïden
• verwijdering of beschadiging van de bijnieren
• hypopituïtarisme (gebrek aan hormonen door de hypofyse)
• metabool falen in de hormoonproductie

Systemisch inflammatoir respons syndroom (SIRS)

Een andere veelvoorkomende oorzaak van distributieve shock is het systemische inflammatoire respons syndroom (SIRS), veroorzaakt door niet-infectieuze aandoeningen zoals pancreatitis (alvleesklierontsteking) en brandwonden.

Toxisch shocksyndroom

Het toxisch shocksyndroom wordt veroorzaakt door een infectie met Staphylococcus aureus en groep A streptokokken-exotoxinen. Deze exotoxinen stimuleren de afgifte van cytokines, wat resulteert in vasodilatatie en capillaire lekkage.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts begint met een grondige medische geschiedenis, waarbij informatie van de patiënt zelf, de hulpdiensten, familieleden of andere getuigen wordt verzameld. Het is belangrijk om eventuele allergieën en een geschiedenis van anafylaxie te identificeren. De arts moet ook weten welke medicijnen de patiënt gebruikt, aangezien het gebruik van steroïden en antihypertensiva soms ernstige reacties kan veroorzaken. Veel patiënten hebben een reeds verzwakt immuunsysteem of zijn recentelijk opgenomen in het ziekenhuis, wat kan bijdragen aan het risico van shock.

Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek let de arts op symptomen van infectie zoals kortademigheid, hoesten, koorts, koude rillingen, misselijkheid, braken, buikpijn en pijn bij het plassen. Warme ledematen kunnen wijzen op vaatverwijding. Het is belangrijk om de huid zorgvuldig te onderzoeken op tekenen van infectie, zoals cellulitis (huidinfectie met rode en gezwollen huid), huidzweren of huidabces. Het verschijnen van netelroos kan wijzen op anafylaxie. Een grondig onderzoek van de luchtwegen, ademhaling, hart en circulatie is verder noodzakelijk.

De arts kan de volgende bevindingen doen tijdens het onderzoek:

• een lage zuurstofverzadiging
• een veranderde mentale toestand
• verlaagde bloeddruk
• verminderde urineproductie
• versnelde ademhaling
• versnelde hartslag
• hypothermie (onderkoeling) of hyperthermie (verhoogde lichaamstemperatuur)

Diagnostisch onderzoek
De arts voert diverse diagnostische onderzoeken uit om de oorzaak van de shock te bevestigen en te evalueren. Dit kan omvatten:

• een ECG (hartfilmpje)
• een echografie
• een urineonderzoek
• een bloedonderzoek

Behandeling van distributieve shock

De behandeling van distributieve shock richt zich op het corrigeren van de onderliggende oorzaak en het stabiliseren van de bloeddruk. Vloeistoftoediening via een ader (intraveneus) is vaak de eerste stap. Daarnaast kunnen vasoactieve geneesmiddelen worden toegediend, zoals vasopressoren en inotropen. Hydrocortison kan worden toegepast bij patiënten bij wie de lage bloeddruk niet reageert op vochtbehandeling en vasopressoren, wat kan wijzen op bijnierinsufficiëntie. Bij patiënten met septische shock worden antimicrobiële geneesmiddelen toegediend om de infectie te bestrijden. In sommige gevallen is chirurgische ingreep nodig, bijvoorbeeld bij necrotiserende fasciitis (weefselversterf door een vleesetende bacterie), cholangitis (ontsteking van de galwegen met koorts en buikpijn), een abces, darmischemie of geïnfecteerde medische hulpmiddelen. Bij anafylactische shock is de behandeling met epinefrine (adrenaline) cruciaal.

Prognose en overleving

Een snelle behandeling is essentieel voor een betere overlevingskans. Septische shock is vaak geassocieerd met hoge mortaliteit en is een van de belangrijkste niet-cardiale doodsoorzaken op de intensivecare-afdeling. Andere factoren die het sterfterisico verhogen zijn:

• alcoholgebruik
• infecties door Pseudomonas (bacteriële infecties bij verzwakte patiënten)
• oudere leeftijd
• een slechte functionele status voorafgaand aan de shock
• verhoogd serumlactaat
• verzwakt immuunsysteem
• positieve bloedkweken

Patiënten die goed reageren op de vochttoediening en geen orgaanfalen vertonen, hebben doorgaans een gunstige prognose.

Lees verder

• Anafylaxie: Ernstige allergische reactie
• Neurogene shock: Daling van bloeddruk door ruggenmergletsel
• Septische shock: Complicatie van sepsis met lage bloeddruk
• Shock: Oorzaken, soorten, symptomen, behandeling en prognose
• Toxisch shock syndroom: Ernstige bacteriële infectie