Netvlies: Aandoeningen en problemen met retina in het oog

Het netvlies, een dunne weefsellaag aan de achterkant van het oog, speelt een cruciale rol bij het detecteren van licht en het verzenden van visuele informatie naar de hersenen. Centraal in deze laag bevindt zich de macula, die verantwoordelijk is voor scherp en centraal gezichtsvermogen, essentieel voor activiteiten zoals lezen, autorijden en het waarnemen van fijne details. Verschillende netvliesaandoeningen kunnen dit weefsel aantasten en leiden tot visuele problemen, waaronder in sommige gevallen blindheid. De behandeling van netvliesproblemen kan variëren van een afwachtend beleid tot een onmiddellijke chirurgische ingreep. Jaarlijkse oogonderzoeken zijn belangrijk om netvliesafwijkingen vroegtijdig op te sporen en het gezichtsvermogen te behouden.

• Acute zonale occulte perifere retinopathie
• Birdshot chorioretinopathie
• Centrale sereuze (chorio)retinopathie
• Chorioretinitis
• Diabetische retinopathie
• Familiale exsudatieve vitreoretinopathie (FEVR)
• Leeftijdsgebonden maculadegeneratie
• Maculagat
• Maculaoedeem
• Netvliesloslating
• Netvliesscheur
• Onchocerciasis (rivierblindheid)
• Premature retinopathie (abnormale groei van retinale bloedvaten)
• Retinale occlusie
• Retinitis Pigmentosa (RP)
• Retinoblastoom
• Retinoschisis
• Syndroom van Usher
• Ziekte van Oguchi
• Ziekte van Refsum
• Ziekte van Stargardt
• Andere oorzaken van netvliesaandoeningen
• Diagnose en onderzoek bij de oogarts

Acute zonale occulte perifere retinopathie

Bij acute zonale occulte perifere retinopathie (AZOPR), mogelijk een auto-immuunaandoening, ervaren patiënten veranderingen in hun gezichtsveld en kunnen zij knipperend licht waarnemen. Behandeling omvat vaak medicijnen zoals corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers), antibiotica, en andere immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken), hoewel deze niet altijd effectief zijn.

Birdshot chorioretinopathie

Birdshot chorioretinopathie is een zeldzame auto-immuunaandoening die kan leiden tot symptomen zoals floaters () en troebel gezichtsvermogen. Andere symptomen omvatten problemen met contrastwaarneming, overgevoeligheid voor licht, [ARTIKEL=172860]nachtblindheid, lichtflitsen (fotopsie), oogpijn, vervormd zicht, kleurenzienstoornissen, en verlies van dieptezicht of perifere visie (zicht aan de zijkant). Langdurige behandeling met corticosteroïden kan noodzakelijk zijn, hoewel langdurig gebruik tot andere gezondheidsproblemen kan leiden.

Centrale sereuze (chorio)retinopathie

Centrale sereuze chorioretinopathie is een aandoening waarbij vocht zich ophoopt onder het netvlies, wat leidt tot een sereuze loslating van het netvlies en visusverlies. Dit kan zich uiten als tijdelijk wazig centraal gezichtsvermogen (meestal in één oog), hoewel sommige gevallen chronisch kunnen worden of terugkerende symptomen kunnen vertonen. Risicofactoren zijn onder andere langdurig gebruik van corticosteroïden, een hoge bloeddruk, hart- en vaataandoeningen, en zwangerschap. Behandelopties omvatten het staken van corticosteroïden, indien mogelijk in overleg met de arts, en mogelijk laserbehandeling, orale medicatie, of ooginjecties.

Chorioretinitis

Chorioretinitis is een ontsteking van zowel het vaatvlies als het netvlies in één of beide ogen, ook bekend als uveïtis posterior. Symptomen kunnen onder meer nachtblindheid, floaters, fotofobie (lichtschuwheid), verminderde gezichtsscherpte, vervormde beelden, een vervaagd kleurenbeeld, en tranende ogen zijn. Behandeling kan bestaan uit corticosteroïde medicatie of anti-inflammatoire geneesmiddelen, toegediend volgens oogdruppelrichtlijnen.

