Netvliesloslating: Loslaten van netvlies (retina) van oog

Het netvlies is het lichtgevoelige weefsel aan de binnenzijde van het oog dat visuele informatie via de oogzenuw naar de hersenen verzendt. Dit essentiële onderdeel van het oog speelt een cruciale rol in het gezichtsvermogen. Wanneer het netvlies loskomt van de bloedvaten die het voorzien van zuurstof en voedingsstoffen, ontstaat een medische noodsituatie die onmiddellijke behandeling vereist om blindheid te voorkomen. Soms kunnen kleine scheurtjes in het netvlies ontstaan, wat kan leiden tot een volledige netvliesloslating.

• Anatomie oog en relatie tot netvliesloslating
• Epidemiologie en verhoogd risico netvliesloslating
• Mechanisme
• Oorzaken van netvliesloslating
• Risicofactoren voor netvliesloslating
• Risicogroepen voor netvliesloslating
• Soorten van loslaten van het netvlies
• Symptomen netvliesloslating
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van loslating van retina
• Prognose van ablatio retinae
• Complicaties
• Preventie oogaandoening

Anatomie oog en relatie tot netvliesloslating

Het oog is een complex orgaan dat bestaat uit verschillende structuren die samen functioneren om het zicht mogelijk te maken. Het netvlies, of retina, speelt een cruciale rol in het gezichtsvermogen, omdat het licht omzet in elektrische signalen die naar de hersenen worden verzonden. Een netvliesloslating is een ernstige aandoening waarbij het netvlies loskomt van de onderliggende weefsels, wat kan leiden tot permanent gezichtsverlies als het niet tijdig wordt behandeld.

Structuur van het oog

Het oog bestaat uit verschillende belangrijke componenten, waaronder het hoornvlies, de lens, de vitreus humor (glasachtig lichaam) en het netvlies. Het hoornvlies is de transparante voorkant van het oog en speelt een belangrijke rol in de lichtbreking. De lens, die achter het hoornvlies ligt, helpt bij het scherpstellen van het licht op het netvlies. Het glasachtig lichaam vult de ruimte tussen de lens en het netvlies en helpt de vorm van het oog te behouden. Het netvlies zelf is een dunne laag die zich aan de achterkant van het oog bevindt en die verantwoordelijk is voor het detecteren van licht en kleur.

Relatie tussen anatomie en netvliesloslating

Wanneer het netvlies wordt gescheiden van de onderliggende laag van het oog, kan dit leiden tot een netvliesloslating. Dit kan veroorzaakt worden door verschillende factoren, zoals een scheur in het netvlies of een ontsteking van het glasachtig lichaam. Bij een netvliesloslating kunnen patiënten symptomen ervaren zoals flitsen van licht, schaduw of een "gordijn" dat het gezichtsveld blokkeert. Een goede kennis van de anatomie van het oog is essentieel voor zorgverleners om de oorzaak van netvliesloslating te begrijpen en de juiste behandelingsopties aan te bieden.

Epidemiologie en verhoogd risico netvliesloslating

Er zijn anno oktober 2024 geen exacte aantallen bekend van patiënten die een netvliesloslating hebben (gehad). Een schatting gaat uit van 1 op 10.000 tot 12,5 op 100.000 patiënten per jaar. Mannen zijn vaker dan vrouwen getroffen door een netvliesloslating. Een netvliesloslating komt mogelijk op elke leeftijd voor, maar het komt vaker voor bij veertigplussers, met een piek bij zestigjarigen. Netvliesloslating treft blanken meer dan Afro-Amerikanen.

Een netvliesloslating is ook vaker te vinden bij mensen die andere oogziekten en aandoeningen hebben, zoals retinoschisis, uveïtis, degeneratieve bijziendheid of Lattice netvliesdegeneratie. Ook mensen die een verwonding aan het oog hebben, maken meer kans op een netvliesloslating. Bovendien bestaat er een verhoogd risico bij een familiale geschiedenis van de oogziekte. Wie een staaroperatie of LASIK-ooglaseroperatie heeft gehad, moet ook uitkijken voor een netvliesloslating. Voorts lopen mensen die reeds een netvliesloslating in het andere oog hebben gehad, eveneens een hoger risico op een netvliesloslating in het andere oog. Bovendien leidt diabetische retinopathie, veroorzaakt door geavanceerde diabetes mellitus, soms tot een netvliesloslating. Tot slot zorgen bepaalde oogdruppels voor een hoger risico op deze oogziekte.

Mechanisme

Het mechanisme van netvliesloslating is complex en kan verschillende oorzaken en processen omvatten. Dit kan variëren van fysieke schade aan het netvlies tot degeneratieve veranderingen die de hechting van het netvlies aan de onderliggende structuren beïnvloeden.

