Retinopathie: Schade aan het netvlies van oog of ogen

Het netvlies is het deel in het oog dat licht waarneemt. Retinopathie is de medische term voor schade (ziekte) aan het netvlies van de ogen. Bij retinopathie ligt een vaatprobleem of een abnormale bloedstroom aan de basis van de netvliesschade. De twee meest voorkomende oorzaken van retinopathie zijn diabetische retinopathie en premature retinopathie, al zijn er andere vormen bekend. Retinopathie is in te delen in proliferatieve en niet-proliferatieve typen. De behandeling is variabel maar bestaat uit onder andere medicijnen en lasertherapie.

• Oorzaken en soorten retinopathie aan oog of ogen
• Proliferatieve retinopathie
• Niet-proliferatieve retinopathie
• Andere oorzaken
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van schade aan netvlies
• Preventie van beschadiging aan netvlies

Oorzaken en soorten retinopathie aan oog of ogen

De ontwikkeling van retinopathie is in te delen in proliferatieve en niet-proliferatieve typen. Veel oorzaken van retinopathie zijn zowel proliferatief als niet-proliferatief. Beide soorten veroorzaken netvliesschade doordat de normale bloedstroom naar het netvlies gewijzigd is via verschillende mechanismen.

Proliferatieve retinopathie

Proliferatieve retinopathie komt vaak na niet-proliferatieve schade aan het netvlies. Proliferatieve retinopathie verwijst naar schade veroorzaakt door een abnormale groei van bloedvaten. Normaal gesproken is angiogenese een natuurlijk onderdeel van weefselgroei en -vorming. Wanneer er een abnormaal hoge snelheid van angiogenese is, is er een overgroei van bloedvaten (oculaire neovascularisatie). Zodra de bloedvaten beschadigd raken, wat gebeurt bij niet-proliferatieve retinopathie, krijgt het netvlies niet genoeg zuurstof. Hierdoor begint het netvlies het molecuul vasculaire endotheliale groeifacator (VEGF) af te scheiden, om nieuwe neovascularisatie van bloedvaten te creëren. Deze nieuwe bloedvaten zijn echter slecht opgebouwd, fragiel, zwak en ineffectief. Deze zwakke, breekbare bloedvaten zijn ook vaak lek, waardoor vloeistoffen, eiwitten en ander afval naar het netvlies kan gaan lekken. Ze zijn tevens gevoelig voor bloedingen door hun zwakte. Hierdoor zijn proliferatieve soorten retinopathie riskanter omdat bloedingen van bloedvaten vaak leiden tot een verlies van het gezichtsvermogen en blindheid.

Centrale sereuze retinopathie
Bij centrale sereuze retinopathie hoopt zich vloeistof op in het membraan achter het netvlies op. De vloeistof sijpelt tussen de lagen van het netvlies en zorgt ervoor dat ze scheiden. Dit resulteert in wazig zien of een slecht nachtzicht.

Diabetische retinopathie
Diabetes mellitus, die diabetische retinopathie veroorzaakt, is wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van proliferatieve schade aan het netvlies. Proliferatieve retinopathie veroorzaakt mogelijk een netvliesloslating. Dit is een scheiding van de lagen van het netvlies. Het is één van de ernstigste gevolgen van proliferatieve retinopathie.

Niet-proliferatieve retinopathie

Bij het niet-proliferatieve type treedt een abnormale bloedtoevoer naar het netvlies op als gevolg van directe schade of aantasting of hermodellering van de kleine bloedvaten die het netvlies voeden. Veel voorkomende oorzaken van niet-proliferatieve schade zijn:

• hypertensieve retinopathie
• premature retinopathie
• retinopathie geassocieerd met sikkelcelziekte
• stralingsretinopathie
• zonneretinopathie

Hypertensieve retinopathie
Een hoge bloeddruk leidt mogelijk tot drie soorten oogschade met name choroidopathie (schade aan de vaatvliezen), retinopathie en optische neuropathie. Hypertensieve retinopathie treedt op wanneer de netvliesvaten beschadigd raken als gevolg van een verhoogde bloeddruk.

Premature retinopathie
Dit type netvliesschade presenteert zich bij sommige baby’s die te vroeg of met een laag geboortegewicht ter wereld komen. De netvliesbloedvaten hebben dan geen tijd gehad om goed te groeien. In de vroege stadia van premature retinopathie zijn er alleen subtiele veranderingen en geen duidelijke symptomen. Bij meer gevorderde stadia ontstaat een netvliesloslating hetgeen leidt tot blindheid.

