Gezichtsvelduitval en gezichtsvelddefect: Soorten onderzoek

Het gezichtsveld is het gebied van de omgeving dat een persoon op dat moment ziet wanneer hij recht vooruit kijkt. Het meten van het gezichtsveld wordt gedaan in graden en kan variëren afhankelijk van de gezondheid van het oog en de hersenen. Het normale gezichtsveld bedraagt ongeveer 160-180 graden horizontaal en 120-130 graden verticaal. Bij een gezichtsvelddefect verliest de patiënt een deel van dit gezichtsveld, wat kan leiden tot aanzienlijke visuele beperkingen of zelfs ernstige slechtziendheid.

• Verlies van gezichtsvermogen in verschillende leeftijdsgroepen
• Oorzaken van gezichtsvelduitval bij de patiënt: Gezichtsvelddefect, hemianopsie en scotoom
• Neurologische oorzaken van gezichtsvelduitval
• Oogziekten en gezichtsvelduitval
• Diagnostische technieken bij gezichtsvelduitval
• Gezichtsveldonderzoek
• Eenvoudig gezichtsveldonderzoek
• Amsler-rooster
• Na het onderzoek bij de oogarts
• Behandeling en therapieën voor gezichtsvelduitval
• Preventie en gezondheidsadvies
• Aanvullende ondersteuning en Hulpmiddelen

Verlies van gezichtsvermogen in verschillende leeftijdsgroepen

Gezichtsvelduitval komt voor bij patiënten van verschillende leeftijdsgroepen, maar de oorzaken kunnen variëren afhankelijk van de leeftijd. Het is van cruciaal belang om leeftijdspecifieke factoren in overweging te nemen bij het onderzoeken van gezichtsvelduitval.

Gezichtsvelduitval bij ouderen

Ouderen lopen een hoger risico op gezichtsvelduitval door leeftijdsgebonden aandoeningen zoals glaucoom, maculadegeneratie en diabetische retinopathie. Het verlies van het gezichtsvermogen kan langzaam optreden, waardoor het voor patiënten moeilijk te detecteren is. Regelmatige oogonderzoeken zijn essentieel voor vroegtijdige detectie en om de voortgang van de aandoening te volgen.

Gezichtsvelduitval bij kinderen

Gezichtsvelduitval bij kinderen kan te maken hebben met aangeboren aandoeningen zoals retinitis pigmentosa of amblyopie. Ook hersenletsel, infecties of tumoren kunnen bijdragen aan gezichtsverlies bij jonge patiënten. Vroege diagnostiek en behandeling kunnen het risico op permanente schade verkleinen en helpen bij het ontwikkelen van strategieën om met het gezichtsverlies om te gaan.

Oorzaken van gezichtsvelduitval bij de patiënt: Gezichtsvelddefect, hemianopsie en scotoom

Gezichtsvelduitval kan optreden door verschillende aandoeningen die het gezichtsvermogen beïnvloeden.

Gezichtsvelddefect

Een gezichtsvelddefect houdt in dat een deel van het gezichtsveld ontbreekt, wat zowel centrale als perifere gezichtsveldverliezen kan omvatten.

Centrale gezichtsvelduitval
Centrale gezichtsvelduitval treedt op bij verschillende aandoeningen, waaronder:

• achromatopsie (volledige kleurenblindheid)
• de ziekte van Best
• de ziekte van Stargardt
• kegeltjesdystrofie (verlies van kegeltjes in het netvlies)
• Leber erfelijke optische neuropathie (LHON)
• leeftijdsgebonden maculadegeneratie
• maculagaten
• optische neuropathie

Perifeer gezichtsveldverlies
Perifeer gezichtsveldverlies kan optreden bij:

• aniridie
• chorioretinitis
• coloboom
• beroerte (door onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen, wat mentale en lichamelijke symptomen kan veroorzaken)
• glaucoom (inclusief open- en gesloten hoek-glaucoom)
• het Marfan-syndroom
• netvliesloslating
• oogzenuwaandoeningen
• retinitis pigmentosa

