Retinopathie: Schade aan het netvlies van oog of ogen

Het netvlies is het deel van het oog dat verantwoordelijk is voor het waarnemen van licht en het omzetten van deze signalen in visuele informatie. Retinopathie is de medische term voor aandoeningen die schade aan het netvlies veroorzaken. De meeste vormen van retinopathie worden gekenmerkt door problemen met de bloedvaten die het netvlies van bloed voorzien. De twee meest voorkomende oorzaken van retinopathie zijn diabetische retinopathie en premature retinopathie, maar er zijn ook andere vormen van retinopathie. Retinopathie kan worden onderverdeeld in twee hoofdtypen: proliferatieve en niet-proliferatieve retinopathie. De behandeling varieert afhankelijk van het type en de ernst van de aandoening en kan bestaan uit medicijnen en lasertherapie.

• Oorzaken en soorten retinopathie
• Proliferatieve retinopathie
• Niet-proliferatieve retinopathie
• Andere oorzaken
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van netvliesschade
• Levensstijl en leefomstandigheden
• Ondersteuning en educatie
• Preventie van netvliesschade

Oorzaken en soorten retinopathie

Retinopathie kan worden ingedeeld in twee hoofdtypen: proliferatieve en niet-proliferatieve retinopathie. Beide typen hebben te maken met een verstoring van de normale bloedtoevoer naar het netvlies, maar de mechanismen en gevolgen verschillen.

Proliferatieve retinopathie

Proliferatieve retinopathie ontstaat vaak als gevolg van niet-proliferatieve schade aan het netvlies. Dit type retinopathie wordt gekenmerkt door de abnormale groei van bloedvaten, een proces dat normaal gesproken angiogenese wordt genoemd. Wanneer angiogenese in overdrive is, ontstaat er een overgroei van bloedvaten, bekend als oculaire neovascularisatie. De beschadigde bloedvaten bij niet-proliferatieve retinopathie veroorzaken een gebrek aan zuurstof in het netvlies, wat leidt tot de afgifte van het molecuul vasculaire endotheliale groeifactor (VEGF). Dit stimuleert de vorming van nieuwe bloedvaten, die echter vaak slecht ontwikkeld, fragiel en onbetrouwbaar zijn. Deze zwakke bloedvaten kunnen gaan lekken, waardoor vloeistoffen, eiwitten en andere afvalstoffen in het netvlies terechtkomen en bloedingen kunnen optreden. Proliferatieve retinopathie is riskanter omdat deze bloedingen vaak leiden tot verlies van gezichtsvermogen en zelfs blindheid.

Centrale sereuze retinopathie
Bij centrale sereuze retinopathie hoopt zich vloeistof op onder het netvlies, waardoor de lagen van het netvlies van elkaar worden gescheiden. Dit kan resulteren in wazig zien of een verminderde nachtzichtcapaciteit.

Diabetische retinopathie
Diabetes mellitus is wereldwijd de meest voorkomende oorzaak van proliferatieve netvliesschade. Bij diabetische retinopathie kan proliferatieve retinopathie leiden tot netvliesloslating, een ernstige aandoening waarbij de lagen van het netvlies loskomen van hun onderliggende structuren. Dit is een van de ernstigste complicaties van proliferatieve retinopathie.

Niet-proliferatieve retinopathie

Niet-proliferatieve retinopathie wordt gekenmerkt door een abnormale bloedtoevoer naar het netvlies door schade aan de kleine bloedvaten die het netvlies van bloed voorzien. Veel voorkomende oorzaken van niet-proliferatieve retinopathie zijn:

• Hypertensieve retinopathie[/ITEM]
• Premature retinopathie[/ITEM]
• Retinopathie geassocieerd met sikkelcelziekte[/ITEM]
• Stralingsretinopathie[/ITEM]
• Zonneretinopathie[/ITEM]

Hypertensieve retinopathie
Een hoge bloeddruk kan leiden tot schade aan het netvlies, die zich kan uiten in drie vormen: choroidopathie (schade aan de vaatvliezen), retinopathie en optische neuropathie. Hypertensieve retinopathie ontstaat wanneer de bloedvaten in het netvlies worden beschadigd door een verhoogde bloeddruk.

Premature retinopathie
Premature retinopathie komt voor bij sommige baby's die te vroeg of met een laag geboortegewicht worden geboren. De bloedvaten in het netvlies hebben dan mogelijk niet genoeg tijd gehad om goed te ontwikkelen. In de vroege stadia van premature retinopathie zijn de veranderingen vaak subtiel en kunnen er geen duidelijke symptomen optreden. In latere stadia kan een netvliesloslating optreden, wat kan leiden tot blindheid.

