Gezichtsvelduitval en gezichtsvelddefect: Soorten onderzoek

Het gezichtsveld is het gebied van de omgeving dat een persoon op dat moment ziet wanneer hij recht vooruit kijkt. Het meten van het gezichtsveld wordt gedaan in graden en kan variëren afhankelijk van de gezondheid van het oog en de hersenen. Het normale gezichtsveld bedraagt ongeveer 160-180 graden horizontaal en 120-130 graden verticaal. Bij een gezichtsvelddefect verliest de patiënt een deel van dit gezichtsveld, wat kan leiden tot aanzienlijke visuele beperkingen of zelfs ernstige slechtziendheid.

• Oorzaken van gezichtsvelduitval bij de patiënt: Gezichtsvelddefect, hemianopsie en scotoom
• Gezichtsveldonderzoek
• Eenvoudig gezichtsveldonderzoek
• Amsler-rooster
• Na het onderzoek bij de oogarts
• Preventie en gezondheidsadvies
• Aanvullende ondersteuning en Hulpmiddelen

Oorzaken van gezichtsvelduitval bij de patiënt: Gezichtsvelddefect, hemianopsie en scotoom

Gezichtsvelduitval kan optreden door verschillende aandoeningen die het gezichtsvermogen beïnvloeden.

Gezichtsvelddefect

Een gezichtsvelddefect houdt in dat een deel van het gezichtsveld ontbreekt, wat zowel centrale als perifere gezichtsveldverliezen kan omvatten.

Centrale gezichtsvelduitval
Centrale gezichtsvelduitval treedt op bij verschillende aandoeningen, waaronder:

• achromatopsie (volledige kleurenblindheid)
• de ziekte van Best
• de ziekte van Stargardt
• kegeltjesdystrofie (verlies van kegeltjes in het netvlies)
• Leber erfelijke optische neuropathie (LHON)
• leeftijdsgebonden maculadegeneratie
• maculagaten
• optische neuropathie

Perifeer gezichtsveldverlies
Perifeer gezichtsveldverlies kan optreden bij:

• aniridie
• chorioretinitis
• coloboom
• beroerte (door onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen, wat mentale en lichamelijke symptomen kan veroorzaken)
• glaucoom (inclusief open- en gesloten hoek-glaucoom)
• het Marfan-syndroom
• netvliesloslating
• oogzenuwaandoeningen
• retinitis pigmentosa

Bij een ernstig perifeer gezichtsvelddefect kan een patiënt tunnelzicht ontwikkelen, ook wel bekend als tunnelvisie of kokervisie. Tunnelzicht betekent dat het gezichtsveld sterk is ingeperkt, waardoor alleen een smalle tunnel van zicht overblijft. Nachtblindheid en fotofobie (overgevoeligheid voor licht) kunnen optreden wanneer de staafjes in het netvlies zijn aangetast. Bovendien kunnen migraines (met aura en/of eenzijdige hoofdpijn), ontstekingen, erfelijke aandoeningen, diverse netvliesaandoeningen, voedingstekorten, toxinen (giftige stoffen), geneesmiddelen, oogtumoren, vasculaire aandoeningen en andere factoren gezichtsvelddefecten veroorzaken.

Hemianopsie
Hemianopsie is een visueel defect waarbij er een verlies van gezichtsveld aan één kant van elke ooghelft optreedt. Dit kan leiden tot een aanzienlijk verminderd zicht aan de zijkanten van het gezichtsveld.

Scotoom

Een scotoom, vaak aangeduid als een “blinde vlek”, is een gebied van het gezichtsveld waar een deel ontbreekt, maar dat wordt omgeven door normaal gezichtsveld. Bij een relatief scotoom ziet de patiënt alleen slecht verlichte objecten niet, terwijl grotere en helderdere objecten nog steeds zichtbaar zijn. Bij een absoluut scotoom ziet de patiënt helemaal niets in het gebied waar het scotoom zich bevindt.

Gezichtsveldonderzoek

Naast een uitgebreid onderzoek, inclusief oftalmoscopie en tonometrie, voert de oogarts een gezichtsveldonderzoek (perimetrie of campimetrie) uit. Dit onderzoek kan belastend zijn: de patiënt fixeert zich op een punt in een zwak verlichte bol en drukt een knop in wanneer hij een lampje ziet verschijnen. De oogarts ontvangt direct na het onderzoek de resultaten en bespreekt deze met de patiënt.