Verschillende typen netvliesloslating

Er zijn drie hoofdtypen netvliesloslating: rhegmatogene, tractionele en exudatieve. Rhegmatogene loslating treedt op wanneer er een scheur of gat in het netvlies ontstaat, waardoor vloeistof achter het netvlies kan komen en het van de onderliggende laag kan loslaten. Tractionele loslating gebeurt wanneer er een trekkracht op het netvlies wordt uitgeoefend door littekenweefsel of andere structuren in het oog. Exudatieve loslating wordt veroorzaakt door de ophoping van vloeistof tussen het netvlies en de onderliggende laag zonder dat er een scheur aanwezig is, vaak als gevolg van ontstekingen of tumoren.

Fysiologische veranderingen

Bij netvliesloslating zijn er vaak fysiologische veranderingen die bijdragen aan de loslating. Bijvoorbeeld, bij het ouder worden kan het glasachtig lichaam samentrekken, wat kan leiden tot scheuren in het netvlies. Daarnaast kunnen andere oogafwijkingen, zoals myopie (bijziendheid), het risico op netvliesloslating verhogen. Het begrijpen van deze mechanismen is essentieel voor het ontwikkelen van preventiestrategieën en behandelingsopties.

Oorzaken van netvliesloslating

Er zijn verschillende oorzaken van netvliesloslating, die kunnen variëren van anatomische afwijkingen tot traumatische incidenten. Het is belangrijk om deze oorzaken te identificeren, zodat patiënten adequaat kunnen worden geïnformeerd en behandeld.

Anatomische factoren

Anatomische afwijkingen, zoals een hoge mate van bijziendheid, kunnen het risico op netvliesloslating verhogen. Bij bijziende patiënten is de oogbol vaak langer dan normaal, wat kan leiden tot een dunner netvlies dat kwetsbaarder is voor scheuren. Ook genetische aandoeningen die de structuur van het oog beïnvloeden, zoals syndromen die gepaard gaan met bindweefselzwakte, kunnen bijdragen aan een verhoogd risico op netvliesloslating.

Traumatische oorzaken

Traumatische incidenten, zoals een harde klap op het hoofd of het oog, kunnen ook leiden tot netvliesloslating. Dit kan vooral voorkomen bij sportblessures of verkeersongevallen. Het is belangrijk dat patiënten die een trauma aan het hoofd of het oog hebben opgelopen, alert zijn op symptomen van netvliesloslating en tijdig medische hulp zoeken.

Veroudering en degeneratieve veranderingen

Veroudering is een belangrijke risicofactor voor netvliesloslating. Met de leeftijd ondergaat het glasachtig lichaam veranderingen die kunnen leiden tot scheuren in het netvlies. Degeneratieve aandoeningen, zoals leeftijdsgebonden maculadegeneratie, kunnen ook het risico op netvliesloslating verhogen. Regelmatige oogcontroles bij ouderen zijn cruciaal voor het vroegtijdig opsporen van eventuele afwijkingen die kunnen leiden tot netvliesloslating.

Risicofactoren voor netvliesloslating

Verschillende risicofactoren kunnen bijdragen aan de kans op netvliesloslating. Het is belangrijk dat patiënten zich bewust zijn van deze factoren, zodat ze proactief kunnen zijn in hun gezondheidszorg.

Familiegeschiedenis

Een familiegeschiedenis van netvliesloslating kan een significante risicofactor zijn. Patiënten met een familielid dat eerder netvliesloslating heeft ervaren, lopen een verhoogd risico op dezelfde aandoening. Dit kan wijzen op genetische aanleg of gedeelde omgevingsfactoren die bijdragen aan het ontstaan van de aandoening. Het is raadzaam voor deze patiënten om regelmatig oogonderzoeken te ondergaan.

Oogafwijkingen

Bepaalde oogafwijkingen, zoals hoge bijziendheid of eerdere oogoperaties, verhogen het risico op netvliesloslating. Bijziende patiënten hebben vaak een dunner netvlies, waardoor de kans op scheuren toeneemt. Ook patiënten die eerder aan het oog zijn geopereerd, zoals voor cataract, lopen een verhoogd risico op netvliesloslating. Het is belangrijk dat deze patiënten hun symptomen goed in de gaten houden en regelmatig gecontroleerd worden.

Levensstijl en lichamelijke activiteit

Actieve sporters, vooral die sporten beoefenen met een hoog risico op oogletsel, lopen ook een verhoogd risico op netvliesloslating. Het is belangrijk voor sporters om beschermende oogbedekking te dragen om het risico op traumatische blessures te minimaliseren. Daarnaast kunnen factoren zoals roken en overmatig alcoholgebruik het risico verhogen, waardoor een gezonde levensstijl cruciaal is voor het behoud van de ooggezondheid.