Andere oorzaken

Soms worden retinopathieën veroorzaakt door genetische mutaties, hoewel deze gevallen zeldzaam zijn. Deze mutaties zijn vaak X-gebonden en kunnen leiden tot aandoeningen zoals de ziekte van Norrie (een ontwikkelingsstoornis), FEVR (familiaire exsudatieve vitreoretinopathie) en de ziekte van Coats (misvormde bloedvaten in het netvlies). Er is mogelijk ook een genetische aanleg voor premature retinopathie en diabetische retinopathie, maar hier is meer onderzoek naar nodig. Traumatisch letsel, zoals een hoofdtrauma, kan ook leiden tot retinopathie van Purtscher.

Symptomen

Veel patiënten ervaren pas symptomen in een laat stadium van de ziekte, vaak wanneer er al aanzienlijke schade is opgetreden. De symptomen kunnen zich geleidelijk ontwikkelen, maar soms kunnen ze ook plotseling optreden. Mogelijke symptomen van retinopathie zijn:

• Drijvers of kleine objecten die door het gezichtsveld bewegen (floaters)[/ITEM]
• Dubbelzien[/ITEM]
• Gedeeltelijk of volledig verlies van het gezichtsvermogen in één of beide ogen[/ITEM]
• Glasvochtbloeding[/ITEM]
• Slecht nachtzicht[/ITEM]
• Een vallend gordijn over de ogen[/ITEM]
• Verlies van perifere gezichtsvermogen (zicht aan de zijkanten)[/ITEM]
• Verminderde gezichtsscherpte of wazig zien[/ITEM]
• Flitsende lichten zien (fotopsie)[/ITEM]
• Moeite met lezen of gedetailleerd werk waarvoor nauwkeurige visuele waarneming nodig is[/ITEM]
• Oogpijn[/ITEM]
• Rode ogen[/ITEM]
• Vervormde beelden zien (metamorfopsie)[/ITEM]
• Zwarte vlekken zien (scotomen)[/ITEM]

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van retinopathie wordt gesteld door een oogarts tijdens een oogonderzoek. De arts onderzoekt het netvlies aan de achterkant van het oog. Dit kan gedaan worden door het netvlies direct te bekijken met een lampje door de pupil, of door de pupil te verwijden met speciale oogdruppels (mydriatica), wat een beter zicht op het netvlies mogelijk maakt. Fundusfotografie wordt vaak gebruikt als gouden standaard voor het vaststellen van netvliesschade.

Behandeling van netvliesschade

De behandeling van retinopathie hangt af van de oorzaak en de ernst van de aandoening. Bij premature retinopathie kan het aanpassen van de zuurstofniveaus na de geboorte cruciaal zijn. Lasertherapie is een gangbare behandelingsoptie, vooral voor sikkelcel- en diabetische retinopathie. Laser fotocoagulatietherapie helpt om visuele problemen te verminderen en wordt vaak gecombineerd met injecties van anti-VEGF-geneesmiddelen, vooral bij premature retinopathie.

Levensstijl en leefomstandigheden

Een gezonde levensstijl speelt een sleutelrol bij de preventie en het beheer van retinopathie. Het vermijden van risicofactoren zoals roken en overmatig alcoholgebruik kan ook bijdragen aan het behoud van een gezond netvlies. Mensen die een verhoogd risico lopen op retinopathie moeten ook hun leefomstandigheden en dieet evalueren en indien nodig aanpassen om de algehele gezondheid van hun ogen te ondersteunen.

Ondersteuning en educatie

Het is belangrijk dat patiënten met retinopathie goed geïnformeerd worden over hun aandoening en behandelingsopties. Ondersteuning van zorgverleners, inclusief oogartsen en diëtisten, evenals educatieve programma's over retinopathie en gerelateerde aandoeningen, kunnen bijdragen aan een betere ziektebeheersing en kwaliteit van leven.

Preventie van netvliesschade

Retinopathie is vaak secundair aan aandoeningen zoals diabetes mellitus of een hoge bloeddruk. Het is cruciaal om de bloedsuikerspiegel en bloeddruk onder controle te houden en regelmatig oogonderzoeken en andere testen uit te voeren om de kans op retinopathie te verkleinen. Regelmatige lichaamsbeweging en een gezonde voeding zijn belangrijke preventieve maatregelen. Patiënten met slaapapneu moeten een behandeling volgen om het risico op netvliesschade te verminderen. Het handhaven van een gezonde levensstijl, zoals regelmatig sporten, een gezond gewicht behouden, en evenwichtig eten is eveneens belangrijk voor het behoud van een goede gezondheid van het netvlies.

Lees verder

• Diabetische retinopathie: Oogaandoening door diabetes
• Centrale sereuze retinopathie: Oogaandoening
• Premature retinopathie: Abnormale groei retinale bloedvaten
• Hypertensieve retinopathie: Oogziekte door te hoge bloeddruk
• Netvlies: Aandoeningen en problemen met retina in het oog