Naast deze geavanceerde testen zijn er nog twee eenvoudige methoden beschikbaar om gezichtsvelddefecten te detecteren.

Eenvoudig gezichtsveldonderzoek

Bij dit onderzoek zit de oogarts ongeveer één meter van de patiënt. De patiënt sluit één oog en kijkt naar de neus van de oogarts. Terwijl de oogarts zijn vinger in verschillende richtingen beweegt, vertelt de patiënt wanneer hij de vinger ziet. Dit onderzoek wordt herhaald met het andere oog. Omdat de patiënt vaak zijn ogen weg beweegt van de neus, kan dit onderzoek soms minder objectief zijn. Het biedt echter een eerste indicatie van een mogelijk gezichtsvelddefect.

Amsler-rooster

Met het Amsler-rooster beoordeelt de oogarts het centrale gezichtsveld over een gebied van 10°. Dit helpt bij het opsporen van centrale en paracentrale scotomen. Het Amsler-rooster bestaat uit een vel papier met een raster van 10 cm x 10 cm en een zwarte stip in het midden. De patiënt dekt één oog af en richt zich op de centrale stip. Vervolgens geeft de patiënt aan of hij de vier hoeken van het rooster ziet en meldt hij eventuele verstoringen of ontbrekende gebieden binnen het raster. Sommige patiënten kunnen zelfs de vervorming tekenen, wat nuttige informatie geeft over de voortgang van de oogaandoening. Dit onderzoek kan eenvoudig thuis worden uitgevoerd, waardoor het gemakkelijk is om veranderingen snel op te merken. Het Amsler-test staat op verschillende websites, waaronder die van Oogarts Liesbenborghs.

Na het onderzoek bij de oogarts

Wanneer een patiënt geleidelijk of plotseling slechtziend is of begint te worstelen met zware slechtziendheid of blindheid, kan hij veel vragen hebben. Gelukkig zijn er tal van aanpassingen, hulpmiddelen, begeleidingsvormen en nuttige tips die het leven met een visuele beperking aanzienlijk kunnen vergemakkelijken.

Preventie en gezondheidsadvies

Om gezichtsvelduitval te voorkomen of de voortgang van bestaande aandoeningen te vertragen, kunnen verschillende maatregelen worden genomen:

• [LI]Regelmatige oogcontroles bij een oogarts om vroegtijdig eventuele afwijkingen te detecteren en te behandelen.[/LI]
• [LI]Een gezonde levensstijl, inclusief een evenwichtig dieet rijk aan vitamines en antioxidanten, kan de gezondheid van de ogen bevorderen.[/LI]
• [LI]Het vermijden van blootstelling aan schadelijke stoffen en overmatige blootstelling aan UV-licht kan de ogen beschermen.[/LI]
• [LI]Gebruik van beschermende brillen bij activiteiten die het risico van oogletsel verhogen.[/LI]

Aanvullende ondersteuning en Hulpmiddelen

Voor patiënten met gezichtsvelddefecten zijn er verschillende hulpmiddelen en technologieën beschikbaar om hun dagelijks leven te verbeteren:

• [LI]Vergrotingshulpmiddelen: Deze omvatten vergrootglazen, elektronische loepen en speciale software voor visuele ondersteuning.[/LI]
• [LI]Technologische hulpmiddelen: Apps en apparaten die tekst omzetten in spraak of visuele informatie aanpassen voor een beter zicht.[/LI]
• [LI]Mobiliteitshulpmiddelen: Een witte stok en geleidehond kunnen helpen bij het lopen in de omgeving en het verbeteren van de onafhankelijkheid.[/LI]

Het is belangrijk dat patiënten met gezichtsvelddefecten hun zorgteam betrekken bij het kiezen van de beste strategieën en hulpmiddelen voor hun situatie. Dit kan helpen om de impact van hun visuele beperkingen te minimaliseren en hun kwaliteit van leven te verbeteren.

Lees verder

• Gezichtsveldonderzoek: Onderzoek uitval gezichtsveld
• Netvliesloslating: Loslaten van netvlies (retina) van oog
• Een oogonderzoek bij de oogarts: Screening naar oogziekten
• Laat regelmatig een oogonderzoek doen door de oogarts
• Glaucoom: Verhoogde oogdruk met verlies van gezichtsvermogen