Bij een ernstig perifeer gezichtsvelddefect kan een patiënt tunnelzicht ontwikkelen, ook wel bekend als tunnelvisie of kokervisie. Tunnelzicht betekent dat het gezichtsveld sterk is ingeperkt, waardoor alleen een smalle tunnel van zicht overblijft. Nachtblindheid en fotofobie (overgevoeligheid voor licht) kunnen optreden wanneer de staafjes in het netvlies zijn aangetast. Bovendien kunnen migraines (met aura en/of eenzijdige hoofdpijn), ontstekingen, erfelijke aandoeningen, diverse netvliesaandoeningen, voedingstekorten, toxinen (giftige stoffen), geneesmiddelen, oogtumoren, vasculaire aandoeningen en andere factoren gezichtsvelddefecten veroorzaken.

Hemianopsie
Hemianopsie is een visueel defect waarbij er een verlies van gezichtsveld aan één kant van elke ooghelft optreedt. Dit kan leiden tot een aanzienlijk verminderd zicht aan de zijkanten van het gezichtsveld.

Scotoom

Een scotoom, vaak aangeduid als een “blinde vlek”, is een gebied van het gezichtsveld waar een deel ontbreekt, maar dat wordt omgeven door normaal gezichtsveld. Bij een relatief scotoom ziet de patiënt alleen slecht verlichte objecten niet, terwijl grotere en helderdere objecten nog steeds zichtbaar zijn. Bij een absoluut scotoom ziet de patiënt helemaal niets in het gebied waar het scotoom zich bevindt.

Neurologische oorzaken van gezichtsvelduitval

Gezichtsvelduitval kan vaak worden veroorzaakt door neurologische aandoeningen die de visuele paden in de hersenen of de zenuwen aantasten. Het vaststellen van de specifieke neurologische oorzaak is essentieel voor de behandeling en opvolging van de patiënt.

Herseninfarcten en beroertes

Bij een beroerte kan er schade optreden in delen van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor het gezichtsvermogen. De visuele banen kunnen worden aangetast, wat resulteert in gezichtsvelduitval. Dit kan variëren van het verlies van het gezichtsveld aan één kant (hemianopsie) tot een verlies van het gezichtsvermogen in beide ogen. Het identificeren van deze defecten kan helpen bij het snel behandelen van de oorzaak, zoals het toedienen van bloedverdunners om verder hersenweefsel te beschermen.

Tumoren in de hersenen of hersenstam

Tumoren die zich in de hersenen of hersenstam bevinden, kunnen druk uitoefenen op de zenuwbanen die verantwoordelijk zijn voor het gezichtsvermogen. Tumoren in de regio van het chiasma opticum, waar de visuele zenuwen van beide ogen kruisen, kunnen specifieke gezichtsvelddefecten veroorzaken, zoals bitemporale hemianopsie (verlies van gezichtsvermogen aan de buitenkant van beide ogen). Vroegtijdige opsporing van tumoren kan helpen bij het verlichten van symptomen en het verbeteren van de prognose.

Oogziekten en gezichtsvelduitval

Naast neurologische aandoeningen kunnen verschillende oogziekten bijdragen aan gezichtsvelduitval. Het is belangrijk om ooggerelateerde oorzaken van gezichtsvelduitval te herkennen voor een effectieve behandeling.

Glaucoom en gezichtsvelduitval

Glaucoom is een veelvoorkomende aandoening waarbij de oogzenuw wordt beschadigd door verhoogde oogdruk. Het gezichtsveld wordt geleidelijk kleiner, beginnend bij de randen. Dit kan zich ontwikkelen tot een ernstig gezichtsverlies als het niet tijdig wordt behandeld. Regelmatige controle van de oogdruk en gezichtsveldonderzoek zijn van cruciaal belang voor de behandeling en opvolging van patiënten met glaucoom.