Risicogroepen voor netvliesloslating

Netvliesloslating kan optreden in verschillende risicogroepen, maar bepaalde patiënten zijn meer vatbaar dan anderen. Het begrijpen van deze groepen kan helpen bij vroegtijdige opsporing en behandeling.

Ouderen

Ouderen vormen een significante risicogroep voor netvliesloslating, voornamelijk als gevolg van verouderingsprocessen die invloed hebben op het glasachtig lichaam en het netvlies. Naarmate het lichaam ouder wordt, kunnen de structuren in het oog degenereren, wat het risico op scheuren en loslating vergroot. Regelmatige oogcontroles zijn essentieel voor deze groep om mogelijke problemen tijdig te signaleren.

Patiënten met hoge bijziendheid

Patiënten met een hoge mate van bijziendheid hebben een grotere kans op netvliesloslating. De elongatie van de oogbol in bijziende ogen leidt tot een dunner netvlies, waardoor het kwetsbaarder wordt. Voor deze patiënten is het belangrijk om regelmatig de ogen te laten controleren en alert te zijn op symptomen van netvliesloslating.

Sporters en actieve mensen

Sporters en actieve mensen, vooral diegenen die sporten beoefenen waarbij risico op oogletsel bestaat, zoals boksen, vechtsporten of contactsporten, lopen een verhoogd risico op netvliesloslating. Het is cruciaal voor hen om veiligheidsmaatregelen te nemen, zoals het dragen van beschermende brillen en het vermijden van gevaarlijke situaties die hun ogen kunnen beschadigen.

Soorten van loslaten van het netvlies

Er zijn drie verschillende typen netvliesloslating: rhegmatogene netvliesloslating, tractienetvliesloslating en exsudatieve netvliesloslating (sereuze netvliesloslating).

Rhegmatogene netvliesloslating

Een rhegmatogene netvliesloslating komt het meeste voor. Door een gat, scheur of breuk in het netvlies lekt vervloeid glasvocht onder het netvlies. Vervolgens scheurt het netvlies van het retinale pigmentepitheel (RPE). Dit is de gepigmenteerde cellaag die het netvlies voedt.

Tractienetvliesloslating

Hierbij komt littekenweefsel op het netvliesoppervlak los waardoor het netvlies zich uiteindelijk lostrekt van het RPE. Dit type onthechting komt minder vaak voor.

Exsudatieve netvliesloslating / Sereuze netvliesloslating

De oorzaak van dit type netvliesloslating is een netvliesaandoening, veroorzaakt door tumoren, ontstekingsziekten, verwondingen of een oogtrauma (zoals bijvoorbeeld een paintballletsel). Vocht lekt in het gebied onder het netvlies, maar er zijn verder geen scheuren of breuken in het netvlies.

Symptomen netvliesloslating

Bij een netvliesloslating heeft een patiënt geen pijn. De patiënt ziet als eerste symptoom vrij plotseling of soms geleidelijk aan meer mouches volantes: floaters (drijvers), vlekjes, draden, vliegjes of lichtflitsen (fotopsie) in zijn gezichtsveld. Daarna ziet hij veelal een wazig stuk in zijn gezichtsveld (wazig gezichtsvermogen) dat vergroot naarmate de netvliesloslating vordert. Soms ontstaat zelfs plotse blindheid. Een netvliesloslating is een medische noodsituatie. Iedereen die deze symptomen ervaart, moet onmiddellijk naar een oogarts.

Alarmsymptomen

Het herkennen van alarmsymptomen is van vitaal belang voor een tijdige diagnose en behandeling van netvliesloslating. Patiënten dienen alert te zijn op deze symptomen en direct medische hulp te zoeken als ze zich voordoen.

Flitsen van licht

Een van de meest voorkomende symptomen van netvliesloslating zijn flitsen van licht, ook wel bekend als fotopsieën. Dit kan zich manifesteren als snelle lichtflitsen in het gezichtsveld, vaak aan de rand van het zicht. Patiënten moeten deze symptomen serieus nemen, vooral als ze gepaard gaan met andere visuele veranderingen.

Schaduw of gordijn effect

Patiënten met een netvliesloslating kunnen ook een schaduw of een "gordijn" ervaren dat over hun gezichtsveld valt. Dit kan wijzen op een significante loslating van het netvlies en vereist onmiddellijke medische aandacht. Het gevoel dat er iets voor het oog staat, kan een teken zijn dat het netvlies in gevaar is.

Vervaging of verlies van zicht

Vervaging van het gezichtsvermogen, vooral in een specifiek deel van het gezichtsveld, kan ook wijzen op netvliesloslating. Patiënten moeten alert zijn op plotseling verlies van helderheid of scherpte in hun zicht, wat kan duiden op een ernstig probleem dat onmiddellijke behandeling vereist.

