Retinopathie: Schade aan het netvlies van oog of ogen
Het netvlies is het deel van het oog dat verantwoordelijk is voor het waarnemen van licht en het omzetten van deze signalen in visuele informatie. Retinopathie is de medische term voor aandoeningen die schade aan het netvlies veroorzaken. De meeste vormen van retinopathie worden gekenmerkt door problemen met de bloedvaten die het netvlies van bloed voorzien. De twee meest voorkomende oorzaken van retinopathie zijn diabetische retinopathie en premature retinopathie, maar er zijn ook andere vormen van retinopathie. Retinopathie kan worden onderverdeeld in twee hoofdtypen: proliferatieve en niet-proliferatieve retinopathie. De behandeling varieert afhankelijk van het type en de ernst van de aandoening en kan bestaan uit medicijnen en lasertherapie.- Epidemiologie
- Mechanisme
- Oorzaken en soorten retinopathie
- Proliferatieve retinopathie
- Niet-proliferatieve retinopathie
- Andere oorzaken
- Risicofactoren
- Risicogroepen
- Symptomen
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van netvliesschade
- Prognose
- Levensstijl en leefomstandigheden
- Ondersteuning en educatie
- Complicaties
- Preventie van netvliesschade
- Praktische tips voor het omgaan met retinopathie
- Zorg voor regelmatige oogcontroles
- Beheer je bloedsuikerspiegel en bloeddruk
- Gebruik een goed verlichte omgeving
- Draag een zonnebril tegen fel licht
- Let op veranderingen in je gezichtsvermogen
- Pas je dieet aan om je ogen te ondersteunen
- Vermijd roken
- Zorg voor mentale ondersteuning
- Gebruik hulpmiddelen voor visuele assistentie
- Blijf actief binnen je mogelijkheden
- Krijg hulp bij mobiliteit indien nodig
- Misvattingen rond retinopathie
- Retinopathie komt alleen voor bij mensen met diabetes type 1
- Je merkt altijd symptomen bij retinopathie
- Retinopathie kan worden genezen met oogdruppels of medicijnen
- Als je geen problemen met zien hebt, betekent dit dat je geen retinopathie hebt
- Retinopathie kan alleen optreden bij ouderen
- Retinopathie kan niet worden voorkomen
- De enige manier om retinopathie te behandelen is met een operatie
Epidemiologie
De epidemiologie van retinopathie, met name bij prematuren, omvat het bestuderen van de frequentie, verspreiding en de risicofactoren die bijdragen aan deze aandoening. Retinopathie van de prematuur is een belangrijke oorzaak van visuele beperkingen en blindheid bij vroeggeboren baby’s. De prevalentie varieert wereldwijd, met hogere aantallen gerapporteerd in landen met beperkte toegang tot geavanceerde neonatale zorg. De prevalentie wordt ook beïnvloed door de zwangerschapsduur bij de geboorte, waarbij baby’s die voor 32 weken zwangerschap worden geboren het hoogste risico lopen.Prevalentie wereldwijd
Retinopathie van de prematuur komt wereldwijd voor, maar de prevalentie verschilt sterk afhankelijk van de toegang tot neonatale zorg. In ontwikkelingslanden met beperkte zorginfrastructuur is de prevalentie vaak hoger. In ontwikkelde landen wordt de prevalentie sterk verminderd door vroege detectie en behandeling, zoals lasertherapie en andere interventies.
Regionale verschillen
Binnen ontwikkelde landen zoals de VS en Europa zijn de cijfers voor retinopathie van de prematuur gedaald, dankzij verbeteringen in neonatale zorg. Echter, in minder ontwikkelde regio’s blijven de cijfers zorgwekkend hoog. Daarnaast speelt de toegang tot oogzorg en screening voor prematuren een cruciale rol in de regionale verschillen.