Andere oorzaken

Genetische mutaties (veranderingen) zijn zeldzame oorzaken van bepaalde retinopathieën en zijn meestal X-gebonden, waaronder NDP-familie van genen die onder andere de ziekte van Norrie (ontwikkelingsstoornis), FEVR en de ziekte van Coats (misvormde bloedvaatjes in het netvlies) veroorzaken. Mogelijk is er een genetische aanleg bij patiënten met premature retinopathie en diabetische retinopathie, maar meer onderzoek is nog nodig rond dit thema anno november 2019. Een trauma, vooral een hoofdtrauma, veroorzaakt retinopathie van Purtscher.

Symptomen

Veel patiënten hebben vaak geen symptomen tot zeer laat in hun ziekteverloop. Patiënten krijgen vaak pas tekenen wanneer reeds onherstelbare schade is opgetreden. Vaak ontwikkelt de oogziekte zich dus geleidelijk, maar af en toe ontstaan de klachten plotseling.

De patiënt kampt met één of meer van volgende tekenen:

• drijvers of kleine objecten zien die door het gezichtsveld drijven (floaters)
• dubbelzien
• een gedeeltelijk of volledig verlies van het gezichtsvermogen in één oog of beide ogen
• een glasvochtbloeding
• een slecht nachtzicht
• een vallend gordijn over de ogen
• een verlies van het perifere gezichtsvermogen (zicht aan zijkant)
• een verminderde gezichtsscherpte / wazig zien
• flitsende lichten zien (fotopsie)
• moeite met lezen of gedetailleerd werk waarvoor de ogen nodig zijn
• oogpijn
• rode ogen
• vervormde beelden zien (metamorfopsie)
• zwarte vlekken zien (scotomen)

Diagnose en onderzoeken

Retinopathie diagnosticeert de oogarts tijdens een oogonderzoek. De arts moet het netvlies in de achterkant van het oog onderzoeken om deze diagnose te stellen. Er zijn verschillende manieren om het netvlies te onderzoeken. De arts kan het netvlies direct bekijken door met een lampje door de pupil te kijken. In de meeste gevallen verwijdt de arts de pupil met speciale oogdruppels (mydriatica) zodat hij het netvlies beter in beeld kan krijgen. Een fundusfotografie is de gouden standaard voor de diagnose van schade aan het netvlies.

Behandeling van schade aan netvlies

De behandeling is gebaseerd op de oorzaak van de retinopathie. Premature retinopathie is mogelijk het resultaat van of verergert door onvoldoende of te veel zuurstof na de geboorte. Daarom volgt de arts nauwlettend de zuurstofwaarden en past hij deze zo nodig aan. Sommige patiënten krijgen lasertherapie op het netvlies. Laser fotocoagulatietherapie is de standaard behandeling voor vele soorten retinopathie. Lasertherapie is over het algemeen veilig is en hierdoor verminderen de visuele problemen bij sikkelcel- en diabetische retinopathie. Voorts krijgen sommige patiënten injecties met anti-VEGF-geneesmiddelen toegediend. Dit gebeurt mogelijk in combinatie met lasertherapie en dan vooral bij patiënten met premature retinopathie.

Preventie van beschadiging aan netvlies

Retinopathie is vaak secundair aan aandoeningen zoals diabetes mellitus of een hoge bloeddruk. Het is belangrijk om de bloedsuikerspiegel en bloeddruk onder controle te houden en zich regelmatig via een oogonderzoek (en andere diabetestesten) te laten opvolgen om de incidentie van retinopathie te verminderen. Regelmatige lichaamsbeweging is eveneens een goede preventieve maatregel om de incidentie te verlagen. Verder moet een patiënt met slaapapneu een behandeling krijgen, want dit verlaagt eveneens de kans op het krijgen van netvliesschade. Medicijnen verlagen de bloeddruk (hypertensieve retinopathie). Tot slot is een gezonde levensstijl belangrijk, zeker wanneer een hoge bloeddruk aan de basis ligt van beschadiging van het netvlies, zoals regelmatig sporten, een gezond lichaamsgewicht behouden en gezond en evenwichtig eten.

Lees verder

• Diabetische retinopathie: Oogaandoening door diabetes
• Centrale sereuze retinopathie: Oogaandoening
• Premature retinopathie: Abnormale groei retinale bloedvaten
• Hypertensieve retinopathie: Oogziekte door te hoge bloeddruk
• Netvlies: Aandoeningen en problemen met retina in het oog