Diagnose en onderzoeken

De oogarts voert een uitgebreid oogonderzoek uit met behulp van oftalmoscopie (= oogspiegelonderzoek) waarmee hij de binnenkant van het oog bestudeert. Hij controleert de gezichtsscherpte, kijkt of er uitwending een trauma is, controleert het gezichtsveld (evt. via een gezichtsveldonderzoek of andere onderzoeken bij gezichtsvelduitval), meet de oogdruk via tonometrie, … Voorts voert hij mogelijk een oogechografie uit.

Behandeling van loslating van retina

Bij een netvliesscheur behandelt de oogarts kleine gaten en scheuren met laserchirurgie (fotocoagulatie). Tijdens de laserbehandeling maakt de oogarts kleine brandwonden rond het gat om het netvlies weer op zijn plaats te krijgen. Ook cryopexie is mogelijk. Hierbij bevriest de oogarts het gebied rond het gat waardoor de retina weer in staat is zich vast te hechten.

Vaak kiest de arts voor een conventionele ablatio retinae-operatie om een netvliesloslating te behandelen. Maar een pneumatische retinopexie, waarbij de oogarts een lucht- of gasbel in het glasvocht injecteert, is eveneens mogelijk, al is deze minder gebruikelijk. Verder is een vitrectomie bij sommige patiënten vereist. Soms zijn combinaties van deze technieken mogelijk, afhankelijk van de ernst en uitgebreidheid van de netvliesloslating.

Prognose van ablatio retinae

Bij 80 tot 90% van de patiënten valt een netvlieslating succesvol te behandelen, hoewel soms een tweede behandeling nodig is. Het visuele resultaat is niet altijd voorspelbaar. Het uiteindelijke visuele resultaat is pas zichtbaar tot enkele maanden na de operatie. Soms faalt echter de medische wetenschap en gaat het gezichtsvermogen van een patiënt toch verloren. Het beste visueel resultaat verkrijgt de oogarts door de netvliesloslating te herstellen nog voor de macula heeft losgelaten. Des te langer een patiënt geen behandeling krijgt voor de netvliesloslating, des te groter het risico op een blijvend verlies van het gezichtsvermogen in het aangetaste oog. Daarom is het belangrijk dat de patiënt zo snel mogelijk medische hulp opzoekt wanneer hij symptomen heeft van een netvliesloslating.

Complicaties

Als netvliesloslating niet tijdig wordt behandeld, kunnen er ernstige complicaties optreden die het gezichtsvermogen van de patiënt permanent kunnen beïnvloeden. Het is essentieel om deze complicaties te begrijpen om patiënten bewust te maken van de risico's.

Permanent verlies van gezichtsvermogen

Een van de ernstigste complicaties van netvliesloslating is permanent verlies van gezichtsvermogen. Wanneer het netvlies loskomt, kunnen de cellen die verantwoordelijk zijn voor het detecteren van licht en kleuren beschadigd raken. Dit kan leiden tot blijvende visuele beperkingen, zelfs als het netvlies wordt hersteld. Het is cruciaal dat patiënten de symptomen tijdig herkennen en medische hulp zoeken om deze complicatie te voorkomen.

Verlies van centrale visie

In sommige gevallen kan netvliesloslating leiden tot verlies van centrale visie, wat van groot belang is voor dagelijkse activiteiten zoals lezen en autorijden. Het verlies van centrale visie kan de levenskwaliteit van patiënten aanzienlijk beïnvloeden en kan zelfs leiden tot een volledig verlies van onafhankelijkheid.

Complicaties na chirurgie

De behandeling van netvliesloslating omvat vaak chirurgische ingrepen. Hoewel de meeste patiënten een succesvolle uitkomst ervaren, zijn er risico's verbonden aan chirurgie, zoals infectie, bloeding of verdere schade aan het netvlies. Het is belangrijk voor patiënten om deze risico's te begrijpen en regelmatig controles te ondergaan na de operatie om eventuele complicaties tijdig op te sporen.

Preventie oogaandoening

Een patiënt laat best regelmatig een oogonderzoek uitvoeren, zeker wanneer hij mogelijke risicofactoren vertoont. Een patiënt met diabetes of een hoge bloeddruk (medische term is "hypertensie") houdt deze aandoeningen best onder controle daar dit ten goede komt aan de bloedvaten in het netvlies. Voorts is een goede veiligheidsbril of sportbeschermingsbril aangewezen.

Lees verder

• Cryotherapie van het oog bij netvliesaandoeningen
• Gezichtsvelduitval en gezichtsvelddefect: Soorten onderzoek
• Vitrectomie: Glasvochtoperatie in het oog
• Pneumatische retinopexie: Operatie bij netvliesloslating
• Sclerale knik: Operatie bij netvliesloslating in het oog