Diabetische retinopathie

Diabetische retinopathie is een complicatie van diabetes mellitus die schade aan de bloedvaten van de retina veroorzaakt. Ongeveer de helft van alle diabetici ondervindt deze aandoening, vooral bij slecht gecontroleerde diabetes. Risicofactoren zijn onder andere een hoge bloeddruk, hoog cholesterol, en zwangerschap. Symptomen kunnen wazig zien, dubbelzien (diplopie), leesproblemen, floaters, een schaduw over het gezichtsveld, oogpijn, een drukgevoel in de ogen, en kleurenzienstoornissen zijn. Behandeling wordt vaak uitgevoerd met een intravitreale injectie.

Familiale exsudatieve vitreoretinopathie (FEVR)

FEVR is een erfelijke aandoening waarbij de bloedvaten van het netvlies abnormaal ontwikkelen, wat kan leiden tot netvliesloslating door littekenweefsel. Abnormale bloedvaten kunnen ook lekken (exsudatie) en de fijnste bloedvaten in het oog kunnen sluiten (capillaire uitval), wat leidt tot zuurstoftekort voor de netvliescellen. Symptomen kunnen verlies van gezichtsvermogen, scheelzien, en een lui oog (amblyopie) omvatten. Bij milde vormen is afwachten met regelmatig oogonderzoek vaak voldoende. Bij ernstige gevallen kan een laserbehandeling of een operatie nodig zijn. Regelmatige opvolging door de oogarts is noodzakelijk, aangezien symptomen kunnen terugkeren.

Leeftijdsgebonden maculadegeneratie

Leeftijdsgebonden maculadegeneratie is een aandoening die het centrale gezichtsvermogen aantast door achteruitgang van het netvlies en het vaatvlies. In een vroeg stadium kunnen rechte lijnen vervormd lijken (metamorfopsie), en kleuren kunnen minder helder en intens zijn. In een later stadium kan het centrale gezichtsvermogen geleidelijk of plotseling verloren gaan, of kunnen donkere, wazige gebieden in het centrum van het gezichtsveld verschijnen. Risicofactoren zijn onder andere familiegeschiedenis van de aandoening, roken, en een blanke huid.

Maculagat

Bij een maculagat treedt een geleidelijk verlies van het centrale gezichtsvermogen op, wat kan resulteren in vervagende of golvende lijnen of een donkere vlek in het centrale zicht. Vrouwen ouder dan 55 jaar zijn vaak getroffen. De oorzaak is meestal onbekend, maar een geschiedenis van netvliesscheuren, diabetes, retinale veneuze occlusie, en uveïtis kunnen bijdragen. Een vitrectomie is een veelgebruikte behandeling waarbij de oogarts het glasvocht verwijdert en vervangt door een gasbel om het maculagat te laten genezen.

Maculaoedeem

Maculaoedeem, een zwelling door vochtophoping in de gele vlek, is een gevolg van andere oogaandoeningen. Symptomen omvatten vervormd zicht, witte vlekken (scotomen), en wazig zien. Vaak is maculaoedeem te wijten aan verhoogde lekkage van beschadigde retinale bloedvaten of de groei van abnormale bloedvaten in de retina, wat leidt tot vloeistoflekkage (serum uit het bloed). Behandeling bestaat uit intravitreal injecties en het aanpakken van de onderliggende oorzaak.

Netvliesloslating

Ablatio retinae, of netvliesloslating, is een medisch noodgeval waarbij het netvlies van de achterkant van het oog loskomt. Symptomen zijn onder andere het verschijnen van lichtflitsen, floaters, en een schaduw over een deel van het gezichtsveld. Als het netvlies loskomt, kan het gezichtsvermogen snel achteruitgaan, waardoor tijdige behandeling noodzakelijk is. Behandelmethoden omvatten een vitrectomie, cryotherapie, en laserbehandeling, afhankelijk van de ernst en oorzaak van de loslating.

Netvliesscheur

Een netvliesscheur kan het risico op een netvliesloslating verhogen, wat kan leiden tot ernstig verlies van gezichtsvermogen. Vaak is een glasvochtloslating de oorzaak van deze scheur, hoewel een trauma ook kan bijdragen. Behandeling kan bestaan uit lasertherapie of cryotherapie (behandeling met koude), hoewel niet alle netvliesscheuren onmiddellijke behandeling vereisen. Het doel van de behandeling is om verdere scheuren en netvliesloslating te voorkomen.