Mechanisme
Het mechanisme van retinopathie betreft een afwijking in de ontwikkeling van de bloedvaten van het netvlies bij baby’s die te vroeg zijn geboren. Bij prematuren is het netvlies vaak onvolledig ontwikkeld, wat leidt tot abnormale bloedvatgroei die kan resulteren in bloeding en littekenvorming, wat het gezichtsvermogen ernstig kan aantasten.Onvolledige bloedvatontwikkeling
In een normaal ontwikkelende oogstructuur groeien bloedvaten op een gecontroleerde manier naar het netvlies. Bij premature baby’s gebeurt dit proces niet op de juiste tijd, wat leidt tot onvolledige of abnormale bloedvaten die kunnen lekken of bloeden, wat visuele schade veroorzaakt.
Oorzaak van bloeding en littekenvorming
De abnormale bloedvaten kunnen gemakkelijk scheuren en bloeden, wat leidt tot ophoping van bloed in het netvlies. Dit kan littekenweefsel veroorzaken, dat het netvlies kan aantasten en mogelijk loslaten, waardoor de visuele functie ernstig wordt aangetast.
Oorzaken en soorten retinopathie
Retinopathie kan worden ingedeeld in twee hoofdtypen: proliferatieve en niet-proliferatieve retinopathie. Beide typen hebben te maken met een verstoring van de normale bloedtoevoer naar het netvlies, maar de mechanismen en gevolgen verschillen.Proliferatieve retinopathie
Proliferatieve retinopathie ontstaat vaak als gevolg van niet-proliferatieve schade aan het netvlies. Dit type retinopathie wordt gekenmerkt door de abnormale groei van bloedvaten, een proces dat normaal gesproken angiogenese wordt genoemd. Wanneer angiogenese in overdrive is, ontstaat er een overgroei van bloedvaten, bekend als oculaire neovascularisatie. De beschadigde bloedvaten bij niet-proliferatieve retinopathie veroorzaken een gebrek aan zuurstof in het netvlies, wat leidt tot de afgifte van het molecuul vasculaire endotheliale groeifactor (VEGF). Dit stimuleert de vorming van nieuwe bloedvaten, die echter vaak slecht ontwikkeld, fragiel en onbetrouwbaar zijn. Deze zwakke bloedvaten kunnen gaan lekken, waardoor vloeistoffen, eiwitten en andere afvalstoffen in het netvlies terechtkomen en bloedingen kunnen optreden. Proliferatieve retinopathie is riskanter omdat deze bloedingen vaak leiden tot verlies van gezichtsvermogen en zelfs blindheid.Centrale sereuze retinopathie
Bij centrale sereuze retinopathie hoopt zich vloeistof op onder het netvlies, waardoor de lagen van het netvlies van elkaar worden gescheiden. Dit kan resulteren in wazig zien of een verminderde nachtzichtcapaciteit.
Diabetische retinopathie
Diabetes mellitus is wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van proliferatieve netvliesschade. Bij diabetische retinopathie kan proliferatieve retinopathie leiden tot netvliesloslating, een ernstige aandoening waarbij de lagen van het netvlies loskomen van hun onderliggende structuren. Dit is een van de ernstigste complicaties van proliferatieve retinopathie.
Niet-proliferatieve retinopathie
Niet-proliferatieve retinopathie wordt gekenmerkt door een abnormale bloedtoevoer naar het netvlies door schade aan de kleine bloedvaten die het netvlies van bloed voorzien. Veel voorkomende oorzaken van niet-proliferatieve retinopathie zijn:- Hypertensieve retinopathie
- Premature retinopathie
- Retinopathie geassocieerd met sikkelcelziekte
- Stralingsretinopathie
- Zonneretinopathie
Hypertensieve retinopathie
Een hoge bloeddruk kan leiden tot schade aan het netvlies, die zich kan uiten in drie vormen: choroidopathie (schade aan de vaatvliezen), retinopathie en optische neuropathie. Hypertensieve retinopathie ontstaat wanneer de bloedvaten in het netvlies worden beschadigd door een verhoogde bloeddruk.
