Distributieve shock: Abnormale verdeling van bloedstroom

Een distributieve shock (vaatverwijdende shock) is een aandoening waarbij een abnormale verdeling van de bloedstroom in de kleinste bloedvaten (haarvaten: capillairen) leidt tot onvoldoende bloedtoevoer naar de weefsels en organen van het lichaam. Er zijn diverse soorten distributieve shock met elk andere oorzaken. Een lage bloeddruk en een snelle hartslag zijn enkele typische kenmerken van een distributieve shock. De arts dient vloeistof en medicatie toe en behandelt het onderliggend probleem. Een vroege herkenning en snelle behandeling vormen tot slot de sleutel tot betere overlevingskansen.

• Soorten en oorzaken distributieve shock
• Anafylactische shock
• Neurogene shock
• Septische shock
• Shock als gevolg van een bijniercrisis
• Systemisch inflammatoir respons syndroom
• Toxisch shocksyndroom
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van lage bloeddruk
• Prognose van abnormale verdeling van bloedstroom

Soorten en oorzaken distributieve shock

Een distributieve shock is het gevolg van een overmatige vasodilatatie (verwijding van de bloedvaten) en een verminderde verdeling van de bloedstroom. Een verminderde bloedstroom veroorzaakt onvoldoende weefselperfusie, wat leidt tot schade aan eindorganen.

Anafylactische shock

Anafylaxie (een plotselinge, ernstige allergische reactie) leidt tot een anafylactische shock. Bij anafylaxie heeft de patiënt typisch een geschiedenis van eerdere blootstelling aan een antigeen, hoewel dit niet vereist is, met resulterende IgE-vorming voor dat antigeen. Deze IgE-moleculen hechten zich vervolgens aan het oppervlak van mestcellen in de weefsels en basofielen in bloed. De daaropvolgende blootstelling aan hetzelfde antigeen resulteert in de IgE-gemedieerde afgifte van histamine uit mestcellen en basofielen, wat leidt tot systemische vasodilatatie en capillaire vloeistoflekkage. Dit gebeurt bijvoorbeeld door reacties op geneesmiddelen of toxines en een zware metaalvergiftiging.

Neurogene shock

Bij een neurogene shock is er een verminderde sympathische stimulatie die leidt tot een verminderde vaattonus. Een hersentrauma en ruggenmergletsel liggen vaak aan de basis van dit type distributieve shock.

Septische shock

Een septische shock (vaakst voorkomende oorzaak van een distributieve shock) resulteert uit een infectie, meestal door bacteriën, maar virussen, schimmels en parasieten zijn erbij ook betrokken. Infectieplaatsen die het meest waarschijnlijk leiden tot een septische shock zijn de borstkas, de buik en het urogenitale kanaal. De shock treedt op door een ontregelde immuunrespons op een infectie. Dit leidt tot een systemische afgifte van cytokine en resulteert in vaatverwijding en vloeistoflekkage uit de haarvaten. Deze ontstekingscytokines veroorzaken mogelijk ook septische cardiomyopathie (hartspieraandoening), die bijdraagt aan de shocktoestand.

Shock als gevolg van een bijniercrisis

Een distributieve shock geassocieerd met bijniercrisis is het gevolg van onvoldoende steroïde hormonen. Oorzaken van bijnierinsufficiëntie die leiden tot een distributieve shock omvatten:

• acute verergering van chronische bijnierinsufficiëntie
• een onderdrukking van de bijnierfunctie als gevolg van toegediende steroïden
• een vernietiging of verwijdering van de bijnieren
• hypopituïtarisme (gebrek aan hormonen door hypofyse)
• metabool falen van hormoonproductie

Systemisch inflammatoir respons syndroom

Een veel voorkomende oorzaak van een distributieve shock is het systemische inflammatoire respons syndroom als gevolg van niet-infectieuze oorzaken zoals pancreatitis (alvleesklierontsteking) en brandwonden.

Toxisch shocksyndroom

Het toxisch shocksyndroom resulteert uit een infectie met Staphylococcus aureus en groep A streptokokken-exotoxinen die een systemische cytokine-afgifte stimuleren met resulterende vasodilatatie (vaatverwijding) en capillaire lekkage (vloeistoflekkage uit de haarvaten).