Onchocerciasis (rivierblindheid)

Onchocerciasis, ook bekend als rivierblindheid, is een parasitaire infectie die vooral voorkomt in ontwikkelingslanden. De ziekte wordt veroorzaakt door de parasiet Onchocerca volvulus, die wordt overgedragen door herhaalde beten van de zwarte vlo. Symptomen kunnen jeuk aan de huid, huiduitslag, huidknobbeltjes, vergrote lymfeklieren, en veranderingen in de huidskleur omvatten. Ooggerelateerde symptomen zijn onder andere jeukende ogen, staar (cataract), fotofobie (overgevoeligheid voor licht), en oogontsteking. De behandeling bestaat uit het antiparasitaire middel Ivermectine, een anthelminthicum (wormdodend medicijn) dat effectief is in het bestrijden van de infectie.

Premature retinopathie (abnormale groei van retinale bloedvaten)

Bij premature retinopathie kunnen premature baby's, vooral die met een laag geboortegewicht, abnormale groei van retinale bloedvaten vertonen. Bij een voldragen zwangerschap zijn de bloedvaten van het netvlies volledig ontwikkeld, maar bij vroeggeboorte zijn ze vaak nog niet volledig rijp. Dit kan leiden tot complicaties zoals netvliesloslating en verlies van gezichtsvermogen. Symptomen zijn onder andere strabisme, nystagmus (wiebelige ogen), zichtbare witte littekens in de pupillen, niet adequaat reageren op licht, en zelfs blindheid. Behandeling bestaat uit lasertherapie om de abnormale bloedvaten te dichtschroeien en zo netvliesloslating te voorkomen. In sommige gevallen kan ook een injectie met oogmedicijnen noodzakelijk zijn.

Retinale occlusie

Retinale occlusie verwijst naar de verstopping van bloedvaten in het netvlies, wat kan leiden tot zuurstoftekort in de retina en ernstige visuele problemen. Dit kan zich uiten als plotseling, pijnloos verlies van zicht in één oog, meestal slechts enkele seconden tot minuten. Vaak wordt de occlusie veroorzaakt door een embolus (een klein stukje cholesterol) of een trombus (bloedstolsel). Behandeling kan bestaan uit medicatie, lasertherapie en soms ook intravitreal injecties. De effectiviteit van behandelingen varieert en de keuze hangt af van de aard en de ernst van de occlusie.

Retinitis Pigmentosa (RP)

Retinitis pigmentosa is een erfelijke aandoening die leidt tot progressief verlies van gezichtsvermogen door degeneratie van de kegeltjes en staafjes in het netvlies. Kenmerkende symptomen zijn nachtblindheid en tunnelzicht, waarbij het perifere zicht (zijwaarts zicht) en het nachtzicht afnemen. Kegeltjes zijn verantwoordelijk voor scherp zicht en kleurwaarneming, terwijl staafjes essentieel zijn voor het perifere zicht en nachtzicht. Er is momenteel geen genezende behandeling voor RP, maar er wordt onderzoek gedaan naar netvliesprotheses, oogimplantaten, gentherapie en andere therapeutische opties. Diverse hulpmiddelen, zoals schrijfhulpmiddelen, leeshulpmiddelen en mobiliteitshulpmiddelen, kunnen helpen bij het verbeteren van de levenskwaliteit van patiënten. Revalidatietraining is vaak noodzakelijk om patiënten te leren omgaan met hun visuele beperkingen.

Retinoblastoom

Retinoblastoom is een zeldzame vorm van primaire oogkanker die het netvlies aantast. Het wordt meestal veroorzaakt door een genetische mutatie tijdens celdeling en komt voornamelijk voor bij jonge kinderen. Kenmerken zijn een witte pupilreflex (leukocorie), een lui oog, en verminderd zicht. In zeldzame gevallen kan retinoblastoom ook gepresenteerd worden als een oogontsteking. Behandelingen omvatten radiotherapie, chemotherapie, lasertherapie en cryotherapie. Indien de kanker in een vergevorderd stadium verkeert, kan enucleatie (verwijdering van de oogbol) noodzakelijk zijn, gevolgd door plaatsing van een oogprothese.

Retinoschisis

Retinoschisis betekent letterlijk 'splijting in het netvlies'. Deze erfelijke aandoening, die voornamelijk mannen treft, leidt tot splijting van het netvlies. Symptomen kunnen strabisme, nystagmus (wiebelige ogen) en amblyopie (lui oog) zijn. Meestal resulteert retinoschisis in een milde vermindering van het gezichtsvermogen. Diverse genetische mutaties veroorzaken deze aandoening. Hoewel er geen behandeling is om de splijting te verhelpen, kunnen optische hulpmiddelen worden ingezet om het zicht te verbeteren. Symptomen zoals strabisme kunnen worden behandeld met een scheelzienoperatie en amblyopie kan worden behandeld met afdekmethoden en andere therapieën.