Retinitis pigmentosa en gezichtsvelduitval

Retinitis pigmentosa is een erfelijke aandoening die de fotoreceptoren in het netvlies beschadigt, wat leidt tot verlies van het perifere gezichtsveld. Dit kan evolueren naar tunnelvisie en uiteindelijk tot volledige blindheid. Genetisch advies kan waardevol zijn voor patiënten en hun families om te begrijpen hoe deze aandoening zich kan ontwikkelen en welke behandelingsopties beschikbaar zijn.

Diagnostische technieken bij gezichtsvelduitval

Gezichtsvelduitval kan wijzen op een breed scala aan medische aandoeningen, zowel ooggerelateerd als neurologisch. Het gebruik van diagnostische technieken is cruciaal voor het vaststellen van de oorzaak. Er worden verschillende methoden gebruikt, afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak van de gezichtsvelduitval.

Perimetrie (automatische gezichtsveldtest)

Perimetrie is een gestandaardiseerde test die de patiënt helpt bij het identificeren van gezichtsvelduitval door de respons op flitsen van licht in verschillende gebieden van het gezichtsveld te meten. Deze techniek helpt bij het vaststellen van specifieke defecten in het gezichtsveld, zoals scotoom (blinde vlekken), hemianopsie (verlies van gezichtsvermogen aan één kant), of kwadrantdefecten. Deze test is van onschatbare waarde bij de diagnose van glaucoom, beroertes, en andere neurologische aandoeningen.

Elektroretinografie (ERG) en visuele geprovoceerde potentialen (VEP)

Elektroretinografie (ERG) is een test die de elektrische activiteit van de retina meet. Het biedt inzicht in de functie van de netvliescellen en kan afwijkingen identificeren die invloed hebben op het gezichtsveld. Visuele geprovoceerde potentialen (VEP) meten de elektrische activiteit in de visuele cortex van de hersenen als reactie op visuele stimuli, waardoor het mogelijk is om visuele defecten te detecteren die te maken hebben met de zenuwbanen of hersenen, en niet enkel met het oog zelf.

Gezichtsveldonderzoek

Naast een uitgebreid onderzoek, inclusief oftalmoscopie en tonometrie, voert de oogarts een gezichtsveldonderzoek (perimetrie of campimetrie) uit. Dit onderzoek kan belastend zijn: de patiënt fixeert zich op een punt in een zwak verlichte bol en drukt een knop in wanneer hij een lampje ziet verschijnen. De oogarts ontvangt direct na het onderzoek de resultaten en bespreekt deze met de patiënt.

Naast deze geavanceerde testen zijn er nog twee eenvoudige methoden beschikbaar om gezichtsvelddefecten te detecteren.

Eenvoudig gezichtsveldonderzoek

Bij dit onderzoek zit de oogarts ongeveer één meter van de patiënt. De patiënt sluit één oog en kijkt naar de neus van de oogarts. Terwijl de oogarts zijn vinger in verschillende richtingen beweegt, vertelt de patiënt wanneer hij de vinger ziet. Dit onderzoek wordt herhaald met het andere oog. Omdat de patiënt vaak zijn ogen weg beweegt van de neus, kan dit onderzoek soms minder objectief zijn. Het biedt echter een eerste indicatie van een mogelijk gezichtsvelddefect.

Amsler-rooster

Met het Amsler-rooster beoordeelt de oogarts het centrale gezichtsveld over een gebied van 10°. Dit helpt bij het opsporen van centrale en paracentrale scotomen. Het Amsler-rooster bestaat uit een vel papier met een raster van 10 cm x 10 cm en een zwarte stip in het midden. De patiënt dekt één oog af en richt zich op de centrale stip. Vervolgens geeft de patiënt aan of hij de vier hoeken van het rooster ziet en meldt hij eventuele verstoringen of ontbrekende gebieden binnen het raster. Sommige patiënten kunnen zelfs de vervorming tekenen, wat nuttige informatie geeft over de voortgang van de oogaandoening. Dit onderzoek kan eenvoudig thuis worden uitgevoerd, waardoor het gemakkelijk is om veranderingen snel op te merken. Het Amsler-test staat op verschillende websites, waaronder die van Oogarts Liesbenborghs.