Premature retinopathie
Premature retinopathie komt voor bij sommige baby's die te vroeg of met een laag geboortegewicht worden geboren. De bloedvaten in het netvlies hebben dan mogelijk niet genoeg tijd gehad om goed te ontwikkelen. In de vroege stadia van premature retinopathie zijn de veranderingen vaak subtiel en kunnen er geen duidelijke symptomen optreden. In latere stadia kan een netvliesloslating optreden, wat kan leiden tot blindheid.
Andere oorzaken
Soms worden retinopathieën veroorzaakt door genetische mutaties, hoewel deze gevallen zeldzaam zijn. Deze mutaties zijn vaak X-gebonden en kunnen leiden tot aandoeningen zoals de ziekte van Norrie (een ontwikkelingsstoornis), FEVR (familiaire exsudatieve vitreoretinopathie) en de ziekte van Coats (misvormde bloedvaten in het netvlies). Er is mogelijk ook een genetische aanleg voor premature retinopathie en diabetische retinopathie, maar hier is meer onderzoek naar nodig. Traumatisch letsel, zoals een hoofdtrauma, kan ook leiden tot retinopathie van Purtscher.Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van retinopathie bij prematuren vergroten. Deze risicofactoren omvatten zowel medische als omgevingsfactoren, zoals de mate van prematuriteit, zuurstofgebruik en infecties tijdens de zwangerschap.Prematuriteit en zwangerschapsduur
De belangrijkste risicofactor voor retinopathie is de zwangerschapsduur bij de geboorte. Hoe prematuurder een baby is, hoe groter de kans op het ontwikkelen van retinopathie. Baby’s die vóór 32 weken zwangerschap geboren worden, lopen het grootste risico.
Zuurstofgebruik en ventilatie
Het gebruik van zuurstoftherapie en mechanische ventilatie bij prematuren kan de ontwikkeling van de retinopathie verergeren. Hoge concentraties zuurstof kunnen leiden tot schade aan de bloedvaten in het netvlies en abnormale vaatgroei bevorderen.
Risicogroepen
De risicogroepen voor retinopathie zijn voornamelijk premature baby’s, maar er zijn ook andere factoren die de kans op het ontwikkelen van deze aandoening vergroten.Premature baby’s
Baby’s die vóór 32 weken zwangerschap worden geboren, hebben een aanzienlijk hoger risico op retinopathie van de prematuur. Het risico neemt toe naarmate de baby jonger is bij de geboorte.
Baby’s met een laag geboortegewicht
Baby’s die een extreem laag geboortegewicht hebben (minder dan 1500 gram) lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van retinopathie, zelfs als ze niet extreem vroeg zijn geboren.
Wazig zien kan een symptoom van retinopathie zijn / Symptomen
Veel patiënten ervaren pas symptomen in een laat stadium van de ziekte, vaak wanneer er al aanzienlijke schade is opgetreden. De symptomen kunnen zich geleidelijk ontwikkelen, maar soms kunnen ze ook plotseling optreden. Mogelijke symptomen van retinopathie zijn:- Drijvers of kleine objecten die door het gezichtsveld bewegen (floaters)
- Dubbelzien
- Gedeeltelijk of volledig verlies van het gezichtsvermogen in één of beide ogen
- Glasvochtbloeding
- Slecht nachtzicht
- Een vallend gordijn over de ogen
- Verlies van perifere gezichtsvermogen (zicht aan de zijkanten)
- Verminderde gezichtsscherpte of wazig zien
- Flitsende lichten zien (fotopsie)
- Moeite met lezen of gedetailleerd werk waarvoor nauwkeurige visuele waarneming nodig is
- Oogpijn
- Rode ogen
- Vervormde beelden zien (metamorfopsie)
- Zwarte vlekken zien (scotomen)
Alarmsymptomen
Er zijn geen directe alarmsymptomen van retinopathie van de prematuur bij de baby zelf, maar er kunnen aanwijzingen zijn tijdens het medisch onderzoek. Vroege opsporing van de aandoening is cruciaal voor een gunstige uitkomst.Veranderingen in het oogonderzoek
Een belangrijke manier om retinopathie te diagnosticeren is door oogonderzoek, waarbij de arts kijkt naar tekenen van abnormale vaatgroei in het netvlies. Veranderingen in de bloedvaten zijn vaak de eerste tekenen van de aandoening.
