Oogproblemen en behandeling bij multiple sclerose (MS)

Multiple sclerose (MS) is een chronische ziekte van het centrale zenuwstelsel (hersenen en het ruggenmerg). Bij een gezond persoon sturen zenuwcellen in de hersenen en het ruggenmerg snel signalen (zenuwimpulsen) naar elkaar en naar de rest van het lichaam, hetgeen belangrijk is voor de goede werking van het lichaam. Bij een patiënt met MS zijn deze zenuwsignaleringsroutes verstoord doordat het eigen immuunsysteem myeline (beschermende laag rond zenuwvezels) aanvalt. Patiënten met multiple sclerose krijgen regelmatig te maken met problemen met het gezichtsvermogen. De symptomen komen meestal spontaan op en verdwijnen uiteindelijk ook weer vanzelf. Dubbelzien, internucleaire oftalmoplegie, ongecontroleerde oogbewegingen (nystagmus) en een oogzenuwontsteking zijn de meest voorkomende oogproblemen bij patiënten met MS. Dankzij enkele behandelingen is het mogelijk om de ogen te beschermen, al is een medische behandeling niet altijd nodig.

• Dubbelzien en multiple sclerose
• Oorzaken
• Symptomen
• Behandeling
• Internucleaire oftalmoplegie en MS aan ogen
• Oorzaken
• Symptomen
• Behandeling
• Ongecontroleerde oogbewegingen (nystagmus)
• Symptomen
• Behandeling
• Oogzenuwontsteking (optische neuritis)
• Oorzaken
• Symptomen
• Behandeling

Dubbelzien en multiple sclerose

Oorzaken

Dubbelzien (diplopie) treedt op wanneer de spieren die verantwoordelijk zijn voor een oogbeweging, niet goed samenwerken. Bij multiple sclerose treedt het probleem op in het deel van de hersenen dat de zenuwen regelt die naar deze spieren gaan.

Symptomen

Sommige patiënten ervaren enkel een dubbel zicht als ze in bepaalde richtingen kijken, bijvoorbeeld helemaal naar de zijkant, of recht voor zich uit. Sommige patiënten met dubbelzien kampen ook met andere problemen zoals misselijkheid, duizeligheid of een gebrek aan coördinatie waardoor de balans aangetast.

Behandeling

Het dubbelzien verergert nog bij vermoeidheid of bij het inspannen van de ogen (Oogstress), dus het is belangrijk de ogen voldoende rust te geven. Bij de meeste MS-patiënten verdwijnt het dubbelzien als dit oogprobleem gerelateerd is aan een opflakkering van multiple sclerose. In ernstige gevallen is het soms nodig om het oog af te plakken. Ook prismabrillen zijn beschikbaar. Tot slot is een kuur met corticosteroïden mogelijk zodat het herstel sneller verloopt.

Internucleaire oftalmoplegie en MS aan ogen

Oorzaken

Net als nystagmus (wiebelogen) is internucleaire oftalmoplegie (INO) het gevolg van schade aan hersenstructuren die de oogbewegingen onder controle houden. Bij ouderen is INO meestal het resultaat van een beroerte en meestal treft dit dan slechts één oog. Maar als een jonge, gezonde patiënt lijdt aan INO, is MS wellicht de onderliggende oorzaak.

Symptomen

Internucleaire oftalmoplegie kenmerkt zich door een verminderde horizontale oogbeweging. Bekende symptomen zijn wazig zien, dubbelzien, duizeligheid en een gevoel van beweging wanneer een patiënt naar iets stationair kijkt. Op de lange termijn resulteert INO in dubbelzien en nystagmus. Wanneer multiple sclerose leidt tot internucleaire oftalmoplegie, zijn meestal beide ogen getroffen.

Behandeling

Bij een acute aanval zet de arts steroïden in. Als INO aanhoudt, zijn prismabrillen nuttig evenals de medicijnen die de arts ook voorschrijft voor de behandeling van nystagmus.

Ongecontroleerde oogbewegingen (nystagmus)

Symptomen

Patiënten met multiple sclerose maken soms kleine, snelle en repetitieve oogbewegingen. Ze verliezen de controle over hoe ze hun ogen op en neer of van links naar rechts bewegen. Dit oogbewegingsprobleem staat in medische termen bekend als ‘nystagmus’. De wiebelogen zijn mogelijk mild maar soms zijn ze dermate ernstig dat een patiënt met MS niet goed kan zien.

Behandeling

Geneesmiddelen zoals gabapentine, baclofen, memantine of clonazepam verminderen de schokkerige bewegingen en verbeteren het gezichtsvermogen, maar de medicijnen zijn niet voor iedereen even effectief.

Oogzenuwontsteking (optische neuritis)

Oorzaken

De oogzenuw verbindt het oog met de hersenen. Bij optische neuritis ontstaat een ontsteking van de oogzenuw, hetgeen een verlies van het gezichtsvermogen veroorzaakt. Ongeveer de helft van de patiënten met multiple sclerose heeft deze oogaandoening minstens één keer. Het is vaak het eerste teken dat een patiënt lijdt aan de ziekte. Er zijn echter ook andere aandoeningen die een oogzenuwontsteking veroorzaken.

Symptomen

Het effect dat optische neuritis heeft op het gezichtsvermogen varieert. Sommige patiënten hebben een wazig zicht terwijl andere patiënten kampen met een volledig verlies van het gezichtsvermogen. Meestal is slechts één oog aangetast, hoewel soms ook beide ogen getroffen zijn, op hetzelfde moment of na elkaar. Sommige patiënten zien een wazige of blinde vlek in het midden van hun gezichtsveld (scotoom). Het kleurenzien is meestal ook aangetast. De kleuren lijken donkerder of vervaagd. Sommige patiënten zien lichtflitsen, (fosfenen) wanneer ze hun ogen bewegen. In sommige gevallen veroorzaakt een oogzenuwontsteking oogpijn, en dan vooral bij het bewegen van de ogen. De pijn duurt meestal een paar dagen en zorgt normaal gesproken niet voor slaapproblemen. Is dit toch het geval, dan wijst dit mogelijk op een ander oogprobleem. Het zicht verslechtert over een paar dagen tot één week hoewel uitzonderingen mogelijk zijn. Na deze periode herstelt het zicht zich weer. De ontsteking houdt in het totaal vier tot twaalf weken aan.

Behandeling

Het is belangrijk om een arts te contacteren wanneer een patiënt met MS plotseling oogproblemen ervaart. De arts behandelt de eerste aflevering van optische neuritis meestal met steroïden die hij intraveneus (via een ader) of een pilletje toedient. Hoewel de symptomen mogelijk vervelend zijn voor een MS-patiënt, is het soms beter om helemaal geen medische behandeling in te zetten omdat de oogproblemen normaal gesproken vanzelf weer verdwijnen.

Lees verder

• Uhthoff-fenomeen: Ergere oogproblemen bij multiple sclerose
• Diplopie: Dubbelzien met één oog of beide ogen
• Nystagmus: Oogaandoening met wiebelogen
• Oogzenuwontsteking: Verlies gezichtsvermogen
• Multiple sclerose: Chronische auto-immuunaandoening