Na het onderzoek bij de oogarts

Wanneer een patiënt geleidelijk of plotseling slechtziend is of begint te worstelen met zware slechtziendheid of blindheid, kan hij veel vragen hebben. Gelukkig zijn er tal van aanpassingen, hulpmiddelen, begeleidingsvormen en nuttige tips die het leven met een visuele beperking aanzienlijk kunnen vergemakkelijken.

Behandeling en therapieën voor gezichtsvelduitval

De behandeling van gezichtsvelduitval is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en kan variëren van medicatie tot chirurgische interventie. De therapieën zijn erop gericht om verdere schade te voorkomen, het gezichtsvermogen te behouden of de aandoening te verlichten.

Medicatie bij neurologische oorzaken

In gevallen waar gezichtsvelduitval het gevolg is van een neurologische aandoening zoals een beroerte of een hersentumor, kunnen medicinale behandelingen noodzakelijk zijn. Bloedverdunnende middelen kunnen helpen om het risico op een beroerte te verminderen, terwijl steroïden kunnen worden voorgeschreven om ontstekingen in de hersenen of zenuwen te verminderen, wat de symptomen van gezichtsvelduitval kan verlichten.

Chirurgische behandelingen en hulpmiddelen

In sommige gevallen kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn, bijvoorbeeld bij een gezichtsvelddefect veroorzaakt door een hersentumor of glaucoom. In andere gevallen kunnen hulpmiddelen zoals vergrotingsbrillen of elektronische hulpmiddelen worden voorgeschreven om de levenskwaliteit van de patiënt te verbeteren. Ook visuele training kan helpen bij het herstellen of compenseren van verloren gezichtsvermogen.

Preventie en gezondheidsadvies

Om gezichtsvelduitval te voorkomen of de voortgang van bestaande aandoeningen te vertragen, kunnen verschillende maatregelen worden genomen:

• [LI]Regelmatige oogcontroles bij een oogarts om vroegtijdig eventuele afwijkingen te detecteren en te behandelen.[/LI]
• [LI]Een gezonde levensstijl, inclusief een evenwichtig dieet rijk aan vitamines en antioxidanten, kan de gezondheid van de ogen bevorderen.[/LI]
• [LI]Het vermijden van blootstelling aan schadelijke stoffen en overmatige blootstelling aan UV-licht kan de ogen beschermen.[/LI]
• [LI]Gebruik van beschermende brillen bij activiteiten die het risico van oogletsel verhogen.[/LI]

Aanvullende ondersteuning en Hulpmiddelen

Voor patiënten met gezichtsvelddefecten zijn er verschillende hulpmiddelen en technologieën beschikbaar om hun dagelijks leven te verbeteren:

• [LI]Vergrotingshulpmiddelen: Deze omvatten vergrootglazen, elektronische loepen en speciale software voor visuele ondersteuning.[/LI]
• [LI]Technologische hulpmiddelen: Apps en apparaten die tekst omzetten in spraak of visuele informatie aanpassen voor een beter zicht.[/LI]
• [LI]Mobiliteitshulpmiddelen: Een witte stok en geleidehond kunnen helpen bij het lopen in de omgeving en het verbeteren van de onafhankelijkheid.[/LI]

Het is belangrijk dat patiënten met gezichtsvelddefecten hun zorgteam betrekken bij het kiezen van de beste strategieën en hulpmiddelen voor hun situatie. Dit kan helpen om de impact van hun visuele beperkingen te minimaliseren en hun kwaliteit van leven te verbeteren.

Lees verder

• Gezichtsveldonderzoek: Onderzoek uitval gezichtsveld
• Netvliesloslating: Loslaten van netvlies (retina) van oog
• Een oogonderzoek bij de oogarts: Screening naar oogziekten
• Laat regelmatig een oogonderzoek doen door de oogarts
• Glaucoom: Verhoogde oogdruk met verlies van gezichtsvermogen