Oogbloeding en littekenvorming
In latere stadia van de aandoening kunnen oogbloedingen en littekenvorming optreden, die leiden tot een afname van het gezichtsvermogen. Het is van groot belang om deze symptomen snel te herkennen om schade te beperken.
Diagnose en onderzoeken
De diagnose van retinopathie wordt gesteld door een oogarts tijdens een oogonderzoek. De arts onderzoekt het netvlies aan de achterkant van het oog. Dit kan gedaan worden door het netvlies direct te bekijken met een lampje door de pupil, of door de pupil te verwijden met speciale oogdruppels (mydriatica), wat een beter zicht op het netvlies mogelijk maakt. Fundusfotografie wordt vaak gebruikt als gouden standaard voor het vaststellen van netvliesschade.Behandeling van netvliesschade
De behandeling van retinopathie hangt af van de oorzaak en de ernst van de aandoening. Bij premature retinopathie kan het aanpassen van de zuurstofniveaus na de geboorte cruciaal zijn. Lasertherapie is een gangbare behandelingsoptie, vooral voor sikkelcel- en diabetische retinopathie. Laser fotocoagulatietherapie helpt om visuele problemen te verminderen en wordt vaak gecombineerd met injecties van anti-VEGF-geneesmiddelen, vooral bij premature retinopathie.Prognose
De prognose van retinopathie hangt af van de ernst van de aandoening en hoe snel deze wordt gedetecteerd en behandeld. Bij ernstige gevallen kan de aandoening leiden tot blijvende blindheid, maar met vroege behandeling zijn er goede vooruitzichten.Effect van vroege behandeling
Vroege behandeling, zoals lasertherapie, kan de progressie van de aandoening stoppen en het gezichtsvermogen behouden. Baby’s die op tijd behandeld worden, kunnen vaak een normaal gezichtsvermogen behouden.
Ernstige gevallen en blindheid
In gevallen van ernstige retinopathie, waarbij het netvlies loslaat of er littekenweefsel ontstaat, is het mogelijk dat de baby uiteindelijk blind wordt. De prognose wordt bepaald door de omvang van de schade aan het netvlies.
Levensstijl en leefomstandigheden
Een gezonde levensstijl speelt een sleutelrol bij de preventie en het beheer van retinopathie. Het vermijden van risicofactoren zoals roken en overmatig alcoholgebruik kan ook bijdragen aan het behoud van een gezond netvlies. Mensen die een verhoogd risico lopen op retinopathie moeten ook hun leefomstandigheden en dieet evalueren en indien nodig aanpassen om de algehele gezondheid van hun ogen te ondersteunen.Ondersteuning en educatie
Het is belangrijk dat patiënten met retinopathie goed geïnformeerd worden over hun aandoening en behandelingsopties. Ondersteuning van zorgverleners, inclusief oogartsen en diëtisten, evenals educatieve programma's over retinopathie en gerelateerde aandoeningen, kunnen bijdragen aan een betere ziektebeheersing en kwaliteit van leven.Complicaties
Retinopathie van de prematuur kan leiden tot verschillende complicaties, zowel op korte als lange termijn. De meeste complicaties zijn gerelateerd aan de visuele functie van de baby.Blindheid en slechtziendheid
De meest ernstige complicatie van retinopathie van de prematuur is blijvende blindheid. Zelfs bij een gedeeltelijke genezing kunnen baby’s blijven lijden aan visuele beperkingen zoals verminderd gezichtsvermogen of slechtziendheid.
Cognitieve en ontwikkelingsachterstanden
Baby’s die blind of slechtziend zijn, kunnen achterstanden oplopen in motorische en cognitieve ontwikkeling. Het is belangrijk om ondersteunende zorg en therapieën te bieden om hun ontwikkeling te bevorderen.
Een gezonde voeding draagt bij aan de preventie van netvliesschade / Bron: Jill111, Pixabay