Syndroom van Usher

Het Usher-syndroom is een erfelijke aandoening die zowel gehoorverlies als visuele beperkingen veroorzaakt. Het syndroom komt in drie types voor, elk met verschillende gradaties van gehoorverlies en visuele achteruitgang. De aandoening leidt vaak tot progressieve doofheid of slechthorendheid en retinitis pigmentosa, wat resulteert in verlies van gezichtsvermogen.

Ziekte van Oguchi

De ziekte van Oguchi is een erfelijke oogziekte gekenmerkt door aangeboren nachtblindheid en het Mizuo-Nakamura fenomeen, waarbij de kleur van de fundus verandert onder verschillende lichtomstandigheden. Ondanks de stabiele aard van de ziekte, kunnen sommige patiënten last hebben van verminderde gezichtsscherpte of een beperkt gezichtsveld.

Ziekte van Refsum

De ziekte van Refsum is een zeldzame erfelijke aandoening die verschillende lichaamsdelen aantast, inclusief de ogen. Een kenmerk van deze aandoening is retinitis pigmentosa (RP), die leidt tot progressieve achteruitgang van het gezichtsvermogen.

Ziekte van Stargardt

De ziekte van Stargardt is de meest voorkomende vorm van erfelijke juveniele maculadegeneratie. Deze aandoening leidt tot geleidelijke achteruitgang van het gezichtsvermogen door het afsterven van fotoreceptorcellen in de macula, het centrale deel van het netvlies.

Andere oorzaken van netvliesaandoeningen

Er zijn diverse andere oogaandoeningen die het netvlies kunnen aantasten, waaronder:

• Choroideremie (degeneratie van het vaatvlies en netvlies)
• Cytomegalovirus (CMV) retinitis (virale infectie van het netvlies)
• De ziekte van Coats (abnormale bloedvaten in de retina)
• Maculapucker (litteken op het netvlies leidend tot vervorming en wazig zien)
• Ooginfarct (afsluiting van bloedvaten in het netvlies)
• Fundus albipunctatus (nachtblindheid en vlekken in het netvlies)
• Gyrate atrofie (afsterven van het vaatvlies en netvlies)
• Vitreomaculaire tractie syndroom (trekt het netvlies naar beneden)
• Wagner-syndroom (problemen met het glasvocht en netvlies)
• Hypertensieve retinopathie (oogziekte door hoge bloeddruk)
• Leber congenitale amaurose (aangeboren netvliesblindheid)
• Vitelliforme maculadystrofie (ziekte van Best)

Diagnose en onderzoek bij de oogarts

Bij een vermoeden van een netvliesaandoening voert de oogarts een grondig oogonderzoek uit. Dit begint met het toedienen van oogdruppels om de pupil te verwijden, een proces dat bekend staat als mydriasis. Vervolgens wordt een oftalmoscopie uitgevoerd om een gedetailleerd beeld van het netvlies te verkrijgen. De gezichtsscherpte wordt gemeten omdat deze vaak is aangetast. Andere belangrijke testen kunnen een contrastgevoeligheidstest en een kleurentest zijn. Specifieke netvliesonderzoeken omvatten:

• Een elektroretinografie (ERG: beeldvormend onderzoek van het netvlies)
• Een fluorescentieangiografie (onderzoek van de bloedvaten van het netvlies)
• Een OCT-onderzoek (netvliesscan)

Bij de meeste netvliesaandoeningen zal de oogarts ook een gezichtsveldonderzoek uitvoeren om te controleren op tunnelzicht. Een oogechografie en MRI-scan kunnen worden gebruikt voor aanvullende evaluaties, vooral bij verdenking van een oogtumor zoals retinoblastoom.

Lees verder

• Retinale occlusie: Verstopping van bloedvaten van netvlies
• Retinitis pigmentosa: Verlies kegeltjes en staafjes in oog
• Retinoblastoom: Netvlieskanker (vorm van oogkanker)
• Retinopathie: Schade aan het netvlies van oog of ogen
• Netvliesloslating: Loslaten van netvlies (retina) van oog