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts moet een gerichte medische geschiedenis van de patiënt afnemen, eventueel via de hulpdiensten, familieleden of andere getuigen. Het identificeren van mogelijk bekende allergieën en een geschiedenis van anafylaxie is eveneens essentieel. De arts heeft ook een lijst van medicijnen nodig die de patiënt gebruikt, want het (overmatig) gebruik van steroïden en medicatie voor de behandeling van een hoge bloeddruk, leiden soms tot ernstige reacties. Verder hebben veel patiënten een reeds verzwakt immuunsysteem en/of zijn ze (recent) opgenomen in het ziekenhuis.

Lichamelijk onderzoek
Symptomen van infectie, zoals kortademigheid, hoesten, koorts, koude rillingen, misselijkheid, braken, buikpijn en pijn bij het plassen komen vaak voor wanneer de arts de patiënt onderzoekt. Warme ledematen wijzen mogelijk op vasodilatatie als oorzaak van een shock. Een zorgvuldig huidonderzoek is nodig om een huidbron van een infectie te identificeren, zoals cellulitis (huidinfectie met rode en gezwollen huid), huidzweren of een huidabces. Netelroos wijst sterk op anafylaxie. Een grondig onderzoek van de luchtwegen, de ademhaling, het hart en de circulatie is verder nodig.

Het lichamelijk onderzoek onthult verder:

• een lage zuurstofverzadiging
• een veranderde mentale toestand
• een verlaagde bloeddruk
• een verminderde urineproductie
• een versnelde ademhaling
• een versnelde hartslag
• hypothermie (onderkoeling) of hyperthermie (een verhoogde lichaamstemperatuur)

Diagnostisch onderzoek
De arts voert zo snel mogelijk diverse diagnostische onderzoeken uit, zoals een ECG (hartfilmpje), een echografie, een urineonderzoek en een bloedonderzoek.

Behandeling van lage bloeddruk

De belangrijkste doelen van de behandeling bij een distributieve shock zijn om de onderliggende oorzaak om te keren (zoals een infectie behandelen door een abces af te voeren en een chirurgisch debridement uit te voeren) en de bloeddruk te stabiliseren. De patiënt krijgt onmiddellijk via een ader (intraveneus) vocht toegediend. Daarnaast dient de arts vasoactieve geneesmiddelen toe (zowel vasopressoren als inotropen). Hydrocortison is inzetbaar voor patiënten bij wie de lage bloeddruk niet reageert op vochtreanimatie en vasopressoren; dit wijst vaak op bijnierinsufficiëntie. Patiënten met een septische shock krijgen een behandeling met antimicrobiële geneesmiddelen om de veroorzakende infectie te behandelen. Sommige bronnen van een infectie vereisen een chirurgische interventie, waaronder necrotiserende fasciitis (weefselversterf door vleesetende bacterie), cholangitis (ontsteking van galwegen met koorts en buikpijn), een abces, darmischemie of geïnfecteerde medische hulpmiddelen. De arts behandelt een anafylactische shock met epinefrine (adrenaline).

Prognose van abnormale verdeling van bloedstroom

Een snelle behandeling is de sleutel tot een verbeterde overleving. Een septische shock is doorgaans geassocieerd met significante mortaliteit en is de belangrijkste niet-cardiale doodsoorzaak op de afdeling intensieve zorgen. Andere hoge sterftecijfers zijn gekoppeld aan:

• alcoholgebruik
• een infectie door pseudomonas (bacteriële infectie bij verzwakte patiënten)
• een oudere leeftijd
• een slechte functionele status voorafgaand aan de shock
• een verhoogd serumlactaat
• een verzwakt immuunsysteem
• positieve bloedkweken

Patiënten die reageren op de vochttoediening en geen orgaanfalen hebben, hebben meestal wel goede vooruitzichten.

Lees verder

• Anafylaxie: Ernstige allergische reactie
• Neurogene shock: Daling van bloeddruk door ruggenmergletsel
• Septische shock: Complicatie van sepsis met lage bloeddruk
• Shock: Oorzaken, soorten, symptomen, behandeling en prognose
• Toxisch shock syndroom: Ernstige bacteriële infectie